Wsparcie a radzenie sobie w chorobie przewlekłej na przykładzie nadciśnienia tętniczego
|
|
- Teodor Skowroński
- 6 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Krystyna Kurowska, Monika Kuźba PRACA ORYGINALNA Katedra i Zakład Pedagogiki i Dydaktyki Pielęgniarskiej Collegium Medicum w Bydgoszczy, Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Toruń Wsparcie a radzenie sobie w chorobie przewlekłej na przykładzie nadciśnienia tętniczego Support and coping with a chronic disease on the example of hypertension Summary Background In coping with a chronic disease (hypertension) an essential role is attributed to the sense of coherence (SOC) and social support. The sense of coherence allows an individual to perceive the surrounding world as comprehensible, meaningful and manageable. Through the support received we have a feeling that there is somebody that will help us in difficult situations and that gives us a strength to fight against adversities. The aim of the study was to investigate the relationship between the level of the sense of coherence and the support received as determinants of coping with a chronic disease. Material and methods There were examined 100 patients hospitalized on Internal Medicine Unit in Wojewódzki Szpital Zespolony in Elbląg. Measurement of the sense of coherence was assessed using the Antonovsky s SOC-29 Orientation to Life questionnaire and the support was measured using the Kmiecik-Baran Social Support Scale. Results There were no differences among the examined population in terms of global SOC and its components. The average level of the global SOC was They differed in terms of the components of the support. The average level of the general support totalled 47 points. There were no statistically significant relationships between the investigated variables. Conclusions The results may influence the preparation of a patient to self-dependent life with the disease. Estimation of support levels may be used as a determinant of prognosis of care for a patient at different stages of a chronic disease. key words: arterial hypertension, sense of coherence, social support Arterial Hypertension 2011, vol. 15, no 3, pages Adres do korespondencji: dr n. med. Krystyna Kurowska Katedra i Zakład Pedagogiki i Dydaktyki Pielęgniarskiej Collegium Medicum w Bydgoszczy, Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Toruń ul Techników 3, Bydgoszcz tel.: (52) krystyna_kurowska@op.pl Copyright 2011 Via Medica, ISSN Wstęp Nadciśnienie tętnicze jest najpowszechniejszym problemem zdrowotnym polskiego społeczeństwa. Z powodu braku lub niewłaściwego leczenia nadciśnienia tętniczego może występować wiele poważnych powikłań, które upośledzają prawidłowe funkcjonowanie organizmu [1]. Pojawienie się choroby w życiu każdego człowieka zawsze jest wydarzeniem krytycznym. Wyzwala negatywne emocje oraz powoduje wiele zmian, które reorganizują jego całe dotychczasowe życie. Według Aarona Antonovsky ego tym, co pozwala właściwie funkcjonować jednostce w chorobie i zmagać się z różnorodnymi stresorami, są ogólne zasoby odpornościowe. Autor ten uważa również, że istotnym wyznacznikiem pozycji człowieka na kontinuum zdrowie choroba jest względnie trwałe poczucie koherencji (SOC, sense of coherence). Przedstawiona przez niego koncepcja pozwala jednostce odbierać otaczający go świat jako zrozumiały, sensowny oraz dający się kontrolować. Dzięki temu człowiek, który zmaga się z chorobą przewlekłą, łatwiej dostrzega sens swoich działań, a chorobę traktuje jako wyzwanie [2, 3]. Jednym z istotnych zasobów odpornościowych, który pozwala przystosować się chorym do nowej sytuacji życiowej, jest wsparcie społeczne. Zapotrzebowanie na nie wzrasta wraz z pojawieniem się trudnej i kryzysowej sytuacji. Podstawą wsparcia społecznego jest sieć społeczna, dzięki której łatwiej jest zaakceptować oraz zaadaptować się do życia z chorobą. Osoby udzielające wsparcia mobilizują do opanowania emocjonalnych trudności oraz pomagają w regeneracji sił [4]. Wsparcie społeczne i silne poczucie koherencji pozwalają chorym poradzić sobie z obciążeniem fizycznym i psychicznym, jakim jest choroba przewlekła. Pozytywny, emocjonalny kontakt z innymi ludźmi pozwala cieszyć się dłuższym i szczę- 177
2 nadciśnienie tętnicze rok 2011, tom 15, nr 3 śliwszym życiem. Celem badań było określenie związku między poziomem poczucia koherencji a otrzymywanym wsparciem, jako wyznacznikiem radzenia sobie z chorobą przewlekłą (nadciśnienie tętnicze). Materiał i metody Zaprezentowane badania stanowią wycinek realizacji szerszego projektu analizy jakości życia osób z chorobami układu krążenia. Badania przeprowadzono w okresie od czerwca do grudnia 2010 roku w grupie 100 pacjentów z rozpoznaniem nadciśnienia tętniczego, hospitalizowanych na Oddziale Chorób Wewnętrznych z Pododdziałem Endokrynologicznym w Wojewódzkim Szpitalu Zespolonym w Elblągu, za zgodą komisji bioetycznej Collegium Medicum imienia Ludwika Rydygiera w Bydgoszczy (KB/221/2010). W przeprowadzonych badaniach wykorzystano skalę wsparcia społecznego Kmiecik- -Baran, kwestionariusz orientacji życiowej SOC-29 Antonovsk ego, który służy do oceny poziomu poczucia koherencji, oraz ankietę socjodemograficzną. Do opisu zmiennych wykorzystano statystyki opisowe (średnia arytmetyczna, odchylenie standardowe, minimum, maksimum). Szacowania różnic przeprowadzono za pomocą jednoczynnikowej analizy wariancji testu Fishera. Badanie związków przeprowadzono na podstawie korelacji Pearsona. Za istotne statystycznie przyjęto wartości spełniające warunek p 0,05. Analizy wykonano za pomocą pakietu statystycznego STATISTICA 9.0. Wyniki badań Analiza danych pokazuje, że kobiety to w niewielkim stopniu przeważająca grupa wśród badanych 57%. Średnia wieku respondentów wynosiła 67 lat (40 72 lat). Najliczniejszą grupę wiekową stanowili badani w wieku powyżej 60 lat 62% i lat 27%. Większość miała wykształcenie zawodowe 32% lub średnie 34%, była w związku małżeńskim 56% lub owdowiała 31%, mieszkała w mieście 75%, z rodziną 68,3%, posiadała potomstwo 80,6%. Z pracy zawodowej utrzymywało się 38% badanych, z emerytury 62%. Ponad połowa spędzała swój wolny czas w sposób aktywny 58% (jazda na rowerze, praca na działce, spacery). Większość ankietowanych nie paliła papierosów 85%, okazjonalne picie alkoholu zadeklarowało 76%. Kontrolowało podaż soli w pokarmach 61%. Można zatem wnioskować, że badana populacja dba o swoje zdrowie; nie posiada żadnych nałogów bądź też stara się ich pozbyć; kontroluje zawartość niektórych składników (głównie soli) w potrawach; stara się spędzać czas wolny w sposób aktywny, by być w dobrej kondycji, poprawić swe zdrowie i nie dopuścić do jego pogorszenia. Prawie połowa ankietowanych choruje na nadciśnienie tętnicze dłużej niż 10 lat (43%). Są to głównie osoby po 60. roku życia. W ich rodzinie ktoś chorował lub też choruje na nadciśnienie tętnicze (62%). Najwięcej z ankietowanych osób 31,82% dokonuje pomiaru ciśnienia tętniczego kilka razy w miesiącu. Można pokusić się tu o komentarz, że jest to stosunkowo rzadko w przypadku takiej choroby, jaką jest nadciśnienie tętnicze. Należy zauważyć, że pomiar ciśnienia przy nadciśnieniu tętniczym jest konieczny, gdyż choroba ta wymaga stałej kontroli. Prawie wszyscy ankietowani regularnie zażywają konieczne leki (91%). U 86% badanych występują, oprócz nadciśnienia tętniczego, inne choroby. Najwięcej badanych dodatkowo choruje na cukrzycę 51,16%, chorobę wieńcową serca 47,67%, choroby wzroku 46,51%, otyłość 44,19%. W celu zbadania poziomu SOC osób z rozpoznaniem nadciśnienia tętniczego wykorzystano Kwestionariusz Orientacji Życiowej SOC-29. Kwestionariusz ten zawiera 29 pytań, które odnoszą się do poszczególnych komponentów SOC, czyli zrozumiałości, zaradności i sensowności [2]. Rozkład wyników w tabeli I ujawnia, że średni poziom zrozumiałości wyniósł 48,34 (23 72), odchylenie standardowe było równe 10,78 i oscylowało w granicach 22% średniej, a więc poczuciem zrozumiałości badani nie różnili się w sposób istotny statystycznie. Zaradność była weryfikowana przez mniejszą liczbę pytań, jednakże uzyskana średnia była wyższa i wyniosła 50,9 (26 69); odchylenie standardowe było równe 9,72 i wynosiło około 19% średniej. W związku z tym respondenci nie różnili się zaradnością w sposób istotny statystycznie. Najniższe wyniki osiągnęła składowa sensowności 41,96 (15 56); odchylenie standardowe wyniosło 8,87 i oscylowało w granicach 21% średniej. Z badań wynika, że składowa sensowności nie różnicowała badanych. Globalne SOC u badanych oscylowało między 80 a 187. Średni poziom wyniósł około 141, a odchylenie standardowe nie przekroczyło 20% średniej (wyniosło 17,33%). Z badań wynika, że osoby z nadciśnieniem nie różniły się globalnym SOC. Biorąc pod uwagę normy Antonovsky ego, to jest wynik w granicach [2], zalicza się on do wartości standardowych, a więc można zauważyć, że osoby ankietowane nie różnią się od przeciętnej populacji. Uzyskany poziom ogólnego SOC powinien być zadowalający, ponieważ 178
3 Krystyna Kurowska, Monika Kuźba Wsparcie a radzenie sobie w chorobie przewlekłej na przykładzie nadciśnienia tętniczego Tabela I. Statystyki opisowe poczucia koherencji (SOC) i jego składowych Table I. Descriptive statistics of the levels of SOC and its components SOC i jego składowe N Średnia Minimum Maksimum Odchylenie standardowe Zrozumiałość , ,78 Zaradność , ,72 Sensowność , ,87 Globalny SOC , ,47 Tabela II. Statystyki opisowe wsparcia społecznego Table II. Descriptive statistics of the social support Wsparcie i jego składowe N Średnia Minimum Maksimum Odchylenie standardowe Wsparcie informacyjne ,85 6, 19 3,24 Wsparcie instrumentalne ,8 Wsparcie wartościujące , ,65 Wsparcie emocjonalne , Ogólne poczucie wsparcia , ,86 świadczy o tym, że badani z przewlekłą chorobą zaadaptowali się do zaistniałej sytuacji oraz bardzo dobrze radzą sobie z trudnościami występującymi podczas choroby. Zdaniem Antonovsky ego najważniejsze jednak jest poczucie sensowności, ponieważ bez niego pozostałe składowe mogą okazać się nietrwałe. Poczucie sensowności motywuje do podejmowania wysiłku rozwiązywania problemów oraz radzenia sobie z nimi. Człowiek, który posiada wysokie poczucie zaradności i zrozumiałości, a niskie poczucie sensowności, jeśli nie będzie miał odpowiedniej motywacji, najprawdopodobniej szybko przestanie rozumieć i kontrolować to, co się dzieje w jego życiu. Wyróżnione w tabeli II typy wsparcia społecznego należały do tych uwzględnionych w kwestionariuszu Kmiecik-Baran badającym wsparcie społeczne (wartościujące, emocjonalne, informacyjne i instrumentalne). Po średniej arytmetycznej widać, że poziom wsparcia informacyjnego wyniósł 11,85 (6 19); odchylenie standardowe wyniosło 3,24 i oscylowało w granicach 27%, co z kolei spowodowało, że badani różnili się między sobą istotnie statystycznie. Wsparcie instrumentalne 12 (6 25); odchylenie standardowe w tym przypadku wyniosło 4,8 i stanowiło 40% średniej. W związku z tym można wnioskować, że respondenci różnili się istotnie statystycznie. Wsparcie wartościujące uzyskało najniższą średnią, czyli 11,47 (6 22); odchylenie standardowe to wartość 3,65. Wynosi ono około 32% średniej, a to oznacza, że ankietowani różnili się istotnie statystycznie. Wsparcie emocjonalne 11,75 (8 21); odchylenie standardowe wyniosło 3,0 i oscylowało w granicach 26% średniej. Respondenci w tym przypadku także różnili się statystycznie w sposób istotny. Generalnie poziom wsparcia u badanych z nadciśnieniem wahał się w granicach między 28 a 79 punktem. Średni poziom wyniósł 47,06 a odchylenie standardowe wyniosło około 25% średniej (25,22%); odchylenie standardowe wyniosło 11,86 i stanowiło około 25% średniej. Zatem w tym przypadku badani nie różnili się między sobą istotnie (p > 0,05). Podsumowując, można stwierdzić, że ankietowani różnili się między sobą, jeśli chodzi o składowe otrzymywanego wsparcia społecznego, ale nie różnili się w istotny sposób w przypadku ogólnego poziomu wsparcia. Wsparcie społeczne jest niezastąpionym czynnikiem ułatwiającym radzenie sobie z krytycznymi wydarzeniami życiowymi, a jego brak niejednokrotnie obniża samopoczucie i zwiększa cierpienie. Uzyskany przez badanych niski poziom wsparcia wartościującego może być spowodowany osamotnieniem lub niską samooceną obniżoną przez proces chorobowy. Fakt ten może wynikać z tego, że większość badanych była w wieku powyżej 60 lat, czyli osoby te przebywają na emeryturze, co wiąże się z brakiem konkretnego zajęcia oraz postrzeganiem siebie jako osoby 179
4 nadciśnienie tętnicze rok 2011, tom 15, nr 3 Tabela III. Związek pomiędzy poczuciem koherencji (SOC) a wsparciem społecznym Table III. Relationship between the sense of coherence (SOC) level and social support Zrozumiałość Zaradność Sensowność Globalny SOC Ogólny poziom wsparcia społecznego 0,37 0,54 0,45 0,54 p = 0,068 p = 0,061 p = 0,056 p = 0,153 niepotrzebnej. Natomiast badani otrzymywali najwięcej wsparcia instrumentalnego, które polega na udzielaniu pomocy przy wykonywaniu dodatkowych czynności codziennych, prac domowych oraz czynności poza domem. Wynik ten wiąże się również z wiekiem badanych, ponieważ starsze osoby nie są już tak sprawne ruchowo i kondycyjnie, a zatem wymagają większej pomocy w czynnościach dnia codziennego, na przykład w sprzątaniu, zrobieniu zakupów. Określono związek między poziomem SOC i jego składowymi a składowymi wsparcia społecznego. W tabeli III przedstawiono zestawienie współczynników korelacji liniowej Pearsona. Na podstawie uzyskanych wyników z badań nie ustalono istotnych statystycznie korelacji pomiędzy trzema składowymi, globalnym SOC a poziomem otrzymywanego wsparcia społecznego. W badaniach otrzymano ujemną korelację pomiędzy poziomem wszystkich składowych i globalnym SOC a wsparciem. Minus, który poprzedza uzyskane wartości, oznacza, że im bardziej rośnie poziom zrozumiałości, zaradności, sensowności i ogólnego poziomu SOC, tym niższy jest poziom otrzymywanego wsparcia społecznego. Siła tego związku w przypadku zrozumiałości i sensowności była słaba (uzyskany wynik 0,37 oraz 0,45 mieści się w przedziale 0,3 r (xy) < 0,5). Natomiast w przypadku zaradności i globalnego SOC siła tego związku była silna (uzyskane wartości 0,54 mieszczą się w granicach przedziału 0,5 r (xy) < 0,7). Taki wynik, według teorii Antonovsky ego, może być spowodowany faktem, że osoby o silnym SOC charakteryzują się postrzeganiem otaczającego go świata jako sensownego, dającego się zrozumieć i kontrolować. Osoba taka traktuje chorobę jako wyzwanie i stara się zaakceptować zaistniałą sytuację, a także podejmuje działania zmierzające do rozwiązania problemów jakie stwarza choroba. W związku z taką postawą osoba ta może w mniejszym stopniu odczuwać potrzebę otrzymywania wsparcia, ponieważ ma poczucie, że jest w stanie sama poradzić sobie z przeciwnościami i wyzwaniami stawianymi przez życie i chorobę. Z analizy danych demograficznych, które zostały obliczone na podstawie jednoczynnikowej analizy wariancji testu Fichera wynika, że zmienne pośredniczące, takie jak: wiek, płeć, miejsce zamieszkania, wykształcenie, stan cywilny, aktywność zawodowa, aktywność fizyczna w czasie wolnym, stosowanie używek, czas chorowania, nie miały istotnego wpływu na ogólne poczucie wsparcia społecznego oraz na globalny SOC i jego składowe, czyli poczucie koherencji. Dyskusja Nadciśnienie tętnicze należy do najbardziej rozpowszechnionych współcześnie występujących chorób przewlekłych, których pojawienie się jest zawsze trudną sytuacją. Towarzyszy im lęk, bezradność i załamanie. W zmaganiu z chorobą przewlekłą istotne znaczenie przypisuje się postawie chorego, jego nastawieniu do teraźniejszego i przyszłego życia, ale także wsparciu społecznemu to właśnie dzięki niemu chory ma poczucie, że jest ktoś, kto pomoże mu w trudnych sytuacjach oraz da siłę, by mógł on walczyć z przeciwnościami losu. Celem podjętych badań było określenie związku pomiędzy poziomem SOC a otrzymywanym wsparciem, jako wyznacznikiem radzenia sobie z chorobą przewlekłą, jaką jest nadciśnienie tętnicze. Z przeprowadzonych badań wynika, że uzyskany przez ankietowanych poziom globalnego SOC wyniósł 141,2 tym samym wynik ten wchodzi w zakres wartości normatywnych ustalonych przez Antonovsky ego ( ) [2]. Osoby z silnie rozwiniętym globalnym SOC posiadają poczucie, że wymagania życia są warte zaangażowania i wysiłku. W związku z tym wynik ów może świadczyć o tym, że chorzy zaakceptowali własną chorobę oraz zaadaptowali się do trudnej sytuacji i traktują ją jako wyzwanie. Może to wynikać z faktu, że większość badanych choruje na nadciśnienie tętnicze powyżej 10 lat i przez ten długi czas chorzy nauczyli się, że na poprawę stanu zdrowia wpływa systematyczne przyjmowanie leków oraz codzienne pomiary ciśnienia i tętna. Podobne wyniki globalnego SOC uzyskano we wcześniejszych badaniach nad poziomem SOC i stopniem wsparcia u osób z rozpoznaniem przewlekłej niewydolności nerek leczonych he- 180
5 Krystyna Kurowska, Monika Kuźba Wsparcie a radzenie sobie w chorobie przewlekłej na przykładzie nadciśnienia tętniczego modializą [5]. Uzyskany poziom SOC jest zadowalający, ponieważ świadczy o tym, że badani z przewlekłą chorobą zaadaptowali się do zaistniałej sytuacji oraz bardzo dobrze radzą sobie z trudnościami występującymi podczas choroby. Jednak Szymczak i Tartas w swoich badaniach nad poziomem SOC w chorobie nowotworowej i schizofrenii uzyskali znacznie niższy wynik poziomu ogólnego SOC wyniósł on 115 [6]. Podobnie niskie wartości globalnego SOC uzyskał Skokowski i Szymczak u osób chorych na nowotwór płuc [7]. Tuszewska i wsp. również zauważyli w swoich badaniach nad osobami chorującymi na wrzodziejące zapalenie jelita grubego, że poziom SOC ulega obniżeniu [8]. Podsumowując, okazuje się, że niski poziom SOC może być charakterystyczny dla osób chorujących przewlekle. Ten stan jest spowodowany życiem w ciągłym napięciu i niepewności, co do dalszego rozwoju choroby. Z analizy przeprowadzonych badań wynika również, że ankietowane osoby nie różniły się w istotny sposób między sobą poziomem SOC i jego składowymi. U osób chorujących na nadciśnienie tętnicze poziom SOC był najwyższy w przypadku poczucia zrozumiałości, nieco niższy był w poczuciu zaradności i najniższy w poczuciu sensowności. Zdaniem Antonovsky ego najważniejsze jest poczucie sensowności, ponieważ bez niej pozostałe składowe mogą okazać się nietrwałe. Człowiek, który posiada wysokie poczucie zaradności i zrozumiałości, a niskie poczucie sensowności, posiadając odpowiednie zasoby, najprawdopodobniej szybko przestanie rozumieć, co się dzieje w otaczającym go świecie i straci kontrolę nad swoimi zasobami, jeśli nie będzie miał odpowiedniej motywacji [2]. Andruszkiewicz i Basińska otrzymały takie same wyniki w swoich badaniach nad SOC a uzależnieniem od nikotyny [9]; również podobne wyniki uzyskały autorki w badaniach dotyczących orientacji życiowej i wsparcia społecznego u osób z rozpoznaną astmą [10]. Z przeprowadzonych badań wynika, że ankietowani różnili się między sobą, jeśli chodzi o składowe otrzymywanego wsparcia społecznego, ale nie różnili się w istotny sposób w przypadku ogólnego poziomu wsparcia. Wykazano, że najmniej wsparcia otrzymują badani w zakresie wsparcia wartościującego, natomiast najwięcej z zakresu wsparcia instrumentalnego. Pozostałe typy wsparcia osiągnęły bardzo zbliżony poziom. Niski poziom wsparcia wartościującego może być spowodowany tym, że większość badanych była w wieku powyżej 60 lat osoby te przebywają na emeryturze, co wiąże się z brakiem konkretnego zajęcia oraz postrzeganiem siebie jako osoby niepotrzebnej, nieużytecznej. Może być on również spowodowany niską samooceną, obniżoną przez proces chorobowy. Wsparcie społeczne jest jednym ze sposobów odpornościowych na tak trudne sytuacje jaką jest choroba, a brak wsparcia niejednokrotnie obniża samopoczucie i zwiększa cierpienie. Sapilak i wsp. w swoich badaniach wykazał, że wsparcie społeczne nie różnicuje w istotny sposób pacjentów z przewlekłą niewydolnością nerek poddawanych hemodializie [11]. Z kolei Glińska i wsp. w badaniach nad wsparciem społecznym u osób w terminalnej fazie choroby nowotworowej wykazały, że badane osoby najwięcej otrzymywały wsparcia instrumentalnego oraz informacyjnego, co w znacznym stopniu podniosło poziom ich samopoczucia pod względem fizycznym [12]. Podobne wyniki uzyskali Skrzypek i Widowska-Czekajska, dokonując analizy porównawczej poszczególnych rodzajów otrzymywanego wsparcia u osób z chorobą wieńcową zakwalifikowanych do koronarografii. Autor ten wykazał, że im więcej pacjent otrzymuje wsparcia społecznego od otoczenia tym zwiększa się jego jakość życia [13]. W toku dalszych badań analizowano związek między poziomem SOC i jego składowych, a poziomem otrzymywanego wsparcia społecznego u osób z nadciśnieniem tętniczym. Analizując uzyskane wyniki, nie można ustalić istotnych statystycznie korelacji pomiędzy trzema składowymi, globalnym SOC, a poziomem otrzymywanego wsparcia społecznego. Jednak w przeprowadzonych badaniach otrzymano korelację ujemną pomiędzy poziomem wszystkich składowych i globalnym SOC a wsparciem. Oznacza to, że im jest wyższy poziom zrozumiałości, zaradności, sensowności i ogólnego poziomu SOC, tym niższy jest poziom otrzymywanego wsparcia społecznego. Może to być spowodowane faktem, że osoby o silnym SOC charakteryzują się postrzeganiem otaczającego go świata jako uporządkowanego, sensownego i dającego się zrozumieć, ale są one także zmobilizowane do radzenia sobie w trudnych sytuacjach i podejmowania działań zmierzających do rozwiązania problemów. W związku z taką postawą osoby te mogą w mniejszym stopniu odczuwać potrzebę otrzymywania wsparcia od innych, ponieważ mają poczucie, że same poradzą sobie z życiowymi wyzwaniami. W badaniach nad rolą wsparcia społecznego i SOC w zmaganiu się z chorobą nadciśnieniową autorki niniejszej pracy uzyskały odwrotne wyniki, a mianowicie wykazały, że im badana osoba wykazywała się wyższym poziomem SOC, tym wyższe były wyniki wsparcia społecznego [14]. Dalszej analizie poddano wpływ zmiennych pośredniczących na poziom SOC i poziom wsparcia społecznego u osób z nadciśnieniem tętniczym. Okazało się, że zmienne pośredniczące, takie jak: wiek, płeć, miejsce zamieszkania, wykształ- 181
6 nadciśnienie tętnicze rok 2011, tom 15, nr 3 cenie, stan cywilny, aktywność zawodowa, aktywność fizyczna w czasie wolnym, stosowanie używek, czas chorowania, nie mają statystycznie istotnego wpływu na ogólne poczucie wsparcia społecznego oraz na globalny SOC i jego składowe. Również z badań Mroziak i wsp. nad SOC u osób z nerwicą wynika, że takie zmienne jak: płeć, wiek i wykształcenie nie różnicują badanych [15]. Natomiast Rapacz i wsp. w swoich badaniach wykazali zależność SOC od zmiennych, takich jak: wykształcenie, źródło utrzymania, stan cywilny, wiek, a także czas trwania cukrzycy [16]. Wyniki opublikowanych przez Kossakowską i Basińską badań dowodzą, że płeć wpływa na poziom SOC u osób chorych na stwardnienie rozsiane [17]. Należy podkreślić fakt, że SOC daje człowiekowi poczucie pewności i dominacji nad bodźcami napływającymi ze środowiska, które są dla niego przewidywalne i wytłumaczalne. Silne SOC powoduje, że człowiek łatwiej radzi sobie w sytuacjach kryzysowych oraz posiada większą motywację do podejmowania aktywności sprzyjających zdrowiu. Osoby takie chętnie spotykają się ze znajomymi, rodziną, ponieważ chcą mieć pewność, że w trudnej sytuacji będą miały na kogo liczyć. Wsparcie społeczne płynące z otoczenia mobilizuje do utrzymywania zdrowia, pomaga w ochronie przed chorobą oraz wspomaga proces zdrowienia, a także sprawia, że człowiek nie czuje się samotny, dzięki czemu umacnia się SOC. Wnioski Osoby z nadciśnieniem tętniczym nie różniły się między sobą pod względem globalnego SOC ani jego części składowych. Średni poziom SOC globalnego wyniósł 141,2. Chorzy na nadciśnienie różnili się pod względem składowych wsparcia społecznego: informacyjnego, wartościującego, emocjonalnego i instrumentalnego. Różnice nie wystąpiły w poziomie ogólnego wsparcia społecznego, a średni poziom wsparcia ogólnego wyniósł 47 punktów. Uzyskano korelację ujemną, a mianowicie: im bardziej wzrastał poziom zrozumiałości, zaradności, sensowności i ogólnego poziomu SOC, tym niższy był poziom otrzymywanego wsparcia społecznego. Streszczenie Wstęp W zmaganiu się z chorobą przewlekłą (nadciśnienie tętnicze) istotne znaczenie przypisuje się poczuciu koherencji (SOC) oraz wsparciu społecznemu; SOC pozwala jednostce odbierać otaczający go świat jako zrozumiały, sensowny oraz dający się kontrolować. Dzięki otrzymywanemu wsparciu chory ma poczucie, że jest ktoś, kto pomoże mu w trudnych sytuacjach oraz da siłę, by mógł on walczyć z przeciwnościami losu. Celem pracy było określenie związku pomiędzy poziomem SOC a otrzymywanym wsparciem, jako wyznacznikiem radzenia sobie z chorobą przewlekłą. Materiał i metody Przebadano 100 pacjentów hospitalizowanych na Oddziale Chorób Wewnętrznych w Wojewódzkim Szpitalu Zespolonym w Elblągu. Pomiar SOC przeprowadzono kwestionariuszem orientacji życiowej SOC-29 autorstwa Antonovsky ego; wsparcie było oceniane za pomocą Skali Wsparcia Społecznego Kmiecik-Baran. Wyniki Badani nie różnili się między sobą pod względem globalnego SOC ani jego części składowych. Średni poziom globalnego SOC wyniósł 141,2. Różnili się pod względem składowych wsparcia. Średni poziom ogólnego wsparcia wyniósł 47 punktów. Nie wykazano istotnych statystycznie związków między badanymi zmiennymi. Wnioski Otrzymane wyniki mogą mieć wpływ na przygotowanie pacjenta do samodzielnej egzystencji z chorobą. Określenie poziomów wsparcia może posłużyć jako wykładnik w prognozowaniu opieki nad pacjentem w różnych etapach choroby przewlekłej. słowa kluczowe: nadciśnienie tętnicze, poczucie koherencji, wsparcie społeczne Nadciśnienie Tętnicze 2011, tom 15, nr 3, strony Piśmiennictwo 1. Krymska B. Przygotowanie pacjenta z nadciśnieniem tętniczym do samokontroli i samoopieki. Problemy Pielęgniarstwa 2007; 15 (2 3): Antonovsky A. Rozwikłanie tajemnicy zdrowia. Jak radzić sobie ze stresem i nie zachorować. Instytut Psychiatrii i Neurologii, Warszawa 2005: 31 38, 46 47, Sęk H., Pasikowski T. Zdrowie Stres Zasoby. O znaczeniu poczucia koherencji dla zdrowia. Wydawnictwo Fundacji Humaniora. Poznań 2001: Kubacka-Jasiecka D., Ostrowski T. Psychologiczny wymiar zdrowia, kryzysu i choroby. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego. Kraków 2005: Kurowska K., Bukowska M. Poczucie koherencji a poziom wsparcia u osób z rozpoznaniem przewlekłej niewydolności nerek leczonych hemodializą. Urologia Polska 2008; 61 (4): Szymczak J., Tartas M. Poczucie koherencji w chorobie nowotworowej i schizofrenii. Psychoonkologia 1998; 3: Skokowski J., Szymczak J. Poczucie koherencji a lęk u chorych na nowotwór płuc oczekujących na operację i u osób zdrowych. Psychoonkologia 1999; 4: Tuszewska M., Tuszewski B., Stachowiak C. Jakość życia i poczucie koherencji u chorych na wrzodziejące zapalenie jelita grubego. Nowiny Lekarskie 2002; 4 (5):
7 Krystyna Kurowska, Monika Kuźba Wsparcie a radzenie sobie w chorobie przewlekłej na przykładzie nadciśnienia tętniczego 9. Andruszkiewicz A., Basińska M. Poczucie koherencji a uzależnienie od nikotyny. Problemy Pielęgniarstwa 2008; 16 (1 2): Kurowska K., Grabowska R. Orientacja życiowa a wsparcie społeczne u osób z rozpoznaną astmą. Problemy Pielęgniarstwa 2010; 18 (3): Sapilak B., Melon M., Hens-Wytrychowska A. Skala wsparcia społecznego możliwości wykorzystania w stacji dializ. Family Medicine & Primary Care Review 2006; 8 (3): Gaciong Z., Simonides B., Góra J., Placha G. Czy znamy patogenezę nadciśnienia tętniczego?. Przewodnik Lekarza 2008; 6: Skrzypek M., Widowska-Czekajska T. Znaczenie wparcia społecznego dla stanu zdrowia pacjentów z chorobą wieńcową kwalifikowanych do koronarografii. Zdrowie Publiczne 2004; 114 (1): Kurowska K., Prus N. Rola wsparcia a poczucie koherencji w zmaganiu się z chorobą nadciśnieniową. Nadciśnienie Tętnicze 2010; 14 (5): Mroziak B., Czabała J., Wojtowicz S. Poczucie koherencji a zaburzenia psychiczne. Psychiatria Polska 1997; 31: Rapacz A., Kózka M., Ogarek M. Edukacja pacjentów z zespołem stopy cukrzycowej a poczucie koherencji. Problemy Pielęgniarstwa 2007; 15: Kossakowska M., Basińska M. Poczucie koherencji u chorych na stwardnienie rozsiane. Postęp Psychiatrii Neurologicznej 2000; 9:
Poczucie koherencji a style radzenia sobie z chorobą u osób z rozpoznanym nadciśnieniem tętniczym
Krystyna Kurowska, Anna Dąbrowska PRACA ORYGINALNA I Katedra i Zakład Pedagogiki i Dydaktyki Pielęgniarskiej Collegium Medicum w Bydgoszczy, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu Poczucie koherencji
Bardziej szczegółowoPOCZUCIE KOHERENCJI (SOC) A STAN POCZUCIA POSIADANEJ WIEDZY O CHOROBIE U OSÓB Z ROZPOZNANIEM PRZEWLEKŁEJ NIEWYDOLNOŚCI ŻYLNEJ
Nowiny Lekarskie 2009, 78, 1, 30 34 KRYSTYNA KUROWSKA, JUSTYNA JOŃCZYK POCZUCIE KOHERENCJI (SOC) A STAN POCZUCIA POSIADANEJ WIEDZY O CHOROBIE U OSÓB Z ROZPOZNANIEM PRZEWLEKŁEJ NIEWYDOLNOŚCI ŻYLNEJ THE
Bardziej szczegółowooczucie koherencji a radzenie sobie z chorobą u osób z rozpoznaniem raka płuca
P R A C A O R Y G I N A L N A Krystyna Kurowska, Katarzyna Weilandt Katedra i Zakład Pedagogiki i Dydaktyki Pielęgniarskiej Collegium Medicum w Bydgoszczy, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu P oczucie
Bardziej szczegółowoPoczucie koherencji a stan posiadanej wiedzy o schorzeniu u pacjentów po przebytym ostrym zespole wieńcowym
PRACA ORYGINALNA Folia Cardiologica Excerpta 2012, tom 7, nr 2, 78 83 Copyright 2012 Via Medica ISSN 1896 2475 Poczucie koherencji a stan posiadanej wiedzy o schorzeniu u pacjentów po przebytym ostrym
Bardziej szczegółowoOrientacja życiowa i poziom wsparcia wyznacznikiem zapotrzebowania rodzin na domową opieką hospicyjną
Współczesna Onkologia (2008) vol. 12; 10 (455 460) Celem badań było określenie poziomu poczucia koherencji (ang. sense of coherence SOC) oraz zakresu otrzymywanego wsparcia przez rodziny pacjentów będących
Bardziej szczegółowoOrientacja życiowa a style radzenia sobie ze stresem w rodzinach pacjentów. w terminalnej fazie choroby nowotworowej.
Współczesna Onkologia (2008) vol. 12; 6 (283 289) Śmierć bliskiej osoby stanowi traumatyczne przeżycie, a świadomość zbliżającej się śmierci jest związana z odczuwaniem silnego stresu zarówno przez osobę
Bardziej szczegółowooczucie koherencji (SOC) a wsparcie społeczne u osób z rozpoznaniem raka jajnika i jądra
P R A C A O R Y G I N A L N A Krystyna Kurowska, Edyta Kowalczyk Katedra i Zakład Pedagogiki i Dydaktyki Pielęgniarskiej Collegium Medicum w Bydgoszczy, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu P oczucie
Bardziej szczegółowoPOCZUCIE KOHERENCJI A WSPARCIE SPOŁECZNE OKAZYWANE MATKOM HOSPITALIZOWANYCH DZIECI
Nowiny Lekarskie 2011, 80, 2, 84 90 KRYSTYNA KUROWSKA, DANUTA ŻUREK POCZUCIE KOHERENCJI A WSPARCIE SPOŁECZNE OKAZYWANE MATKOM HOSPITALIZOWANYCH DZIECI SENSE OF COHERENCE AND SOCIAL SUPPORT IN MOTHERS OF
Bardziej szczegółowoRola wsparcia a poczucie koherencji w zmaganiu się z chorobą nadciśnieniową
Krystyna Kurowska, Natalia Prus PRACA ORYGINALNA Katedra i Zakład Pedagogiki i Dydaktyki Pielęgniarskiej Collegium Medicum w Bydgoszczy, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu Rola wsparcia a poczucie
Bardziej szczegółowoPoczucie koherencji a wsparcie społeczne otrzymywane przez rodziny pacjentów w terminalnej fazie choroby. nowotworowej.
Współczesna Onkologia (2008) vol. 12; 8 (388 394) Pojawienie się choroby nowotworowej jest trudną sytuacją dla wszystkich członków rodziny, zarówno dla chorego, jak i jego opiekunów. Celem badań było określenie
Bardziej szczegółowooczucie koherencji (SOC) a style radzenia sobie z chorobą u osób z rozpoznaniem raka jajnika i jądra
P R A C A O R Y G I N A L N A Krystyna Kurowska, Mirosława Jaworska Katedra i Zakład Pedagogiki i Dydaktyki Pielęgniarskiej Collegium Medicum w Bydgoszczy, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu P oczucie
Bardziej szczegółowoPOCZUCIE KOHERENCJI (SOC) A PREFEROWANE STYLE RADZENIA SOBIE Z CHOROBĄ U OSÓB Z ROZPOZNANIEM CUKRZYCY TYPU 1
Nowiny Lekarskie 2009, 78, 3 4, 191 196 KRYSTYNA KUROWSKA, TERESA ŚWIĄTKOWSKA POCZUCIE KOHERENCJI (SOC) A PREFEROWANE STYLE RADZENIA SOBIE Z CHOROBĄ U OSÓB Z ROZPOZNANIEM CUKRZYCY TYPU 1 SENSE OF COHERENCE
Bardziej szczegółowoPoczucie koherencji a style radzenia sobie u osób z wyłonioną kolostomią z powodu raka jelita grubego
Współczesna Onkologia (2008) vol. 12; 9 (429 435) Czynnikiem wpływającym na umiejętność radzenia sobie ze stresem jest poczucie koherencji (ang. sense of coherence SOC). Celem pracy było zbadanie poziomu
Bardziej szczegółowoPOCZUCIE KOHERENCJI (SOC) A POZIOM POSIADANEJ WIEDZY O CHOROBIE U OSÓB Z ROZPOZNANĄ PRZEWLEKŁĄ NIEWYDOLNOŚCIĄ TĘTNICZĄ KOŃCZYN DOLNYCH
Nowiny Lekarskie 2008, 77, 3, 204 208 KRYSTYNA KUROWSKA, ALICJA GAWRON POCZUCIE KOHERENCJI (SOC) A POZIOM POSIADANEJ WIEDZY O CHOROBIE U OSÓB Z ROZPOZNANĄ PRZEWLEKŁĄ NIEWYDOLNOŚCIĄ TĘTNICZĄ KOŃCZYN DOLNYCH
Bardziej szczegółowoOrientacja życiowa a wsparcie społeczne u osób z kolostomią wyłonioną z powodu raka jelita grubego
Współczesna Onkologia (2008) vol. 12; 5 (228 233) Poczucie koherencji (SOC) jest konstruktem wyjaśniającym związek wsparcia ze zdrowiem. Wysokie SOC daje wiarę w sens życia, jego uporządkowanie, przewidywalność
Bardziej szczegółowoPOCZUCIE KOHERENCJI (SOC) A STYLE RADZENIA SOBIE ZE STRESEM JAKO WYZNACZNIKI W UTRZYMANIU OPTYMALNEGO STANU ZDROWIA U KOBIET PO MASTEKTOMII
Nowiny Lekarskie 2009, 78, 5 6, 307 311 KRYSTYNA KUROWSKA, JOANNA CZAPLICKA POCZUCIE KOHERENCJI (SOC) A STYLE RADZENIA SOBIE ZE STRESEM JAKO WYZNACZNIKI W UTRZYMANIU OPTYMALNEGO STANU ZDROWIA U KOBIET
Bardziej szczegółowoPoczucie koherencji a depresyjność u osób z chorobą nowotworową Sense of coherence and depression in patients with neoplastic disease
PSYCHOGERIATRIA POLSKA 2010;7(3):91-98 artykuł oryginalny original article Poczucie koherencji a depresyjność u osób z chorobą nowotworową Sense of coherence and depression in patients with neoplastic
Bardziej szczegółowoPOCZUCIE KOHERENCJI A ZACHOWANIA ZDROWOTNE U OSÓB Z ROZPOZNANĄ CUKRZYCĄ TYPU 2
Nowiny Lekarskie 2009, 78, 3 4, 197 205 KRYSTYNA KUROWSKA, OLGA FIGIEL POCZUCIE KOHERENCJI A ZACHOWANIA ZDROWOTNE U OSÓB Z ROZPOZNANĄ CUKRZYCĄ TYPU 2 SENSE OF COHERENCE AND HEALTH BEHAVIORS IN PATIENTS
Bardziej szczegółowoPoczucie koherencji a stan posiadanej wiedzy o schorzeniu u osób dializowanych
Poczucie koherencji a stan posiadanej wiedzy o schorzeniu u osób dializowanych Wstęp: Poczucie koherencji (SOC), wprowadzone przez Antonovsky ego, wyjaśnia związek ze zdrowiem. Wysokie daje wiarę w sens
Bardziej szczegółowoWpływ poczucia koherencji na jakość życia chorych hemodializowanych
Forum Nefrologiczne 2013, tom 6, nr 2, 116 123 Copyright 2013 Via Medica ISSN 1899 3338 AKTUALNOŚCI W PIELĘGNIARSTWIE NEFROLOGICZNYM www.fn.viamedica.pl Krystyna Kurowska, Natalia Molas Zakład Teorii Pielęgniarstwa
Bardziej szczegółowoDEPRESYJNOŚĆ A POCZUCIE KOHERENCJI U OSÓB CHORYCH Z 1 TYPEM CUKRZYCY DEPRESSION AND SENSE OF COHERENCE IN PEOPLE SUFFERING FROM TYPE 1 DIABETES
Nowiny Lekarskie 2007, 76, 5, 406-413 KRYSTYNA KUROWSKA, BEATA BRZYSKA-WILUSZ, MIROSŁAWA FELSMANN, MARIOLA GŁOWACKA DEPRESYJNOŚĆ A POCZUCIE KOHERENCJI U OSÓB CHORYCH Z 1 TYPEM CUKRZYCY DEPRESSION AND SENSE
Bardziej szczegółowoDEPRESYJNOŚĆ A POCZUCIE KOHERENCJI U PACJENTÓW ZE ZMIANAMI ZWYRODNIENIOWYMI KRĘGOSŁUPA
Nowiny Lekarskie 2011, 80, 6, 441 446 KRYSTYNA KUROWSKA, ALICJA ŻBIKOWSKA DEPRESYJNOŚĆ A POCZUCIE KOHERENCJI U PACJENTÓW ZE ZMIANAMI ZWYRODNIENIOWYMI KRĘGOSŁUPA DEPRESSION AND SENSE OF COHERENCE IN PATIENTS
Bardziej szczegółowoRola wsparcia a poziom poczucia koherencji w zmaganiu się z cukrzycą typu 2
PRACA ORYGINALNA ISSN 1640 8497 Krystyna Kurowska, Dorota Rusińska Katedra i Zakład Pedagogiki i Dydaktyki Pielęgniarskiej Collegium Medicum w Bydgoszczy Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu Rola
Bardziej szczegółowoANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 7 SECTIO D 2005
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 7 SECTIO D 5 1 Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Białej Podlaskiej Instytut Pielęgniarstwa Higher State Vocational School
Bardziej szczegółowoSALUTOGENEZA co to takiego?
SALUTOGENEZA co to takiego? Jak powstawała salutogeneza? W okresie po II wojnie światowej Aaron Antonovsky, prowadził badania osób, które przeżyły horror nazistowskich obozów koncentracyjnych. Obserwacje
Bardziej szczegółowoSłowa kluczowe: poczucie koherencji (SOC), jakość życia, obturacyjny bezdech senny
11 FARMACJA WSPÓŁCZESNA 2016; 9: 11-17 Akademia Medycyny ARTYKUŁ ORYGINALNY/ORIGINAL PAPER Otrzymano/Submitted: 11.02.2016 Zaakceptowano/Accepted: 11.03.2016 Samoocena jakości życia i poczucie koherencji
Bardziej szczegółowoStreszczenie. Abstract
15 Akademia Medycyny ARTYKUŁ ORYGINALNY/ORIGINAL PAPER Otrzymano/Submitted: 11.09.2015 Zaakceptowano/Accepted: 11.01.2016 Poczucie koherencji a radzenie sobie z chorobą u osób po przebytym niedokrwiennym
Bardziej szczegółowoSTRESZCZENIE W JĘZYKU POLSKIM
STRESZCZENIE W JĘZYKU POLSKIM Wstęp Choroby nowotworowe są poważnym problemem współczesnych społeczeństw. Rozpoznawanie trudności w funkcjonowaniu psychosomatycznym pacjentów jest konieczne do świadczenia
Bardziej szczegółowoPOCZUCIE KOHERENCJI A STAN POSIADANEJ WIEDZY O CHOROBIE U OSÓB Z ROZPOZNANIEM ŁUSZCZYCY
Nowiny Lekarskie 2010, 79, 6, 445 450 KRYSTYNA KUROWSKA, ELŻBIETA PŁACHECKA POCZUCIE KOHERENCJI A STAN POSIADANEJ WIEDZY O CHOROBIE U OSÓB Z ROZPOZNANIEM ŁUSZCZYCY THE COHERENCE FEELING AND THE STATE OF
Bardziej szczegółowoPOCZUCIE KOHERENCJI (SOC) A STAN POSIADANEJ WIEDZY U MATEK Z ZAKRESU PIELĘGNACJI MAŁEGO DZIECKA
Nowiny Lekarskie 2009, 78, 2, 123 128 KRYSTYNA KUROWSKA, BOŻENA JOŃCZYK POCZUCIE KOHERENCJI (SOC) A STAN POSIADANEJ WIEDZY U MATEK Z ZAKRESU PIELĘGNACJI MAŁEGO DZIECKA SENSE OF COHERENCE (SOC) AND MOTHERS
Bardziej szczegółowoPoczucie koherencji a stan posiadanej wiedzy o chorobie u osób z rozpoznaniem cukrzycy typu 2
PRACA ORYGINALNA ISSN 1640 8497 Krystyna Kurowska, Katarzyna Nowakowska Katedra i Zakład Pedagogiki i Dydaktyki Pielęgniarskiej Collegium Medicum w Bydgoszczy, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu
Bardziej szczegółowoCMC/2015/03/WJ/03. Dzienniczek pomiarów ciśnienia tętniczego i częstości akcji serca
CMC/2015/03/WJ/03 Dzienniczek pomiarów ciśnienia tętniczego i częstości akcji serca Dane pacjenta Imię:... Nazwisko:... PESEL:... Rozpoznane choroby: Nadciśnienie tętnicze Choroba wieńcowa Przebyty zawał
Bardziej szczegółowoPSYCHOGERIATRIA POLSKA 2010;7(3):108-114. Krystyna Kurowska, Malwina Wiśniewska. Streszczenie. artykuł oryginalny original article PGP 140
PSYCHOGERIATRIA POLSKA 2010;7(3):108-114 artykuł oryginalny original article Poczucie koherencji (SOC) a funkcjonowanie w życiu codziennym pensjonariuszy Domu Dziennego Pobytu Sense of coherence (SOC)
Bardziej szczegółowoPoczucie koherencji a style radzenia sobie z chorobą przewlekłą u osób ze stwardnieniem rozsianym*
Pielęgniarstwo Neurologiczne i Neurochirurgiczne THE JOURNAL OF NEUROLOGICAL AND NEUROSURGICAL NURSING eissn 2299-0321 ISSN 2084-8021 www.pnn.wshe.pl Poczucie koherencji a style radzenia sobie z chorobą
Bardziej szczegółowoSPOŁECZNA ŚWIADOMOŚĆ W ZAKRESIE PRZEWLEKŁEJ CHOROBY NEREK. Wyniki sondażu TNS OBOP dla Fleishman-Hillard
SPOŁECZNA ŚWIADOMOŚĆ W ZAKRESIE PRZEWLEKŁEJ CHOROBY NEREK Wyniki sondażu TNS OBOP dla Fleishman-Hillard Indeks 1. INFORMACJA O BADANIU 2. KONTAKT Z PRZEWLEKŁĄ CHOROBĄ NEREK 3. DIALIZY 4. OBJAWY CHOROBY
Bardziej szczegółowoANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LVIII, SUPPL. XIII, 252 SECTIO D 2003
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LVIII, SUPPL. XIII, 252 SECTIO D 2003 Zakład Pielęgniarstwa Psychiatrycznego Wydziału Pielęgniarstwa i Nauk o Zdrowiu AM w Lublinie Kierownik:
Bardziej szczegółowoPSYCHOGERIATRIA POLSKA 2011;8(2): Streszczenie. artykuł oryginalny original article PGP 149
PSYCHOGERIATRIA POLSKA 2011;8(2):73-80 artykuł oryginalny original article Poczucie koherencji a zachowania zdrowotne wśród pensjonariuszy Domu Pomocy Społecznej (DPS) badania wstępne. Sense of coherence
Bardziej szczegółowooczucie koherencji a uzależnienie od nikotyny
P R A C A O R Y G I N A L N A Anna Andruszkiewicz 1, Małgorzata Anna Basińska 2 1 Katedra i Zakład Promocji Zdrowia, Wydział Nauk o Zdrowiu Collegium Medicum Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu 2
Bardziej szczegółowoNarodowy Test Zdrowia Polaków
Raport z realizacji projektu specjalnego MedOnet.pl: Narodowy Test Zdrowia Polaków Autorzy: Bartosz Symonides 1 Jerzy Tyszkiewicz 1 Edyta Figurny-Puchalska 2 Zbigniew Gaciong 1 1 Katedra i Klinika Chorób
Bardziej szczegółowoWyniki badań PBQ i MAAS wykonanych w lipcu-październiku 2015
Wyniki badań PBQ i MAAS wykonanych w lipcupaździerniku 2015 Autor projektu badawczego : Anna Dyduch Maroszek Projekt sfinansowany przez Polskie Towarzystwo Psychoterapii Psychoanalitycznej Projekt finansowany
Bardziej szczegółowoPSYCHOGERIATRIA POLSKA 2010;7(2):37-44. Krystyna Kurowska, Iwona Bąk. Streszczenie. artykuł oryginalny orginal article PGP 132
PSYCHOGERIATRIA POLSKA 2010;7(2):37-44 artykuł oryginalny orginal article Poczucie koherencji (SOC) a funkcjonowanie w codziennym życiu mieszkańców domów pomocy społecznej dla przewlekle i somatycznie
Bardziej szczegółowoANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LIX, SUPPL. XIV, 3 SECTIO D 2004
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LIX, SUPPL. XIV, 3 SECTIO D 2004 Katedra Pielęgniarstwa Klinicznego Wydziału Zdrowia Publicznego AM we Wrocławiu MARTA ARENDARCZYK, EWA
Bardziej szczegółowoWSPARCIE A JAKOŚĆ ŻYCIA OSÓB Z PRZEWLEKŁĄ OBTURACYJNĄ CHOROBĄ PŁUC
Nowiny Lekarskie 2010, 79, 6, 438 444 KRYSTYNA KUROWSKA, MONIKA BROJAKOWSKA WSPARCIE A JAKOŚĆ ŻYCIA OSÓB Z PRZEWLEKŁĄ OBTURACYJNĄ CHOROBĄ PŁUC SUPPORT AND QUALITY OF LIFE IN PEOPLE WITH CHRONIC OBSTRUCTIVE
Bardziej szczegółowoOCENA STYLU ŻYCIA DLA POTRZEB DZIAŁAŃ Z ZAKRESU PROMOCJI ZDROWIA
Katedra i Zakład Promocji Zdrowia Wydział Nauk o Zdrowiu Collegium Medicum UMK OCENA STYLU ŻYCIA DLA POTRZEB DZIAŁAŃ Z ZAKRESU PROMOCJI ZDROWIA I. WYWIAD WIEK.. PŁEĆ WYKSZTAŁCENIE. MIEJSCE ZAMIESZKANIA
Bardziej szczegółowoPoczucie koherencji a style radzenia sobie ze stresem u osób niedosłyszących
42 Otorynolaryngologia 2011, 10(1): 42-48 Poczucie koherencji a style radzenia sobie ze stresem u osób niedosłyszących Sense of coherence and styles of coping with stress in people with hearing impairment
Bardziej szczegółowoUrząd Miasta Bielsko-Biała - um.bielsko.pl Wygenerowano: /14:10: listopada - Światowym Dniem Walki z Cukrzycą
14 listopada - Światowym Dniem Walki z Cukrzycą Cukrzyca jest chorobą, która staje się obecnie jednym z najważniejszych problemów dotyczących zdrowia publicznego. Jest to przewlekły i postępujący proces
Bardziej szczegółowoPolskie Forum Psychologiczne, 2013, tom 18, numer 4, s. 441-456
Polskie Forum Psychologiczne, 2013, tom 18, numer 4, s. 441-456 Anna Ratajska 1 2 1 1 Instytut Psychologii, Uniwersytet Kazimierza Wielkiego Institute of Psychology, Kazimierz Wielki University in Bydgoszcz
Bardziej szczegółowoUniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu Collegium Medicum im. Ludwika Rydygiera w Bydgoszczy
Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu Collegium Medicum im. Ludwika Rydygiera w Bydgoszczy Wydział Nauk o Zdrowiu CM UMK Katedra Pielęgniarstwa Zabiegowego Zakład Pielęgniarstwa Chirurgicznego i Leczenia
Bardziej szczegółowoNADCIŚNIENIE TĘTNICZE CZYM JEST I JAK PRAWIDŁOWO JE KONTROLOWAĆ?
NADCIŚNIENIE TĘTNICZE CZYM JEST I JAK PRAWIDŁOWO JE KONTROLOWAĆ? Co to jest nadciśnienie tętnicze? Hipertensja, czyli nadciśnienie jest chorobą układu krwionośnego, która polega na występowaniu, stale
Bardziej szczegółowoBarbara Ślusarska, Izabela Łojko Wczesne rozpoznawanie nadciśnienia tętniczego krwi : rola pielęgniarki
Barbara Ślusarska, Izabela Łojko Wczesne rozpoznawanie nadciśnienia tętniczego krwi : rola pielęgniarki Acta Scientifica Academiae Ostroviensis nr 25, 47-51 2006 W czesne Rozpoznawanie N adciśnienia Tętniczego...
Bardziej szczegółowooczucie koherencji i poczucie własnej skuteczności jako wyznaczniki akceptacji choroby w grupie pacjentów przewlekle chorych
P R A C A O R Y G I N A L N A Anna Andruszkiewicz 1, Aldona Kubica 1, Marta Nowik 1, Alicja Marzec 2, Mariola Banaszkiewicz 3 1 Katedra i Zakład Promocji Zdrowia, Collegium Medicum Uniwersytet Medyczny
Bardziej szczegółowoOrganizacje pozarządowe w diabetologii: realne problemy pacjentów. problem z postrzeganiem cukrzycy typu 2 POLSKIE STOWARZYSZENIE DIABETYKÓW
POLSKIE STOWARZYSZENIE DIABETYKÓW Organizacje pozarządowe w diabetologii: realne problemy pacjentów problem z postrzeganiem cukrzycy typu 2 Małgorzata Marszałek POSTRZEGANIE CUKRZYCY TYPU 2 Łagodniejszy,
Bardziej szczegółowoZAANGAŻOWANIE W PRZEBIEG LECZENIA U CHORYCH ZE SCHIZOFRENIĄ PODDANYCH TERAPII PRZECIWPSYCHOTYCZNEJ
ZAANGAŻOWANIE W PRZEBIEG LECZENIA U CHORYCH ZE SCHIZOFRENIĄ PODDANYCH TERAPII PRZECIWPSYCHOTYCZNEJ Raport z Programu Edukacyjno-Badawczego Październik 2017 Założenia programu Małe zaangażowanie w przebieg
Bardziej szczegółowoPrzegląd Medyczny Uniwersytetu Rzeszowskiego Rzeszów 2005, 2,
Przegląd Medyczny Uniwersytetu Rzeszowskiego Rzeszów 2005, 2, 149 155 Monika Binkowska-Bury 1, Małgorzata Marć 1, Marek Sobolewski 2 Orientacja życiowa a czynniki motywujące młodzież do podejmowania kształcenia
Bardziej szczegółowoPorównanie jakości życia u chorych z zespołami depresyjnymi i białaczkami
Piotr Magiera, Miko/aj Majkowicz, Iwona Trzebiatowska, Krystyna de Walden-Ga/uszko Porównanie jakości życia u chorych z zespołami depresyjnymi i białaczkami Katedra i I Klinika Chorób Psychicznych AM w
Bardziej szczegółowoEpidemiologia cukrzycy
Cukrzyca kiedyś Epidemiologia Epidemiologia - badanie występowania i rozmieszczenia stanów lub zdarzeń związanych ze zdrowiem w określonych populacjach oraz wpływu czynników wpływających na stan zdrowia
Bardziej szczegółowoStreszczenie. Summary
187 FARMACJA WSPÓŁCZESNA 2015; 8: 187-195 Akademia Medycyny ARTYKUŁ ORYGINALNY/ORIGINAL PAPER Otrzymano/Submitted: 11.09.2015 Zaakceptowano/Accepted: 11.11.2015 Wpływ poczucia koherencji na sposoby radzenia
Bardziej szczegółowoWsparcie społeczne. Paulina Wróbel Instytut Psychologii UJ
Paulina Wróbel Instytut Psychologii UJ Szeroko definiowane wsparcie społeczne to pomoc dostępna dla jednostki w sytuacjach trudnych (Saranson, 1982, za: Sęk, Cieślak, 2004), jako zaspokojenie potrzeb w
Bardziej szczegółowoJAKOŚĆ ŻYCIA A WSPARCIE SPOŁECZNE KOBIET Z HIPERGLIKEMIĄ W OKRESIE CIĄŻY
UNIWERSYTET MEDYCZNY W LUBLINIE WYDZIAŁ NAUK O ZDROWIU ZAKŁAD PODSTAW POŁOŻNICTWA Marta Izabela Zarajczyk JAKOŚĆ ŻYCIA A WSPARCIE SPOŁECZNE KOBIET Z HIPERGLIKEMIĄ W OKRESIE CIĄŻY Rozprawa na stopień doktora
Bardziej szczegółowoANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 7 SECTIO D 2005
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 7 SECTIO D 2005 1 Katedra i Klinika Pediatrii Hematologii i Onkologii, Kierownik: prof. dr hab. Mariusz Wysocki 2 Zakład
Bardziej szczegółowoPoczucie koherencji a zadowolenie z ycia u osób starszych The sense of coherence and life satisfaction among elderly people
GERONTOLOGIA POLSKA 2016, 24, 91-97 ARTYKUŁ ORYGINALNY/ORIGINAL PAPER Zgłoszono 16.05.2016, zaakceptowano 22.06.2016 Poczucie koherencji a zadowolenie z ycia u osób starszych The sense of coherence and
Bardziej szczegółowooczucie koherencji a wsparcie społeczne u osób z problemem alkoholowym
P R A C A O R Y G I N A L N A Krystyna Kurowska, Iwona Wróblewska Katedra i Zakład Pedagogiki i Dydaktyki Pielęgniarskiej Collegium Medicum w Bydgoszczy, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu P oczucie
Bardziej szczegółowoMałgorzata Kołpak-Kowalczuk. Stacjonarna opieka zdrowotna w realizacji potrzeb zdrowotnych populacji województwa podlaskiego w latach
Małgorzata Kołpak-Kowalczuk Stacjonarna opieka zdrowotna w realizacji potrzeb zdrowotnych populacji województwa podlaskiego w latach 2007-2012 Streszczenie Poprawa zdrowia i związanej z nim jakości życia
Bardziej szczegółowoI n f or ma cje og ól ne. Pielęgniarstwo specjalistyczne - opieka pielęgniarska nad chorym przewlekle w przypadku chorób nerek
Nazwa modułu Rodzaj modułu/przedmiotu Wydział PUM Kierunek studiów Specjalność Poziom studiów Forma studiów Rok, semestr studiów np. rok 1, semestr (I i II) Liczba przypisanych punktów ECTS (z rozbiciem
Bardziej szczegółowoANALIZA PRZYCZYN UMIERALNOŚCI MIESZKAŃCÓW POWIATU OLECKIEGO. 1. Długość życia i umieralność mieszkańców powiatu oleckiego
ANALIZA PRZYCZYN UMIERALNOŚCI MIESZKAŃCÓW POWIATU OLECKIEGO 1. Długość życia i umieralność mieszkańców powiatu oleckiego Analiza opracowana na podstawie publikacji GUS, Departamentu Badań Demograficznych
Bardziej szczegółowoEdukacja terapeutyczna Therapeutic Education
1 Nazwa pola Nazwa (w języku polskim oraz angielskim) Jednostka oferująca przedmiot Jednostka, dla której przedmiot jest oferowany Kod Kod ERASMUS Liczba punktów ECTS Sposób zaliczenia Język wykładowy
Bardziej szczegółowoUNIWERSYTET MEDYCZNY W LUBLINIE. Wydział Nauk o Zdrowiu. Mariola Kicia
UNIWERSYTET MEDYCZNY W LUBLINIE Wydział Nauk o Zdrowiu Mariola Kicia OCENA POZIOMU LĘKU I STRESU W GRUPIE KOBIET HOSPITALIZOWANYCH Z POWODU PORONIENIA Rozprawa na stopień doktora nauk o zdrowiu Promotor:
Bardziej szczegółowoPoczucie własnej skuteczności a umiejscowienie kontroli zdrowia w grupie osób z rozpoznaniem nadciśnienia tętniczego
PRACA ORYGINALNA Poczucie własnej skuteczności a umiejscowienie kontroli zdrowia w grupie osób z rozpoznaniem nadciśnienia tętniczego Self-efficacy and health locus of control in a group of patients diagnosed
Bardziej szczegółowoJanusz Kidacki. Sposób rozwiązania ciąży a predyspozycje kobiet do radzenia sobie z trudnościami życiowymi
UNIWERSYTET MEDYCZNY W LUBLINIE WYDZIAŁ NAUK O ZDROWIU Janusz Kidacki Sposób rozwiązania ciąży a predyspozycje kobiet do radzenia sobie z trudnościami życiowymi Streszczenie rozprawy na stopień doktora
Bardziej szczegółowoPRZEWODNIK DYDAKTYCZNY I PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU FAKULTATYWNEGO NA KIERUNKU LEKARSKIM ROK AKADEMICKI 2016/2017
PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY I PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU FAKULTATYWNEGO NA KIERUNKU LEKARSKIM ROK AKADEMICKI 2016/2017 1. NAZWA PRZEDMIOTU : Psychologiczne aspekty opieki nad dzieckiem z chorobą nowotworową
Bardziej szczegółowoCECHY DEMOGRAFICZNE CHORYCH NA STWARDNIENIE ROZSIANE A POZIOM AKCEPTACJI CHOROBY WG SKALI AIS
1 1 Absolwentka Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Collegium Medicum w Bydgoszczy, Kierunek Pielęgniarstwo DOI: 10.19251/pwod/2017.4(1) www.pwod.pwszplock.pl CECHY DEMOGRAFICZNE CHORYCH NA STWARDNIENIE ROZSIANE
Bardziej szczegółowoTRUDNOŚCI WYNIKAJĄCE ZE STANU ZDROWIA i KONDYCJI UCZNIA. analiza psychologiczna
TRUDNOŚCI WYNIKAJĄCE ZE STANU ZDROWIA i KONDYCJI UCZNIA analiza psychologiczna Beata Dobińska psycholog Zachodniopomorska Szkoła Biznesu CHOROBA PRZEWLEKŁA A FUNKCJONOWANIE DZIECKA 1569,7 tys. dzieci i
Bardziej szczegółowoŚLĄSKIE CENTRUM ZDROWIA PUBLICZNEGO Ośrodek Analiz i Statystyki Medycznej Dział Chorobowości Hospitalizowanej APETYT NA ŻYCIE
ŚLĄSKIE CENTRUM ZDROWIA PUBLICZNEGO Ośrodek Analiz i Statystyki Medycznej Dział Chorobowości Hospitalizowanej APETYT NA ŻYCIE Katowice 2007 Śl.C.Z.P Dział Chorobowości Hospitalizowanej 23 luty Ogólnopolski
Bardziej szczegółowoŚWIATOWY DZIEŃ ZDROWIA
Depresja Inż. Agnieszka Świątkowska Założenia kampanii Światowy Dzień Zdrowia obchodzony co roku 7 kwietnia, w rocznicę powstania Światowej Organizacji Zdrowia daje nam unikalną możliwość mobilizacji działań
Bardziej szczegółowoW zdrowym ciele zdrowy duch
W zdrowym ciele zdrowy duch "Ruch może zastąpić niemal każdy lek, ale żaden lek nie zastąpi ruchu Wojciech Oczko-nadworny lekarz Stefana Batorego Można wyróżnić aktywność fizyczną podejmowaną: w czasie
Bardziej szczegółowoZALEŻNOŚĆ MIĘDZY WYSOKOŚCIĄ I MASĄ CIAŁA RODZICÓW I DZIECI W DWÓCH RÓŻNYCH ŚRODOWISKACH
S ł u p s k i e P r a c e B i o l o g i c z n e 1 2005 Władimir Bożiłow 1, Małgorzata Roślak 2, Henryk Stolarczyk 2 1 Akademia Medyczna, Bydgoszcz 2 Uniwersytet Łódzki, Łódź ZALEŻNOŚĆ MIĘDZY WYSOKOŚCIĄ
Bardziej szczegółowoPROGRAM PROFILAKTYKI I WCZESNEGO WYKRYWANIA CHORÓB UKŁADU KRĄŻENIA
PROGRAM PROFILAKTYKI I WCZESNEGO WYKRYWANIA CHORÓB UKŁADU KRĄŻENIA - 2006 1. UZASADNIENIE POTRZEBY PROGRAMU Choroby układu krążenia są główną przyczyną zgonów w Polsce i na świecie. Umieralność z tego
Bardziej szczegółowoŚwiatowy Dzień Zdrowia 2016 Pokonaj cukrzycę
Światowy Dzień Zdrowia 2016 Pokonaj cukrzycę Światowy Dzień Zdrowia 7 kwietnia 2016 Kilka słów o historii Każdego roku Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) wybiera temat przewodni Światowego Dnia Zdrowia.
Bardziej szczegółowoRola psychologa w podmiotach leczniczych
Rola psychologa w podmiotach leczniczych Podstawowym celem działań podmiotów leczniczych było i jest zdrowie pacjentów. Ponieważ jednak zdrowie według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) to stan cechujący
Bardziej szczegółowoRejestr codziennej praktyki lekarskiej dotyczący cy leczenia nadciśnienia nienia tętniczego t tniczego. czynnikami ryzyka sercowo- naczyniowego
Rejestr codziennej praktyki lekarskiej dotyczący cy leczenia nadciśnienia nienia tętniczego t tniczego współwyst występującego z innymi czynnikami ryzyka sercowo- naczyniowego Nr rejestru: HOE 498_9004
Bardziej szczegółowoZAPROSZENIE NA BADANIA PROFILAKTYCZNE WYKONYWANE W RAMACH PODSTAWOWEJ OPIEKI ZDROWOTNEJ ( )
ZAPROSZENIE NA BADANIA PROFILAKTYCZNE WYKONYWANE W RAMACH PODSTAWOWEJ OPIEKI ZDROWOTNEJ (2015-08-03) PROFILAKTYKA CHORÓB UKŁADU KRĄŻENIA ADRESACI - Osoby zadeklarowane do lekarza POZ, w wieku 35, 40, 45,
Bardziej szczegółowoPROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU FAKULTATYWNEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2015/2016 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY
PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU FAKULTATYWNEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2015/2016 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY 1. NAZWA PRZEDMIOTU : Psychologiczne aspekty opieki nad dzieckiem z chorobą nowotworową
Bardziej szczegółowoAKADEMIA SKUTECZNEJ SAMOKONTROLI W CUKRZYCY
AKADEMIA SKUTECZNEJ SAMOKONTROLI W CUKRZYCY Aktywność fizyczna glukometr glukometr glukometr glukometr glukometr skrocona 8 str broszura aktywnosc fizyczna.indd 1 2013-05-09 14:12:46 AKTYWNOŚĆ FIZYCZNA
Bardziej szczegółowoEdukacja terapeutyczna Therapeutic Education
Nazwa pola Nazwa (w języku polskim oraz angielskim) Jednostka oferująca przedmiot Jednostka, dla której przedmiot jest oferowany Kod Kod ERASMUS Liczba punktów ECTS Sposób zaliczenia Język wykładowy Określenie,
Bardziej szczegółowoPROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU FAKULTATYWNEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2012/2013 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY
PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU FAKULTATYWNEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2012/2013 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY 1. NAZWA PRZEDMIOTU : Psychologiczne aspekty opieki nad dzieckiem z chorobą nowotworową
Bardziej szczegółowoLiczba godzin Punkty ECTS Sposób zaliczenia
Wydział: Psychologia Nazwa kierunku kształcenia: Psychologia Rodzaj przedmiotu: specjalnościowy Opiekun: prof. dr hab. Gabriela Chojnacka-Szawłowska Poziom studiów (I lub II stopnia): Jednolite magisterskie
Bardziej szczegółowoZałącznik nr 1 do zarządzenia Nr 53/2006 Prezesa Narodowego Funduszu Zdrowia. Program profilaktyki chorób układu krążenia
Program profilaktyki chorób układu krążenia 1 I. UZASADNIENIE CELOWOŚCI WDROŻENIA PROGRAMU PROFILAKTYKI CHORÓB UKŁADU KRĄŻENIA, zwanego dalej Programem. 1. Opis problemu zdrowotnego. Choroby układu krążenia
Bardziej szczegółowoKierunek studiów Poziom kształcenia Forma studiów. Zdrowie publiczne Studia II stopnia stacjonarne. Dr n. med. Beata Penar-Zadarko
Sylabus : PSYCHOLOGIA ZDROWIA Nazwa Nazwa jednostki prowadzącej przedmiot Psychologia zdrowia Wydział Medyczny, Instytut Pielęgniarstwa i Nauk o zdrowiu, Katedra i Zakład Zdrowia Publicznego Kod - Studia
Bardziej szczegółowoPoczucie bezpieczeństwa i prężność osobowa a umiejscowienie kontroli zdrowia u osób w okresie późnej dorosłości
Poczucie bezpieczeństwa i prężność osobowa a umiejscowienie kontroli zdrowia u osób w okresie późnej dorosłości Ks. dr Paweł Brudek Instytut Psychologii KUL Jana Pawła II Konferencja Międzynarodowa Zdrowie
Bardziej szczegółowoJeśli odpowiedź sprawia Ci trudność, możesz poprosić członka rodziny, pielęgniarkę lub badacza o pomoc w wypełnianiu kwestionariusza.
Samoocena Szanowni Państwo, Ta ankieta pomoże Twojemu lekarzowi uzyskać lepszy obraz konsekwencji, jakie dla Ciebie niesie choroba. To ważne informacje, które są nam potrzebne, aby dostosować naszą opiekę
Bardziej szczegółowoWPŁYW TECHNICZNEGO UZBROJENIA PROCESU PRACY NA NADWYŻKĘ BEZPOŚREDNIĄ W GOSPODARSTWACH RODZINNYCH
Inżynieria Rolnicza 4(102)/2008 WPŁYW TECHNICZNEGO UZBROJENIA PROCESU PRACY NA NADWYŻKĘ BEZPOŚREDNIĄ W GOSPODARSTWACH RODZINNYCH Sławomir Kocira Katedra Eksploatacji Maszyn i Zarządzania w Inżynierii Rolniczej,
Bardziej szczegółowoZasoby zafrasowanych zdrowych. Sposoby ograniczenia epidemii depresji
Zasoby zafrasowanych zdrowych. Sposoby ograniczenia epidemii depresji Dr n. med. Krzysztof Walczewski Mgr Kamila Mizielińska- Witkowska Podkarpackie Forum Psychiatrii i Opieki Środowiskowej, 14.11.2013
Bardziej szczegółowoWpływ zachowań zdrowotnych na jakość życia u osób z rozpoznaniem cukrzycy typu 2
PRACA ORYGINALNA ISSN 1640 8497 Krystyna Kurowska, Magdalena Szomszor Katedra i Zakład Pedagogiki i Dydaktyki Pielęgniarskiej Collegium Medicum w Bydgoszczy, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu Wpływ
Bardziej szczegółowoInformacja o zdrowiu i chorobie a prawa pacjenta
Informacja o zdrowiu i chorobie a prawa pacjenta mgr Iwona Bruśk Zakład Zdrowia Publicznego Warszawski Uniwersytet Medyczny. Warszawa, 18 października 2013r. Projekt współfinansowany przez Unię Europejską
Bardziej szczegółowoEPP ehealth. Niezaspokojone potrzeby w ochronie zdrowia: czy e-zdrowie może pomóc? Mateusz Lichoń
EPP ehealth Niezaspokojone potrzeby w ochronie zdrowia: czy e-zdrowie może pomóc? Mateusz Lichoń Upodmiotowienie pacjentów Światowa Organizacja Zdrowia definiuje upodmiotowienie pacjentów jako proces,
Bardziej szczegółowoPoczucie koherencji a występowanie stanów depresyjnych u słuchaczy Uniwersytetu Trzeciego Wieku
PSYCHOGERIATRIA POLSKA 2009;6(3):141-146 artykuł oryginalny orginal article koherencji a występowanie stanów depresyjnych u słuchaczy Uniwersytetu Trzeciego Wieku Sense of coherence (SOC) and depression
Bardziej szczegółowoPsychologia - opis przedmiotu
Psychologia - opis przedmiotu Informacje ogólne Nazwa przedmiotu Psychologia Kod przedmiotu 14.4-WP-PielP-CHOL-Sk-S14_pNadGenUY423 Wydział Wydział Lekarski i Nauk o Zdrowiu Kierunek Pielęgniarstwo Profil
Bardziej szczegółowoOPIS MODUŁU KSZTAŁCENIA
Załącznik nr 9 do Zarządzenia Rektora ATH Nr 514/2011/2012z dnia 14 grudnia 2011 r. Druk DNiSS nr PK_IIIF OPIS MODUŁU KSZTAŁCENIA NAZWA PRZEDMIOTU/MODUŁU KSZTAŁCENIA: Pielęgniarstwo specjalistyczne - Psychiatria
Bardziej szczegółowoSTRESZCZENIE W JĘZYKU POLSKIM
STRESZCZENIE W JĘZYKU POLSKIM Środowisko zawodowe, w jakim przebywa pracownik, jest bardzo ważnym elementem, który może wpływać na zdrowie fizyczne i psychiczne oraz funkcjonowanie społeczne. Pielęgniarki
Bardziej szczegółowo