INSTYTUT ZOOLOGII. W ojciech S t a r ę g a. [Z 1 tabelą w tekście]

Transkrypt

1 POLSKA AKADEMU NAUK INSTYTUT ZOOLOGII FRAGMENTA FAUNISTICA Tom X X IV W arszawa, 30 V I 1979 N r 5 W ojciech S t a r ę g a K osarze ( Opiliones) P ienin [Z 1 tabelą w tekście] W całym dotychczasow ym piśm iennictw ie dotyczącym Pienin możemy znaleźć zaledwie jedną w zm iankę o kosarzach: R a f a l s k i (1961) w ym ienia Paranemastoma kochi (sub Nemastoma). W iadom ości o w ystępow aniu niektórych gatunków (Trogulus tricarinatus, Paranemastoma kochi, Gyas annulatus, M itopus morio, Platybunus bucephalus i Opilio dinaricus) uwzględniłem na m apach rozmieszczenia w opublikow anym niedawno opracow aniu kosarzy w w ydaw nictw ie F auna P olski ( S t a r ę g a 1976a). M ateriał kosarzy, który posłużył jako podstaw a dla niniejszego drobnego przyczynku, został zebrany w latach przy okazji badań nad pająkam i ( S t a r ę g a 1976c), głównie na obszarze Pienińskiego P ark u Narodowego i w rezerw atach w wąwozie Homole i w dolinie Białej W ody w Małych Pieninach oraz w innych częściach Pienin. M ateriały zbierano przede w szystkim w następujących środow iskach w ytypow anych w znacznej mierze w o p arciu o badania fitosocjologiczne ( P a n c e r - K o t e j o w a i Z a r z y c k i 1976). 1. B uczyna karpacka (Fagetum carpaticum typicum). System atycznie pobierałem próby w dolinie Ociemnego P otoku ( O ciem ne ; około m n.p.m.), uwzględniłem też m ateriał z G ródka, doliny Hulińskiego P otoku, Sokolicy i Zam kowej Góry. 2. B uczyna ciepłolubna (Garici-Fagetum cephalantheretosum) dolina Pienińskiego P otoku pod B iałym i Skałam i ( m n.p.m.). 3. Jed lin a ciepłolubna (Garici-Fagetum abietetosum) na Facim iechu ( m n.p.m.). 4. Las świerkowy (Piceetum excelsae) wschodnie zbocze Czertezika, dolina Łonnego P o to k u (las Ł upiska) oraz gó rn a część w ąwozu Homole ( m n.p.m.). 5. Olszyna k arpack a (Alnetum incanae) w Czorsztynie (powyżej p rzystani flisackiej), na półwyspie K ras oraz pod Zawiesami i Zim ną Skałą koło K rościenka ( m n.p.m.). 6. Ł ąk a pienińska (Anthylli-Trifolietum ) polany: B urzana, K urników ka, Przysopce, Stolarzówka, W yrobek, W yżni Łazek, hale na W ysokiej, śródleśne polanki na Białych Skałach i Ociemnem ( m n.p.m.). 7. Ł ąka ziołoroślowa (zbiorowisko z Laserpitium latifolium) północne stoki m asywu Trzech K oron ( m n.p.m.).

2 176 W. Staręga 2 8. M uraw a naskalna (Dendranthemo-Seslerietum i zbliżone) niewielki m ateriał z w ą wozu Homole, Sokolicy, W ąwozu Sobczańskiego i Zawiesów ( in n.p.m.). 9. M urawa kseroterm iczna (Origano-Brachypodietum i zbliżone) dolina Białej W ody, Grabczycha, wąwóz Homole, Wąwóz Gorczyński, Wąwóz Sobczański ( m n.p.m.). 10. Suche pastw isko (zbiorowisko sztuczne) na Podłaźcacb powyżej Sromowiec Niżnich ( m n.p.m.). B adania prowadziłem w okresie od kw ietnia do listopada wiadom ości fenologiczne przytaczam według w zoru używanego już wcześniej (S t a r ę g a 1974, 1976c, 1978) w odniesieniu do pająków, tzn. pierw szą dekadę każdego miesiąca oznaczam literą p, drugą m i trzecią k, n p.: px, mx, kx, a jeżeli odstęp między kolejnym i złowieniami nie przekracza 40 dni, podaję w ystępow anie w sposób ciągły, np. k V II- p IX. M etody zbierania m ateriału były analogiczne jak w przypadku innych moich prac. WYKAZ G A TUNKÓW Trogulidae Trogulus tricarinatus (L i n n a e u s ) H uliński Potok, Ociemne, Białe Skały, Pieniński Potok, K urników ka, Grabczycha, W ąw óz Gorczyński, Homole, dolina Białej W ody, Czorsztyn. 37 okazów. Znajdowany w buczynie karpackiej i ciepłolubnej, na łące pienińskiej i murawie kseroterm icznej oraz w ruinach zam ku w Czorsztynie zawsze w ściółce i pod kam ieniam i. Najwyższe stanowisko leży około 670 m n.p.m. {Białe Skały). Fenologia - $: pyi, k V II-p IX,?: m IY, k Y II-p X I, j : m IY -px I. G atunek europejski (zawleczony do Stanów Zjednoczonych), w Polsce dość pospolity w K arpatach i Sudetach oraz na łączących się z nim i w yżynach; rzadkie stanow iska na niżu rozmieszczone są wzdłuż dolin W isły i Odry aż po wybrzeże B ałtyku (S t a r ę g a 1976a: 65, f. 91). Ne m astom ałidae Nemastoma lugubre (O. F. M u l l e r ) Ociemne, Zam kowa Góra, Białe Skały, Pieniński Potok, Facim iech, Czertezik, Homole. Łonny Potok, Czorsztyn, K urników ka, Stolarzów ka, Zawiesy, G rabczycha. 194 okazy, S p otykany we w szystkich zbiorow iskach leśnych a tak że n a łące p ienińskiej (K urników ka, Stolarzów ka), m uraw ie naskalnej (Zawiesy) i k sero termicznej (G rabczycha) zawsze w ściółce lub pod kam ieniam i czy w ru m o wiskach. Najliczniej w ystępuje w buczynie karpackiej i ciepłolubnej. Najwyższe stanow iska leżą na poziomie około m n.p.m. (Białe Skały, Facim iech, Homole). Fenologia <2$: m IY -px I, j: p Y I-p Y II. G atunek środkowo- i wschodnioeuropejski, pospolity w całym kraju. W Pie

3 3 Opiliones ninach nie obserwowałem wyraźnej korelacji m iędzy wysokością miejsc zbioru a ubarw ieniem (co miało miejsce w Bieszczadach S t a r ę g a 1966) przeważają tu osobniki całkiem czarne, czasem z niebieskim nalotem, ale razem z nimi, w tych sam ych próbkach, w ystępują okazy zarówno ze zredukow anym i plam am i, ja k i o ubarw ieniu typow ym dla g atunku. Paranemastoma lcochi ( N o w ic k i) H uliński P otok, P ieniński P otok, Homole, Ł onny P otok, P odskalnia Góra. 45 okazów. W ystępuje wyłącznie w dolinach potoków, pod kam ieniam i i w ściółce tuż nad wodą; znaleziony w buczynie karpackiej i ciepłolubnej oraz w lesie świerkowym. W szystkie stanow iska leżą na wysokości m n.p.m. F enologia p Y I-p Y III, j: p -m Y II. Endem iczny gatunek północnokarpacki, w Polsce znany z T atr, Pienin i całych Beskidów od Śląskiego po Niski i Bieszczady. Z Pienin w ykazany już wcześniej z doliny Hulińskiego P otoku (B a f a l s k i 1961, także S t a r ę g a 1976a). Mitostovna chrysomelas (H e r m a n n ) Ociemne, H om ole, G rabczycha. 5 okazów. Znaleziony w buczynie karpackiej, lesie świerkowym i na m urawie kseroterm icznej (w rumowisku) zawsze tylko pojedyncze osobniki. W ymienione stanow iska leżą na poziomie m n.p.m. Fenologia <J: m IX -m X, $: p Y II-p Y III, px I. G atunek europejski, znany z całej Polski, spotykany jednak z reguły nielicznie. Gagrellidae Leiobunum rupestre ( H e r b s t ) Ociemne, Sokolica, Homole, W ąwóz Sobczański, K rościenko, W żar. 39 okazów. Łowiony najczęściej na skałach, czasem na pniach drzew, znaleziony w b u czynie karpackiej (Ociemne, Sokolica), w lesie świerkowym (Homole), na m urawie naskalnej (Homole, W ąwóz Sobczański) oraz w starym kamieniołomie (Wżar) i na drzewach przydrożnych (Krościenko). Najwyższe stanowisko (Sokolica) leży około 700 m n.p.m. Fenologia <$: p -m IX, $: py II, p -m IX, j: m Y I-kY II. G atunek środkowo- i wschodnioeuropejski w ystępujący chyba w całym k raju, chociaż dotychczas nie stw ierdzony w W ielkopolsce. 12

4 178 W. Staręga 4 Gyantidae Gyas annulatus (O l i v i e r ) P ieniński P otok, Homole. 25 okazów. Łowiony wyłącznie pod kam ieniam i bądź na skałach i w korytach potoków tuż n a d w odą; sp o tk an y w buczynie ciepłolubnej i lesie świerkow ym n a w ysokości około m n.p.m. Fenologia p Y II-p IX, j: p-m Y II. Górski gatunek rozmieszczony od Pirenejów po Alpy Transylwańskie, w Polsce znany z licznych stanowisk w całych K arpatach i kilku w Sudetach. Phalangiidae Mitopus morio ( F a b r ic iu s ) Gródek, Sokolica, Białe Skały, Pieniński Potok, Czertezik, Łonny P otok, K urników ka, Ociemne, W yrobek, W ysoka, T rzy K orony, W ąwóz Sobczański. 27 okazów. Spotykany najczęściej na łące pienińskiej (Białe Skały, K urników ka, Ociemne, W yrobek, W ysoka), znaleziony także w buczynie karpackiej (Gródek, Sokolica) i ciepłolubnej (Białe Skały, Pieniński Potok), lesie świerkowym (Czertezik, Ł onny P otok), n a łące ziołoroślowej (Trzy K orony) i m uraw ie n a skalnej (Wąwóz Sobczański) młode osobniki w ściółce, dorosłe w ściółce i częściej wśród roślin zielnych. Stwierdzony do wysokości około 950 m n.p.m. (Trzy Korony). Fenologia m V II-m lx, j: m Y I-m Y II. G atunek holarktyczny, znany wprawdzie z całej Polski, ale na niżu rzadko spotykany; w całych K arpatach i Sudetach jeden z najpospolitszych kosarzy. Oligolophus tridens (C. L. K o cu) Ociemne, Sokolica, Zam kowa Góra, Białe Skały, P ieniński P otok, Facim iech, Homole, Czorsztyn, K ras, Stolarzówka, W yrobek, T rzy K orony, Zawiesy, Głęboki P otok, Jaw orki, K rościenko, W żar. 96 okazów. Zbierany w ściółce i runie we wszystkich typow ych środowiskach oprócz m uraw y kseroterm icznej i suchego pastw iska, je d n a k z reguły niezb y t licznie liczniejszy jest tylko w olszynie karpackiej. Stwierdzony ponadto n a tarasie potoku (Głęboki Potok, Jaw orki), w starym kamieniołomie (W żar) i przy pniach drzew przydrożnych (Krościenko). Najwyższe stanow isko (Trzy K orony) leży około 950 m n.p.m. Fenologia d'?: p IX -p X I, j: m Y -p Y III. P o sp o lity w całej Polsce (oprócz wysokich gór) g a tu n e k eurosyberyjski.

5 5 Opiliones 179 Lacinius ephippiatus (C. L. K o c h ) Gródek, Ociemne, Białe Skały, Pieniński P otok, Facim iecłi, Homole, B urzana, L igarki, Przysopce, Stolarzów ka, T rzy K orony, Zawiesy. 30 okazów. Znaleziony w buczynie karpackiej (Gródek, Ociemne) i ciepłolubnej (Białe Skały, Pieniński Potok), jedlinie ciepłolubnej (Facimiecłi), lesie świerkowym (Homole), na łące pienińskiej (Burzana, Ligarki, Przysopce, Stolarzówka) i ziołoroślowej (Trzy Korony) oraz na m uraw ie naskalnej (Zawiesy) zawsze w ściółce. S tw ierdzony do wysokości około 950 m n.p.m. (Trzy K orony). F e n o logia - <J: p -k Y II, m IX, $: p -k Y II, j: m Y -py II. G atunek europejski, w całej niżowej części k ra ju pospolity. Phalangium opilio L in n a e u s Białe Skały, Facim iech, K urników ka, Ociemne, Stolarzówka, W yrobek, T rzy K orony, dolina Białej W ody, Sokolica, Podłaźce, K rościenko. 35 okazów. Najczęściej spotykany wśród roślin na łące pienińskiej (K urników ka, Ociemne, Stolarzówka, W yrobek), w innych środowiskach w buczynie i jedlinie ciepłolubnych, n a łące ziołoroślowej, m uraw ie kseroterm icznej i suchym pastw isku sporadycznie i mniej licznie. Najwyższe stanowisko Trzy K orony leży około 950 m n.p.m. Fenologia <$: k Y II-p Y III, $: k Y II-m IX, j: kv -kv II. Jeden z najpospolitszych krajow ych kosarzy, znany z całej H olarktyki oraz z Nowej Zelandii (zawleczony). Pilaena triangularis ( H e r b s t ) Ociemne, Białe Skaty, Czorsztyn, Zawiesy, Zim na Skała, B urzana, K urników ka, Stolarzówka, K rościenko. 78 okazów. Najliczniej i najczęściej łowiony w olszynie karpackiej (Czorsztyn, Zawiesy, Zim na Skała) i na łące pienińskiej (Burzana, K urników ka, Stolarzówka) na roślinach runa i krzewach (dorosłe) bądź w ściółce (młode), rzadziej także w innych środowiskach: buczynie karpackiej i ciepłolubnej oraz na śródpolnej miedzy. Najwyższe stanow iska (Burzana, K urników ka) położone są około 700 m n.p.m. Fenologia < $: ky -m Y II, j: m X, m ly -py I. G atunek europejski, pospolity w całej Polsce oprócz wyższych gór. Platybunus bucephalus (C. L. K o c h ) Ociemne, Białe Skaty, Facim iech, Czertezik. 7 okazów. Złowiony w buczynie karpackiej i ciepłolubnej, jedlinie ciepłolubnej i lesie świerkowym w ściółce i pod kam ieniam i. W szystkie stanow iska leżą m iędzy 500 i 650 m n.p.m. Fenologia <$: m Y I, j: m IX -p X I, m Y (subad.).

6 18 0 W. Staręga G G atunek górski, sięgający od Masywu Centralnego po K arp aty W schodnie. W Polsce bardzo pospolity w całych Sudetach i K arpatach a pojedynczym i stanow iskam i dochodzący do Gór Św iętokrzyskich i południow ej W ielkopolski. Lophopilio palpinalis ( H e r b s t ) H uliński P otok, Ociemno, Białe Skały, Pieniński Potok, W yżni Łazek, dolina Białej W ody, Podłaźce. 21 okazów. Nieco liczniejszy w ściółce buczyny karpackiej i ciepłolubnej, pojedynczo spotykany na łące pienińskiej, murawie kseroterm icznej i suchym pastw isku. Najwyższe stanowisko (Białe Skały) leży około 650 m n.p.m. Fenologia <$: p X I,?: k lx, j: k lv -p V III. G atunek europejski, dość pospolity w całej Polsce. Czorsztyn, K rościenko. 20 okazów. Opilio parietinus (D e G e e r ) W ystępuje wyłącznie w zabudowaniach (wysokość m n.p.m.). Fenologia - k Y II-m IX, j: m -kv II. Pospolity w całym k raju gatunek synantropijny, znany z całej H olarktyki oraz z T asm anii (zawleczony). Opilio dinaricus S il h a v y W ąwóz Homole, około 650 m n.p.m., las świerkowy, 10 V II juv. Bzadko spotykany gatunek wschodnioeuropejski (a może syberyjski? S t a r ę g a 1976b), w Polsce znany ze stanow isk rozrzuconych po całym obszarze. UW AGI EKOLO G ICZNE I ZO OG EOGRAFICZNE Kosarze są grupą zbyt m ałą w skali krajowej i mało jest wśród nich gatunków stenotopowych, aby na podstawie ich rozsiedlenia w poszczególnych środowiskach m ożna było próbować bliższej charakterystyki tych środowisk. D latego też ograniczę się tu zaledwie do kilku uwag. J a k w ynika z tabeli I najwięcej gatunków kosarzy stwierdzono w obu buczynach (po 11) i w lesie świerkowym (10). Są to środow iska oferujące n a j szerszy wachlarz kryjów ek: od ściółki (miejscami bardzo grubej) i rumowisk kam iennych przez roślinność runa po pnie (oraz nie badane korony!) drzew i skały wszystko to o zróżnicowanym stopniu wilgotności i zacienienia, a więc możliwości znalezienia warunków życiowych praw ie dla każdego kosarza. W sumie w tych trzech środowiskach w ystępuje 14 z 15 gatunków złowionych w Pieninach, brak tu tylko ze zrozumiałych względów synantropijnego Opilio parietinus.

7 7 Opiliones 181 T abela I. W ystępow anie kosarzy w poszczególnych środow iskach Pienin G atunek Środowisko Buczyna karp acka Buczyna ciepłolubna Jedlina ciepłolubna Las św ierkowy Olszyna k arpack a Łąka pienińska Łąka ziołoroślowa Murawa naskalna Murawa kseroterm iczna Suche pastw isko Inne 1 Trogulus tricarinatus 2 Nemastoma lugubre 3 Paranemastoma kochi 4 M itostoma chrysomelas 5 Leiobunum rupestre 6 Gyas annulatus _ 7 M itopus morio 8 Oligolophus tridens 9 Laciniu8 ephippiatus 10 Phalangium opilio 11 Bilaena triangularis 12 P latybunus bucephalus 13 Lophopilio palpinalis 14 Opilio parietinus 15 Opilio dinaricus L iczba gatunków Jedlina ciepłolubna i olszyna karpacka m ają w porównaniu z poprzednio omówionymi środowiskami znacznie uboższą faunę, ale i m niejsze potencjalne możliwości dostarczenia ukryć przyczyną jest tu głównie skąpa ściółka i zb y t duża (w olszynie) lub m ała (w jedlinie) wilgotność. Niższa liczba gatunków w ystępujących w środowiskach otw artych da się również w ytłum aczyć m niejszym w y b o rem oferow anych kryjów ek, tw ierdzenie to po p ierają zarów no względnie bogatsza fa u n a łąki pienińskiej, ja k i ubóstwo suchego pastw iska. Ł ąka pienińska m a stosunkowo obfitą szatę roślinną, obejm ującą nic tylko piętro ziół, ale i krzewy, natom iast suche pastw isko m a roślinność bardzo skąpą, co p rzy dużym nasłonecznieniu stw arza bardzo niekorzystne w arunki dla olbrzym iej większości kosarzy. Pod względem zoo geograficznym fauna Pienin jest typow ym przykładem składu gatunkowego kosarzy jaki m ożna spotkać w całych właściwie polskich K arpatach z charakterystycznym i w ogóle dla gór Trogulus tricarinatust Gyas annulatus, M itopus morio i Platybunus bucephalus, a szczególnie dla p ó ł nocnych K a rp a t Paranemastoma kocłti. Interesujący jest natom iast brak niektórych gatunków, mimo istnienia odpow iadających im na ogół biotopów.

8 182 W. Staręga 8 M am tu na myśli sucho- i ciepłolubne Lacinius horridus ( P a n z e r ) i Opilio saxatilis C. L. K o c h obydw a z niew iadom ych przyczyn w yraźnie o m ijające polskie K arp aty (por. S t a r ę g a 1976a: 132 oraz ff. 197 i 254), dalej górskie: Trogulus nepaeformis (S c o p o l i) kończący zasięg n a Beskidzie S ą deckim i Platybunus pallidus S il h a v y rozmieszczony wyspowo w Sudetach i K arpatach i wreszcie karpackiego Ischyropsalis manicata L. K o c h. Ten ostatni g atu n ek m a w P ieninach szczególnie korzystne w arunki pokarm ow e obfitość ślimaków a mimo to praw dopodobnie wyginął, gdyż obecne badania nie pozwoliły na stwierdzenie jego obecności, a według ustnej inform acji Prof. J. E a f a l s k ie g o już przedwojenne badania Prof. J. U r b a ń s k ie g o nie przyniosły w efekcie żadnego żywego osobnika a jedynie jed n ą suchą chelicerę. W porównaniu z innym i grupam i górskimi, szczególnie z innym i częściami polskich K arpat, m ają Pieniny równie liczną faunę kosarzy tylko w Bieszczadach stwierdzono 20 gatunków (a łącznie z ich słowacką częścią naw et 21; S t a r ę g a 1966), zaś w T atrach, Gorcach, Beskidzie Żywieckim, Sądeckim czy Niskim liczba ta w aha się około 15, podobnie zresztą jak w nizinnej części k ra ju choć skład gatunkow y byw a nieco odm ienny. In sty tu t Zoologii PAN W arszaw a, W ilcza 64 PIŚM IEN N IC TW O P a n c e r - K o t e j o w a E., Z a r z y c k i K Zarys fizjografii i stosunków geobotanicznych Pienin oraz charakterystyka w ybranych biotopów. Fragm. faun., W arszaw a, 21: 21-49, 6 ff., 8 fot., 1 tbl. R a f a l s k i J Prodrornus faunae Opilionurn Poloniae. P r. Koin. biol. pozn. TPN, Poznań, 25: , 1 m apa. S t a r ę g a W K osarze (Opiliones) Bieszczad. F ragm. faun., W arszaw a, 13: S t a r ę g a W M ateriały do znajom ości rozmieszczenia pająków (A ranei) w Polsce. Fragm. faun., W arszaw a, 19: S t a r ę g a W. 1976a. Opiliones Kosarze (Arachnoidea). F auna Polski, 5. W arszaw a, 197 pp., 276 ff. S t a r ę g a W. 1976b. Die W eberknechte (Opiliones, excl. Sironidae) Bulgariens. Ann. zool., W arszaw a, 33: , 117 ff., 3 tbl. S t a r ę g a W. 1976c. P ająki (A ranei) Pienin. Fragm. faun., W arszawa, 21: , 8 ff., 4 tbl. S t a r ę g a W M ateriały do znajom ości rozmieszczenia pająków (Aranei) w Polsce, I I I V II. F ragm. faun., W arszaw a, 23: , 8 ff.

9 9 Opilione8 183 PE3IOME [3arjiaBne: CeHOKocubi (Opiliones) IleHHHOB] Bo BpeMfl HccjieAOBaHHH, npoboahmbix no nayicam ( S t a r ę g a c ) 6 b ijih cospahbi b IleH H H ax T a K x e h cehokocpbi. KoHCTaTHpoBaHO 1 5 b h a o b, h t o m o jk h o cw r a T t t h - nnhhłim a jih nojibckhx KapnaT k o jim m cctb o m 6ojiee 6oraTa to jim c o 4>ayHa Bemafl (2 1 BHfl S t a r ę g a ). OcoSeHHO HHTepecHa H axoa K a peakoro BHAa Opilio dinaricus S i l h., h npe>kae Bcero otcytctbne Ischyropsalis manicata L.K. (BLiMep?), Taxoro THnnHHoro JKHTejiR KapnaT. H a n ó o j ie e b o r a T o ił 6biJia 4>ayHa jiech b ix S n o T o n o B (xapnatckoh óyn n H b i H T e n n o - j ik ) 6 h b o h 6yMHHbi n e n o B o r o J ie c a ), h t o, H ecom H eh H o, BBjnieTCH pe3yjibt at O M 3H a- HHTeJibHoił BHyrpeHHOH A n ^ e p e H u n a u n H 3 t h x 6 n o T o n o B (M H oroh ncjieh H bie p a e r a - TejibH bie H p ycb i) n cbb3ahhbim c H eii o 6 n jin e M y b e m u u. O TK pbitbie ó n o T o n b i, x a x n y r a h M yp ab b i, x a p a K T e p n 3 0 B a jin c b n o TeM»ce n p rn n m a M r o p a 3 A o b o jie e b ea H o ii 4>ayHOH. ZUSAM M ENFASSUNG [T itel: W eberknechte (Opiliones) der Pieninen] W ahrend der U ntersuchungen der Spinnenfauna (S t a r ę g a 1976c) wurden in den Pieninen auch die W eberknechte gesam m elt. Es w urden 15 A rten gefunden, was eine fiir die polnischen K arpaten typische Anzahl darstellt reicher ist nur die Fauna des Bieszczady-Gebirges (21 A rten S t a r ę g a 1966). Besonders interessant ist das Yorkom men des seltenen Opilio dinaricus S i l h. und vor allem das Fehlen von Ischyropsalis manicata L. K. (ausgestorbenf) eines typischen Bew ohners der ganzen K a rp a te n. Am reichsten w ar die F au n a der W aldbiotopen (karpatischer und warm eliebender Buchenwald, Fichtenw ald), was sicher durch die starkę innere Differenzierung dieser Biotopen (mehrere Pflanzenschichten) und die dam it gebundene Y ielfalt von V ersteckm oglichkeiten verursacht ist. Die offenen, d.h. Wiesen- und Basenbiotopen h a tte n aus denselben Griinden eine viel arm ere Fauna. R edaktor p racy prof. dr A. Riedel