SPRAWOZDANIE Z REALIZACJI VI EDYCJI OGÓLNOPOLSKIEGO PROGRAMU EDUKACYJNEGO TRZYMAJ FORMĘ! W ROKU SZKOLNYM 2011/12

Transkrypt

1 SPRAWOZDANIE Z REALIZACJI VI EDYCJI OGÓLNOPOLSKIEGO PROGRAMU EDUKACYJNEGO TRZYMAJ FORMĘ! W ROKU SZKOLNYM 2011/12 W roku szkolnym 2011/12 Państwowa Inspekcja Sanitarna realizowała VI edycję ogólnopolskiego programu edukacyjnego pt. Trzymaj Formę! na terenie 16 województw. Działaniami programowymi zostali objęci uczniowie V i VI klas szkół podstawowych oraz I-III klas gimnazjalnych na terenie całego kraju. Celem głównym programu była poprawa sposobu odżywiania i wzrostu aktywności fizycznej młodzieży. Cele szczegółowe to: 1. Zwiększenie wiedzy dotyczącej zbilansowanej diety i aktywności fizycznej. 2. Kształtowanie postaw i zachowań w zakresie prawidłowego żywienia i uprawiania aktywności fizycznej. 3. Rozszerzenie asortymentu sklepików szkolnych o zalecane produkty żywnościowe. 4. Propagowanie zdrowego stylu życia w szkole, w domu i środowisku pozaszkolnym. 5. Dostarczenie wiedzy i umiejętności korzystania z informacji zamieszczonych na opakowaniach produktów spożywczych. Program w VI-edycji był realizowany na podstawie założeń programowych i zaproponowanej metodyki w 7492 (37,66%) szkołach w tym: w 3873 (66,98%) gimnazjach i 3619 (27,81%) szkołach podstawowych (I edycja 4 331, II edycja 5 920, III edycja 6 188, IV edycja 6 949, V edycja 6795). Odbiorcami było (37,58%) uczniów klas V - VI szkół podstawowych i I - III klas gimnazjów (I edycja , II edycja , III edycja , IV edycja , V edycja ) oraz ich rodzice i opiekunowie. Ponadto uczniów sporadycznie uczestniczyło w działaniach realizowanych w ramach programu np. apel, festyn, konkurs, film, przedstawienie itp., uczących się w klasach nie realizujących całości programu. Daje to łączna liczbę ok uczniów, którzy w różnym stopniu zostali poddani działaniom programowym. Ogółem dotychczas, podczas sześciu edycji, działaniami programowymi objętych zostało ponad uczniów. Tegoroczna edycja programu przebiegała pod hasłem: Rodzino-trzymaj formę. Tak sformułowane hasło miało służyć w szczególności: wzmocnieniu zaangażowania i uczestnictwa rodziców w działaniach programowych, rozszerzeniu działań edukacyjnych na środowisko domowe młodzieży szkolnej, zwiększeniu efektywności oddziaływań programowych promujących współpracę rodziców ze środowiskiem szkolnym.

2 Na potrzeby programu oraz hasła Rodzino-trzymaj formę wykorzystano ponadto tys. ulotek dla rodziców pt. Co każdy rodzic wiedzieć powinien o żywieniu i aktywności fizycznej oraz broszur dla uczniów. W trakcie realizacji VI edycji z inicjatywy Państwowej Inspekcji Sanitarnej zorganizowano 399 szkoleń dla 8352 uczestników oraz 1413 narad z udziałem 8476 uczestników, przede wszystkim partnerów działań programowych (powiatowi i szkolni koordynatorzy programu, dyrektorzy szkół, nauczyciele, pedagodzy szkolni i psycholodzy szkolni, pielęgniarki środowiska nauczania i wychowania, rodzice, przedstawiciele władz lokalnych i środków masowego przekazu). W ramach realizacji VI edycji programu pracownicy Państwowej Inspekcji Sanitarnej przeprowadzili łącznie: instruktaży dla szkolnych koordynatorów i realizatorów programu (łącznie dla osób), 4452 prelekcji i pogadanek dla uczniów i rodziców (łącznie dla osób), wykładów, spotkań / wywiadów z ekspertami/, 609 debat prozdrowotnych. W trakcie prowadzonych działań edukacyjnych dla uczniów szkół podstawowych i gimnazjów, odbyły się m. in. następujące formy zajęć: 3089 konkursów np. plastycznych, wiedzy (inne niż konkursy sprawnościowe/ zawody sportowe); 3992 zajęć z przygotowywania przyrządzaniu potraw: sałatek, surówek, kanapek itp., zajęcia, pokazy, warsztaty kulinarne; jadłospisów układanych zgodnie z zasadami zbilansowanej diety; 3587 zajęć dodatkowych oceny własnej aktywności fizycznej i stylu życia, w tym m.in.: testy wysiłkowe, pomiar tętna lub ciśnienia, obliczanie BMI, zapoznanie z zaburzeniami stanu odżywiania oraz chorobami z tym związanymi (anoreksja, bulimia, otyłość); 3099 zajęć pozalekcyjnych, pokazów, instruktaży ruchowych, ćwiczeń gimnastycznych (dodatkowe - poza lekcjami W-F np. ćwiczenia rozciągające, relaksacyjne, nordic walking, ćwiczenia śródlekcyjne); zajęć tanecznych, aerobiku, fitness itp.; 2755 rajdów rowerowych lub pieszych, wycieczek, marszy na orientację, spływów; 4124 zawody sportowe; wystaw prac plastycznych; 2352 prezentacje multimedialne; 3743 zajęcia dodatkowe z wybranych elementów edukacji konsumenckiej, w tym: znakowania produktów żywnościowych wartością odżywczą, praw konsumenta; 1470 inscenizacji teatralnych / teatralne, scenki rodzajowe i kabaretowe, skecze, itp.; 3003 gry i zabawy; 795 biegów ulicznych;

3 1556 punktów/stoisk informacyjno edukacyjnych; 2423 wyjazdy na basen, lodowisko, itp. W ramach nadzorowania działań programowych w VI-edycji programu pracownicy Państwowej Inspekcji Sanitarnej przeprowadzili 4458 (59,50%) wizytacji na terenie całego kraju, podczas których oceniali realizację programu w szkołach. Prowadzona ewaluacja struktury, procesu i wyników Programu, pozwala stwierdzić, że w zdecydowanej większości osiągnął on zamierzone cele. Ewaluacja struktury programu Konstrukcja programu: Cel główny i cele szczegółowe programu zostały jasno sprecyzowane. Metodyka realizacji programu umożliwiła zastosowania zróżnicowanych zadań realizowanych w ramach wielu przedmiotów szkolnych. Grupę docelową stanowili uczniowie klas V i VI szkoły podstawowej, klas I-III szkół gimnazjalnych oraz ich rodzice i opiekunowie, zgodnie z założeniami programu. Działaniami edukacyjnymi obejmowano także uczniów z niższych klas szkół podstawowych. Opracowano harmonogram działań. Monitorowanie programu odbywało się poprzez wizytacje przeprowadzane zgodnie z harmonogramami. W ramach nadzorowania działań programowych w VI-edycji programu pracownicy Państwowej Inspekcji Sanitarnej przeprowadzili 4458 wizytacji na terenie całego kraju, podczas których oceniali realizację programu w szkołach. Narzędziem ewaluacji były informacje z realizacji programu w szkołach oraz protokoły z kontroli i wizytacji. Odpowiedzialność za realizację programu Na poziomie powiatowym koordynatorami programu byli pracownicy pionu Oświaty Zdrowotnej i Promocji Zdrowia Państwowej Inspekcji Sanitarnej, którzy służyli pomocą merytoryczną i metodyczną szkolnym koordynatorom i realizatorom programu. W szkołach za realizację programu odpowiedzialni byli szkolni koordynatorzy i realizatorzy programu: nauczyciele wielu przedmiotów z przewagą nauczycieli wychowania fizycznego (40,5%) i biologii (36%). Wiele zadań realizowali bezpośrednio sami uczniowie. Organizacja programu Każdy koordynator powiatowy opracował harmonogram działań. Część szkolnych realizatorów programu przed przystąpieniem do działań także opracowało harmonogramy. Prezentowane były one m. in. podczas Rad Pedagogicznych i na spotkaniach z rodzicami. Program realizowano w formie zajęć lekcyjnych (62%), szczególnie na godzinach wychowawczych oraz częściowo pozalekcyjnych (38%). Średnia liczba godzin lekcyjnych (45 min.) przeznaczonych na realizację programu w jednej klasie wynosiła powyżej 3 do 5 godzin. Zasoby Materiały edukacyjne przygotowane do realizacji programu zostały w większości ocenione bardzo dobrze. Podręcznik dla nauczyciela zawiera jasne i zrozumiałe treści. Broszura dla uczniów i ulotka dla rodziców ułatwiły przedstawienie im założeń programu i zachęciły do aktywności w podejmowanych działaniach.

4 Koordynatorzy wskazali na bardzo wysoką ocenę, jaką uzyskały pomoce dydaktyczne przygotowane do realizacji Programu. W kategoriach bardzo dobry/dobry 65,6% placówek oceniło: poradnik dla realizatora a 61% szkół - materiały dodatkowe (broszurę dla uczniów, ulotkę dla rodziców i plakat) oraz stronę internetową. Oprzyrządowanie do programu zostało przekazane wszystkim PSSE, a następnie szkołom, które zadeklarowały chęć przystąpienia do programu. Ewaluacja procesu Realizacja VI edycji programu obejmowała następujące działania: przekazanie pism do PSSE informujących o kontynuacji programu i zaproszeniu szkół do realizacji jego VI edycji, przedstawienie oferty programu szkołom (pisemnie, owo, fax-em, telefonicznie), zebranie akcesów przystąpienia do realizacji VI edycji programu od dyrektorów szkół, sporządzeniu wykazu szkół, które zadeklarowały chęć udziału w programie, organizacja narad na poziomie wojewódzkim z powiatowymi koordynatorami programu, organizacja przez powiatowych koordynatorów na swoim terenie szkoleń i narad dla szkolnych koordynatorów i realizatorów (połączonych najczęściej z dystrybucją materiałów edukacyjnych), dystrybucja materiałów edukacyjnych do szkół, które zgłosiły swój akces przystąpienia do programu, wsparcie merytoryczne i metodyczne realizatorów podczas trwania programu, wizytacje w placówkach realizujących program, narady podsumowujące VI edycję połączone z wymianą doświadczeń koordynatorów i realizatorów w szkołach, zebranie informacji powykonawczych ze szkół realizujących program, opracowanie informacji zbiorczej w formie sprawozdania. Do realizacji VI-edycji programu aktywnie włączyło się wiele instytucji, organizacji i osób prywatnych na terenie całego kraju. Najczęściej koordynatorzy wskazywali na współpracę z : towarzystwami ds. kultury fizycznej, ośrodkami sportu i rekreacji, klubami sportowymi, orlikami, itp. (36,7%); podmiotami wykonującymi działania w zakresie ochrony zdrowia np. profilaktyczne, terapeutyczne (20,4%); samorządami lokalnymi (16,4%); organizacjami pozarządowymi - towarzystwami, stowarzyszeniami, fundacjami prowadzącymi działalność prozdrowotną (16%); ekspertami w zakresie zdrowia publicznego(15%); placówkami oświaty i kultury, uczelniami, bibliotekami(13,3%);

5 miejskimi/gminnymi komisjami, ośrodkami pomocy społecznej (12,7%); służbami mundurowymi policja, straż miejska, straż pożarna, wojsko (11,5%); prywatnymi firmami (11%); parkami krajobrazowymi, leśnictwami, centrami edukacji ekologicznej, szkołami leśnymi itp. (8,5%); ośrodkami, towarzystwami, klubami, kołami turystycznymi, rekreacyjnymi, wypoczynkowymi (7,3%). Szkolni realizatorzy Programu po przeprowadzeniu VI-edycji ocenili, iż uczniowie chętnie brali udział w zajęciach programowych. Własny projekt edukacyjny opracowało 33,3% szkół Projekty w ramach programu były przygotowywane przez uczniów, nauczycieli i przy wsparciu rodziców. Przykładowe tytuły projektów w poszczególnych województwach: Województwo Tytuł projektu edukacyjnego/ Szkoła lubelskie Aby duch był krzepki a i ciało zdrowe /Publiczne Gimnazjum w Rogoźnicy, Zdrowie w dobrej formie Zespół Szkół w Uścimowie opolskie Jak powinna się odżywiać młodzież gimnazjalna? / Gimnazjum nr 1 w Głubczycach; Sport moją pasją / Zespół Szkół w Pietrowicach; Zdrowie na talerzu / Zespół Szkół Publicznych w Racławicach Śląskich pomorskie kujawsko-pomorskie podlaskie zachodniopomorskie podkarpackie mazowieckie Co się składa na zdrowy styl życia / Gimnazjum w Miastku Na tropie codziennych zakupów / Gimnazjum nr 16 w Gdyni Wpływ reklamy na sposób odżywiania / Zespół Szkół Czernin W zdrowym ciele zdrowy duch / Gimnazjum Świedziebnia Ruch jest spoko /Gimnazjum Zbójno Nie jedz za dużo, nie jedz za mało, zawsze dbaj o swoje ciało /Gimnazjum w Gródku Trzymaj Formę- zawsze wybieraj zdrowie / Gimnazjum w Choroszczy W zdrowym ciele zdrowy duch / Gimnazjum w Pyrzycach Recepta na zdrowie / Gimnazjum nr 3 w Wałczu Zdrowe żywienie-dłuższe istnienie: Szkoła Podstawowa Glinik Charzewski Poznajemy gminę na rowerze Zespół Szkół w Żyrakowie Jedz zdrowo i kolorowo. Tańcz i trzymaj formę, moja książka kucharska /Gminny Zespół w Czerwińsku

6 warmińsko-mazurskie Chemia w rondlu Zadbaj o ciało, by formę trzymało świętokrzyskie dolnośląskie lubuskie Przepis na życie /Gimnazjum nr 1 w Jędrzejowie, Żyjmy aktywnie / Publiczna Szkoła Podstawowa w Modliborzycach Witaminowe szaleństwo / Gimnazjum nr 1 w Bielawie Trzymam formę- dbam o zdrowie / Szkoła Podstawowa nr 5 w Jaworze Zdrowe godziny dla rodziny Zespół Szkół w Zawidowie Anoreksja i bulimia- choroby XXI wieku / Gimnazjum nr 4 w Zielonej Górze E-potrzebne, czy nie? / Gimnazjum nr 2 Gubin łódzkie Forma na 6 Siatka, siatka... dla całej rodziny gratka wielkopolskie śląskie małopolskie Jedz zdrowo, żyj na sportowo /Gimnazjum w Łubowie Nasze zdrowie w naszych rekach / Zespól Szkół w Piotrowie Aktywna przerwa / Szkoła Podstawowa w Złotowie Zdrowy styl życia / Gimnazjum nr 10 w Bytomiu Żyję zdrowo i sportowo /Szkoła Podstawowa nr 27 w Rybniku Moje zdrowie, moje życie / Zespół Szkół w Rozdziale Aktywność ruchowa jest dla nas zdrowa / Szkoła Podstawowa w Trzebini W zasadniczej większości szkół realizowany projekt edukacyjny był prezentowany publicznie w tym najczęściej na forum szkoły dla społeczności szkolnej. W szkołach, które realizowały program metodą projektu, udało się zrealizować zakładany cel/cele projektu w całości lub w znacznej części (82% szkół). Szkolni realizatorzy, którzy realizowali program zalecaną metodą projektu podkreślali, że sprzyja ona lepszej integracji środowiska szkolnego. Ewaluacja wyników programu Stopień osiągnięcia celów oceniano na podstawie zaangażowania i frekwencji uczniów w zajęciach edukacyjnych, imprezach prozdrowotnych (ćwiczenia gimnastyczne, zawody sportowe, rajdy piesze, rowerowe) oraz na podstawie wyników w konkursach wiedzy czy plastycznych. Koordynatorzy i realizatorzy podkreślają, że wzrosło zaangażowanie uczniów w różnych formach aktywności fizycznej, częściej też dokonują oni oczekiwanych zmian w swoim odżywianiu. Sukcesywnie następują korzystne zmiany w asortymentach sklepików szkolnych i posiłkach w szkolnych stołówkach. Koordynatorzy wskazują, że w 48% placówkach, w których są sklepiki szkolne nastąpiły pozytywne zmiany w związku z realizacją Programu. Jednocześnie asortyment sklepików szkolnych

7 w placówkach realizujących Program wzbogacony został mi. in. o następujące produkty: kanapki, świeże owoce, suszone owoce, produkty mleczne, soki, wodę mineralną, orzeszki, nasiona (np. dyni, słonecznika). Podsumowania działań programowych na forum szkolnym, ich publiczna prezentacja, sprawiła, że przesłanie programu dotarło nie tylko do zaangażowanych ale do szerszego grona odbiorców. Często na podsumowania programu zapraszani byli koordynatorzy powiatowi. Program oceniany jest wysoko i cieszy się zainteresowaniem wśród nauczycieli i uczniów. Osoby realizujące go widzą potrzebę jego kontynuacji ze względu na to, iż opiera się na bardzo potrzebnych w obecnych czasach przesłankach i bardzo dobrze spełnia swoje zadanie. Program oceniany jest pozytywnie zarówno przez realizatorów, jak i odbiorców. Treści programowe spotykają się z zainteresowaniem i dobrze wkomponowują się w program nauczania zarówno w szkołach podstawowych, jak i gimnazjach. Jako bardzo dobry i dobry, w przedstawionych poniżej poszczególnych kategoriach, program oceniło: 63% szkół - odbiór programu przez uczniów; 68% - prowadzących; 62% - rodziców/opiekunów uczniów;. Trudności występujące w realizacji programu W związku z realizacją Programu wystąpiły również pewne trudności, na które wskazało 57 % szkół, a w tym: 30% - trudności finansowych, braku środków na realizację programu; 25% - brak czasu na realizację programu, nadmiar innych inicjatyw; 16% - małe zainteresowanie rodziców; 15% - niewystarczającej ilości materiałów edukacyjnych; 7% - małe zaangażowanie młodzieży; 4% - zbyt małe wsparcie ze strony partnerów programu. Ponadto koordynatorzy wskazywali także na inne trudności, w tym: ograniczonych możliwości lokalowych; małe zainteresowanie grona pedagogicznego, pracowników szkoły; trudności związane z metodą projektu. Realizacja Programu wymaga współpracy i wsparcia rodziców/opiekunów dzieci i młodzieży. Tegoroczne hasło Rodzino-trzymaj formę pozwoliło na szersze włączenie rodziców i opiekunów dzieci w działania programowe. Łącznie odbyło się 9437 spotkań z rodzicami (w których wzięło udział ok rodziców/opiekunów), podczas których koordynatorzy szkolni przekazywali im informacje na temat Programu i jego realizacji. Należy uznać jako sukces, iż 70% placówek wskazało na aktywny udział rodziców w realizacji Programu. Tylko 12% szkół wskazało, na zupełny brak udziału rodziców w programie. Najczęściej informowano rodziców o Programie podczas zebrań w szkole (89% placówek), najrzadziej poprzez skierowanie do nich listu (2,6% szkół). Tylko w niewielu szkołach (3%) nie informowano rodziców o Programie.

8 Reasumując, Ogólnopolski Program Edukacyjny Trzymaj Formę! od sześciu lat cieszy się niesłabnącym zainteresowaniem szkół. Z informacji, która wpłynęła od szkolnych koordynatorów 82,7% placówek deklaruje, iż realizacja Programu powinna być kontynuowana. Zaledwie 4,6% zdecydowanie uważa, że należy zaprzestać jego realizacji. Istotnym wzmocnieniem działań programowych były przeprowadzone przez organizatorów dodatkowe inicjatywy, w tym: konkurs wiedzy o zdrowym stylu życia Trzymaj Formę ; przeprowadzony w wybranych powiatach województwa zachodniopomorskiego i małopolskiego, konkursu dla powiatowych stacji sanitarno-epidemiologicznych na projekt promujący ogólnopolski program edukacyjny "Trzymaj Formę" w środowisku lokalnym oraz konkursu na projekt edukacyjny promujący aktywne uczestnictwo rodziców w realizacji programu edukacyjnego pt. Trzymaj Formę! w latach 2010/ /2012. Konkursy były adresowane do szerokiego grona odbiorców, co miało bezpośredni wpływ na wzrost zaangażowania i uczestnictwa rożnych podmiotów w działania programowe. Kolejna edycja programu w roku szkolnym 2012/2013 planowana jest pod hasłem: Talerz Zdrowia- skuteczne narzędzie zdrowego odżywiania. Liczna reprezentacja szkół uczestniczących w programie Trzymaj Formę! oraz istotny udział różnych organizacji, pozwala sądzić, iż tak sformułowane hasło umożliwi w przejrzysty sposób na prezentację i propagowanie w środowisku aktualnie obowiązujących zaleceń żywieniowych.