PRACE ORYGINALNE. Oddział Kliniczny Położnictwa i Perinatologii Szpitala Uniwersyteckiego w Krakowie Kierownik: prof. UJ dr hab. med.
|
|
- Izabela Kwiecień
- 6 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 PRACE ORYGINALNE Andrzej JAWOROWSKI 1 Hubert HURAS 1 Małgorzata ZEMBALA-SZCZERBA 1 Dorota BABCZYK 1 Agnieszka WOLAK 3 Dominika STETTNER 1 Robert JACH 2 Ocena realizacji programu profilaktyki zakażenia paciorkowcem grupy B w przebiegu ciąży i zapobiegania zakażeniom u noworodków w świetle aktualnych rekomendacji Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego badanie ankietowe The level of implementation of the prevention program of group B Streptococcal infection during pregnancy and in newborns in accordance to the recommendations of the Polish Gynaecological Society - questionnaire survey 1 Oddział Kliniczny Położnictwa i Perinatologii Szpitala Uniwersyteckiego w Krakowie prof. UJ dr hab. med. Hubert Huras 2 Oddział Kliniczny Endokrynologii Ginekologicznej Szpitala Uniwersyteckiego w Krakowie prof. dr hab. med. Antoni Basta 3 Oddział Kliniczny Ginekologii i Onkologii Szpitala Uniwersyteckiego w Krakowie dr hab. med. Robert Jach Dodatkowe słowa kluczowe: Streptococcus agalactiae GBS profilaktyka badania przesiewowe świadomość zdrowotna ciąża Additional key words: Streptococcus agalactiae GBS, prevention screening health awareness pregnancy Adres do korespondencji: Małgorzata Zembala-Szczerba Klinika Położnictwa i Perinatologii Katedry Ginekologii i Położnictwa UJCM w Krakowie Kraków, ul. Kopernika 23 tel./fax: gosiazem@hotmail.com Wprowadzenie: Kolonizacja dróg rodnych Streptococcus agalactiae kobiet ciężarnych stanowi istotny problem kliniczny, który może wiązać się z poważnym zagrożeniem nie tylko dla kobiety będącej nosicielem, ale przede wszystkim dla noworodka. Streptococcus agalactiae to gatunek gram dodatnich paciorkowców beta- -hemolizujących zaliczany do grupy serologicznej B (GBS). Według danych epidemiologicznych obecność GBS stwierdza się u 10-30% zdrowych kobiet, które najczęściej nie manifestują żadnych objawów stanu zapalnego. W celu minimalizacji ryzyka transmisji wertykalnej tego drobnoustroju na noworodka w czasie porodu Polskie Towarzystwo Ginekologiczne (PTG) wydało rekomendacje zalecające prowadzenie badań przesiewowych w wykrywaniu kolonizacji GBS u wszystkich ciężarnych kobiet i zapobieganiu zakażeniom u noworodków. Cel pracy: Analiza stosowania się do rekomendacji PTG odnośnie profilaktyki GBS poprzez lekarzy i położne prowadzące ciąże fizjologiczne. Ocena jakości przeprowadzania badania profilaktycznego w populacji pacjentek ciężarnych w okresie okołoporodowym. Ocena poziomu wiedzy kobiet ciężarnych na temat wykrywania nosicielstwa paciorkowców grupy B (GBS) w przebiegu ciąży i zapobiegania zakażeniom u noworodka. Materiały i metody: Wykonano badania ankietowe wśród 172 kobiet w pierwszych dobach połogu, hospitalizowanych w szpitalnych oddziałach położniczych na terenie Krakowa ośrodki o trzecim stopniu referencyjności dane dla 2014 roku. Wyniki: Pacjentki nie zawsze były diagnozowane, a następnie leczone, w sposób wystandaryzowany, pomimo jasno określonych wytycznych. Ma- Background: Maternal colonization of Streptococcus agalactiae in pregnancy constitute an important clinical problem, that may result in serious consequences, especially for the newborn. Streptococcus agalactiae is a gram-positive beta-hemolytic streptococci belonging to the serological group B (GBS). According to recent data the GBS is found in 10-30% of healthy women, and the carriage of pathogen is usually asymptomatic. In order to minimize the risk of vertical transmission of the infection to the newborn during the labor, the Polish Society of Gynecology (PTG) has introduced the guidelines of GBS colonization screening for all pregnant women. Objectives: In this paper, the level of implementation of the screening tests in accordance to the recommendations of the PTG was evaluated. We also assessed the level of knowledge and awareness of pregnant women in detection of GBS colonization during the pregnancy and the prevention of infection in newborn. Material and method: The survey was conducted among the 172 women hospitalized in hospital maternity wards in the first days of postpartum. Results: Despite the introduction of the Polish Society of Gynecology guidelines, there are still cases of improper screening methods and medical interventions in the event of positive test results. Biological material was collected in 86% of patients (swabs from the genital tract, anus or urine culture). A positive result was found in 22% of patients. In 54% of patients swabs were taken at the recommended period of weeks. The recommended collection of the material both from vagina and anus was taken only in 39% of patients. The majority of participated women described their 632 A. Jaworowski i wsp.
2 teriał biologiczny w kierunku nosicielstwa GBS (wymazy z dróg rodnych, odbytu lub posiew moczu) był pobrany u 86% pacjentek. Dodatni wynik w kierunku nosicielstwa wykazano u 22% pacjentek. U 54% pacjentek wymazy były pobrane w zalecanym terminie tygodni. Z kolei rekomendowane pobranie materiału zarówno z pochwy jak i odbytu odbyło się jedynie u 39% pacjentek. Większość ankietowanych kobiet posiadała podstawową wiedzę o ryzyku jakie niesie ze sobą kolonizacja dróg rodnych paciorkowcem Streptococcus agalactiae w czasie ciąży, jednak tylko połowa z nich uznała posiadane informacje za kompletne. W dalszym ciągu pomimo wprowadzonych wytycznych PTG istnieją nieprawidłowości w sposobie przeprowadzania badań profilaktycznych dotyczących wykrywania nosicielstwa GBS u kobiet ciężarnych oraz postępowania w przypadku pozytywnego wyniku tego badania. Wnioski: Zasadne i konieczne jest wprowadzenie dodatkowych akcji informacyjnych na temat badań przesiewowych w kierunku nosicielstwa GBS wśród pacjentek i lekarzy. knowledge of the risk associated with group B Streptococcal colonization as good, however only half of them found acquired information sufficient. Despite the implementation of guidelines Polish Gynaecological Society the incorrect conduct of the prevention against GBS is still performed in some cases. Conclusion: It is appropriate to perform consciousnessraising campaigns on screening of GBS among patients and doctors. Wstęp Kolonizacja dróg rodnych Streptococcus agalactiae kobiet ciężarnych stanowi istotny problem kliniczny, który może wiązać się z poważnym zagrożeniem, nie tylko dla kobiety będącej nosicielem, ale przede wszystkim dla noworodka. Streptococcus agalactiae to gatunek paciorkowców β-hemolizujących zaliczany do grupy serologicznej B (GBS). Paciorkowiec GBS zaliczany jest do mikroflory przewodu pokarmowego, skąd może zasiedlać drogi moczowe i drogi rodne. Kolonizacja może mieć charakter ciągły, przejściowy lub przerywany. Według danych epidemiologicznych obecność GBS stwierdza się u 10-30% zdrowych kobiet, które najczęściej nie manifestują żadnych objawów stanu zapalnego [1]. W Polsce odsetek kolonizacji u kobiet ciężarnych wynosi od 17,2 do 20% [2,3]. Ponieważ okres ciąży stwarza warunki sprzyjające szybkiemu namnażaniu się paciorkowców w środowisku pochwy, kobiety ciężarne są szczególnie narażone na zakażenia. Biorąc pod uwagę zmienność kolonizacji badacze podkreślają ogromne znaczenie skriningu GBS w każdej ciąży [4]. W wyniku infekcji GBS może dojść do zapalenia dróg moczowych, błon płodowych, błony śluzowej macicy, posocznicy lub zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych. Kolonizacja GBS może stać się przyczyną zakażenia wewnątrzmacicznego na drodze wstępującej, a zaaspirowanie zakażonego płynu owodniowego przez płód może skutkować zgonem wewnątrzmacicznym. Transmisja wertykalna przebiega zazwyczaj po rozpoczęciu porodu lub pęknięciu błon płodowych. Ryzyko transmisji drobnoustroju na noworodka w czasie porodu wynosi 70%, a częstość zachorowań wynosi 2-4 na 1000 żywo urodzonych dzieci [5]. Choroba o wczesnym początku (w ciągu pierwszych 7 dni życia noworodka) najczęściej ma postać sepsy (71%), zapalenia płuc (19%) oraz zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych (11%) [6]. Natomiast zakażenie pojawiające się pomiędzy 7 dobą a 3 miesiącem od urodzenia manifestuje się głównie bakteriemią, zapaleniem opon mózgowo-rdzeniowych, zakażeniem układu moczowego, oddechowego, zapaleniem stawów oraz szpiku kostnego [2,7-9]. W latach 70-tych XX wieku w USA stwierdzano corocznie 7500 przypadków zakażenia noworodków Streptococcus agalactiae, z których blisko połowa kończyła się zgonem [10]. U dzieci, które przeszły infekcję S. agalactiae częściej występowały powikłania w postaci upośledzenia umysłowego, zaburzenia słuchu czy wzroku [11]. Po wprowadzeniu do praktyki klinicznej rekomendacji Centers for Disease Control and Prevention w 2002 roku liczne doniesienia światowe potwierdziły znaczący spadek wczesnych zachorowań wśród noworodków spowodowanych tym drobnoustrojem [3]. W 2007 roku CDC wydało raport, według którego, po wprowadzeniu powyżej wspomnianych zaleceń wskaźnik wczesnych zakażeń GBS był o 33% niższy w latach w porównaniu z latami Co ciekawe zauważono, że pomimo realizacji wytycznych, częstość infekcji o późnym początku nie uległa zmianie. Zgodnie z rekomendacjami Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego z 2008 roku oraz rozporządzeniem Ministra Zdrowia od 8 kwietnia 2012 roku w Polsce istnieje obowiązek badań przesiewowych w kierunku nosicielstwa GBS u kobiet ciężarnych pomiędzy 35 a 37 tygodniem ciąży [5,14]. Pobieranie wymazów z dróg rodnych w kierunku kolonizacji Streptococcus agalactiae we wcześniejszym okresie ciąży nie pozwala przewidzieć jaki będzie wynik tego badania w okresie okołoporodowym [15]. Standardowym badaniem przesiewowym w wykrywaniu kolonizacji GBS stała się hodowla mikrobiologiczna materiału pobranego z przedsionka pochwy i odbytu. Aby otrzymać wiarygodne wyniki badań należy przestrzegać właściwego czasu pobrania próbki (okres ciąży), miejsca pobrania oraz stosowania precyzyjnych metod mikrobiologicznych, bowiem ocenia się, że badanie pobrane z szyjki macicy lub tylko z pochwy nie mają dużej wartości diagnostycznej. W przypadku uzyskania dodatnich wyników badania mikrobiologicznego w kierunku GBS kobiety ciężarne powinny otrzymać okołoporodową antybiotykoterapię. Dodatkowo profilaktykę okołoporodową należy wdrożyć u pacjentek, które w wywiadzie podają wystąpienie zakażenia okołoporodowego Streptococcus agalactiae u któregoś z poprzednich dzieci oraz w przypadku, gdy w trakcie obecnej ciąży stwierdzono obecność tego paciorkowca w moczu. W sytuacji, gdy poród rozpoczął się przed wykonaniem planowanych badań GBS lub u pacjentek z ujemnym wynikiem tego badania, lecz ze współistniejącą gorączka powyżej 38 o C lub odpływaniem płynu owodniowego powyżej 18 godzin od przyjęcia do szpitala należy niezwłocznie rozpocząć antybiotykoterapię. Warto podkreślić, iż próby eradykacji nosicielstwa podczas ciąży wiążą się z szybkim jego nawrotem po odstawieniu leku, dlatego nie wolno podejmować jego leczenia antybiotykami i odstępować od profilaktyki okołoporodowej. Mając na uwadze fakt, ze kolonizacja GBS dróg rodnych dotyczy co piątą kobietę w Polsce postanowiliśmy zbadać subiektywna świadomość problemu wśród kobiet ciężarnych oraz poziom ich wiedzy na temat Streptococcus agalactie. Cel pracy W niniejszej pracy podjęto próbę analizy stosowania się do rekomendacji PTG odnośnie profilaktyki GBS poprzez lekarzy i położne prowadzące ciąże fizjologiczne. Ocenie podlegała jakość przeprowadzania badania profilaktycznego w populacji pacjentek ciężarnych w okresie okołoporodowym w ośrodkach krakowskich o trzecim stopniu referencyjności. Ponadto oceniano poziom wiedzy kobiet ciężarnych na temat wykrywania nosicielstwa paciorkowców grupy B (GBS) w przebiegu ciąży i zapobiegania zakażeniom u noworodka. Materiał i metody Materiał badawczy zebrano w formie dobrowolnej, anonimowej ankiety wśród 172 kobiet w pierwszych dobach połogu w Oddziale Klinicznym Położnictwa i Perinatologii SU w Krakowie i Oddziału Położniczego Centrum Medycznego Ujastek w Krakowie w czwartym kwartale 2014r. Uzyskano zgodę Komisji Bioetycznej (KBET/187/B/2013). Ankieta zawierała 25 pytań zamkniętych. 17 pytań dotyczyło jakości przeprowadzonych badań profilaktycznych w kierunku kolonizacji dróg rodnych Streptococcus agalactiae w Przegląd Lekarski 2016 / 73 / 9 633
3 Rycina 1 Czas trwania ciąży, w którym zostały pobrane wymazy celem oznaczenia obecności Streptococcus agalactiae. Time of swab collection. Rycina 2 Miejsce pobrania wymazów celem oznaczenia obecności Streptococcus agalactiae. The area of swab collection. trakcie ciąży, w tym metod przeprowadzania badań przesiewowych w kierunku GBS, postępowania w przypadku dodatniego wyniku tego badania, przebiegu porodu, sposobu zakończenia ciąży oraz wywiadu na temat zakażenia okołoporodowego Streptococcus agalactiae w poprzednich ciążach. Pozostałe pytania miały na celu zebranie podstawowych informacji na temat ankietowanych, takich jak wiek, stan cywilny, wykształcenie, status socjoekonomiczny. Uzyskany materiał badawczy poddano analizie w programie Statistica v10.0, wykorzystując statystyki opisowe danych, testy chi-kwadrat ze współczynnikiem Pearsona oraz analizę logistyczną celem znalezienia różnic między grupami. Wyniki W badaniu ankietowym wzięły udział 172 kobiety w wieku od lat. Mediana wieku wyniosła 30 lat. Przeważającą większość stanowiły mężatki, z wyższym wykształceniem, w dobrej sytuacji materialnej, mającej już jedno dziecko w rodzinie, zamieszkujące miasto powyżej 500 tys. Mieszkańców (Tab. I). Wśród badanych kobiet 86% miało pobrane wymazy w kierunku obecności GBS. Pozostała grupa 14% kobiet jako główny powód braku posiewu podawała niewiedzę (4,65% ogółu badanych) lub poród przed planowanym terminem pobrania wymazu (3,49% badanych). W większości przypadków pobierano posiew w tygodniu ciąży (54% ankietowanych), u 13% badanie zostało wykonane po skończonym 37 tygodniu ciąży. Natomiast pozostałe pacjentki podały termin pobrania materiału przed zalecanym w rekomendacjach terminem (Ryc. 1). Miejsce pobrania materiału różniło się znacząco w badanej populacji. Jak się okazało, tylko 39% pacjentek miało pobrany materiał zarówno z pochwy, jak i odbytu, w kontraście do 22% pacjentek, które podały jako miejsce pobrania wyłącznie pochwę (Ryc. 2). Wynik wymazu w kierunku GBS był ujemny u 59%, dodatni u 22% ankietowanych pacjentek. Wśród kobiet z dodatnim wymazem w kierunku GBS (22%) - 8 pacjentek było leczonych tylko na podstawie dodatniego wyniku posiewu. W badaniu 70% kobiet z kolonizacją Tabela I Charakterystyka grupy ankietowanych kobiet. Characteristics of participants. Wiek n % ankietowanych poniżej 29 lat 53 33, lata 65 40,9 33 lata i powyżej 41 25,8 Zamieszkanie miasto pow. 500 tys. mieszkańców 89 51,7 miasto tys. mieszkańców 13 7,6 miasto pon. 100 tys. mieszkańców 18 10,5 Wieś 49 28,5 Stan cywilny Panna 16 9,3 Mężatka ,2 Rozwiedziona 6 3,5 Wykształcenie Zawodowe 8 4,7 Średnie 35 20,3 Wyższe ,8 Sytuacja materialna Dobra ,3 Średnia 63 36,6 poniżej średniej 3 1,7 Zła 1 0,6 Ilość osób w rodzinie , , ,7 Rodność Pierworódki 83 48,26 Wieloródki 59 34,3 poronienia w poprzednich ciążach 30 17,44 Sposób zakończenia ciąży poród siłami natury 76 44,18 cięcie cesarskie ze wskazań nagłych 44 25,58 cięcie cesarskie elektywne 51 29,65 Streptococcus agalactiae miało wdrożoną antybiotykoterapię przy porodzie, ale u większości z nich (39%) pomiędzy podaniem antybiotyku a porodem upłynęło mniej 634 A. Jaworowski i wsp.
4 Tabela II Wiedza na temat zakażenia GBS w ciąży w zależności od rodności, stanu cywilnego, wykształcenia, miejsca zamieszkania i sytuacji materialnej. The knowledge about GBS infection depending on tha amount of previous pregnancies, marital status, education, inhabitancy, material status. Czynnik porównywany Rodność Brak wiedzy na temat GBS n (%) niż 4 godziny. U 15 pacjentek (8,7%) stwierdzono dodatni posiew moczu z wykazaniem obecności GBS. W tej grupie nie stwierdzono związku dodatniego posiewu moczu z infekcją GBS u poprzedniego dziecka, przedwczesnym pęknięciem pęcherza płodowego, rodnością czy sposobem zakończenia ciąży. Tylko u 3 ankietowanych kobiet w poprzedniej ciąży wystąpiło zakażenie GBS u dziecka pacjentki te były dobrze poinformowane o ryzyku jakie niesie ze sobą kolonizacja dróg rodnych Streptococcus agalactiae, o konieczności pobrania wymazów oraz jak ważna jest antybiotykoterapia śródporodowa. Dwie z nich miały w ciąży ponownie pobierane wymazy z dróg rodnych. Jedna z pacjentek nie otrzymała profilaktyki antybiotykowej przy porodzie siłami natury, pomimo stwierdzenia zakażenia GBS u poprzedniego dziecka, ponieważ została przyjęta do szpitala pod koniec II-go okresu porodu. U 9 pacjentek (5,2%) wody płodowe Świadomość o zakażeniu GBS n (%) Pierworódka 23 (28) 60 (72) 0,427 Wieloródka 20 (22) 69 (78) Stan cywilny Panna 3 (50) 3 (50) 0,027* Mężatka 31 (21) 119 (79) Rozwódka 9 (56) 7 (44) Zamieszkanie Wieś 19 (27) 51 (73) 0,591 Miasto 24 (24) 78 (76) Wykształcenie Podstawowe 4 (50) 4 (50) 0,250 Średnie 9 (26) 26 (74) Wyższe 30 (24) 97 (76) Sytuacja materialna Poniżej średniej 3 (75) 1 (25) 0,063 Średnia 15 (24) 48 (76) Powyżej średniej 24 (24) 78 (76) istotność statystyczna dla p<0,05 Tabela III Zmienne włączone do modelu regresji logistycznej badającego zależność poziomu wiedzy na temat GBS od danych osobowych ankietowanych. The logistic regression model of knowledge about GBS depending on demographic data. Analizowany czynnik Chi-kwadrat Walda OR 95% dla OR p Rodność 0,01 0,95 0,44 2,08 0,906 Stan cywilny 9,22 5,01 1,76 14,30 0,003 Miejsce zamieszkania 0,06 1,11 0,49 2,53 0,807 Wykształcenie 0,28 1,26 0,53 2,98 0,599 Sytuacja materialna 1,23 1,46 0,74 2,87 0,269 odpłynęły przed terminem porodu. Prawie połowa z nich (4 kobiety) nie dostała antybiotykoterapii śródporodowej z uwagi na rozwiązanie ciąży drogą cięcia cesarskiego ze wskazań nagłych. Pozostałe pacjentki otrzymały antybiotykoterapię niezależnie od sposobu zakończenia ciąży. Następnie porównano odpowiedzi pacjentek na temat wiedzy o zakażeniu GBS w ciąży w zależności od rodności, stanu cywilnego, wykształcenia, miejsca zamieszkania i sytuacji materialnej. Zastosowano test chi- -kwadrat określając współczynnik Pearsona przyjmując poziom istotności p<0,05. Wyniki zestawiono w tabeli II. W testach liczności chi-kwadrat z zastosowaniem współczynnika Pearsona stwierdzono zależność w poziomu wiedzy na temat zakażenia GBS od stanu cywilnego badanych kobiet. Małżeństwo zwiększało szansę świadomości pacjentki prawie 4-krotnie w porównaniu do pacjentek niezamężnych (OR=3,85) i prawie 5-krotnie w porównaniu do rozwódek (OR=4,95). W zbudowanym modelu regresji logi- p stycznej w estymacji quasi-newtona, w której analizowano wspólnie ww. czynniki poszukując wzajemnych zależności i korelacji uzyskano istotność statystyczną modelu na poziomie p=0,0316. Do modelu włączono ostatecznie miejsce zamieszkania, stan cywilny, wykształcenie, stan materialny i rodność, jednak tylko stan cywilny okazał się istotny statystycznie (p=0,003). Małżeństwo pięciokrotnie zwiększa szansę posiadania pożądanej wiedzy na temat zakażenia GBS w ciąży w porównaniu z kobietami niezamężnymi (panny i rozwódki). Wyniki modelu są zbieżne z wynikami uzyskanymi z jednoczynnikowych testów chi-kwadrat. Pozostałe zmienne pozostawiono w modelu z uwagi na istotność kliniczną i pogorszenie parametrów modelu po ich usunięciu. W tabeli 3 zestawienie zmiennych włączonych do analizy regresji logistycznej. Większość ankietowanych kobiet wiedziała o ryzyku jakie niesie ze sobą kolonizacja dróg rodnych paciorkowcem Streptococcus agalactiae w czasie ciąży (75%) jednak tylko połowa z nich (49%) uznała posiadane informacje za kompletne. Konieczność wykonania wymazów w kierunku GBS w ciąży, a w przypadku wykrycia kolonizacji, konieczność profilaktyki antybiotykowej przy porodzie - była przez badane kobiety dobrze znana (odpowiednio 93% i 78% ankietowanych odpowiedziało pozytywnie). Dyskusja Na podstawie zebranego materiału można wysnuć wniosek o dość dobrej realizacji programu badań przesiewowych i postępowania w zakresie profilaktyki GBS, bowiem wymaz w kierunku paciorkowca b-hemolizującego został pobrany u zdecydowanej większości pacjentek (86%). W większości przypadków przedział czasowy wymagany dla pobrania wymazu z dróg rodnych był prawidłowy. Zarówno w Rekomendacjach Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego z 2008 r., jak i w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia z 2012 r., zaleca się wykonanie wymazów u wszystkich kobiet między 35 a 37 tygodniem ciąży [5,14]. Podobne zalecenia możemy znaleźć w amerykańskich, kanadyjskich czy australijskich wytycznych [17-19]. Niestety miejsce pobrania wymazu wiązało się już z większą dowolnością bowiem aż u 22% pacjentek pozyskano materiał tylko z pochwy, co wedle wytycznych jest postępowaniem niepełnym. Tylko 39% ankietowanych miało pobrane wymazy zarówno z przedsionka pochwy i odbytnicy, tak jak to zaleca Polskie Towarzystwo Ginekologiczne [5], przy czym zaleca się wykonanie badania dwoma osobnymi wymazówkami. Co ciekawe, kanadyjskie wytyczne dopuszczają możliwość pobierania wymazów jedną wymazówką, zaczynając od pochwy i przechodząc do odbytnicy [18]. W jednym z badań przeprowadzonych w Klinice Perinatologii UM w Łodzi stwierdzono, że wśród kobiet ciężarnych, które miały pobrane wymazy z tych dwóch okolic, nawet ponad 50% pacjentek miało dodatni wynik posiewu w kierunku GBS tylko z odbytu [20]. Oznacza to, że brak uzyskania materiału z tych dwóch regionów może spowodować niewykrycie nosicielstwa u części kobiet ciężarnych, czego konsekwencją może Przegląd Lekarski 2016 / 73 / 9 635
5 być zaniechanie wdrożenia profilaktyki okołoporodowej. Znaczenie przestrzegania techniki pobierania wymazów podkreślają również niemieccy klinicyści, według których pominięcie w badaniu odbytnicy, prowadzi do uzyskania wyników fałszywie ujemnych u nosicielek paciorkowców grupy B jedynie w tej okolicy [21]. Niepokojącym wydaje się fakt leczenia paciorkowca w trakcie ciąży bez istotnych przesłanek klinicznych tylko na podstawie obecności bakterii w posiewie, gdyż wiąże się to z ryzykiem szybkiego nawrotu kolonizacji. Antybiotykoterapię należy włączyć jedynie w przypadku zdiagnozowania infekcji dróg moczowych o etiologii Streptococcus agalactiae, niezależnie od wieku ciąży. Należy jednakże zaznaczyć, że stosowana w trakcie ciąży terapia nie eliminuje paciorkowca z układu moczowego, w związku z czym bakteriuria paciorkowcowa nie wymaga pobierania rutynowych posiewów prenatalnych z pochwy i odbytu, z zaleceniem profilaktyki antybiotykowej w trakcie porodu [5,22,23]. Przeprowadzone badanie wykazało, że subiektywna świadomość problemu w populacji badanych kobiet jest wysoka. Niemniej jednak, w odczuciu pacjentek wiedza na temat paciorkowca B-hemolizującego jest niewystarczająca. Pokrywa się to z dotychczasowymi doniesieniami [16]. W badaniach, które zostały przeprowadzone na początku wprowadzania profilaktyki infekcji paciorkowcowej, widoczne były podobne tendencje. Kobiety ciężarne mając ograniczone możliwości zdobywania wiedzy, korzystały ze źródeł nieformalnych, w szczególności z doświadczeń rodziny oraz osób postronnych, co niewątpliwie zwiększało obawy i niepewność, a tym samym słabszą motywację do poddania się programom profilaktycznym. Szeroko rozumiane dobro dziecka, było argumentem nadrzędnym, ułatwiającym podjęcie decyzji o uczestnictwie w programie profilaktycznym. Brakowało natomiast przesłanek teoretycznych, przynamniej na poziomie podstawowym do zrozumienia problemu klinicznego. Jak się okazuje, wiele kobiet interpretuje dodatni wynik posiewów z dróg rodnych jako obecność choroby wenerycznej, co dodatkowo wzbudza niepotrzebny niepokój wśród pacjentek. Co więcej, okazało się, że kobiety często nie potrafią rozróżnić pojęcia kolonizacji od zakażenia. W uprzednio przeprowadzonych badaniach, wśród kobiet ciężarnych, wykazano niski stopień zrozumienia celowości przeprowadzania badań przesiewowych w kierunku nosicielstwa GBS i tym samym ograniczony potencjał podejmowania świadomych decyzji w tym zakresie [25]. Co więcej w badaniach interwencyjnych, w których celem była edukacja pacjentek w zakresie możliwości diagnostyki w trakcie ciąży, osiągnięto zamierzony efekt w postaci obniżenia stresu i niepokoju związanego z diagnostyką oraz zastosowaniem możliwości terapeutycznych [27,28]. Co ciekawe, w zaprezentowanym badaniu nie wykazano zależności w poziomie wiedzy i realizacji programu profilaktycznego w zależności od miejsca zamieszkania, poziomu wykształcenia czy też sytuacji materialnej. W uprzednich badaniach wykazano brak korelacji samego nosicielstwa GBS z poziomem wykształcenia i profesją. [24,25] Wiedza dostarczona w tym materiale niewątpliwie może się przyczynić do optymalizacji opieki medycznej u kobiet ciężarnych, szczególnie w zakresie profilaktyki i prewencji, zarówno infekcji paciorkowcowej, ale także w poszerzaniu świadomości kobiet na temat czynników infekcyjnych w ciąży. Wnioski Niepokojącym jest fakt, iż pomimo wprowadzonych wytycznych przez Polskie Towarzystwo Ginekologiczne w 2008 roku, dotyczących wykrywania nosicielstwa paciorkowców grupy B u kobiet w ciąży oraz licznych doniesień światowych o skuteczności takiego postępowania w profilaktyce okołoporodowych zakażeń noworodków, w dalszym ciągu istnieją nieprawidłowości w ich realizacji przez personel medyczny, dotyczące zwłaszcza miejsca pobierania wymazów. Zasadne wydaje się być wprowadzenie akcji informacyjnej wśród kobiet ciężarnych dotyczącej wykrywania nosicielstwa GBS oraz zapobieganiu zakażeniom okołoporodowym. Pacjentki posiadają podstawową wiedzę o ryzyku jakie niesie ze sobą kolonizacja paciorkowcem Streptococcus agalactiae, jednak prawie połowa z nich uznaje posiadane informacje za niekompletne. Przeprowadzenie odpowiedniej kampanii edukacyjnej umożliwiłoby poszerzenie i pogłębienie wiedzy pacjentek na ten temat oraz zwiększenie świadomości problemu klinicznego jakim jest infekcja Streptococcus agalactiae. Piśmiennictwo 1. Barcaite EA, Bartusevicius AR, Tameliene R, Kliucinskas M, Maleckiene L, Nadisauskiene R: Prevalence of maternal group B streptococcal colonisation in European countries. Acta Obstet Gynecol Scand. 2008; 87: Prośniewska M, Kalinka J: Demograficzne i mikrobiologiczne czynniki ryzyka nosicielstwa Streptococcus agalactiae u kobiet ciężarnych. Gin- PolMedProject 1 (31) 2014: Kociszewska-Najman B, Oslislo A, Szymusik I, Pietrzak B, Jabiry-Zieniewicz Z: Śródporodowa profilaktyka zakażeń paciorkowcami grupy B- doświadczenie własne. Ginekol Pol. 2010; 81: Cheng PJ, Chueh HY, Liu CM, Hsu JJ, Hsieh TT, Soong YK: Risk factors for reccurence of group B streptococcus colonization in a subsequent pregnancy. Obstet Gynecol. 2008; 111: Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego dotyczące wykrywania nosicielstwa paciorkowców grupy B (GBS) u kobiet w ciąży i zapobiegania zakażeniom u noworodków. Ginekol Pol. 2008; 79: Davies HD, Raj S, Adair C, Robinson J, McGeer A. et al: Population-based active surveillance for neonatal group B streptococcal infections in Alberta, Canada: implications for vaccine formulation. Pediatr Infect Dis J. 2001; 20: Jefferson UT pilot study to prevent early-onset group B streptococcal disease disease in neborns. Advances in Neonatal Care 2006; 6: Brimil N, Barthell E, Heindrichs U, Kuhn M, Lütticken R, Spellerberg: Epidemiology of Streptococcus agalactiae colonization in Germany. IJMM 2006; 296: Ohlsson A, Shah V: Intrapartum antibiotics for known maternal Group B streptococcal colonization. Cochrane Database Syst Rev. 2009; 3: CD Verani JR, McGee L, Schrag SJ: Prevention of perinatal group B streptococcal disease revised giudelines from CDC, MMWR 2010; 59: Schrag SJ, Phill D, Zywicki S, Farley MM, Reingold AL. et al: Group B streptococcal disease in the area of intrapartum antibiotic prophylaxis. N Engl J Med. 2000; 342: Centers of Disease Control and Prevention (CDC): Perinatal group B streptococcal disease after universal screening recommendations-united States, MMWR 2007; 56: Centers for Disease Control and Prevention (CDC): Trens in perinatal group B streptococcal disease- United States, MMWR 2009; 58: Dziennik Ustaw Nr 187, Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dn. 23 września 2010 r., www. isap.sejm.gov.pl. 15. Yancey MK, Schuchat A, Brown LK, Ventura VL, Markenson GR: The accuracy of late antenatal screening cultures in predicting genital group B streptococcal colonization at delivery. Obstet Gynecol. 1996; 88: Darbyshire P, Collins C, McDonald HM, Hiller JE: Taking antenatal group B Streptococcus seriously: women s experiences of screening and perceptions of risk. Birth. 2003; 30: Royal College of obstetricians and gynecologists: The prevention of early-onset neonatal group B streptococcal disease. Grren-top giuideline No. 36 July Money D, Allen VM: The prevention of early-onset neonatal group B streptococcal disease. J Obstet Gyneaecol Can. 2013; 35: e1-e Royal Australian and New Zealand College of obstetricans and gynecologists: screening and treatment for group streptococcus in pregnancy. November Prośniewska M, Kalinka J, Bigos M, Gołąb-Lipińska M: Ocena oporności paciorkowców beta hemolizujących grupy B na podstawie badań własnych. Ginekol Pol. 2014; 85: Brimil N, Barthellc E, Heindrichs U, Kuhn M, Lütticken R, Spellerberg B: Epidemiology of streptococcus agalactiae in Germany. IJMM 2006; 65: Anderson BL, Simhan HN, Simons KM, Wiesenfeld HC: Untreated asymptomatic group B streptococcal bacteriuria early in pregnancy and chorioamnionitis at delivery. Am J Obstet Gynecol. 2007; 196: 524e e Allen VM, Halifax NS, Yudin MH, Allen VM, Bouchard C. et al: Management of group B streptococcal bacteriuria in pregnancy. J Obstet Gynecol Can. 2012; 34: Liampongsabhuddihi P, Keserarat V, Thitisakulwong S: The prevelance of group B streptococcal colonization in pregnant women at Lampang Regional Hospital. Thai J Obstet Gynecol. 2002; 14: Kovavisarach E, Ying WS, Kanjanahareutai S: Risk factors related to group B streptococcal colonization in pregnant women in labor. J Med Assoc Thai. 2007; 90: Reid M: Consumer-oriented studies in relation to prenatal screening tests. European J Obstet Gynecol Reprod Biol. 1988; 28(Suppl): Michie S, Dormandy E, Marteau TM: Informed choice: understanding knowledge in the context of screening uptake. Patient Educ Couns. 2003; 50: Sapp JC, Hull SC, Duffer S, Zornetzer S, Sutton E. et al: Ambivalence toward undergoing invasive prenatal testing: an exploration of its origins. Prenat Diagn. 2010; 30: A. Jaworowski i wsp.
Ocena wiedzy i opinii rodzących na temat komórek macierzystych krwi. 1. Zakład Pielęgniarstwa w Ginekologii i Położnictwie, Katedry Ginekologii i
Ocena wiedzy i opinii rodzących na temat komórek macierzystych krwi pępowinowej PATRYCJA KRAWCZYK 1, ANDRZEJ BARAN 2, URSZULA SIOMA- MARKOWSKA 1, MARIOLA MACHURA 1, SYLWIA KUBASZEWSKA 1, ANNA KANABROCKA
Bardziej szczegółowoObecność paciorkowców grupy B (GBS) u noworodków w aspekcie profilaktyki śródporodowej
Perinatologia, Neonatologia i Ginekologia, tom 7, zeszyt 1, 31-36, 2014 Obecność paciorkowców grupy B (GBS) u noworodków w aspekcie profilaktyki śródporodowej MARTA SIBILSKA 1, MARTA SZYMANKIEWICZ 1, JANUSZ
Bardziej szczegółowoŚródporodowa profilaktyka zakażeń paciorkowcami grupy B doświadczenia własne
Śródporodowa profilaktyka zakażeń paciorkowcami grupy B doświadczenia własne Intrapartum prophylaxis against Group B Streptococcus infection own experience Kociszewska-Najman Bożena 1, Oslislo Anna 2,
Bardziej szczegółowoCARRIER-STATE OF GROUP B STREPTOCOCCUS IN PREGNANT WOMEN PERFORMANCE STANDARDS
PRZEGL EPIDEMIOL 2012; 66: 33 - ost.str Problemy zakażeń Karol Szwabowicz, Anatol Panasiuk NOSICIELSTWO PACIORKOWCA GRUPY B U KOBIET CIĘŻARNYCH - STANDARDY POSTĘPOWANIA CARRIER-STATE OF GROUP B STREPTOCOCCUS
Bardziej szczegółowoKamil Barański 1, Ewelina Szuba 2, Magdalena Olszanecka-Glinianowicz 3, Jerzy Chudek 1 STRESZCZENIE WPROWADZENIE
Czynniki socjodemograficzne wpływające na poziom wiedzy dotyczącej dróg szerzenia się zakażenia w kontaktach niezwiązanych z procedurami medycznymi wśród pacjentów z WZW typu C Kamil Barański 1, Ewelina
Bardziej szczegółowoEWA HELWICH Instytut Matki i Dziecka w Warszawie
VI KONGRES Polskiego Towarzystwa Medycyny Perinatalnej Poznań, 26 28 września 2013 Polska Sieć Neonatologiczna EWA HELWICH Instytut Matki i Dziecka w Warszawie Nadzór celowany w odniesieniu do najważniejszych
Bardziej szczegółowoZNAJOMOŚĆ STANDARDU OPIEKI OKOŁOPORODOWEJ PRZEZ PACJENTKI WYBRANYCH SZPITALI WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO
ZNAJOMOŚĆ STANDARDU OPIEKI OKOŁOPORODOWEJ PRZEZ PACJENTKI WYBRANYCH SZPITALI WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO KNOWLEDGE OF THE PERINATAL CARE STANDARD IN PATIENTS OF CHOSEN HOSPITALS IN THE WEST POMERANIAN
Bardziej szczegółowoStandardy prowadzenia ciąży
Standardy prowadzenia ciąży Gdańsk 2015 Redaktor prowadzący: Olga Strzelec Redakcja: Joanna Fiuk, Olga Strzelec Korekta: Joanna Fiuk, Olga Strzelec Projekt okładki: Andrzej Owsiany Skład: Iwona Łytkowska
Bardziej szczegółowoProblematyka negatywnych okołoporodowych wymazów w kierunku GBS u pacjentek z wcześniejszym dodatnim wynikiem testu przesiewowego
Perinatologia, Neonatologia i Ginekologia, tom 7, zeszyt 1, 22-30, 2014 Problematyka negatywnych okołoporodowych wymazów w kierunku GBS u pacjentek z wcześniejszym dodatnim wynikiem testu przesiewowego
Bardziej szczegółowoAnalysis of infectious complications inf children with acute lymphoblastic leukemia treated in Voivodship Children's Hospital in Olsztyn
Analiza powikłań infekcyjnych u dzieci z ostrą białaczką limfoblastyczną leczonych w Wojewódzkim Specjalistycznym Szpitalu Dziecięcym w Olsztynie Analysis of infectious complications inf children with
Bardziej szczegółowoWIEDZA. Zna podstawy prawne realizacji programu kontroli zakażeń.
Załącznik nr 7 do zarządzenia nr 12 Rektora UJ z 15 lutego 2012 r. Opis zakładanych efektów kształcenia na studiach podyplomowych Nazwa studiów: Kontrola zakażeń w jednostkach opieki zdrowotnej Typ studiów:
Bardziej szczegółowoZaburzenia emocjonalne, behawioralne, poznawcze oraz jakość życia u dzieci i młodzieży z wrodzonym zakażeniem HIV STRESZCZENIE
Autor: Tytuł: Promotor: lek. Anna Zielińska Zaburzenia emocjonalne, behawioralne, poznawcze oraz jakość życia u dzieci i młodzieży z wrodzonym zakażeniem HIV dr hab. Anita Bryńska STRESZCZENIE WSTĘP: W
Bardziej szczegółowoMaria Katarzyna Borszewska- Kornacka Klinika Neonatologii i Intensywnej Terapii Noworodka Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego
Maria Katarzyna Borszewska- Kornacka Klinika Neonatologii i Intensywnej Terapii Noworodka Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego 1.ZARZĄDZENIE MINISTRA 2.REKOMENDACJE TOWARZYSTW NAUKOWYCH 3.OPINIE EKSPERTÓW
Bardziej szczegółowoUCHWAŁA Nr XVI/153/2016 Rady Miejskiej w Policach z dnia 23 lutego 2016 r.
UCHWAŁA Nr XVI/153/2016 Rady Miejskiej w Policach z dnia 23 lutego 2016 r. w sprawie realizacji w 2016 roku przez gminę Police programu profilaktyki zakażeń pneumokokowych wśród dzieci zamieszkałych na
Bardziej szczegółowoEpidemiologia zakażenia HIV. Specyfika pacjenta zakażonego.
Epidemiologia zakażenia HIV. Specyfika pacjenta zakażonego. dr med. Monika Bociąga-Jasik 1981 stwierdza się liczne przypadki pneumocystozowego zapalenia płuc i mięska Kaposiego u młodych, dotychczas zdrowych
Bardziej szczegółowoUCHWAŁA Nr IV/18/2015 Rady Miejskiej w Policach z dnia 27 stycznia 2015 r.
UCHWAŁA Nr IV/18/2015 Rady Miejskiej w Policach z dnia 27 stycznia 2015 r. w sprawie realizacji w 2015 roku przez gminę Police programu profilaktyki zakażeń pneumokokowych wśród dzieci zamieszkałych na
Bardziej szczegółowoZAPROSZENIE NA BADANIA PROFILAKTYCZNE WYKONYWANE W RAMACH PODSTAWOWEJ OPIEKI ZDROWOTNEJ ( )
ZAPROSZENIE NA BADANIA PROFILAKTYCZNE WYKONYWANE W RAMACH PODSTAWOWEJ OPIEKI ZDROWOTNEJ (2015-08-03) PROFILAKTYKA CHORÓB UKŁADU KRĄŻENIA ADRESACI - Osoby zadeklarowane do lekarza POZ, w wieku 35, 40, 45,
Bardziej szczegółowoSHL.org.pl SHL.org.pl
Polityka antybiotykowa w oddziale pediatrycznym Adam Hermann Zespół Kontroli Zakażeń Szpitalnych Stowarzyszenie Higieny Lecznictwa Fundacja Instytut Profilaktyki Zakażeń Adam Hermann Stare Jabłonki 05-07.10.2014r.
Bardziej szczegółowoPROKALCYTONINA infekcje bakteryjne i sepsa. wprowadzenie
PROKALCYTONINA infekcje bakteryjne i sepsa wprowadzenie CZĘŚĆ PIERWSZA: Czym jest prokalcytonina? PCT w diagnostyce i monitowaniu sepsy PCT w diagnostyce zapalenia dolnych dróg oddechowych Interpretacje
Bardziej szczegółowoTesty dla kobiet w ciąży. Zakażenie HIV i AIDS u dzieci.
Testy dla kobiet w ciąży. Zakażenie HIV i AIDS u dzieci. dr n. med. Agnieszka Ołdakowska Klinika Chorób Zakaźnych Wieku Dziecięcego Warszawski Uniwersytet Medyczny Wojewódzki Szpital Zakaźny w Warszawie
Bardziej szczegółowoNARASTANIE STOPNIA KOLONIZACJI KOBIET W CIĄŻY I NOWORODKÓW PRZEZ STREPTOCOCCUS AGALACTIAE NA OBSZARZE POLSKI POŁUDNIOWO-WSCHODNIEJ *
MED. DOŚW. MIKROBIOL., 2008, 60: 5-12 Monika Brzychczy-Włoch 1, Magdalena Strus 1, Dorota Pawlik 2, Helena Machlarz 2, Tomasz Gosiewski 1, Artur Drzewiecki 1, Krzysztof Rytlewski 3, Ryszard Lauterbach
Bardziej szczegółowoAnaliza przyczyn wysiłkowego nietrzymania moczu i zastosowanie estriolu jako postępowanie okołooperacyjne u kobiet leczonych operacyjnie
Michał Powolny, Piotr Pietrzak, Krzysztof Szafranko, Wojciech Borucki Analiza przyczyn wysiłkowego nietrzymania moczu i zastosowanie estriolu jako postępowanie okołooperacyjne u kobiet leczonych operacyjnie
Bardziej szczegółowoUCHWAŁA Nr II/25/2018 RADY GMINY KOBYLNICA z dnia 29 listopada 2018 roku
UCHWAŁA Nr II/25/2018 RADY GMINY KOBYLNICA z dnia 29 listopada 2018 roku w sprawie przyjęcia gminnego programu zdrowotnego pn.: Program Profilaktyki Zakażeń HPV w Gminie Kobylnica na lata 2019-2022 Na
Bardziej szczegółowoWpływ dodatniego posiewu z kanału szyjki macicy u rodzącej na przebieg porodu, połogu i stan noworodka
Perinatologia, Neonatologia i Ginekologia, tom 1, zeszyt 2, 111-115, 2008 Wpływ dodatniego posiewu z kanału szyjki macicy u rodzącej na przebieg porodu, połogu i stan noworodka EWA ROMEJKO, KATARZYNA WIĘCH,
Bardziej szczegółowoOcena oporności paciorkowców hemolizujących grupy B na podstawie badań własnych
Ocena oporności paciorkowców hemolizujących grupy B na podstawie badań własnych Research-based assessment of antibiotic resistance of hemolytic group B streptococci 1 Klinika Perinatologii I Katedry Ginekologii
Bardziej szczegółowoZapytaj swojego lekarza.
Proste, bezpieczne badanie krwi, zapewniające wysoką czułość diagnostyczną Nieinwazyjne badanie oceniające ryzyko wystąpienia zaburzeń chromosomalnych, takich jak zespół Downa; opcjonalnie umożliwia również
Bardziej szczegółowoNazwa studiów: KONTROLA ZAKAŻEŃ W JEDNOSTKACH OPIEKI ZDROWOTNEJ Typ studiów: doskonalące WIEDZA
Załącznik nr 8 do zarządzenia nr 68 Rektora UJ z 18 czerwca 2015 r. Opis zakładanych efektów kształcenia na studiach podyplomowych Nazwa studiów: KONTROLA ZAKAŻEŃ W JEDNOSTKACH OPIEKI ZDROWOTNEJ Typ studiów:
Bardziej szczegółowoOporność na antybiotyki w Unii Europejskiej Dane zaprezentowane poniżej zgromadzone zostały w ramach programu EARS-Net, który jest koordynowany przez
Informacja o aktualnych danych dotyczących oporności na antybiotyki na terenie Unii Europejskiej Październik 2013 Główne zagadnienia dotyczące oporności na antybiotyki przedstawione w prezentowanej broszurze
Bardziej szczegółowoOCENA ROZPRAWY NA STOPIEŃ DOKTORA NAUK MEDYCZNYCH
KLINIKA NEONATOLOGII PUM 72-010 Police, ul. Siedlecka 2 Kierownik kliniki: Prof. dr. hab. n. med. Maria Beata Czeszyńska Tel/fax. 91 425 38 91 adres e- mail beataces@pum.edu.pl Szczecin, dnia 11. 06. 2018r
Bardziej szczegółowoCzy nadszedł czas na zmiany w badanich przesiewowych w kierunku nosicielstwa GBS?
Czy nadszedł czas na zmiany w badanich przesiewowych w kierunku nosicielstwa GBS? Do we need a different approach to GBS screening? I Katedra i Klinika Położnictwa i Ginekologii Warszawskiego Uniwersytetu
Bardziej szczegółowoKlebsiella pneumoniae New Delhi alert dla polskich szpitali
Klebsiella pneumoniae New Delhi alert dla polskich szpitali Jak zatrzymać falę zakażeń powodowanych przez drobnoustrój o skrajnej oporności na antybiotyki? Tomasz Ozorowski Analiza faktów FAKT 1. SKRAJNA
Bardziej szczegółowoKampania edukacyjna Jeden test. Dwa życia. Zrób test na HIV. Dla siebie i swojego dziecka
Kampania edukacyjna Jeden test. Dwa życia. Zrób test na HIV. Dla siebie i swojego dziecka Krajowe Centrum ds. AIDS, agenda Ministra Zdrowia, 20 listopada 2014 r. rozpoczyna ogólnopolską kampanię edukacyjną
Bardziej szczegółowoPani Ewa Ryszka Dyrektor Samodzielnego Publicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej ul. Idzikowskiego 7b Sulejówek
Warszawa, G c u a u o l2018 r. WOJEWODA MAZOWIECKI WZ-VI.9612.3.3.2018 Pani Ewa Ryszka Dyrektor Samodzielnego Publicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej ul. Idzikowskiego 7b 05-070 Sulejówek WYSTĄPIENIE POKONTROLNE
Bardziej szczegółowoDiagnostyka i terapia porodu przedwczesnego
ROZDZIAŁ VI ZDROWIE I DOBROSTAN 1/2015 DOBROSTAN I ZDROWIE 1 Wydział Nauk o Zdrowiu w Katowicach, Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach, Zakład Propedeutyki Położnictwa Katedry Zdrowia Kobiety School
Bardziej szczegółowoMarzena Woźniak Temat rozprawy: Ocena, monitorowanie i leczenie zakrzepicy żylnej w okresie ciąży i połogu Streszczenie
Marzena Woźniak Rozprawa doktorska na stopień doktora nauk medycznych Temat rozprawy: Ocena, monitorowanie i leczenie zakrzepicy żylnej w okresie ciąży i połogu Streszczenie Okresy ciąży i połogu są wymieniane
Bardziej szczegółowoCzy wybór antybiotyku jest trudnym pytaniem dla neonatologa?
0/0/205 Czy wybór antybiotyku jest trudnym pytaniem dla neonatologa? Krystyna Bober Olesińska Klinika Neonatologii WUM 2 Struktura oddziałów neonatologicznych na Mazowszu 53 - oddziały Stopień referencyjności
Bardziej szczegółowoZalecenia rekomendowane przez Ministra Zdrowia. KPC - ang: Klebsiella pneumoniae carbapenemase
Zalecenia dotyczące postępowania w przypadku identyfikacji w zakładach opieki zdrowotnej szczepów bakteryjnych Enterobacteriaceae wytwarzających karbapenemazy typu KPC * * KPC - ang: Klebsiella pneumoniae
Bardziej szczegółowoOcena skuteczności preparatów miejscowo znieczulających skórę w redukcji bólu w trakcie pobierania krwi u dzieci badanie z randomizacją
234 Ocena skuteczności preparatów miejscowo znieczulających skórę w redukcji bólu w trakcie pobierania krwi u dzieci badanie z randomizacją The effectiveness of local anesthetics in the reduction of needle
Bardziej szczegółowoS T R E S Z C Z E N I E
STRESZCZENIE Cel pracy: Celem pracy jest ocena wyników leczenia napromienianiem chorych z rozpoznaniem raka szyjki macicy w Świętokrzyskim Centrum Onkologii, porównanie wyników leczenia chorych napromienianych
Bardziej szczegółowoPani Katarzyna Wyszogrodzka-Jagiełło Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej ul. Akacjowa 2A Siennica
Warszawa, 14 listopada 2016 r. WOJEWODA MAZOWIECKI WK-II.9612.3.16.2016 Pani Katarzyna Wyszogrodzka-Jagiełło Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej ul. Akacjowa 2A 05-332 Siennica W Y S T Ą P I
Bardziej szczegółowoWirus HPV przyczyny, objawy i leczenie
Wirus HPV przyczyny, objawy i leczenie Spis treści: 1. 2. 3. 4. 5. Informacje ogólne Przyczyny Objawy Leczenie Rodzaje HPV Informacje ogólne Wirus brodawczaka ludzkiego (HPV Human Papilloma Virus) stanowi
Bardziej szczegółowoEBM w farmakoterapii
EBM w farmakoterapii Dr Przemysław Niewiński Katedra i Zakład Farmakologii Klinicznej AM we Wrocławiu Katedra i Zakład Farmakologii Klinicznej AM Wrocław EBM Evidence Based Medicine (EBM) "praktyka medyczna
Bardziej szczegółowoWyniki badania satysfakcji pacjentów Powiatowego Zakładu Opieki Zdrowotnej w Starachowicach
Powiatowy Zakład Opieki Zdrowotnej ul. Radomska 7 27-2 Starachowice Wyniki badania satysfakcji pacjentów Powiatowego Zakładu Opieki Zdrowotnej w Starachowicach na podstawie badania ankietowego przeprowadzonego
Bardziej szczegółowoPan Marek Durlik Dyrektor Centralnego Szpitala Klinicznego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych ul. Wołoska Warszawa
Warszawa, 28 stycznia 2016 r. WOJEWODA MAZOWIECKI WK-II.9612.3.8.2015 Pan Marek Durlik Dyrektor Centralnego Szpitala Klinicznego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych ul. Wołoska 137 02-507 Warszawa W Y S T
Bardziej szczegółowoJanusz Kidacki. Sposób rozwiązania ciąży a predyspozycje kobiet do radzenia sobie z trudnościami życiowymi
UNIWERSYTET MEDYCZNY W LUBLINIE WYDZIAŁ NAUK O ZDROWIU Janusz Kidacki Sposób rozwiązania ciąży a predyspozycje kobiet do radzenia sobie z trudnościami życiowymi Streszczenie rozprawy na stopień doktora
Bardziej szczegółowoPan Jacek Białobłocki Dyrektor Samodzielnego Publicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej w Mławie ul. Anny Dobrskiej Mława
Warszawa, 22 maja 2015 r. WOJEWODA MAZOWIECKI WK-C.9612.3.1.2015 Pan Jacek Białobłocki Dyrektor Samodzielnego Publicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej w Mławie ul. Anny Dobrskiej 1 06-500 Mława W Y S T Ą
Bardziej szczegółowodystrybucji serotypów powodujących zakażenia inwazyjne w poszczególnych grupach wiekowych zapadalność na IChP w poszczególnych grupach wiekowych
Warszawa, 15.06.2015 Rekomendacje Pediatrycznego Zespołu Ekspertów ds. Programu Szczepień Ochronnych (PZEdsPSO) dotyczące realizacji szczepień obowiązkowych, skoniugowaną szczepionką przeciwko pneumokokom;
Bardziej szczegółowoANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LIX, SUPPL. XIV, 122 SECTIO D 2004
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LIX, SUPPL. XIV, 122 SECTIO D 2004 Katedra Środowiskowej Opieki Zdrowotnej, Wydział Pielęgniarstwa i Nauk o Zdrowiu AM w Lublinie Chair
Bardziej szczegółowoREALIZACJA KONTAKTU SKÓRA DO SKÓRY W KONTEKŚCIE WYTYCZNYCH STANDARDU OPIEKI OKOŁOPORODOWEJ W WYBRANYCH SZPITALACH WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO
Copyright Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu REALIZACJA KONTAKTU SKÓRA DO SKÓRY W KONTEKŚCIE WYTYCZNYCH STANDARDU OPIEKI OKOŁOPORODOWEJ W WYBRANYCH SZPITALACH WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO
Bardziej szczegółowoWybrane dane statystyczne charakteryzujące opiekę medyczna nad matką i dzieckiem w Wielkopolsce
WIELKOPOLSKA M. POZNAŃ POWIAT POZNAŃSKI Załącznik nr 2 Wybrane dane statystyczne charakteryzujące opiekę medyczna nad matką i dzieckiem w Wielkopolsce Istnieje około 80 szpitali publicznych w Wielkopolsce,
Bardziej szczegółowoPani Beata Zofia Leszczyńska Orpea Polska Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością ul. Prosta Warszawa
Warszawa, 2018 r. WOJEWODA MAZOWIECKI WZ-VI.9612.3.9.2018 Pani Beata Zofia Leszczyńska Orpea Polska Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością ul. Prosta 69 00-838 Warszawa WYSTĄPIENIE POKONTROLNE Na podstawie
Bardziej szczegółowoUCHWAŁA Nr XXXIII/332/2013
UCHWAŁA Nr XXXIII/332/2013 Rady Miejskiej w Nowym Warpnie z dnia 26 września 2013 r. w sprawie realizacji w 2013 roku Programu profilaktycznego przeciwko zakażeniom pneumokokowym wśród dzieci po 2 r.ż.
Bardziej szczegółowoBadania. przesiewowe stosowane w celu wczesnego wykrycia raka szyjki macicy. zalecenia National Comprehensive Cancer Network (NCCN)
Badania przesiewowe stosowane w celu wczesnego wykrycia raka szyjki macicy zalecenia National Comprehensive Cancer Network (NCCN) Zalecenia dotyczące badań przesiewowych stosowanych w celu wczesnego wykrycia
Bardziej szczegółowodr n. med. Norbert Krajczy Zastępca Ordynatora: lek. Krzysztof Kroczak Zastępca Ordynatora: lek. Edmund Lupa Prof. dr hab.
Ordynator Oddziału: dr n. med. Norbert Krajczy Zastępca Ordynatora: lek. Krzysztof Kroczak Zastępca Ordynatora: lek. Edmund Lupa Prof. dr hab. Marian Gabryś Pielęgniarka oddziałowa: mgr Beata Sajboth Telefony
Bardziej szczegółowoPan Artur Skóra Dyrektor Samodzielnego Publicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej ul. Kościuszki Węgrów
Warszawa, 29 stycznia 2015 r. WOJEWODA MAZOWIECKI WK-S.9612.3.4.2014 Pan Artur Skóra Dyrektor Samodzielnego Publicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej ul. Kościuszki 15 07-100 Węgrów W Y S T Ą P I E N I E P
Bardziej szczegółowoZadanie pytania klinicznego (PICO) Wyszukanie i selekcja wiarygodnej informacji. Ocena informacji o metodzie leczenia
Praktykowanie EBM Krok 1 Krok 2 Krok 3 Krok 4 Zadanie pytania klinicznego (PICO) Wyszukanie i selekcja wiarygodnej informacji Ocena informacji o metodzie leczenia Podjęcie decyzji klinicznej na podstawie
Bardziej szczegółowoDiagnostyka mikrobiologiczna zakażeń krwi Paweł Zwierzewicz
Diagnostyka mikrobiologiczna zakażeń krwi Paweł Zwierzewicz Diagnostyka mikrobiologiczna sepsy oferta firmy biomerieux Automatyczne analizatory do posiewów krwi Automatyczne analizatory do identyfikacji
Bardziej szczegółowoWarszawa, ' i r. WOJEWODA MAZOWIECKI WZ-VI WYSTĄPIENIE POKONTROLNE
Warszawa, ' i - 2018 r. WOJEWODA MAZOWIECKI WZ-VI.9612.3.6.2018 Pani Krystyna Rusiniak Dyrektor Samodzielnego Publicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej - Miejskiego Ośrodka Zdrowia w Zielonce ul. Mickiewicza
Bardziej szczegółowoZarządzanie ryzykiem. Dr med. Tomasz Ozorowski Sekcja ds. kontroli zakażeń szpitalnych Szpital Kliniczny Przemienienia Pańskiego UM w Poznaniu
Zarządzanie ryzykiem Dr med. Tomasz Ozorowski Sekcja ds. kontroli zakażeń szpitalnych Szpital Kliniczny Przemienienia Pańskiego UM w Poznaniu Szkolenie Małopolskiego Stowarzyszenia Komitetów i Zespołów
Bardziej szczegółowoANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LIX, SUPPL. XIV, 186 SECTIO D 2004
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LIX, SUPPL. XIV, 186 SECTIO D 2004 Klinika Ginekologii Akademii Medycznej w Gdańsku Department of Gynaecology Medical University of Gdańsk
Bardziej szczegółowoKatarzyna Kozioł Katarzyna Latuszek - Pasternak. Warszawa, marzec 2015 r.
Katarzyna Kozioł Katarzyna Latuszek - Pasternak Warszawa, marzec 2015 r. Rzecznik Praw Pacjenta jest centralnym organem administracji rządowej właściwym w sprawach ochrony praw pacjentów określonych w
Bardziej szczegółowoUchwała Nr XIX/169/2008 Rady Miasta Marki z dnia 18 czerwca 2008 roku
Uchwała Nr XIX/169/2008 Rady Miasta Marki z dnia 18 czerwca 2008 roku w sprawie wyrażenia zgody na realizację programu zdrowotnego w zakresie szczepień ochronnych przeciwko grypie, dla mieszkańców Miasta
Bardziej szczegółowoSEMINARIA. Fizjoterapia w położnictwie 5. Fizjoterapia w ginekologii 5. Odniesienie do efektów kształcenia dla przedmiotu
Fizjoterapia kliniczna w chorobach narządów wewnętrznych: Ginekologia i Położnictwo dla studentów III ROKU Kierunku: Fizjoterapia- studia I stopnia licencjackie semestry VI, rok akad. 2013-2014 l.p. SEMINARIA
Bardziej szczegółowoThe effect of perinatal antibiotic prophylaxis on an early onset of symptomatic infections in newborns
DOI: 10.1515/pielxxiw-2017-0024 2017 Uniwersytet Medyczny w Lublinie. Artykuł jest udostępniony w systemie Open Access na podstawie licencji otwartej Creative Commons (CC-BY-NC-ND) The effect of perinatal
Bardziej szczegółowoOcena wybranych parametrów klinicznych rodzących kobiet i noworodków w przebiegu porodu konwencjonalnego i porodu rodzinnego
Perinatologia, Neonatologia i Ginekologia, tom, zeszyt, 11-16, 212 Ocena wybranych parametrów klinicznych rodzących kobiet i noworodków w przebiegu porodu konwencjonalnego i porodu rodzinnego BOGUSŁAWA
Bardziej szczegółowoVIII Kongres Polskiego Towarzystwa Medycyny Perinatalnej. Stare problemy nowe możliwości kwietnia 2019r. Hotel Aurora****, Międzyzdroje
VIII Kongres Polskiego Towarzystwa Medycyny Perinatalnej Stare problemy nowe możliwości 12-13 kwietnia 2019r. Hotel Aurora****, Międzyzdroje PROGRAM 12 kwietnia 2019 r. (piątek) 8:30-11:00 Sesja I : Poród
Bardziej szczegółowoSLAJDY WYBRANE I ZMODYFIKOWANE POD KĄTEM PREZENTACJI W INTERNECIE
SUM - WLK 2011 WYKŁAD PIĄTY: BIOSTATYSTYKA C.D. Prof. dr hab. med. Jan E. Zejda! UWAGA! SLAJDY WYBRANE I ZMODYFIKOWANE POD KĄTEM PREZENTACJI W INTERNECIE TREŚĆ WYKŁADU Dokumentowanie efektu (analiza danych
Bardziej szczegółowo1. Oddział tworzą: 1) Pododdziały: a) Położniczy (rooming- in), b) Patologii Ciąży, c) Porodowy ze Szkołą Rodzenia, d) Ginekologii,
1. Oddział tworzą: 1) Pododdziały: a) Położniczy (rooming- in), b) Patologii Ciąży, c) Porodowy ze Szkołą Rodzenia, d) Ginekologii, e) Izolacyjny (poł. gin), 2) Izba Przyjęć Położniczo-Ginekologiczna 1
Bardziej szczegółowoRAMOWY PROGRAM STAŻU ADAPTACYJNEGO POŁOŻNYCH
Załącznik nr 2 RAMOWY PROGRAM STAŻU ADAPTACYJNEGO POŁOŻNYCH Cele stażu 1. Uzyskanie sprawności w zakresie wykorzystania wiedzy i umiejętności nabytych w toku kształcenia w szkole położnych. 2. Aktualizacja
Bardziej szczegółowoJednoznaczne ODPOWIEDZI na ważne pytania
Jednoznaczne ODPOWIEDZI na ważne pytania TEST PRENATALNY HARMONY to nowy test DNA z krwi matki określający ryzyko zespołu Downa. Test Harmony jest bardziej dokładny niż tradycyjne testy i można go wykonywać
Bardziej szczegółowoPytania z zakresu ginekologii i opieki ginekologicznej
Pytania z zakresu ginekologii i opieki ginekologicznej - 2017 1. Proszę wymienić zagrożenia zdrowotne dla kobiety jakie mogą wystąpić w okresie okołomenopauzalnym. 2. Proszę omówić rolę położnej w opiece
Bardziej szczegółowoPani Elżbieta Główka ul. Władysława Reymonta 12/ Radzymin
Warszawa, 29 września 2016 r. WOJEWODA MAZOWIECKI WK-C.9612.3.1.2016 Pani Elżbieta Główka ul. Władysława Reymonta 12/125 05-250 Radzymin W Y S T Ą P I E N I E P O K O N T R O L N E Na podstawie art. 111
Bardziej szczegółowoPrawo a choroby zakaźne dr n. med. Marta Rorat
Prawo a choroby zakaźne dr n. med. Marta Rorat Katedra i Zakład Medycyny Sądowej, Zakład Prawa Medycznego UM we Wrocławiu Ustawa z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób
Bardziej szczegółowoElżbieta Arłukowicz Streszczenie rozprawy doktorskiej
Elżbieta Arłukowicz Streszczenie rozprawy doktorskiej Analiza zmienności ilościowej i jakościowej tlenowej flory bakteryjnej izolowanej z ran przewlekłych kończyn dolnych w trakcie leczenia tlenem hiperbarycznym
Bardziej szczegółowoW Y S T Ą P I E N I E P O K O N T R O L N E
Warszawa, 5 lutego 2015 r. WOJEWODA MAZOWIECKI WK-R.9612.3.4.2014 Pan Jerzy Sokołowski Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej Specjalistyczna Poradnia Medycyny Rodzinnej Śródmieście 3 Sp. z o.o. ul. Struga
Bardziej szczegółowoLiczba porodów, transferów i dyskwalifikacji
Drodzy Czytelnicy, Poniżej przedstawiamy Wam wybrane efekty naszej owocnej pracy i wyniki porodów kobiet, które zdecydowały się na poród w domu w asyście położnej stowarzyszonej w Dobrze Urodzonych. Nie
Bardziej szczegółowoGinekologia i położnictwo - opis przedmiotu
Ginekologia i położnictwo - opis przedmiotu Informacje ogólne Nazwa przedmiotu Ginekologia i położnictwo Kod przedmiotu 12.0-WL-Lek-GiP Wydział Wydział Lekarski i Nauk o Zdrowiu Kierunek Lekarski Profil
Bardziej szczegółowoGinekologia i położnictwo - opis przedmiotu
Ginekologia i położnictwo - opis przedmiotu Informacje ogólne Nazwa przedmiotu Ginekologia i położnictwo Kod przedmiotu 12.0-WL-Lek-GiPoł Wydział Wydział Lekarski i Nauk o Zdrowiu Kierunek Lekarski Profil
Bardziej szczegółowokwestionariusze badania ankietowego, karta badania, broszura informacyjna dla pacjentek,
Dr hab. o. med. Jerzy Krupiński, emeryt. profesor oadzw. ŚUM Katedra i Zakład Stomatologii Zachowawczej z Endodoocją ŚUM w Katowicach Kraków, 5 kwietnia 2018 Recenzja pracy doktorskiej lek. dent. Marty
Bardziej szczegółowoocena zabezpieczenia kadry pielęgniarskiej Nie dotyczy. jednostki, które należy restruktyzować (podać przyczyny)
Katarzyna Dzierżanowska-Fangrat Warszawa, 15. 02. 2016 Zakład Mikrobiologii i Immunologii Klinicznej Instytut Pomnik Centrum Zdrowia Dziecka Aleja Dzieci Polskich 20 04-730 Warszawa 22 815 7270; 22 815
Bardziej szczegółowoOcena stężenia erytromycyny w surowicy krwi z tętnicy pępowinowej
Ocena stężenia erytromycyny w surowicy krwi z tętnicy pępowinowej Evaluation of erythromycin concentration in the umbilical artery serum 1 1 2 1 2 2 1 1 Zakład Biofarmacji, Katedra Biofarmacji, Wydział
Bardziej szczegółowoGorączka Q epidemiologia, patogeneza oraz diagnostyka laboratoryjna. Wskazówki dla lekarzy weterynarii i hodowców
Gorączka Q epidemiologia, patogeneza oraz diagnostyka laboratoryjna. Wskazówki dla lekarzy weterynarii i hodowców Agnieszka Warda-Sporniak Główny Inspektorat Weterynarii gorączka Q tabela 4 choroby rejestrowane
Bardziej szczegółowoCzwartek, 13 września 2018 roku WARSZTATY CENTRUM KONGRESOWE PGE NARODOWY. Genetyka kliniczna w położnictwie i ginekologii
Czwartek, 13 września 2018 roku WARSZTATY CENTRUM KONGRESOWE PGE NARODOWY 8.00 9.30 Problemy prawne. Dokumentacja medyczna Genetyka kliniczna w położnictwie i onkologiczna co nas obowiązuje? Prowadzący:
Bardziej szczegółowoMateriał edukacyjny Cukrzyca ciążowa Przewodnik dla ciężarnej został przygotowany przez:
2 Materiał edukacyjny Cukrzyca ciążowa Przewodnik dla ciężarnej został przygotowany przez: Prof. dr hab. med. Katarzyna Cypryk Klinika Diabetologii i Chorób Przemiany Materii Uniwersytet Medyczny w Łodzi,
Bardziej szczegółowoEpidemia niewydolności serca Czy jesteśmy skazani na porażkę?
Epidemia niewydolności serca Czy jesteśmy skazani na porażkę? Piotr Ponikowski Klinika Chorób Serca Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu Ośrodek Chorób Serca Szpitala Wojskowego we Wrocławiu Niewydolność
Bardziej szczegółowoGminny Program Opieki nad Kobietą w Ciąży 2011-2014
wersja robocza Gminny Program Opieki nad Kobietą w Ciąży 2011-2014 Pomysłodawcy: Komisja Zdrowia, Opieki Społecznej i Profilaktyki Rady Gminy Izabelin Autor: Anita Mamczur 1 I. Opis problemu zdrowotnego
Bardziej szczegółowoIstotność wczesnej diagnostyki w kierunku bezobjawowego bakteriomoczu w ciąży
Perinatologia, Neonatologia i Ginekologia, tom 6, zeszyt 4, 210-214, 2013 Istotność wczesnej diagnostyki w kierunku bezobjawowego bakteriomoczu w ciąży PAULINA DURKA 1, JERZY LEIBSCHANG 2 Streszczenie
Bardziej szczegółowoRaport Euro-Peristat Konferencja Prasowa Instytutu Matki i Dziecka
Raport Euro-Peristat 2015 Konferencja Prasowa Instytutu Matki i Dziecka 13.02.2019 https://www.europeristat.com/ Celem działania projektu Euro-Peristat jest stworzenie uzasadnionych naukowo i wiarygodnych
Bardziej szczegółowoDiagnostyka i leczenie nowotworów nerki, pęcherza moczowego i gruczołu krokowego. Zarys Projektu
Diagnostyka i leczenie nowotworów nerki, pęcherza moczowego i gruczołu krokowego Zarys Projektu Dr n. med. Roman Sosnowski Klinika Nowotworów Układu Moczowego, Centrum Onkologii Projekt współfinansowany
Bardziej szczegółowoINSTYTUT MATKI I DZIECKA w Warszawie, Klinika Patologii i Intensywnej Terapii Noworodka
Ocena ryzyka nieprawidłowego rozwoju dzieci urodzonych przedwcześnie Wczesne wspomaganie rozwoju dziecka i pomoc rodzinie doświadczenia i rekomendacje Warszawa, 10 12 grudnia 2007 Ewa Helwich Klinika Neonatologii
Bardziej szczegółowoAgnieszka Skurzak WSPARCIE SPOŁECZNE, STRES I POCZUCIE SATYSFAKCJI Z ŻYCIA KOBIET CIĘŻARNYCH
UNIWERSYTET MEDYCZNY W LUBLINIE Wydział Nauk o Zdrowiu Agnieszka Skurzak WSPARCIE SPOŁECZNE, STRES I POCZUCIE SATYSFAKCJI Z ŻYCIA KOBIET CIĘŻARNYCH Rozprawa na stopień doktora nauk o zdrowiu Promotor:
Bardziej szczegółowoUniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu
Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu Katedra Ginekologii, Położnictwa i Onkologii Ginekologicznej Klinika Onkologii Ginekologicznej Kierownik Kliniki: Prof. dr hab. n. med. Ewa Nowak-Markwitz
Bardziej szczegółowoPytania z zakresu położnictwa
Pytania z zakresu położnictwa - 2017 1. Proszę omówić zapotrzebowanie na składniki mineralne i witaminowe u kobiet ciężarnych i karmiących piersią ze szczególnym uwzględnieniem znaczenia profilaktyki jodowej.
Bardziej szczegółowoPRACA ZALICZENIOWA Z PRAKTYK ZAWODOWYCH ODDZIAL GINEGOLOGICZNO POŁOŻNICZY
W.S.H.E w Łodzi Kierunek Pielęgniarstwo Poziom B Mariola Krakowska Nr Albumu 42300 PRACA ZALICZENIOWA Z PRAKTYK ZAWODOWYCH ODDZIAL GINEGOLOGICZNO POŁOŻNICZY TEMAT PRACY: UDZIAŁ PIELĘGNIARKI W PROFILAKTYCE
Bardziej szczegółowoWpływ zakażenia Ureaplasma urealyticum na występowanie powikłań położniczych oraz stan zdrowia noworodków
ROZDZIAŁ XV ZDROWIE I DOBROSTAN 1/2015 DOBROSTAN I ZDROWIE Department of Obstetrics Medical University of Gdansk Klinika Położnictwa Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego DARIUSZ LAUTENBACH, KAROLINA KOZUBOWSKA,
Bardziej szczegółowoPLAN ZAJĘĆ DYDAKTYCZNYCH
ZAKŁAD PIELĘGNIARSTWA W GINEKOLOGII I POŁOŻNICTWIE KATEDRY ZDROWIA KOBIETY Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach 8 00-15 30 PLAN ZAJĘĆ DYDAKTYCZNYCH Z PRZEDMIOTU PIELĘGNIARSTWO POŁOŻNICZO-GINEKOLOGICZNE
Bardziej szczegółowo629-35 - 69, 628-37 - 04 621-07 - 57, 628-90 - 17 UŚWIADOMIENIE I ZACHOWANIA ZDROWOTNE KOBIET W ZAKRESIE PROFILAKTYKI RAKA PIERSI I SZYJKI MACICY
CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ SEKRETARIAT ZESPÓŁ REALIZACJI BADAŃ 629-35 - 69, 628-37 - 04 621-07 - 57, 628-90 - 17 UL. ŻURAWIA 4A, SKR. PT.24 00-503 W A R S Z A W A TELEFAX 629-40 - 89 INTERNET: http://www.cbos.pl
Bardziej szczegółowoPan Apoloniusz Wręczycki Dyrektor Samodzielnego Publicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej w Wolanowie ul. Opoczyńska Wolanów
Warszawa, 0^- S C i/ p ( J J Q 2018 r. WOJEWODA MAZOWIECKI WZ-N/I.9612.3.7.2018 Pan Apoloniusz Wręczycki Dyrektor Samodzielnego Publicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej w Wolanowie ul. Opoczyńska 23 26-625
Bardziej szczegółowoFundacja Wielka Orkiestra Świątecznej Pomocy. Uniwersytet Medyczny w Poznaniu RAPORT. z realizacji
Fundacja Wielka Orkiestra Świątecznej Pomocy Uniwersytet Medyczny w Poznaniu RAPORT z realizacji Programu Powszechnych Przesiewowych Badań Słuchu Noworodków w Polsce w latach 2003-2015 Klinika Otolaryngologii
Bardziej szczegółowo