SPIS TREŚCI II. POWIETRZE ATMOSFERYCZNE III. MONITORING CHEMIZMU OPADÓW ATMOSFERYCZNYCH I DEPOZYCJI ZANIECZYSZCZEŃ DO PODŁOŻA...

Transkrypt

1

2 SPIS TREŚCI I. JAKOŚĆ WÓD POWIERZCHNIOWYCH W 2008 ROKU NA TERENIE POWIATU TATRZAŃSKIEGO... 3 I.I. OCENA JAKOŚCI WÓD POWIERZCHNIOWYCH W 2008 ROKU... 4 I.II. ŹRÓDŁA ZANIECZYSZCZEŃ WÓD POWIERZCHNIOWYCH NA TERENIE POWIATU TATRZAŃSKIEGO II. POWIETRZE ATMOSFERYCZNE III. MONITORING CHEMIZMU OPADÓW ATMOSFERYCZNYCH I DEPOZYCJI ZANIECZYSZCZEŃ DO PODŁOŻA

3 I. Jakość wód powierzchniowych 3

4 I.I Ocena jakości wód powierzchniowych w 2008 roku na terenie Powiatu Tatrzańskiego. 1. Wstęp. W 2008 roku badania jakości wód powierzchniowych w województwie małopolskim realizowano zgodnie z Programem Państwowego Monitoringu Środowiska na lata w Podsystemie Monitoringu Jakości Wód, który obejmuje badania i ocenę stanu wód i osadów wodnych rzek, jezior i zbiorników zaporowych. Obowiązek badania i oceny jakości wód powierzchniowych w ramach PMŚ wynika z art.155a ust. 2 ustawy z dnia 18 lipca 2001r. Prawo Wodne (Dz. U. z 2005 r. Nr 239, poz z późn. zm.). Monitoring wód ma na celu wykonywanie badań i pozyskiwanie informacji o stanie jakości wód powierzchniowych dla stworzenia podstaw do podejmowania działań na rzecz poprawy stanu wód, ochrony przed zanieczyszczeniem, w tym ochrony przed eutrofizacją powodowaną wpływem zanieczyszczeń z sektora bytowo-komunalnego i rolnictwa oraz ochrony przed zanieczyszczeniami przemysłowymi, substancjami szczególnie szkodliwymi dla środowiska wodnego i substancjami priorytetowymi. Oceny stanu wód są wykorzystywane dla potrzeb planowania i zintegrowanego zarządzania zasobami wodnymi w układzie zlewniowym na obszarach dorzeczy oraz osiągnięcia celów środowiskowych - aby do roku 2015 spełniły kluczowy cel Ramowej Dyrektywy Wodnej, czyli osiągnęły dobry stan ekologiczny. Według nowych przepisów transponujących wymagania Ramowej Dyrektywy Wodnej 2000/60/WE do prawa polskiego monitoring stanu jakości wód powierzchniowych prowadzi się w sieci monitoringu: diagnostycznego, operacyjnego i operacyjno - celowego. W układzie hydrograficznym teren Powiatu Tatrzańskiego obejmuje zlewnię rzeki Dunajec, i jej dopływów. W 2008 roku sieć monitoringu jakości wód powierzchniowych tworzyło 5 punktów pomiarowo-kontrolnych zlokalizowanych w pięciu jednolitych częściach wód. Lokalizację punktów pomiarowo-kontrolnych przedstawia mapa nr 1. Badania prowadzono w sieci monitoringu: Diagnostycznego w punkcie: - Białka Tatrzańska Jurgów, km 21,8 Operacyjnego w punkcie: - Biały Dunajec Poronin, km 17,7 Operacyjno-celowego w punktach: - Kirowa Woda Siwa Polana, km 0,1 - Strążyski Potok Leśniczówka - wodowskaz, km 2,8 - Bystra powyżej ujęcia wody dla Zakopanego, km 5,8 4

5 Badania ukierunkowano głównie na: ocenę stopnia eutrofizacji wód, ocenę jakości wód według kryteriów ich przydatności do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia z określeniem kategorii wód pobieranych do celów pitnych, ocenę jakości wód według kryteriów ich przydatności do bytowania ryb w warunkach naturalnych, ogólną ocenę stanu ekologicznego wód według Ramowej Dyrektywy Wodnej. W zależności od ustalonego dla danego punktu programu badawczego analizuje się zmienność osiągania wymaganych norm parametrów biologicznych, fizykochemicznych, chemicznych oraz parametrów mikrobiologicznych wytypowanej jednolitej części wód przeznaczonej do różnych celów jej użytkowania. Przeznaczenie Jednolitych Części Wód (JCW) na terenie Powiatu Tatrzańskiego zawiera tabela poniżej. Tabela 1. Przeznaczenie Jednolitych Części Wód (JCW) wg wykazów RZGW Nazwa Jednolitej Części Wód Woda przeznaczona do bytowania ryb łososiowatych karpiowatych Woda do zaopatrzenia ludności Woda do celów rekreacyjnych Dunajec do Kirowej Wody Dunajec od Kirowej Wody do Dzianińskiego Potoku Czarny Dunajec (Dunajec) od Dzianińskiego Potoku do Białego Dunajca Biały Dunajec do Młyniska Biały Dunajec (Zakopianka) od Młynisk do Potoku Olczyskiego Biały Dunajec (Zakopianka) od Potoku Olczyskiego, z Potokiem Olczyskim, do Porońca Biały Dunajec od Porońca do ujścia Białka od Rybiego Potoku do Jaworowego z Jaworowym od granicy państwa Białka od Jaworowego do ujścia

6 2. Ocena jakości wód potoku Bystra według wymagań, jakim powinny odpowiadać wody powierzchniowe wykorzystywane do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia. Badania wód powierzchniowych wykorzystywanych do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia prowadzi się w zakresie wskaźników zanieczyszczeń określonych w załączniku nr 1 do rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 27 listopada 2002 roku w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać wody powierzchniowe wykorzystywane do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia (Dz. U. Nr 204, poz. 1728). Rozporządzenie określa wartości zalecane i dopuszczalne dla wskaźników fizycznych, chemicznych i bakteriologicznych oraz ustala trzy kategorie jakości wód, które w zależności od stopnia zanieczyszczenia muszą być poddane standardowym procesom uzdatniania, w celu uzyskania wody przeznaczonej do spożycia: Kategoria A1 woda wymagająca prostego uzdatniania fizycznego, w szczególności filtracji oraz dezynfekcji; Kategoria A2 woda wymagająca typowego uzdatniania fizycznego i chemicznego, w szczególności utleniania wstępnego, koagulacji, flokulacji, dekantacji, filtracji, dezynfekcji (chlorowania końcowego); Kategoria A3 woda wymagająca wysokosprawnego uzdatniania fizycznego i chemicznego, w szczególności utleniania, koagulacji, flokulacji, dekantacji, filtracji, adsorpcji na węglu aktywnym, dezynfekcji (ozonowania, chlorowania końcowego). Oceny wód dokonuje się porównując pomierzone wartości wskaźników zanieczyszczeń z normatywami określonymi w załączniku nr 1 w cytowanym wyżej rozporządzeniu. W 2008 roku badania wód powierzchniowych pod kątem spełnienia wymogów jakim powinny odpowiadać wody powierzchniowe przeznaczone do celów pitnych przeprowadzono na rzece Bystra powyżej ujęcia wody dla Zakopanego. Ocenę przedstawiono w tabeli poniżej i na mapie nr 2. Tabela 2. Ocena przydatności wód powierzchniowych ujmowanych do celów pitnych w 2008 roku Powiat Tatrzański Bystra Potok Punkt pomiarowo-kontrolny Kategoria Kategoria wód wg wskaźników wód Nazwa km Fizyko-chemicznych Bakteriologicznych ogólna Powyżej ujęcia wody A1 wszystkie A1 wszystkie 5,8 A1 dla Zakopanego wskaźniki, wskaźniki 6

7 Badania w 2008 roku wykazały, że jakość wód potoku Bystra powyżej ujęcia wody dla Zakopanego odpowiadała kategorii A1, zarówno ze względu na wskaźniki fizykochemiczne jak i bakteriologiczne. 3. Ocena jakości wód płynących przez Powiat Tatrzański według wymagań, jakim powinny odpowiadać wody śródlądowe będące środowiskiem życia ryb w warunkach naturalnych. W 2008 roku badania jakości wód pod względem wymagań, jakim powinny odpowiadać wody śródlądowe będące środowiskiem życia ryb w warunkach naturalnych przeprowadzono w 5 punktach pomiarowo kontrolnych. Zakres badań obejmował wskaźniki fizyko-chemiczne zawarte w załączniku do rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 4 października 2002 roku w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać wody śródlądowe będące środowiskiem życia ryb w warunkach naturalnych (Dz. U. Nr 176, poz. 1455): temperatura wody, zawiesina ogólna, odczyn ph, tlen rozpuszczony, BZT 5, azot amonowy, niejonowy amoniak, azotyny, fosfor ogólny, cynk ogólny, miedź rozpuszczona, fenole, substancje ropopochodne. Rozporządzenie określa wymagania, jakim powinny odpowiadać wody będące środowiskiem życia ryb łososiowatych i karpiowatych w warunkach naturalnych. W przypadku łososiowatych oznacza to wody, które stanowią lub mogą stanowić środowisko życia ryb należących do rodzaju Salmo spp., rodziny Coregonidae (Coregonus) jak: pstrąg potokowy, łosoś bałtycki, troć lub gatunku lipień (Thymallus thymallus). Dla karpiowatych oznacza wody, które stanowią lub mogą stanowić środowisko życia populacji ryb należących do rodziny karpiowatych (Cyprinidae) jak: karp, brzana, karaś srebrzysty i pospolity, certa, świnka, kleń, jelec, ukleja, leszcz, płoć lub innych gatunków, takich jak szczupak (Esox lucius), okoń (Perca fluviatilis) oraz węgorz (Anguilla anguilla). Ocenę przydatności wód do bytowania ryb w warunkach naturalnych dokonano porównując pomierzone wartości wskaźników zanieczyszczeń z wartościami dopuszczalnymi określonymi w załączniku do rozporządzenia. Ocenę przedstawiono w tabeli 3 i na mapie nr 3. 7

8 Tabela 3. Ocena jakości wód wg wymagań, jakim powinny odpowiadać wody śródlądowe będące środowiskiem życia ryb w warunkach naturalnych w 2008 roku Powiat Tatrzański Potok Punkt pomiarowo-kontrolny Nr ppk na Nazwa km mapie Kirowa Woda 1 Siwa Polana 0,1 Strążyski Potok 2 Leśniczówka wodowskaz 2,8 Przydatność wód dla bytowania ryb wymagana dla łososiowatych dla łososiowatych stwierdzona dla łososiowatych dla łososiowatych Wskaźniki przekraczające wymagania rozporządzenia Bystra 3 pow. ujęcia wody dla Zakopanego 5,8 Biały Dunajec 4 Poronin 17,7 Białka Tatrzańska 5 Jurgów 21,8 dla łososiowatych dla łososiowatych dla łososiowatych dla łososiowatych nie spełnia wymogów dla bytowania ryb dla łososiowatych BZT 5, niejonowy amoniak, azotyny, fosfor ogólny Według wykazów Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Krakowie wody powierzchniowe płynące przez Powiat Tatrzański przeznaczone są do bytowania ryb łososiowatych. Ocena wykonana na podstawie wyników badań w 2008 roku wykazała, że w czterech punktach pomiarowo-kontrolnych zlokalizowanych na ciekach Kirowa Woda, Strążyski Potok, Bystra i Białka Tatrzańska wody spełniają wymogi dla bytowania ryb łososiowatych. W punkcie Poronin na Białym Dunajcu woda nie spełnia wymagań dla bytowania ryb łososiowatych ze względu na przekroczenie dopuszczalnych norm we wskaźnikach BZT 5, niejonowy amoniak, azotyny, fosfor ogólny. 4. Eutrofizacja wód pochodzenia komunalnego. Kluczowym aktem prawnym w zakresie standardów ochrony wód przed zanieczyszczeniem jest Dyrektywa Rady /91/271/EWG z dnia 21 maja 1991r. dotycząca oczyszczania ścieków komunalnych. Jej celem jest ochrona środowiska wodnego przed negatywnymi skutkami zrzutu ścieków komunalnych z aglomeracji miejskich oraz miejscowości powyżej 2 tys. mieszkańców. Ścieki komunalne w dyrektywie zostały zdefiniowane jako ścieki bytowe lub mieszanina ścieków bytowych ze ściekami przemysłowymi i wodami opadowymi. Obowiązek oczyszczania ścieków komunalnych jest zróżnicowany w zależności od wrażliwości wód będących odbiornikami ścieków. W przypadku wód wrażliwych dyrektywa stawia surowsze wymagania dotyczące oczyszczania ścieków. Zgodnie ze stanowiskiem Polski przyjętym w Traktacie Akcesyjnym, do roku 2015 obszar całego kraju i wszystkie jednolite części wód zostały uznane za zagrożone eutrofizacją ze źródeł komunalnych. Oznacza to, że oczyszczalnie w aglomeracjach o równoważnej liczbie mieszkańców powyżej 10 tys. muszą zagwarantować, że ścieki komunalne 8

9 przed zrzutem do odbiorników wrażliwych zostaną poddane trzeciemu stopniowi oczyszczania, zmniejszającemu ładunek azotu oraz fosforu. W celu sprawdzenia efektywności realizacji Programów oczyszczania ścieków komunalnych zobowiązano Wojewódzkich Inspektorów Ochrony Środowiska do wykonywania w okresach 4-letnich oceny stopnia eutrofizacji śródlądowych wód powierzchniowych pochodzenia komunalnego (art. 47 ust. 6 ustawy Prawo Wodne). Na rzekach Małopolski pierwszą ocenę wykonano w roku 2008 na podstawie wyników badań z okresu Według wytycznych Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska do oceny stopnia eutrofizacji wód uwzględniono uśrednione wartości wskaźników: tlen rozpuszczony, pięciodobowe zapotrzebowanie tlenu BZT 5, ogólny węgiel organiczny, azot amonowy, azot Kjeldahla, azot azotanowy, azot ogólny, fosfor ogólny i fitobentos (wskaźnik okrzemkowy IO) - najbardziej wrażliwy na presję ścieków komunalnych. Jako podstawowe założenie przyjęto, że woda nadmiernie zanieczyszczona, a co za tym idzie wykazująca cechy eutrofizacji, nie osiąga stanu dobrego. Ocenę stopnia eutrofizacji spowodowanej odprowadzaniem zanieczyszczeń ze źródeł komunalnych przeprowadzono w 5 punktach pomiarowo-kontrolnych i przedstawiono w tabeli 4 i na mapie nr 4. 9

10 Tabela 4. Ocena stopnia eutrofizacji wód powierzchniowych spowodowanej odprowadzaniem zanieczyszczeń ze źródeł komunalnych w okresie Powiat Tatrzański Rzeka Nazwa punktu Rok Fitobentos (wskaźnik okrzemkowy IO) wartość granicy dla stanu dobrego wartość wskaźni ka IO Tlen rozpuszczony (mg O 2/l) wartość granicy dla stanu dobrego śr. stęż. Pięciodobowe zapotrzebowa nie tlenu BZT 5 (mg O 2/l) wartość granicy dla stanu dobrego śr. stęż. Ogólny węgiel organiczny (mg C/l) wartość granicy dla stanu dobrego śr. stęż. Azot amonowy (mg N-NH 4/l) wartość granicy dla stanu dobrego śr. stęż. Azot Kjeldahla (mg N/l) wartość granicy dla stanu dobrego śr. stęż. Azot azotanowy (mg N-NO 3/l) wartość granicy dla stanu dobrego śr. stęż. Azot ogólny (mg N/l) wartość granicy dla stanu dobrego śr. stęż. Fosfor ogólny (mg P/l) wartość granicy dla stanu dobrego śr. stęż. OGÓLNA OCENA EUTROFIZACJI Bystra pow. ujęcia wody dla Zakopanego ,00 10,05 6,00 1,45 15,00 1,00 1,56 0,08 2,00 0,72 5,00 0,78 10,00 1,40 0,40 0,03 brak Biały Dunajec Biały Dunajec Zakopane do potoku Młyniska Zakopane do potoku Olczyskiego ,00 9,92 6,00 10,43 15,00 3,95 1,56 0,66 2,00 1,74 5,00 1,19 10,00 2,96 0,40 0,18 eutrofizacja ,00 10,01 6,00 11,75 15,00 3,88 1,56 2,24 2,00 3,32 5,00 2,19 10,00 5,58 0,40 0,39 eutrofizacja Biały Dunajec Poronin ,00 9,45 6,00 8,37 15,00 3,81 1,56 1,16 2,00 2,49 5,00 1,69 10,00 3,98 0,40 0,43 eutrofizacja ,50 0,58 5,00 9,61 6,00 7,25 15,00 2,18 1,56 0,61 2,00 2,04 5,00 1,48 10,00 3,38 0,40 0,61 eutrofizacja Białka Tatrzańska Jurgów ,50 0,78 5,00 9,65 6,00 1,35 15,00 1,18 1,56 0,05 2,00 0,41 5,00 0,79 10,00 1,13 0,40 0,04 brak 10

11 Eutrofizacja komunalna występuje, kiedy wartość jednego lub kilku wskaźników świadczących o eutrofizacji wód przekracza wartość graniczną dla stanu dobrego określonego w Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 20 sierpnia 2008 r. w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych (Dz.U. Nr 162 poz. 1008). Przeprowadzona ocena z wyników badań w cyklu kontrolnym wykazała, że występuje eutrofizacja spowodowana presją ze źródeł komunalnych w następujących punktach pomiarowo-kontrolnych: Zakopane do potoku Młyniska, Zakopane do potoku Olczyskiego oraz Poronin na Białym Dunajcu. Na pozostałych punktach: powyżej ujęcia wody dla Zakopanego na potoku Bystra i w Jurgowie na Białce Tatrzańskiej średnie stężenia wskaźników świadczących o tego typu eutrofizacji nie przekraczają wartości granicznych dla stanu dobrego, co oznacza, że w wodach tych nie występuje eutrofizacja. 5. Ocena jakości wód powierzchniowych Powiatu Tatrzańskiego według rozporządzenia w sprawie klasyfikacji dla prezentowania stanu wód powierzchniowych i podziemnych. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 11 lutego 2004 roku w sprawie klasyfikacji dla prezentowania stanu wód powierzchniowych i podziemnych, sposobu prowadzenia monitoringu oraz sposobu interpretacji wyników i prezentacji stanu tych wód (Dz. U. Nr 32/2004 poz.284, załącznik nr 1) ustala klasyfikację obejmującą 5 klas jakości wód i określa standardy jakości środowiska wodnego oraz graniczne wartości stężeń zanieczyszczeń dla tych klas: 1) klasa I wody o bardzo dobrej jakości: a) spełniają wymagania określone dla wód powierzchniowych wykorzystywanych do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia, w przypadku ich uzdatniania sposobem właściwym dla kategorii A1, b) wartości wskaźników jakości wody nie wskazują na żadne oddziaływania antropogeniczne; 2) klasa II wody dobrej jakości: a) spełniają w odniesieniu do większości wskaźników jakości wody wymagania określone dla wód powierzchniowych wykorzystywanych do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia, w przypadku ich uzdatniania sposobem właściwym dla kategorii A2, b) wartości biologicznych wskaźników jakości wody wykazują niewielki wpływ oddziaływań antropogenicznych; 11

12 3) klasa III wody zadowalającej jakości: a) spełniają wymagania określone dla wód powierzchniowych wykorzystywanych do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia, w przypadku ich uzdatniania sposobem właściwym dla kategorii A2, b) wartości biologicznych wskaźników jakości wody wykazują umiarkowany wpływ oddziaływań antropogenicznych; 4) klasa IV wody niezadowalającej jakości: a) spełniają wymagania określone dla wód powierzchniowych wykorzystywanych do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia, w przypadku ich uzdatniania sposobem właściwym dla kategorii A3, b) wartości biologicznych wskaźników jakości wody wykazują poważny wpływ antropopresji na skutek czego występują zmiany ilościowe i jakościowe w populacjach biologicznych; 5) klasa V wody złej jakości: a) nie spełniają wymagań dla wód powierzchniowych wykorzystywanych do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia, b) wartości biologicznych wskaźników jakości wody wykazują, na skutek oddziaływań antropogenicznych, zmiany polegające na zaniku występowania znacznej części populacji biologicznych. Aby zapewnić porównywalność wyników z latami poprzednimi po raz ostatni dodatkowo przedstawiono ocenę według nieobowiązującego rozporządzenia (5 klas). Ogólną klasyfikację jakości wód powierzchniowych w 2008 roku (według 5 klas jakości) przedstawia mapa nr 2 oraz tabela poniżej. 12

13 Tabela 5. Klasyfikacja jakości wód powierzchniowych w 2008 roku (według 5 klas) - Powiat Tatrzański Punkt pomiarowo-kontrolny Wskaźniki decydujące o jakości wody (ppk) Klasa Rodzaj Rzeka Nr ppk jakości monitoringu na Nazwa km wód Fizyko-chemiczne Bakteriologiczne Biologiczne mapie Kirowa Woda 1 Siwa Polana 0,1 MO-C I III odczyn ph, I pozostałe wskaźniki Strążyski Leśniczówka - III odczyn ph, II miedź, indeks 2 2,8 MO-C II Potok wodowskaz oleju mineralnego, Bystra 3 Pow. ujęcia wody dla Zakopanego 5,8 MO-C I II miedź, indeks oleju mineralnego, I pozostałe wskaźniki I liczba bakterii coli typu fekalnego, ogólna liczba bakterii coli, Biały Dunajec 4 Poronin 17,7 MO IV Białka Tatrzańska Objaśnienia: 5 Jurgów 21,8 MD II IV - BZT 5, azot Kjeldahla, III zawiesina ogólna, odczyn ph, ChZT- Mn, azotyny, fosforany, III zawiesina ogólna, odczyn ph, zasadowość ogólna, II barwa, glin, indeks oleju mineralnego V - liczba bakterii coli typu fekalnego, ogólna liczba bakterii coli, I chlorofil a Rodzaje monitoringu: MD monitoring diagnostyczny, MO monitoring operacyjny, prowadzony w jednolitych częściach wód zagrożonych nieosiągnięciem dobrego stanu wód, MO-C monitoring operacyjno-celowy, (obejmuje monitoring rybny oraz pitny), 13

14 W 2008 roku ogólna klasyfikacja jakości wód (według 5 klas) przedstawiała się następująco: wody bardzo dobrej jakości klasy I wystąpiły na potokach: Kirowa Woda ppk Siwa Polana oraz Bystra powyżej ujęcia widy dla Zakopanego wartości wskaźników jakości wody wskazują na brak antropopresji, wody dobrej jakości klasy II, o niewielkim wpływie antropopresji wystąpiły na Strążyskim Potoku w ppk Leśniczówka wodowskaz oraz na Białce Tatrzańskiej w ppk Jurgów; wody zadowalającej jakości klasy III, o umiarkowanym wpływie oddziaływań antropogenicznych nie wystąpiły w żadnym punkcie; wody niezadowalającej jakości klasy IV, o znaczącym wpływie antropopresji na środowisko wodne wystąpiły na rzece Biały Dunajec w ppk Poronin; wody złej jakości klasy V nie wystąpiły w żadnym punkcie Badania wykazały, że jakość wód płynących przez Powiat Tatrzański była bardzo zróżnicowana w zależności od wpływu oddziaływań antropogenicznych. Punkty pomiarowokontrolne: Bystra powyżej ujęcia wody dla Zakopanego i Kirowa Woda Siwa Polana zostały sklasyfikowane jako wody o bardzo dobrej jakości (I klasy). O klasyfikacji Strążyskiego Potoku oraz Białki Tatrzańskiej zadecydowały wskaźniki fizykochemiczne, wartości tych wskaźników wskazują na niewielki wpływ antropopresji. Jakość wód Białego Dunajca w ppk Poronin odpowiadała IV klasie niezadowalającej jakości. O klasyfikacji zadecydowały zanieczyszczenia bakteriologiczne na poziomie V klasy (ogólna liczba bakterii coli oraz liczba bakterii coli typu fekalnego) oraz wskaźniki charakteryzujące warunki tlenowe (BZT 5 ) i biogenne (azot Kjeldahla) na poziomie klasy IV, co wskazuje na wpływ zanieczyszczeń pochodzenia komunalnego. 6. Wstępna ocena monitorowanych jednolitych części wód powierzchniowych w 2008 roku na terenie Powiatu Tatrzańskiego według rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 20 sierpnia 2008 roku w sprawie sposobu klasyfikacji jednolitych części wód powierzchniowych. Zapisy rozporządzenia wprowadzają do prawa polskiego zasady w zakresie ocen jakości wód powierzchniowych określone w dyrektywie 2000/60/WE powszechnie nazywanej Ramową Dyrektywą Wodną. RDW ustala ramy działań na rzecz ochrony wód powierzchniowych i podziemnych. Celem dyrektywy jest osiągnięcie do 2015 roku dobrego stanu wszystkich wód. Dla jednolitych części wód sklasyfikowanych jako: rzeki, jeziora, wody przejściowe i przybrzeżne powinien być osiągnięty dobry stan ekologiczny i chemiczny, 14

15 dla sztucznych i silnie zmienionych części wód dobry potencjał ekologiczny i dobry stan chemiczny. Rozporządzenie określa: wartości graniczne wskaźników jakości wód, wchodzących w skład elementów biologicznych, fizykochemicznych, substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego oraz elementów stanu chemicznego, sposób klasyfikacji wskaźników jakości wód oraz jednolitych części wód powierzchniowych, sposób interpretacji wyników badań wskaźników jakości wód, sposób oceny stanu jednolitych części wód powierzchniowych, sposób prezentacji wyników klasyfikacji, częstotliwość dokonywania klasyfikacji poszczególnych elementów oraz stanu ekologicznego, potencjału ekologicznego i stanu chemicznego jednolitych części wód. Stan ekologiczny JCW Elementy biologiczne klasyfikuje się przez porównanie wartości wskaźnika z wartościami określonymi w w/w rozporządzeniu oraz nadanie im jednej z 5 klas jakości wód: klasa I oznacza stan bardzo dobry biologicznego wskaźnika jakości wód, klasa II oznacza stan dobry biologicznego wskaźnika jakości wód, klasa III oznacza stan umiarkowany biologicznego wskaźnika jakości wód, klasa IV oznacza stan słaby biologicznego wskaźnika jakości wód, klasa V oznacza stan zły biologicznego wskaźnika jakości wód. Elementy hydromorfologiczne (wspierające elementy biologiczne) są w trakcie opracowywania. Elementy fizykochemiczne (wspierające elementy biologiczne) obejmują grupy wskaźników charakteryzujących: warunki termiczne; warunki tlenowe; zanieczyszczenia organiczne; zasolenie; zakwaszenie oraz warunki biogenne. Klasyfikacja polega na przypisaniu wskaźnikowi jednej z dwóch klas: klasa I stan bardzo dobry, klasa II stan dobry W celu wykonania klasyfikacji stanu ekologicznego jednolitych części wód powierzchniowych (po dokonaniu oceny wiarygodności i odrzuceniu wszystkich wyników, 15

16 które zostały uzyskane w warunkach odbiegających od normalnych) należy zinterpretować wyniki badań wskaźników biologicznych, hydromorfologicznych i fizykochemicznych postępując zgodnie ze schematem blokowym poniżej. Elementy biologiczne osiągnęły stan bardzo dobry (klasa I) TAK Żaden element fizykochemiczny nie przekracza stanu bardzo dobrego (kl I) oraz żaden element zanieczyszczeń syntetycznych i niesyntetycznych nie przekracza stanu dobrego TAK Elementy hydromorfologiczne nie przekraczają stanu bardzo dobrego (klasa I) TAK Stan ekologiczny bardzo dobry NIE NIE Elementy biologiczne osiągnęły stan dobry (klasa II) TAK Żaden element fizykochemiczny i zanieczyszczeń syntetycznych i niesyntetycznych nie przekracza stanu dobrego TAK Stan ekologiczny dobry NIE NIE Elementy biologiczne osiągnęły stan poniżej dobrego TAK osiągnęły stan umiarkowany (klasa III) TAK Stan ekologiczny umiarkowany NIE osiągnęły stan słaby (klasa IV) TAK Stan ekologiczny słaby NIE Stan zły TAK Stan ekologiczny zły Rysunek 1. Schemat blokowy klasyfikacji stanu ekologicznego jednolitych części wód Stan chemiczny JCW Ocenę stanu chemicznego wód powierzchniowych określa się przez porównanie wartości wskaźników chemicznych charakteryzujących występowanie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego (substancji priorytetowych) i innych substancji zanieczyszczających stanowiących zagrożenie dla środowiska wodnego do wartości granicznych jakości wód znajdujących się w w/w rozporządzeniu w zależności od kategorii jednolitych części wód. Klasyfikacja polega na przypisaniu grupie wskaźników; stanu dobrego (jeżeli nie przekraczają wartości granicznych) lub poniżej dobrego (jeżeli przekraczają wartości graniczne). 16

17 Stan ekologiczny Stan jednolitych części wód jest wypadkową stanu ekologicznego i chemicznego, a określa go gorszy ze stanów. Sposób określania przedstawia poniższa tabela. Tabela 6. Kryteria określania stanu jednolitych części wód Stan chemiczny dobry Poniżej dobrego Bardzo dobry stan ekologiczny Dobry stan wód Zły stan wód Dobry stan ekologiczny Dobry stan wód Zły stan wód Umiarkowany stan ekologiczny Zły stan wód Zły stan wód Słaby stan ekologiczny Zły stan wód Zły stan wód Zły stan ekologiczny Zły stan wód Zły stan wód W 2008 roku monitoring rzek w Powiecie Tatrzańskim realizowany był w 5 punktach pomiarowo-kontrolnych zlokalizowanych w 5 jednolitych częściach wód. Badania prowadzono w ramach sieci monitoringu diagnostycznego i operacyjnego. Wstępną ocenę jednolitych części wód powierzchniowych w 2008 roku przedstawia tabela nr 7. 17

18 Kod JCWP Nazwa JCWP Typ JCWP N-naturalne, SZ - silnie zmienione, SZT - sztuczne Ilosc punktów w JCW Punkt zamykający JCW Kod ppk Współrzędne ppk: LON Współrzędne ppk: LAN klasa STAN JEDNOLITYCH CZĘŚCI WÓD POWIERZCHNIOWYCH (JCWP) Tabela 7. Wstępna ocena stanu jednolitych części wód powierzchniowych w 2008 roku Powiat Tatrzański Dane Jednolitej Części Wód Powierzchniowych (JCWP) Ocena elementów biologicznych Ocena elementów fizykochemi cznych wspierający ch elementy biologiczne Ocena substancji szczególnie szkodliwe dla środowiska wodnego STAN CHEMICZNY I - I klasa, II - klasa, Y - przekroczon e wartości graniczne dla stanu dobrego i stanu wyższego niż dobry N - nie przekraczają, Y - przekraczają wartości graniczne dla stanu dobrego i wyższego niż dobry STAN / POTENCJAŁ EKOLOGICZN Y dobry - wskaźniki nie przekraczają wartości granicznych, poniżej dobrego - wskaźniki przekraczają wartości graniczne Dorzecze: Górna Wisła; kod:2000 Zlewnia: Dunajec; kod:214 PLRW Dunajec do Kirowej Wody 2 N 1 Siwa Polana - Kirowa Woda PL01S1501_ , , I I N stan bardzo dobry brak danych DOBRY STAN WÓD PLRW Biały Dunajec do Młynisk 2 N 1 Leśniczówka - wodowskaz - Strążyski Potok PL01S1501_ , , brak danych I N brak danych brak danych brak danych PLRW PLRW PLRW Biały Dunajec (Zakopianka) od Młynisk do Potoku Olczyskiego Biały Dunajec (Zakopianka) od Potoku Olczyskiego z Potokiem Olczyskim do Porońca Białka od Rybiego Potoku do Jaworowego z Jaworowym do granicy państwa Typ 1 potok Tatrzański krzemianowy Typ 2 potok tatrzański węglanowy 1 N 1 1 N 1 1 N 1 Bystra pow. ujęcia wody dla Zakopanego Poronin - Biały Dunajec Jurgów - Białka Tatrzańska PL01S1501_ , , brak danych I N brak danych dobry PL01S1501_ , , II Y N PL01S1501_ , , I I N stan umiarkowany stan bardzo dobry brak danych dobry brak danych ZŁY STAN WÓD DOBRY STAN WÓD 18

19 Przeprowadzona ocena wykazała, że w jednolitej części wód: Biały Dunajec (Zakopianka) od Potoku Olczyskiego z Potokiem Olczyskim do Porońca, wystąpił zły stan wód z uwagi na przekroczenie wartości granicznych dla stanu dobrego elementów fizykochemicznych. JCW Białka od Rybiego Potoku do Jaworowego z Jaworowym do granicy państwa charakteryzuje się dobrym stanem wód, żaden wskaźnik dla dobrego stanu ekologicznego i chemicznego nie został przekroczony. Kirowa Woda znajdująca się w JCW Dunajec do Kirowej Wody charakteryzuje się bardzo dobrym stanem ekologicznym i dobrym stanem ogólnym. 19

20

21

22

23

24 I.II. Źródła zanieczyszczeń wód powierzchniowych na obszarze Powiatu Tatrzańskiego. W 2008 roku z terenu Powiatu Tatrzańskiego odprowadzono ogółem 8,45 mln m 3 ścieków, z czego 8,07 mln m 3 to ścieki komunalne, stanowiące 95,54 % ogólnej ilości, 0,4 mln m 3 - ścieki bytowe, stanowiące 4,46 % ogólnej ilości. Rodzaje i ilość zrzuconych ścieków na terenie Powiatu Tatrzańskiego w 2008 roku łącznie: m 3 A bytowe B komunalne z wyłączeniem: - ścieków bytowych wchodzących w skład ścieków komunalnych, - ścieków przemysłowych lub -ścieków innych niż ścieki komunalne albo ścieki przemysłowe m 3 inne niż ścieki bytowe wprowadzane urządzeniami służącymi do realizacji zadań własnych gmin w zakresie kanalizacji i oczyszczania ścieków komunalnych m 3 Źródło danych: rodzaje i ilości zrzuconych ścieków uzyskano z wykazów zawierających informacje i dane o zakresie korzystania ze środowiska za rok 2008, przesłanych do Delegatury w Nowym Sączu przez podmioty gospodarcze i gminy. Odbiornikami odprowadzanych ścieków na terenie powiatu są górskie potoki, dopływy Dunajca. Szczegółowe dane o oczyszczalniach i ilościach wprowadzonych ścieków zawiera tabela nr 8. Lokalizację oczyszczalni ścieków na terenie powiatu tatrzańskiego przedstawia mapa nr 6. Numeracja oczyszczalni na mapie odpowiada numeracji w tabeli nr 9. 24

25 Tabela 9. Oczyszczalnie ścieków bytowych, komunalnych i przemysłowych na terenie Powiatu Tatrzańskiego w 2008 roku L.p. Lokalizacja Właściciel 1. Łęgi 2. Spyrkówka 3. Czarna Góra 4. Morskie Oko Hala Gąsienicowa Dolina Chochołowska Polana Zgorzelisko Białka Tatrzańska 9. Zakopane 10. Dolina Pięciu Stawów Polskich 11. Kościelisko 12. Murzasichle 13. Kośne Hamry SEWIK sp. z o.o. w Zakopanem SEWIK sp. z o.o. w Zakopanem Gminny Zakład Komunalny w Bukowinie Tatrzańskiej Schronisko Morskie Oko w Tatrach Schronisko PTTK Murowaniec Schronisko Górskie na Polanie Chochołowskiej Spółka TATRY Zakopane Ośrodek Narciarski Kotelnica Białczańska Sp. z o.o. Wojewódzki Szpital Rehabilitacyjny im. dr S. Jasińskiego w Zakopanem Schronisko w Dolinie Pięciu Stawów Polskich Bukowina Tatrzańska Podhalańskie Przedsiębiorstwo Komunalne w Nowym Targu Podhalańskie Przedsiębiorstwo Komunalne w Nowym Targu Podhalańskie Przedsiębiorstwo Komunalne w Nowym Targu Q rzecz m 3 /doba , Ilość zrzuconych ścieków w 2008 m 3 /rok komunalne komunalne komunalne komunalne bytowe 4 062,09 komunalne komunalne bytowe 305 bytowe bytowe bytowe bytowe Odbiornik ścieków Pot. Cicha Woda Pot. Cicha Woda Pot. Białka Tatrzańska Rybi Potok Pot. Sucha Woda Pot. Jarząbczy Pot. Małe Ciche Pot. Czerwonka Pot. Cicha Woda grunt Potok Butorowski Potok Sichański Poroniec 25

26

27 II. Powietrze atmosferyczne 27

28 II. Jakość powietrza atmosferycznego w 2008 roku na terenie Powiatu Tatrzańskiego 1. Emisja zanieczyszczeń Źródła emisji zanieczyszczeń do powietrza ze względu na pochodzenie można podzielić na naturalne i antropogeniczne. Do antropogenicznych źródeł zanieczyszczeń należą zanieczyszczenia: punktowe (zakłady przemysłowe), liniowe (szlaki komunikacyjne) oraz powierzchniowe (sektor bytowo-gospodarczy). Do głównych źródeł emisji zanieczyszczeń do powietrza atmosferycznego na terenie Powiatu Tatrzańskiego należy zaliczyć: paleniska indywidualne, zakłady produkcyjne oraz transport. Emisja ze źródeł przemysłowych Emisja zanieczyszczeń ze źródeł punktowych tj. z zakładów przemysłowych jest na obszarze powiatu na bieżąco kontrolowana i objęta ewidencją. Największy udział w emisji ma niska emisja z indywidualnych palenisk domowych oraz emisja z komunikacji, trudna do zbilansowania i nieobjęta kontrolą. Emisja komunikacyjna Emisja komunikacyjna jest najbardziej odczuwalna w najbliższym otoczeniu dróg, a jej wielkość maleje wraz ze wzrostem odległości od drogi. W wyniku spalania paliw w silnikach pojazdów mechanicznych do środowiska dostają się zanieczyszczenia gazowe, głównie: tlenek węgla, tlenki azotu, dwutlenek węgla i węglowodory, w tym benzen oraz zanieczyszczenia pyłowe pochodzące z procesów ścierania się opon, hamulców i nawierzchni drogowej zawierające związki ołowiu, kadmu, niklu. Określenie wielkości stężeń zanieczyszczeń emitowanych przez komunikację jest bardzo trudne ponieważ ma na nią wpływ między innymi: długość trasy komunikacyjnej, przepustowość, stan nawierzchni drogi, ilość poruszających się pojazdów i jakość spalanego paliwa. Na terenie Powiatu Tatrzańskiego wielkość emisji pochodzącej z komunikacji charakteryzuje się sezonowością i uzależniona jest od ilości turystów przybywających na Podhale. Emisja niska Obok emisji z komunikacji duży wpływ na stan zanieczyszczenia powietrza na terenie powiatu ma niska emisja pochodząca z indywidualnych palenisk domowych. Przy niekorzystnych warunkach topograficznych (Zakopane położone jest w obrębie Rowu Podtatrzańskiego) i meteorologicznych (inwersje temperatur i 50% dni bezwietrznych w skali roku) ma bardzo duży wpływ na otaczające środowisko i jest szkodliwa dla zdrowia ludzi zwłaszcza w okresie grzewczym. Wielkość niskiej emisji i charakterystyka rodzajów 28

29 zanieczyszczeń jest trudna do określenia, zależy głównie od jakości i ilości spalanego paliwa, gęstości zabudowy oraz stanu technicznego urządzeń grzewczych. 2. Uregulowania prawne dotyczące dopuszczalnych poziomów substancji w powietrzu Dyrektywa Rady 96/62/WE z dnia r. (Dz.U. L 296 z , s. 55) w sprawie oceny i zarządzania jakością otaczającego powietrza wraz z dyrektywami: 1999/30/WE odnoszącą się do wartości dopuszczalnych dla dwutlenku siarki, dwutlenku azotu i tlenków azotu oraz pyłu i ołowiu w otaczającym powietrzu (Dz.U. L 163 z , s. 41) 2000/69/WE dotyczącą wartości dopuszczalnych benzenu i tlenku węgla w otaczającym powietrzu (Dz.U. L 313 z , s. 12) 2002/3/WE odnoszącej się do ozonu w otaczającym powietrzu (Dz.U. L 67 z , s. 14) 2004/107/WE w sprawie arsenu, kadmu, rtęci, niklu i wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych w otaczającym powietrzu (Dz.U. L 23 z , s. 3) Akty te określają standardy powietrza oraz sposoby oceny jego jakości. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 3 marca 2008r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu (Dz. U. Nr 47, poz.281) stanowi wdrożenie wymienionych aktów prawnych w polskim prawodawstwie. Zgodnie z tym rozporządzeniem, na terenie kraju obowiązują dopuszczalne poziomy substancji w powietrzu określone w załączniku nr 1 i 2 oraz poziomy docelowe dla niektórych substancji w powietrzu - załącznik nr 3. Tabela 10. Dopuszczalne poziomy niektórych substancji na terenie kraju, w uzdrowiskach i na obszarach ochrony uzdrowiskowej oraz okresy, dla których uśrednia się wyniki pomiarów Lp. Nazwa substancji Okres uśrednienia Dopuszczalny poziom substancji w powietrzu w [µg/m 3 ] obszar uzdrowiska teren kraju Dopuszczalna częstość przekraczania dopuszczalnego poziomu w roku kalendarzowym. obszar uzdrowiska teren kraju 1 Benzen rok kalendarzowy 4 a) 5 a) Dwutlenek azotu jedna godzina 200 a) - 18 razy rok kalendarzowy 35 a) 40 a) Tlenki azotu c) rok kalendarzowy 30 b) Dwutlenek siarki jedna godzina 350 a) - 24 razy 24 godziny 125 a) - 3 razy rok kalendarzowy 20 b) - 5 Tlenek węgla osiem godzin 5000 a) f) a) f) Ołów d) rok kalendarzowy 0,5 a) - - Pył zawieszony 24 godziny razy 35 razy PM 10 e) rok kalendarzowy 40 a) - - a) 29

30 a) poziom dopuszczalny ze względu na ochronę zdrowia ludzi b) poziom dopuszczalny ze względu na ochronę roślin c) suma dwutlenku azotu i tlenku azotu w przeliczeniu na dwutlenek azotu d) suma metalu i jego związków w pyle zawieszonym PM10 e) stężenie pyłu o średnicy aerodynamicznej ziaren do 10 µm (PM10) mierzone metodą wagową z separacją frakcji lub metodami uznanymi za równorzędne f) maksymalna średnia ośmiogodzinna, spośród średnich kroczących, obliczanych co godzinę z ośmiu średnich jednogodzinnych w ciągu doby Tabela 11. Poziomy docelowe dla niektórych substancji w powietrzu Lp. Nazwa substancji Okres uśrednienia Dopuszczalny poziom substancji w powietrzu w (ng/m 3 ) Dopuszczalna częstość przekraczania dopuszczalnego poziomu w roku kalendarzowym. Termin osiągnięcia docelowego poziomu substancji w powietrzu 1 Arsen g) rok kalendarzowy r. g) 2 Benzo( )piren rok kalendarzowy r. g) 3 Kadm rok kalendarzowy r. g) 4 Nikiel rok kalendarzowy r. 5 Ozon osiem godzin 120 ( g/m 3 ) 25 dni 2010r. okres wegetacji ( g/m 3 ) r. g) całkowita zawartość tego pierwiastka w pyle zawieszonym PM10, a dla benzo( )pirenu całkowita zawartość benzo( )pirenu w pyle zawieszonym 3. Zanieczyszczenie powietrza na terenie Powiatu Tatrzańskiego W 2008 roku na terenie Powiatu Tatrzańskiego, zgodnie z Wojewódzkim Programem Monitoringu Środowiska badania stanu zanieczyszczenia powietrza prowadzone były przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska Krakowie na stacji automatycznej zlokalizowanej w Zakopanem przy ul. Sienkiewicza 26 c - Równia Krupowa oraz za pomocą metody pasywnej w punktach: Łysa Polana na terenie Tatrzańskiego Parku Narodowego w zakresie dwutlenku siarki (SO 2 ) i dwutlenku azotu (NO 2 ), a także przy stacji automatycznej w zakresie benzenu (C 6 H 6 ). Stacja automatycznego pomiaru jakości powietrza atmosferycznego położona jest na wysokości 844 m n.p.m. Współrzędne stacji to: φ = , λ = Stacja typu kontenerowego usytuowana jest na terenie Stacji Synoptycznej Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej Oddział w Krakowie. Lokalizacja stacji przy dużym otwartym terenie ale w bliskiej odległości do Centrum pozwala na określenie tła miejskiego dla miejscowości Zakopane i jest podstawą do wykonania oceny jakości powietrza pod kątem ochrony zdrowia ludzi. Na stacji automatycznego pomiaru powietrza prowadzone są pomiary dwutlenku siarki (SO 2 ), dwutlenku azotu (NO 2 ), tlenków azotu (NOx), tlenku węgla (CO) i pyłu zawieszonego PM10. 30

31 pył zawieszony [ g/m 3 ] Pył zawieszony W 2008 roku w Zakopanem wartość średnioroczna pyłu zawieszonego PM10 mierzonego wagowo na stacji automatycznej (ul. Sienkiewicza 26 C) wyniosła 45 µg/m 3, co stanowi 113% dopuszczalnego poziomu wartości średniorocznej 40 µg/m 3 obowiązującego na terenie kraju. W roku 2008 alarmowy poziom pyłu PM10 w powietrzu 200 µg/m 3 został przekroczony dwukrotnie: 28 i 31 grudnia. Maksymalne stężenie średniodobowe pyłu PM10 o wartości 402 µg/m 3 wystąpiło 31 grudnia przy wartości dopuszczalnej wynoszącej 50 µg/m 3 (tj. 804% wartości dopuszczalnej). W 2008 roku zanotowano 89 dni z przekroczoną dopuszczalną wartością średniodobową. Tabela 12. Wartości średniorocznych stężeń pyłu PM10 w powietrzu w latach na stacji automatycznej Zakopane Równia Krupowa Adres Zakopane ul. Sienkiewicza 26C Równia Krupowa Pył PM10 [µg/m 3 ] * 64* 45 * - ze względu na awarie urządzenia seria badań niekompletna Wartości stężeń średniorocznych pyłu PM10 na terenie miasta Zakopane w latach wartość dopuszczalna Mierzone stężenia pyłu PM10 na stacji automatycznej w Zakopanem wskazują na cykliczność dobową i sezonową. Cykliczność ta wynika głównie ze znaczącego udziału niskiej emisji w łącznej wielkości emisji pyłu PM10 do atmosfery. Cykl dobowy jest kształtowany głównie przez aktywności gospodarstw domowych (opalanych głównie węglem) oraz komunikację (wzrost wartości w godzinach największego ruchu w centrum miasta). Cykl sezonowy uwarunkowany jest intensywnością użytkowania źródeł ciepła (okres grzewczy i pozagrzewczy), komunikację (wzrost wartości w okresach wakacji, ferii i imprez 31

32 średnie stężenie pyłu PM10 [ g/m 3 ] sportowych) oraz warunkami meteorologicznymi (przy niskiej temperaturze powietrza połączonej z brakiem przewietrzania wzrasta stężenie pyłu). Zestawienie miesiecznych wartości stężeń pyłu PM10 w punkcie monitoringowym na terenie miasta Zakopane w ciągu 2008 roku 80,0 60,0 40,0 20,0 0,0 styczeń luty marzec kwiecień maj czerwiec lipiec sierpień wrzesień październik listopad grudzień Istotny wpływ na stan zanieczyszczenia powietrza pyłem na terenie miasta Zakopanego ma również emisja wtórna polegająca na unoszeniu - głównie w skutek ruchu pojazdów, najmniejszych ziaren pyłu osiadłego na podłożu (chodniki, ulice, place, parkingi). Dwutlenek siarki W 2008 roku stężenie średnioroczne dwutlenku siarki mierzone na stacji automatycznej przy Równi Krupowej wyniosło 9 µg/m 3. W ciągu całego roku pomiarowego nie stwierdzono przekroczeń dopuszczalnej wartości stężenia średniodobowego tj. 125 µg/m 3. W porównaniu do roku 2007 (10 µg/m 3 ) wartość średnioroczna SO 2 utrzymała się na porównywalnym poziomie. Tabela 13. Wartości średniorocznych stężeń dwutlenku siarki SO 2 w powietrzu w latach na stacji automatycznej Zakopane Równia Krupowa Adres Zakopane ul. Sienkiewicza 26C Równia Krupowa SO 2 [µg/m 3 ] * 10 9 * - ze względu na awarię urządzenia seria badań niekompletna 32

33 SO 2 [ g/m 3 ] Wartości stężeń średniorocznych SO 2 na terenie miasta Zakopane w latach W 2008 roku odnotowano lekki spadek wartości stężenia średniorocznego. Otrzymana wartość średnioroczna była najniższą z lat pomiarowych W ciepłych miesiącach wiosenno-letnich (od maja do września) stężenia średniomiesięczne utrzymywały się na znacznie niższym poziomie: od 2,5 µg/m 3 do 3,5 µg/m 3. Normowane wartości dla dwutlenku siarki według kryterium ustanowionego ze względu na ochronę zdrowia ludzi to stężenia z czasem uśredniania jedna godzina (350 µg/m 3 ) oraz 24 godziny (125 µg/m 3 ). W całym roku 2008 nie odnotowano przekroczeń tych wartości. Najwyższa wartość stężenia średninogodzinowego wyniosła 114 µg/m 3 ( ), co stanowi 33% poziomu dopuszczalnego. Natomiast najwyższa wartość średniodobowa wyniosła 77,8 µg/m 3 (również ) 63% wartości dopuszczalnej. Dwutlenek azotu Średnioroczne stężenie dwutlenku azotu mierzone w 2008r. na stacji automatycznej w Zakopanem przy ul. Sienkiewicza 26c wyniosło 19 µg/m 3, co stanowi 48% poziomu dopuszczalnego wynoszącego 40 µg/m 3 obowiązującego na terenie kraju. Tabela 14. Wartości średniorocznych stężeń zanieczyszczeń powietrza w latach na stacji automatycznej Zakopane Równia Krupowa Adres Zakopane ul. Sienkiewicza 26C Równia Krupowa NO 2 [µg/m 3 ] * * - ze względu na awarie urządzenia seria badań niekompletna 33

34 NO2 [ g/m 3 ] Wartości stężeń średniorocznych NO 2 na terenie miasta Zakopane w latach wartość dopuszczalna W ciągu całego roku pomiarowego nie wystąpiły przekroczenia dopuszczalnej wartości stężenia jednogodzinnego tj. 200 µg/m 3. W stosunku do roku 2007 wartość stężenia średniorocznego NO 2 nieznacznie wzrosła. Tlenek węgla Stężenie tlenku węgla normowane jest jako wartość maksymalna ośmiogodzinna, spośród średnich kroczących, obliczanych co godzinę z ośmiu średnich jednogodzinnych w ciągu doby. Każdą taką obliczoną średnią 8 godzinną przypisuje się dobie, w której się ona kończy; pierwszym okresem obliczeniowym dla każdej doby jest okres od godziny dnia poprzedniego do godziny danego dnia; ostatnim okresem obliczeniowym dla każdej doby jest okres od godziny do tego dnia. Maksymalna średnia ośmiogodzinna, spośród średnich kroczących wyniosła 5 238,75 µg/m 3 i nie przekroczyła wartości dopuszczalnej wynoszącej µg/m 3. Średnia obliczona wartość CO w 2008r. wyniosła 608,2 µg/m 3 i w stosunku do poprzedniego roku pomiarowego (715 µg/m 3 ) wartość ta obniżyła się o 15%. Benzen Na terenie Powiatu Tatrzańskiego w roku 2008 Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Krakowie Delegatura w Tarnowie, prowadził badania zanieczyszczenia powietrza benzenem przy Stacji Automatycznego Monitoringu Zanieczyszczeń Powietrza w Zakopanem ul. Sienkiewicza 26c. Badania prowadzono przy użyciu metody pasywnej. W okresie badawczym od stycznia do grudnia 2008 roku pobrano miesięczne próbki powietrza celem oznaczenia stężeń benzenu. Wartością wyjściową do oceny poziomów 34

35 średnie roczne stężenie benzenu [ g/m 3 ] średnie stężenie benzenu styczeń luty marzec kwiecień maj czerwiec lipiec sierpień wrzesień październik listopad grudzień [ g/m 3 ] benzenu w powietrzu jest średnie stężenie tego związku dla okresu jednego roku, którego wartość dopuszczalna wynosi 5 g/m 3 dla terenu kraju. Benzen jest to najprostszy węglowodór aromatyczny. Pary benzenu posiadające działanie toksyczne na człowieka, są cięższe od powietrza. Istotnym źródłem emisji benzenu i jego alkilopochodnych jest motoryzacja (silniki o zapłonie iskrowym). Źródłami emisji benzenu są również : stacje i bazy paliw, wytwórnie mas bitumicznych, pralnie chemiczne, drukarnie, przemysł (rafineryjny, chemiczny, hutniczy) oraz fabryki opon i obuwia. Zestawienie miesięcznych wartości stężeń benzenu w punkcie monitoringowym Zakopane w ciągu 2008 roku Wartość średnioroczna benzenu w Zakopanem w 2008 roku wyniosła 3,1 g/m 3, co stanowi 62% dopuszczalnego poziomu 5 g/m 3 dla terenu kraju. Średnie stężenie benzenu w sezonie letnim (IV-IX) wyniosło 1,7 g/m 3, a w sezonie grzewczym (I-III i X-XII) 4,57 g/m 3. Średnie stężenie w I półroczu 2008 roku wyniosło 2,73 g/m 3, a w II półroczu 3,5 g/m 3. Maksymalną wartość 7,4 g/m 3 zanotowano w grudniu. W porównaniu do roku pomiarowego 2007 (3,04 g/m 3 ) nastąpił nieznaczny wzrost wartości średniorocznej. Wartości stężeń średniorocznych benzenu na terenie miasta Zakopane w latach wartość dopuszczalna 4 3 2,63 3,35 3,09 3,04 3,1 2 1,

36 METODA PASYWNA Zgodnie z Programem Monitoringu Środowiska w Województwie Małopolskim w 2008 roku kontynuowano badania jakości powietrza w zakresie stężeń dwutlenku azotu i dwutlenku siarki metodą pasywną (wskaźnikową), co pozwoliło na określenie aktualnego stanu zanieczyszczenia powietrza w rejonach, gdzie czynniki techniczne lub ekonomiczne uniemożliwiają zastosowanie bardziej złożonych metod pomiarowych. Metoda pasywnego pobierania próbek powietrza oparta jest na zjawisku samoistnej dyfuzji gazów oraz ich pochłanianiu na odpowiednio dobranym absorbencie. Metoda ta została opracowana w Zakładzie Chemii Analitycznej Politechniki Krakowskiej i znormalizowana [PN89/Z 04092/08]. Do pasywnego pobierania próbek powietrza wykorzystano próbniki pasywne z siateczkami ze stali nierdzewnej, które po miesięcznej ekspozycji na stanowiskach pomiarowych poddawano analizie chemicznej z użyciem chromatografu jonowego. Zastosowanie chromatografii jonowej pozwoliło jednocześnie oznaczyć produkty absorpcji SO 2 i NO 2 w badanej próbce. Dla zwiększenia dokładności pomiarów w każdym punkcie pomiarowym zawieszono po trzy próbniki. Na terenie Powiatu Tatrzańskiego w 2008 roku badania zanieczyszczenia powietrza metodą wskaźnikową w zakresie NO 2 i SO 2 prowadzono w jednym punkcie pomiarowym Łysa Polana zlokalizowanym na obszarze Tatrzańskiego Parku Narodowego. Pomiary prowadzono od stycznia do grudnia. Punkt pomiarowy Łysa Polana zlokalizowany jest na obszarze pozamiejskim i charakteryzuje wpływ zanieczyszczeń komunikacyjnych, występują tu podwyższone stężenia NO 2. Punkt pomiarowy znajduje się 4,5 m od krawężnika jezdni, próbniki powieszone są 3 m od powierzchni gruntu. Współrzędne punktu pomiarowego to: =49 o 15 54, =20 o Tabela 15. Zestawienie wartości średniomiesięcznych stężeń NO 2 [μg/m 3 ] i SO 2 [μg/m 3 ]w punkcie monitoringowym- Łysa Polana w 2008 roku. Stężenie [μg/m 3 ] styczeń luty marzec kwiecień maj czerwiec lipiec sierpień NO 2 B 6,0 11,3 11,1 5,2 7,6 12,1 9,0 SO 2 B 4,4 2,0 2,4 4,4 7,5 3,2 2,5 c.d. tabela 15 Stężenie [μg/m 3 ] wrzesień październik listopad grudzień średnia roczna poziom dopuszczalny ze względu na ochronę roślin NO 2 5,9 5,3 6,3 6,4 7,8 30 średnia dla pory zimowej 2007/2008 (01.X-31.III) SO 2 2,6 2,9 7,4 3,4 3,9 20 5,8 B - brak próbników 36

37 styczeń luty marzec kwiecień maj czerwiec lipiec sierpień wrzesień październik listopad grudzień Stężenie [ g/m 3 ] Zestawienie wartości SO 2 i NO 2 w punkcie monitoringowym Łysa Polana - Tatrzański Park Narodowy w 2008 roku. 25,0 20,0 15,0 10,0 5,0 0,0 NO2 SO2 Średnioroczne stężenie NO 2 w 2008 roku wyniosło 7,8 g/m 3 co stanowi 26% dopuszczalnego poziomu 30 g/m 3 obowiązującego na terenie kraju ze względu na ochronę roślin. Stężenia miesięczne NO 2 w ciągu roku były zróżnicowane i kształtowały się od 5,2 g/m 3 w maju do 12,1 g/m 3 w lipcu. Podwyższone stężenia NO2 w miesiącach: marzec, kwiecień, lipiec, sierpień wskazują na zwiększony ruch tranzytowy na przejściu granicznym z Republiką Słowacką. Średnioroczne stężenie SO 2 wyniosło 3,9 g/m 3 co stanowi 20% dopuszczalnego poziomu 20 g/m 3 obowiązującego na terenie kraju ze względu na ochronę roślin. Wartości stężeń SO 2 kształtowały się w przedziale: od 2,0 g/m 3 w marcu do 7,5 g/m 3 w czerwcu. W porze zimowej 2007/2008 (tj. od 1 X do 31 III) średnia wartość stężenia dwutlenku siarki wyniosła 5,8 g/m 3, co stanowi 29% wartości dopuszczalnej 20 g/m 3. W punkcie Łysa Polana (przejście graniczne z Republiką Słowacką) dominujący wpływ na jakość powietrza mają zanieczyszczenia pochodzące z komunikacji (ruch tranzytowy), o czym świadczy dwukrotnie większa wartość średnioroczna stężenia NO 2 w porównaniu do SO Ocena jakości powietrza W 2009 roku przeprowadzono kolejną już bieżącą ocenę jakości powietrza w oparciu o zapis art. 89 Ustawy Prawo ochrony środowiska. Ocenę wykonuje się w celu uzyskania informacji o stężeniach zanieczyszczeń powietrza na obszarze strefy oraz wskazania obszarów, na których nastąpiło przekroczenie wartości dopuszczalnych. Każdej strefie przypisuje się jedną klasę (A,B,C) dla każdego zanieczyszczenia oddzielnie ze zględu 37

38 na ochronę zdrowia ludzi i ze względu na ochronę roślin. Łączna klasyfikacja strefy odpowiada najgorszej klasie uzyskanej z klasyfikacji według zanieczyszczeń. Powiaty Nowotarski i Tatrzański tworzą strefę nowotarsko tatrzańską zgodnie z układem stref wytypowanych do oceny w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 6 marca 2008 roku w sprawie stref, w których dokonuje się oceny jakości powietrza (Dz. U. Nr 52 poz. 310). Na terenie strefy nowotarsko-tatrzańskiej w 2008 roku nastąpiły przekroczenia wartości dopuszczalnych, docelowych oraz dopuszczalnych powiększonych o margines tolerancji. Przekroczenie stężenia średniorocznego pyłu PM10 nastąpiło na stacji pomiarowej zlokalizowanej w Nowym Targu ul. Szafarska i w Zakopanem Równia Krupowa. Przekroczenie stężeń 24 godzinnych pyłu PM10 wystąpiło na stacji zlokalizowanej w Nowym Targu ul. Szafarska i wyniosło 96 razy, a na stacji zlokalizowanej w Zakopanem ul. Sienkiewicza 26c - 89 razy przy dopuszczalnej ilości przekroczeń 35 dni w ciągu roku. Na stacji zlokalizowanej w Nowym Targu wystąpiło również przekroczenie docelowego średniorocznego poziomu benzo( )pirenu. Obliczona średnia roczna wartość benzo( pirenu pomierzonego w Nowym Targu wyniosła 10,1 ng/m 3 przy docelowej wartości na rok 2013 wynoszącej 1 ng/m 3. W 2008 roku z uwagi na przekroczenie dopuszczalnej częstości poziomu dopuszczalnego 24 - godzinnych stężeń pyłu zawieszonego PM10 w roku kalendarzowym oraz przekroczenie dopuszczalnego średniorocznego poziomu pyłu zawieszonego PM10 i przekroczenie poziomu docelowego benzo( )pirenu w roku kalendarzowym strefa nowotarsko tatrzańska obejmująca swym zasięgiem Powiaty Tatrzański i Nowotarski, pod kątem ochrony zdrowia ludzi została zakwalifikowana do klasy C. Zgodnie ze Wskazówkami do pierwszej rocznej oceny jakości powietrza zaliczenie strefy do klasy C wymaga podjęcia następujących działań: 1. Określenia obszarów przekroczeń wartości dopuszczalnych stężeń oraz wartości dopuszczalnych powiększonych o margines tolerancji, 2. Podjęcie działań na rzecz poprawy jakości powietrza opracowanie programów ochrony powietrza (POP). 38