Materiały do ćwiczeń z technologii informacyjnej dla kierunku Bezpieczeństwo Wewnętrzne str. 1

Transkrypt

1 Materiały do ćwiczeń z technologii informacyjnej dla kierunku Bezpieczeństwo Wewnętrzne str. 1 Drodzy Studenci! W niniejszej publikacji zaprezentowany jest materiał do ćwiczeń z technologii informacyjnej na semestr pierwszy kierunku Bezpieczeństwo Wewnętrzne. Zagadnienia w niej prezentowane koncentrują się na obsłudze sprzętu komputerowego, systemu operacyjnego Windows, edytora tekstu, grafiki i multimediów ze szczególnym zwróceniem uwagi na bezpieczeństwo użytkowania komputera. Mamy nadzieję, że materiał zaprezentowany będzie Wam pomocny w wykonywaniu ćwiczeń i w końcowym efekcie wzbogaci Wasze wiadomości i umiejętności niezbędne do swobodnego poruszania się we współczesnej technice informacyjnej. Rozdział I System operacyjny 1. Podstawowy system wejścia i wyjścia, czyli BIOS (Basic Input / Output System). Jest to pierwszy program komputerowy umieszczony w pamięci stałej komputera o nazwie ROM, załadowywany automatycznie zaraz po włączeniu komputera do prądu. Odpowiada za sprawdzenie gotowości do działania sprzętu dołączonego do zestawu komputerowego i załadowanie systemu operacyjnego najczęściej z twardego dysku (Windows..., Linux..., MAC OS...). Gdy wszystko dobrze działa, to najczęściej w programie BIOS nie musimy grzebać. W przypadku uszkodzenia twardego dysku i niemożności załadowania systemu operacyjnego, też nie wiele możemy w BIOS zrobić. Zmiany w tym pierwszym, podstawowym programie mogą być jednak konieczne, gdy chcemy zainstalować jakiś system operacyjny z CD-ROM, DVD-ROM, czy pamięci dopiętej do portów USB. Wtedy musimy wejść do BIOS. Wykonuje się to poprzez naciśnięcie w odpowiednim momencie klawisza Delete, F2 lub innego w zależności od producenta BIOS. Po wejściu w ten program należy dokonać zmian ustawień, tak, aby jako pierwszy dysk bootujący był ten, z którego chcemy zainstalować system operacyjny na naszym twardym dysku. Odpowiednie zmiany dokonujemy najczęściej w opcji Boot Sequence (w BIOS ach firmy AWARD) lub zakładce Boot (w BIOS ach firmy AMI). 2. Praca w systemie operacyjnym Jednym ze sposobów komunikowania się z systemem operacyjnym jest wydawanie poleceń tekstowych. W systemie Windows służy do tego wiersz polecenia cmd.exe, a w systemach Linux - terminal (konsola). Innym sposobem komunikowania się z systemem operacyjnym jest działanie w środowisku graficznym (okienkowym). Tu napotykamy na wiele metod oglądania zasobów

2 Materiały do ćwiczeń z technologii informacyjnej dla kierunku Bezpieczeństwo Wewnętrzne str. 2 komputera. Najczęściej używany, to otwieranie dysków i partycji za pomocą Mój komputer. Najczęściej otwieramy okna poprzez dwukrotne kliknięcie lewym przyciskiem myszki. Inny sposób, to przystosowany przez Microsoft do tego celu Eksplorator Windows Są jeszcze inne, bardzo efektywne nakładki na system operacyjny, które umożliwiają zaawansowane metody podglądu zasobów komputera. W systemie Windows cenny jest tu Total Commander, a w systemach Linux króluje Midnight Commander. Praca w tych nakładkach odbywa się w tzw. panelach, które oznaczają otwarte dwa okna katalogów (dysków). Przykładowy wygląd paneli Total Commandera może wyglądać następująco:

3 Materiały do ćwiczeń z technologii informacyjnej dla kierunku Bezpieczeństwo Wewnętrzne str. 3 Wyświetlanie zasobów informacyjnych dysków komputera polega w zasadzie na poszukiwaniu katalogów (folderów) i podstawowych zbiorów informacyjnych, jakimi są pliki. W systemie Windows (podobnie w Linuksach) foldery oznaczane są jako żółte teczki. Pliki natomiast w środowiskach graficznych reprezentowane są przez różne obrazki (ikony) i oczywiście przez swoje nazwy. Do nazw, po kropce, mogą być dołączone tzw. rozszerzenia. Mówią one o typie pliku. Bardzo ważne są te, które mają przyrostek EXE i przy wyświetlaniu szczegółów mają dopisek Aplikacja. Te pliki potrafią uruchamiać programy.

4 Materiały do ćwiczeń z technologii informacyjnej dla kierunku Bezpieczeństwo Wewnętrzne str. 4 Do plików, które są w nazewnictwie Windows aplikacjami, można dorabiać skróty i umieszczać je w różnych miejscach systemu (np. na Pulpicie), aby szybciej uruchamiać te programy. Zasoby informacyjne komputera (foldery, pliki) można tworzyć, kopiować, przenosić i usuwać. Aby wykonać operacje kopiowania, przenoszenia lub usuwania elementów, trzeba zaznaczyć te, które będą podlegały operacji: - Gdy zaznaczamy jeden element, to po prostu klikamy jeden raz w jego ikonę lub naciskamy klawisz Spacji, gdy na nim jest obwódka. - Zaznaczenie elementów sąsiadujących odbywa poprzez obwiedzenie ramką ikon plików przy przytrzymaniu lewego przycisku myszki lub kliknięciu myszką w pierwszy element, przytrzymaniu klawisza Shift i kliknięciu w ostatni element z grupy. - Wybrane elementy, które nie sąsiadują ze sobą zaznacza się trzymając klawisz Ctrl i klikając w nie. Wyżej poświęciliśmy trochę uwagi zasobom informacyjnym komputera. Musimy mieć świadomość, że składowane są one na różnego rodzaju nośnikach, a przetwarzane są przy pomocy także sprzętu, który zainstalowany jest w danym zestawie komputerowym. Komputer to więc software (o czym mówiliśmy wyżej), a także hardware, czyli konkretne dotykalne urządzenia, o których trochę wiadomości niżej. Na rysunku przedstawiającym wyświetlanie zasobów za pomocą ikony Mój komputer można było zauważyć trzy dyski lokalne (C:, D:, E:). W rzeczywistości, w tym komputerze jest jeden fizyczny twardy dysk, a to, co kryje się pod tymi literkami to partycje. Są wydzielone części dysku, które system Windows traktuje jako odrębne dyski. Inaczej dyski i inne urządzenia zainstalowane w systemie komputerowym wyświetla Menedżer urządzeń

5 Materiały do ćwiczeń z technologii informacyjnej dla kierunku Bezpieczeństwo Wewnętrzne str. 5 Tu widzimy jeden dysk ST380011A. Można odczytać tu wiele innych informacji: o procesorze, karcie graficznej, kartach sieciowych, karcie dźwiękowej, stacjach dyskietek, stacjach CD i DVD... Informacje o pamięci operacyjnej RAM, systemie, a także procesorze można znaleźć w zakładce Ogólne wyświetlania właściwości komputera. Najstarszymi nośnikami pamięci w komputerach PC były dyski elastyczne. Zapis i odczyt danych był natury magnetycznej. Obecnie rzadko spotyka się jeszcze dyskietki o średnicy 3,5 i pojemności 1,44 MB. Podobną naturę zapisu na powierzchni krążków mają dyski twarde, z tą jednak różnicą, że zapis jest tu na ścieżkach bardzo blisko siebie ułożonych i szybciej wirujących. Obecnie twarde dyski są nośnikami o najkrótszym czasie dostępu do zapisanych informacji i pojemności sięgającej nawet kilku TB (tera bajtów). Innym rodzajem, co do sposobu zapisu i wyglądu, są dyski optyczne. Zapis i odczyt wykonywany jest tu przy pomocy światła laserowego. Rozróżnia się w tej grupie nośników: stron. - płyty CD o poj. ok. 700 MB, - płyty DVD o poj. od 4,7 GB do 17 GB w zależności od liczby warstw i użytych stron, - płyty Blu-ray o pojemności ok. 50 GB i więcej zależności od liczby warstw i użytych Gdy w/w płyty są tylko do czytania, to dodany jest do ich skrótu ROM, gdy do zapisu jednokrotnego dołączona jest litera R, a gdy można je wymazywać i zapisywać na nowo, to RW. Najnowszymi, bardzo powszechnymi już obecnie są pamięci typu flash. Są to różnego rodzaju karty do aparatów fotograficznych, pamięci odtwarzaczy mp3, pen drive Pojemność tych nośników to zazwyczaj kilka GB. Rozdział II Bezpieczeństwo w systemie Windows 1. Zakładanie kont użytkownikom systemu Windows Konta i hasła do nich są pierwszym ważnym sposobem zabezpieczenia swoich danych przed innymi faktycznymi i możliwymi użytkownikami komputera. Należy je stosować we wszystkich komputerach, a więc w pracy, przy korzystaniu w celach dydaktycznych w akademikach, a nawet w domu. Znane są bowiem przypadki docierania do danych poufnych, wykradania prac zaliczeniowych, licencjackich i magisterskich, zwłaszcza, gdy wszyscy pracują na komputerze logując się na to samo konto. 1 a. Zakładanie kont użytkownikom systemu Windows XP - należy zalogować się na dowolne konto o uprawnieniach administracyjnych, - po uruchomieniu Panelu sterowania kliknąć aplet Konta użytkowników,

6 Materiały do ćwiczeń z technologii informacyjnej dla kierunku Bezpieczeństwo Wewnętrzne str. 6 - wybrać opcję Utwórz nowe konto, - wpisać w odpowiednim polu nazwę konta (użytkownika), - kolejnym zadaniem będzie ustalenie typu konta (administracyjne, czy ograniczone - bez pełnych uprawnień), - tworzenie konta należy zakończyć kliknięciem przycisku Utwórz konto.

7 Materiały do ćwiczeń z technologii informacyjnej dla kierunku Bezpieczeństwo Wewnętrzne str. 7 - na poniższym rysunku widać, że konto o nazwie student zostało utworzone. - kolejnym zadaniem będzie, choć nie jest to konieczne, ustalenie hasła do konta, w tym celu należy kliknąć w oznaczenie właściwego konta i w kolejnym oknie wybrać opcję Utwórz hasło.

8 Materiały do ćwiczeń z technologii informacyjnej dla kierunku Bezpieczeństwo Wewnętrzne str. 8 - w oknie, które uruchomi się w wyniku tego, należy dwukrotnie wpisać wymyślone przez siebie hasło (gdy chcemy dobrze chronić komputer stosujemy hasła trudne do złamania, zawierające wielkie i małe litery, cyfry oraz znaki specjalne typu $...), - zadanie kończymy klikając Utwórz hasło. 1 b. Zakładanie kont użytkownikom systemu Windows Vista - początek zadania wykonać należy jak w poprzednim ćwiczeniu ukaże się wtedy okno jak np. na poniższym rysunku, - w celu utworzenia konta należy wtedy wybrać Zarządzaj innym kontem,

9 Materiały do ćwiczeń z technologii informacyjnej dla kierunku Bezpieczeństwo Wewnętrzne str. 9 - z kolei wybrać należy opcję Utwórz nowe konto, - wpisać należy nazwę użytkownika i wybrać typ konta i kliknąć Utwórz konto, - konto student pojawiło się na spisie, - ustalenie hasła do konta odbywa się przez kliknięcie ikony właściwego konta i w kolejnym oknie wybranie opcji Utwórz hasło. - wpisać należy dwukrotnie hasło dla konta i kliknąć Utwórz hasło.

10 Materiały do ćwiczeń z technologii informacyjnej dla kierunku Bezpieczeństwo Wewnętrzne str Sprawdzanie błędów na dysku. Dysk komputera, zwłaszcza intensywnie użytkowanego, po dłuższej pracy może zacząć źle funkcjonować np. z powodu powstania błędów w systemie plików. Należy wtedy spróbować usunąć te błędy. Wykonać to możemy na dwa sposoby. 2 a. Korzystanie z poleceń wpisywanych ręcznie. - uruchom Wiersz polecenia (Start/ Uruchom... / cmd), - wpisz polecenie np. takie, jak na poniższym rysunku i naciśnij Enter, - odczekaj, aż pojawią się wyniki działania polecenia chkdsk, - wyniki te mogą wyglądać następująco:

11 Materiały do ćwiczeń z technologii informacyjnej dla kierunku Bezpieczeństwo Wewnętrzne str b. Korzystanie z narzędzi graficznych Sprawdzanie tym sposobem zaczynamy od otwarcia zasobów dyskowych komputera poprzez kliknięcie Mój komputer i następnie wybraniu prawym przyciskiem myszki odpowiedniej partycji dyskowej i wyświetleniu jej Właściwości. Po wyświetleniu się okna, należy odkryć zakładkę Narzędzia i kliknąć opcję Sprawdź... - powinno pojawić się okno dialogowe jak niżej: - dobrze gdy zaznaczymy obie opcje, gdyż w przypadku błędów nie będzie dodatkowych pytań. - następnie klikamy Rozpocznij. System nie zawsze wtedy może sprawdzić dysk. Dzieje się tak, gdy uruchomione są aplikacje. Poproszeni będziemy o ponowne uruchomienie komputera i dopiero wtedy, zanim uruchomi się cały interfejs graficzny Windows, system plików zostanie przejrzany, sprawdzony i naprawiony w razie potrzeby. 3. Tworzenie kopii zapasowej plików i ustawień Awaria dysku czy atak wirusa może spowodować utratę plików, a to poważny kłopot. Wyjaśniamy, jak przygotować się na taką ewentualność i zabezpieczyć pliki.

12 Materiały do ćwiczeń z technologii informacyjnej dla kierunku Bezpieczeństwo Wewnętrzne str. 12 3a. Tworzenie kopii zapasowej w systemie Windows XP Windows XP Professional został wyposażony w narzędzie o nazwie Kopia zapasowa. Umożliwia ono tworzenie kopii zapasowych (backup) plików i ustawień. W ten sposób, gdy utracisz oryginalne pliki, łatwo odzyskasz je z kopii zapasowej. Aby utworzyć kopię zapasową: zapasowa. - Przejdź do Start/Wszystkie programy/akcesoria/narzędzia systemowe i kliknij Kopia - Pojawi się Kreator kopii zapasowej. Kliknij przycisk Dalej. - Teraz zaznacz opcję Wykonaj kopię zapasową plików i ustawień i kliknij Dalej.

13 Materiały do ćwiczeń z technologii informacyjnej dla kierunku Bezpieczeństwo Wewnętrzne str Następnie wybierz, co ma zawierać tworzona kopia zapasowa. Jeśli tworzysz kopię plików z folderu Moje dokumenty, pulpitu i ustawień internetowych, skorzystaj z pierwszej opcji. W przypadku tworzenia kopii plików wszystkich użytkowników komputera wybierz drugą opcję. Jeśli chcesz wykonać kopię zapasową wszystkich danych na komputerze, skorzystaj z trzeciej opcji. Wreszcie ostatnie pole umożliwia dokonanie szczegółowego wyboru elementów, które zostaną umieszczone w kopii. - W kolejnym oknie wybierz miejsce zapisania kopii. Kopia powinna być zapisana na innym twardym dysku niż oryginalne pliki. Ewentualnie później możesz ją nagrać na płytę CD/DVD. - Po kliknięciu przycisku Dalej zobaczysz okno z podsumowaniem kreatora. Jeśli wszystko się zgadza, możesz od razu przystąpić do tworzenia kopii zapasowej, klikając Zakończ. Możesz także skorzystać z zaawansowanych opcji, które kryją się pod przyciskiem Zaawansowane. Umożliwiają one wybór typu kopii zapasowej czy zaplanowanie harmonogramu automatycznego tworzenia kopii zapasowych. 3b. Tworzenie kopii zapasowej w systemie Windows Vista W przypadku systemu Windows Vista Business, korzystamy z prostych w obsłudze narzędzi automatycznego tworzenia kopii zapasowych danych. Centrum kopii zapasowych i przywracania w Panelu Sterowania umożliwia wybór dnia, godziny i częstotliwości wykonywania kopii zapasowych plików, folderów i ustawień. Umożliwia również określenie typów danych, których kopie zostaną wykonane, np. dokumenty, zdjęcia lub pliki muzyczne. Resztą zajmuje się system Windows Vista. Nie musisz się obawiać, że Twoja praca zostanie przerwana, ponieważ automatyczne wykonywanie kopii zapasowej danych odbywa się w tle, niezależnie od zaplanowanego terminu.

14 Materiały do ćwiczeń z technologii informacyjnej dla kierunku Bezpieczeństwo Wewnętrzne str. 14 W Centrum kopii zapasowych i przywracania w systemie Windows Vista Business można określić preferencje wykonywania kopii zapasowych. Użytkownik ustala harmonogram wykonania automatycznych kopii zapasowych plików, folderów i danych w czasie, który jest dla niego najwygodniejszy. Wystarczy wybrać miejsce i czas zapisu informacji, korzystając z czytelnych, łatwych w użyciu menu kreatora tworzenia kopii zapasowej. Planowanie wykonania kopii zapasowej w systemie Windows Vista to łatwy, składający się z trzech kroków proces, który rozpoczyna się od wybrania typów plików do wykonania kopii zapasowych. Wybierz spośród dokumentów, zdjęć, plików muzycznych, filmów lub plików wideo w zależności od potrzeb biznesowych. Następnie, określa miejsce zapisu kopii plików. Można wybrać napęd CD/DVD, urządzenie lub lokalizację zewnętrzną, np. dysk flash, zewnętrzną stację dysków lub udział sieciowy. System Windows Vista zapewnia wskazówki pomagające w wyborze najlepszej

15 Materiały do ćwiczeń z technologii informacyjnej dla kierunku Bezpieczeństwo Wewnętrzne str. 15 lokalizacji kopii zapasowej na podstawie opcji określonych przez użytkownika lub urządzeń podłączonych do komputera. Ostatni krok polega na określeniu godziny i częstotliwości wykonywania kopii zapasowych danych. Po podaniu tych informacji system Windows Vista przejmuje inicjatywę, wykonując automatyczne kopie zapasowe plików określonych w momencie wybranym przez użytkownika. Możliwość zmiany ustawień wykonywania kopii zapasowych w dowolnym momencie, dzięki czemu użytkownicy zyskują elastyczność potrzebną do osiągnięcia celów oraz pewność, że ważne pliki mają swoje kopie zapasowe, pod warunkiem, że komputer będzie włączony - system Windows Vista wykona kopie zapasowe zgodnie z harmonogramem. Można wybrać również czas, gdy będziesz korzystać z komputera lub gdy komputer będzie znajdował się w stanie uśpienia. Niezależnie od stanu komputera kopia zapasowa zostanie wykonana w tle bez najmniejszego wpływu na aktualnie wykonywane

16 Materiały do ćwiczeń z technologii informacyjnej dla kierunku Bezpieczeństwo Wewnętrzne str. 16 przez użytkownika zadanie, zapewniając mu wymaganą elastyczność na podstawie sposobu wykorzystywania komputera. Niezależnie od urządzenia można w łatwy sposób kontrolować postęp wykonywania kopii zapasowej, korzystając z ikony znajdującej się w obszarze powiadomień. 4. Szyfrowanie plików Każdy plik lub folder zaszyfrowany ma unikalny klucz szyfrujący. Dostęp do niego ma bez problemów użytkownik, który dane zaszyfrował. Dla tego użytkownika szyfrowanie i rozszyfrowywanie odbywa się automatycznie. W systemie plików NTFS wykorzystywanego przez współczesne Windowsy sposobem szyfrowania jest EFS (Encrypting File System). Dyski, foldery i pliki wyświetlane są innym kolorem. Sprawdzamy to w Opcjach folderów w zakładce Widok.

17 Materiały do ćwiczeń z technologii informacyjnej dla kierunku Bezpieczeństwo Wewnętrzne str. 17 Gdy chcemy zaszyfrować plik, to musimy odnaleźć go w systemie. - kliknąć prawym przyciskiem na jego ikonie, - wybrać przycisk Właściwości, - z okna dialogowego wybrać należy Zaawansowane... - pokaże się okno Atrybuty zaawansowane, - w oknie tym należy zaznaczyć kwadracik Szyfruj zawartość, aby zabezpieczyć dane, - po zatwierdzeniu, pojawi się okno jak przy wyświetlaniu właściwości, wtedy kliknąć należy Zastosuj

18 Materiały do ćwiczeń z technologii informacyjnej dla kierunku Bezpieczeństwo Wewnętrzne str po pojawieniu się kolejnego okna, zdecydować musimy, czy szyfrujemy tylko jeden plik, czy razem z folderem, w którym się on znajduje. Nazwa pliku zmieniła się na kolor zielony. 5. Nadawanie atrybutów dla plików Najczęściej stosowane atrybuty dla plików, to: archiwalny, tylko do odczytu oraz ukryty. Jakie w danej chwili plik ma atrybuty pokazują jego właściwości. Nadanie atrybutu tylko do odczytu, można wykonać następująco: - kliknij prawym przyciskiem na wybranym pliku, - wybierz Właściwości, - zaznacz kwadracik Tylko do odczytu, - zatwierdź operację, Zdejmowanie atrybutów dla plików przebiega w taki sam sposób. Nadawanie atrybutu ukryty. wykonuje się w taki sam sposób jak wyżej. 6. Zabezpieczenia i aktualizacja systemu Po uruchomieniu Panelu sterowania możemy zobaczyć ikonę w kształcie tarczy o nazwie Centrum zabezpieczeń.

19 Materiały do ćwiczeń z technologii informacyjnej dla kierunku Bezpieczeństwo Wewnętrzne str. 19 Po jej otwarciu zobaczymy trzy główne składniki ważne dla bezpieczeństwa systemu operacyjnego: zapora, aktualizacje automatyczne systemu i ochrona przed wirusami. O programach antywirusowych mowa będzie w dalszej części niniejszego skryptu. Tu zajmiemy się dwoma pozostałymi składnikami:

20 Materiały do ćwiczeń z technologii informacyjnej dla kierunku Bezpieczeństwo Wewnętrzne str. 20 Zapora (ściana ogniowa fire wall) powoduje blokowanie portów systemu operacyjnego, tak, aby ktoś z zewnątrz nie zarządzał naszym komputerem. Konfigurowanie jej odbywa się w poniższym okienku lub takim samym oknie uzyskanym z apletu Zapora systemu Windows. Aktualizacje systemu, to unowocześnianie oprogramowania, które zdaniem jego twórców jest niezbędne, aby system operacyjny i aplikacje były bezpieczne na obecny stan zagrożeń i

21 Materiały do ćwiczeń z technologii informacyjnej dla kierunku Bezpieczeństwo Wewnętrzne str. 21 możliwości oprogramowania. Istnieją różne sposoby i częstotliwość pobierania aktualizacji. Konfiguruje się je w poniższym okienku: Takie samo okno można uzyskać klikając ikonę Aktualizacje automatyczne w innym miejscu Panelu sterowania. W Centrum zabezpieczeń lub pod charakterystyczną dla danego twórcy ikoną można w Panelu sterowania konfigurować program antywirusowy

22 Materiały do ćwiczeń z technologii informacyjnej dla kierunku Bezpieczeństwo Wewnętrzne str. 22 Rozdział III Edytor tekstu 1. Wiadomości wstępne. Punkt wstawiania wyróżnione miejsce, w którym można wpisywać i poprawiać tekst. Jest on zaznaczony pionową kreską zwaną kursorem. Akapit wyodrębniony fragment tekstu, któremu można nadać określony format. Akapity oddzielamy używając klawisza Enter. Klawisza Enter używamy tylko do zakończenia akapitu, edytor Word sam przechodzi do następnego wiersza i ewentualnie dzieli wyrazy. Polskie znaki uzyskujemy wciskając kombinację klawiszy: Alt prawy + litera np. ą Þ Alt + a. pasek menu paski narzędzi linijka obszar roboczy dokumentu paski przewijania pasek stanu Elementy okna programu Microsoft Word 2003

23 Materiały do ćwiczeń z technologii informacyjnej dla kierunku Bezpieczeństwo Wewnętrzne str. 23 Okno programu Microsoft Word 2007 Elementy edytora tekstowego: Word 2007 zamiast menu wyposażony jest w zakładki, w których znajdujemy odpowiednie narzędzia. 2. Zakładki edytora Word 2007 i odpowiadające im menu w edytorze Word 2003: Podstawowe narzędzia do formatowania tekstu umieszczono w zakładce Narzędzia główne: W edytorze Word 2003 odpowiednikiem Narzędzi głównych jest Pasek Formatowania lub menu Format:

24 Materiały do ćwiczeń z technologii informacyjnej dla kierunku Bezpieczeństwo Wewnętrzne str. 24 Zakładka Wstawianie - Word 2007 W Word 2003 polecenia te znajdziemy w menu Wstaw Zakładka Układ strony Word 2007 Podobne narzędzia w Word 2003 znajdujemy w menu Plik Ustawienia strony

25 Materiały do ćwiczeń z technologii informacyjnej dla kierunku Bezpieczeństwo Wewnętrzne str. 25 Zakładka Odwołania Word 2007 W Word 2003 polecenia te znajdują się w menu Wstaw Zakładka Korespondencja Word 2007 Korespondencję w Word 2003 tworzymy z menu Narzędzia posługując się paskiem Korespondencja seryjna

26 Materiały do ćwiczeń z technologii informacyjnej dla kierunku Bezpieczeństwo Wewnętrzne str. 26 Zakładka Recenzja Word 2007 zastąpiła menu Narzędzia w Word 2003: Zakładka Widok Word 2007 i podobne Widok w Word 2003:

27 Materiały do ćwiczeń z technologii informacyjnej dla kierunku Bezpieczeństwo Wewnętrzne str Zasady formatowania tekstu. W czasie pisania dowolnego dokumentu, należy tekst podzielić na akapity w celu dogodniejszego formatowania. Akapit dla edytora jest fragmentem tekstu między kolejnymi użyciami klawisza Enter. Znacznik końca akapitu jest widoczny przy aktywnej ikonie Pokaż wszystko Ctrl+* w Standardowym Pasku Narzędzi (Word 2003) lub Pokaż wszystko Ctrl+* (Word 2007) i ma postać podobną (Narzędzia główne). Jeżeli zaistnieje konieczność pisania tekstu w tym samym akapicie, ale od nowej linii, należy zastosować kombinację klawiszy Shift + Enter. Między wyrazami stosujemy tylko jedną spację. Nie należy używać spacji przed kropką, przecinkiem, apostrofem zamykającym, dwukropkiem itp. Spację stosujemy po tych znakach. Odstępy między liniami wykonujemy poleceniem z menu Format Akapit Odstępy między wierszami. Odstępy między akapitami ustalamy również w menu Format Akapit Odstępy: przed lub po (Word 2003)

28 Materiały do ćwiczeń z technologii informacyjnej dla kierunku Bezpieczeństwo Wewnętrzne str. 28 W edytorze Word 2007 podobne odstępy ustawiamy z zakładki Układ strony Akapit: Wcięcia pierwszej linii akapitu najlepiej wykonać za pomocą górnego znacznika umieszczonego na linijce. Podobnie wykonujemy wcięcie akapitu oraz wysunięcie. Czynności te możemy wykonać ustawiając odpowiednie wielkości w okienku Akapit Uwaga: okno to w obu edytorach wygląda tak samo, a jego wywołanie uzyskamy z menu kontekstowego (prawy przycisk myszki w obszarze roboczym):

29 Materiały do ćwiczeń z technologii informacyjnej dla kierunku Bezpieczeństwo Wewnętrzne str. 29 Wyrównania poziome tekstu wykonujemy za pomocą przycisków umożliwiających szybkie wyrównanie tekstu. Jeżeli powyższe czynności chcemy wykonać na wielu akapitach jednocześnie, należy je 4. Wpisywanie, usuwanie, kopiowanie, przenoszenie i zapisywanie tekstu. Aby przesunąć punkt wstawiania zwany dalej kursorem należy używać klawiszy ze strzałkami. Za pomocą klawiszy Home i End można przenieść kursor na początek lub koniec wiersza. Naciśnięcie PgUp i PgDn powoduje przewinięcie tekstu o objętości ekranu. Klawisz Backspace usuwa znak przed kursorem, natomiast Delete usuwa znak za kursorem. Kombinacja klawiszy Ctrl + Home i Ctrl + End ustawia kursor odpowiednio na początek lub na koniec tekstu. Zaznaczanie tekstu: pojedynczy znak: Shift + strzałki, pojedynczy wyraz: Shift + Ctrl +strzałki lub dwukrotne kliknięcie na wyrazie cały wiersz: ustaw wskaźnik myszki na lewym marginesie aby zmienił wygląd pochylonej strzałki w prawo [ ] i kliknij na wybranym wierszu. Aby usunąć zaznaczanie należy kliknąć myszką w dowolnym miejscu dokumentu. Zaznacz cały dokument. (kliknij Edycja na pasku menu i wybierz polecenie Zaznacz wszystko lub użyj klawiszy: Ctrl + A, lub naciśnij pięć razy klawisz F8). Zwróć uwagę na działanie kolejnych przyciśnięć klawisza F8, aby wyłączyć tryb rozszerzenia zaznaczania należy nacisnąć klawisz Esc. Usuwanie zaznaczonego tekstu, to użycie klawisza Delete. Kopiowanie i przenoszenie tekstu: Kopiowanie i przenoszenie tekstu, rysunków, obiektów w programie Word odbywa się tak samo jak w innych aplikacjach środowiska Windows. W pierwszej kolejności należy zaznaczyć wybrany fragment testu. Następnie użyć z menu Edycja poleceń: Kopiuj (gdy

30 Materiały do ćwiczeń z technologii informacyjnej dla kierunku Bezpieczeństwo Wewnętrzne str. 30 chcesz kopiować) lub Wytnij (gdy przenosisz), a następnie (po ustawieniu kursora), Wklej, lub przycisków na pasku zadań, bądź klawiszy skrótów. kopiuj (Ctrl + C), - wytnij (Ctrl + X), - wklej (Ctrl + V) Zapisywanie tekstu: Naciśnij przycisk Plik na pasku menu (Word 2003) lub Przycisk pakietu Office (Word 2007) i wybierz polecenie Zapisz jako.... Należy pamiętać o częstym zapisywaniu aktywnych dokumentów, gdyż może się zdarzyć, że je utracimy, na przykład, gdy spadnie napięcie w sieci lub program się zawiesi. W celu zapisania aktywnego dokumentu należy przycisnąć przycisk zapisywania. 5. Tabulatory tabulator wyrównania do lewej, tabulator wyśrodkowania, tabulator wyrównania do prawej, tabulator wyrównania dziesiętnego. Aby wstawić tabulator, należy nacisnąć klawisz Tab. Standardowo na linijce ustawione są tabulatory co 1,25 cm. Ustawianie tabulatorów: Zaznacz akapity, w których chcesz ustawić tabulatory. Klikaj tak długo ikonę na lewym brzegu linijki poziomej dopóki nie zmieni się ona w symbol odpowiedniego typu tabulatora: Kliknij linijkę poziomą w miejscu, w którym chcesz wstawić tabulatory. Uwaga: Aby ustalić dokładne położenie tabulatorów, z menu podręcznego (PPM) Akapit wybierz polecenie Tabulatory.

31 Materiały do ćwiczeń z technologii informacyjnej dla kierunku Bezpieczeństwo Wewnętrzne str. 31 W oknie dialogowym Akapit/Tabulatory jest grupa Znaki wiodące. Są to znaki łączące miejsce początku tabulatora z tekstem. Znaki wiodące wykorzystujemy w spisach treści, cennikach, listach itp. W tym oknie dialogowym są dostępne następujące znaki wiodące: artykuł... cena artykuł cena artykuł cena (kropki) (dywizy/łączniki) (podkreślenie) Cennik bombek choinkowych pokazany na poniższym rysunku: Uwaga: Na rysunku pokazano znaki niedrukowalne takie jak: tabulatory, znaczniki akapitu itp. Funkcja Pokaż wszystko jest przydatna dla lepszego formatowania dokumentów. W wierszu tytułowym cennika ustawiamy następujące tabulatory: położenie 1,25 cm; wyrównanie Do lewej, położenie 15,5 cm; wyrównanie Do prawej; wpisujemy tekst, po każdym wyrazie naciskając klawisz tabulatora, Lp., Bombka, Cena za sztukę (zł). Wiersz kończymy klawiszem Enter, wpisujemy pozycje cennika oddzielając je tabulatorem, każdy wiersz kończymy naciśnięciem klawiszy Shift+Enter, Zakończenie wiersza naciśnięciem klawiszy Shift+Enter powoduje przejście do nowego wiersza bez tworzenia nowego akapitu, pozwala to na zachowanie jednolitego formatowania dla wszystkich wierszy w danym akapicie. wstawiamy kursor w obrębie akapitu z pozycjami klikamy Format/Tabulatory, zaznaczamy tabulator 15,5 cm, ustawiamy Wyrównanie Dziesiętne oraz Znaki wiodące kropki. Zatwierdzamy przyciskiem Ustaw i OK. wstawiamy kursor w obrębie akapitu tytułowego i tak ja wyżej ustawiamy Znaki wiodące: kropki. aby wyrównać wiersz tytułowy należy przeciągnąć prawy tabulator na 16 cm.

32 Materiały do ćwiczeń z technologii informacyjnej dla kierunku Bezpieczeństwo Wewnętrzne str Tabele Word 2003 oferuje trzy sposoby wstawiania tabeli. Pierwszy z nich to polecenie Tabela/Wstaw tabelę stosujemy je do wstawiania tabeli o określonej ilości kolumn i wierszy. W Word 2007 zakładka Wstawianie i ikona: Przy ustawieniu pola Szerokość kolumny: Auto tabela zajmuje całą szerokość strony. Niżej utworzony jest cennik bombek choinkowych. Aby zacieniować komórki, wiersze lub kolumny należy zaznaczyć odpowiedni element, na pasku narzędzi Tabele i krawędzie rozwinąć listę i wybrać odpowiedni kolor. szerokość kolumny możemy szybko ustawić przeciągając jej krawędź ( wygląd kursora) p. Bombka Cena za sztukę (w zł) Bałwanek 13,78 Choinka 123,73 Gwiazdka 6,24 Mikołaj 11,3 Sanie z reniferem 18,09 Sopel 5,02 Aby nadać tabeli wygląd podobny do rysunku niżej, należy wstawić tabelę o 6 kolumnach i 6 wierszach, a następnie wykorzystując polecenia paska narzędzi, wykonać czynności: A B C D E scalone komórki A1 i B1 Ukryte komórek krawędzie C2 D3

33 Materiały do ćwiczeń z technologii informacyjnej dla kierunku Bezpieczeństwo Wewnętrzne str. 33 scalanie komórek A1 i B1 (zaznacz komórki A1 i B1 i naciśnij przycisk - Scal komórki), przycisku- ukryj krawędzie wewnętrzne komórek C2 D3. Zaznacz komórki, naciśnij trójkąt na Obramowania, wyłącz funkcję Wewnętrzna krawędź. Kliknij Podgląd wydruku, aby sprawdzić czy widoczne są krawędzie komórek C2 D3, zacieniuj komórkę E4 kolor Jasnozielony ( ). Inny sposób tworzenia tabeli to jej narysowanie. Naciskamy przycisk - Tabele i krawędzie, wskaźnik myszy wygląda wtedy jak ołówek!. Ołówkiem przeciągamy po dokumencie określając wielkość tabeli, następnie rysujemy potrzebne krawędzie. Niepotrzebne krawędzie możemy usunąć używając Gumki - wykorzystujemy do rysowania tabeli o skomplikowanym układzie komórek.. Sposób ten Tabela. Kolejny sposób tworzenia tabeli to polecenie Konwertuj tekst na tabelę w menu W edytorze Word 2007 należy wybrać to polecenie wg poniższego rysunku: Należy wcześniej napisać tekst, separowany najlepiej tabulatorami, zaznaczyć go i skorzystać z menu przedstawionego wyżej.