ZASADY GWARANTUJĄCE NAPISANIE DOBREJ PRACY

Transkrypt

1 FOLIOGRAM NR 1 ZASADY GWARANTUJĄCE NAPISANIE DOBREJ PRACY 1. Pisz na temat! - Poprawnie odczytaj temat! - Właściwie skomentuj cytat, jeśli takowy jest w temacie! - Unikaj błędów merytorycznych! - Poprawnie rozwiń treść! - Unikaj streszczania tekstów!!! - Odwołuj się do różnych tekstów kultury! (malarstwo, rzeźba, artykuł prasowy, tekst literacki, popularnonaukowy, film fabularny i dokumentalny, plakat, program publicystyczny, dzieło muzyczne, piosenka, spektakl teatralny, balet) - Rzetelnie omawiaj wskazane przykłady (odpowiednią ich ilość)! 2. Pisz spójne teksty! - Przygotuj plan wypowiedzi pisemnej! - Nową myśl zaczynaj od akapitu! - Unikaj wyliczeń typu: Pierwszym przykładem może być..., Kolejny przykład to...! - Dostrzeż związki między przykładami, kolejnymi wnioskami; odczytaj podobieństwa i różnice! - Wykorzystaj przydatne sformułowania, np.: Z tego wynika, że..., Z poglądem tym polemizuje..., Z drugiej jednak strony..., Załóżmy, że..., Jak widać... - Zachowaj odpowiednie proporcje wstępu, rozwinięcia i zakończenia! - We wstępie wprowadź w istotę problemu, zaskocz niebanalnym cytatem lub wiedzą teoretyczną! - W zakończeniu uwzględnij podsumowanie, wnioski, element wartościowania (choć może pojawić się wcześniej)! - Unikaj powtórzeń! - Używaj wyrazów spajających, zaimków, spójników (więc, toteż, ponieważ, w rzeczywistości, ponadto, poza tym, przede wszystkim, z drugiej strony...)!

2 3. Pisz poprawnie! - Przytaczając cudze słowa, zawsze stosuj cudzysłów! - Poprawnie stosuj znaki interpunkcyjne, zgodnie z ich funkcjami! - Pamiętaj o poprawności ortograficznej! - Zachowaj oryginalną pisownię obcojęzycznych nazw własnych! - Właściwie odmieniaj wyrazy! - Buduj krótkie, logiczne wypowiedzenia! - Unikaj powtórzeń wyrazowych! Skorzystaj z synonimów! 4. Uszlachetnij styl! - Stosuj odpowiednie, stosowne słownictwo! - Użyj mądrych słów! Wykaż się znajomością fachowych terminów! 5. Dobrze wybierz formę wypowiedzi! - W rozprawce zastosuj uporządkowany schemat zawierający poprawną argumentację! - W recenzji pamiętaj o części informacyjnej i rozbudowanej części oceniającej! - W eseju temat ujmij w sposób ciekawy, oryginalny, subiektywny, wykazując się ogromną wiedzą! - W interpretacji wiersza zbadaj tytuł, motto, podmiot liryczny, adresata, budowę wiersza, gatunek literacki, nastrój wiersza, słowa-klucze, obrazy poetyckie, środki stylistyczne, konteksty!

3 FOLIOGRAM NR 2 PODZIAŁ POJĘĆ AKSJOLOGICZNYCH Ostateczne Moralne Estetyczne Użytkowe Intelektualne Emocjonalne byt miłość piękno pożytek język rodzina życie odwaga ład bogactwo nauka przyjaźń prawda uczciwość harmonia władza mądrość dobra praca wolność tolerancja sztuka pieniądz logika bogactwo świętość grzeczność gust seks błyskotliwość władza FOLIOGRAM NR 3 GŁÓWNE OBIEKTY WARTOŚCIOWANIA Nadawca JA Odbiorca TY Świat FOLIOGRAM NR 4 PRZYKŁADOWE WYPOWIEDZI WARTOŚCIUJĄCE OCENA POZY- TYWNA OCENA NEGA- TYWNA Wiem wszystko. Jestem najlepsza. JA TY ŚWIAT Jesteś wspaniały. Wspaniale postąpiłeś Jestem do niczego. Mam tego dosyć. Ale się wygłupiłeś. Nie myślisz, nie wiesz, co robisz. Anka jest dobra. Jurek jest w porządku. Anka jest złym człowiekiem. Jurek to kretyn.

4 FOLIOGRAM NR 5 1. Badanie kolejnych części wiersza Warstwy fonetycznej (operacja dźwiękiem) Warstwy leksykalnej/ słowotwórczej (dobór słownictwa) Warstwy składniowej (budowa zdań) Warstwy morfologicznej (odmiana wyrazów, zabiegi słowotwórcze) warstwa warstwa warstwa figury stylistyczne fonetyczna rym rytm pauza intonacja akcent onomatopeje paronomazja eufonia aliteracja harmonia głoskowa instrumentacja głoskowa echolalia leksykalna archaizmy neologizmy zdrobnienia zgrubienia złożenie - kompozytum poetyzmy (kwiecie, błonie) makaronizmy barbaryzmy dialektyzmy wulgaryzmy obscenika prozaizmy frazeologizmy homonimy synonimy antonimy składniowa powtórzenie (anafora, epifora refren dopowiedzenia apostrofa, inwokacja porównanie elipsa inwersja paralelizm składniowy pytanie retoryczne anakolut antyteza elipsa parenteza wykrzyknienie (eksklamacje) refren pleonazm, tautologia wyliczenie nagromadzenie epitet (stały, oksymoron, metaforyczny porównanie (zaprzeczone, homeryckie, tautologiczne, hiperboliczne) kontrast reminiscencja metafora (synekdocha ogarnienie, metonimia zamiennia) personifikacja animizacja peryfraza eufemizm hiperbola przesadnia symbol alegoria ironia kalambur puenta aluzja literacka Wskazanie w utworze chwytów: które zostały użyte? jak zostały użyte? po co zostały użyte? z jakim skutkiem zostały użyte?

5 KARTA PRACY NR 1 1. W piramidzie wartości na najwyższym miejscu są wartości ostateczne, a na ostatnim użytkowe. Ułóż własną piramidę wartości uznanych i przeżywanych. Porównaj obie piramidy i odpowiedz w dwóch zdaniach, dlaczego zmieniła się hierarchia wartości uznawanych w kulturze, historii i życiu społecznym? ostateczne moralne estetyczne użytkowe 2. Podaj przykłady wartości i antywartości. 3. Emocje wyrażamy między innymi za pomocą języka. Ułóż pola synonimów określających: złość, rozpacz, miłość, zazdrość. 4. Wiersz Bursy Ostatni promyk jest wyrazem ocen cząstkowych, a zarazem proponuje odbiorcy pewien system wartości. Przeczytaj wiersz i wykonaj następujące zadania: - Wypisz epitety wartościujące... - Czy łatwo jest ustalić wartościowanie w wyrażeniach: nadzieja okrutna, nadzieja wielokaratowa, nadzieja zniszczenia, kreacja idiotycznych ogrodów? Dlaczego?... - Jakie skojarzenia wiążą się z wyrazami: obol, promyk nadziei, głupiec? Wykorzystaj kontekst Drugim uczestnikiem świata przedstawionego jest szynkarz. Wypowiada się o nim sądy wyraźnie sprzeczne. Podkreśl te sądy i zastanów się nad ich wartościowaniem. Czy nie miesza się tu prawda z kłamstwem? Wyjaśnij, jak rozumiesz znaczenie słów: tak samo mówiąc, znaczy nie to samo

6 Andrzej Bursa Ostatni promyk nadziei Przepiłem jedynie 10 oboli został mi tylko ostatni promyk nadziei rzuciłem go na bufet szynkarz nie spodziewał się takiej gratki znał się na tym więc poznał w lot że to nie jest byle jaka sztuka to nie jest troska wyrobnika ani kalkulacja kupca ani niepokój spadkobiercy ani nadzieja bezwzględna i okrutna luksusowa wielokaratowa artystyczna nadzieja zniszczenia świata i kreacja idiotycznych ogrodów o jak pięknie w palcach tego głupca lśni mój ostatni promyk nadziei 5. Wybierz dowolnego bohatera modernistycznego. Dokonaj jego oceny w kategoriach wartości pozytywnych i negatywnych. Wykorzystaj przedstawioną typologię wartości.

7 KARTA PRACY NR 2 Przeczytaj wiersz Wisławy Szymborskiej i wykonaj związane z nim zadania. 1. Nazwij wykorzystane środki artystycznego wyrazu. 2. Do jakich płaszczyzn językowych należą? 3. W jakiej intencji sięgnęła po nie poetka? Jaki efekt osiągnęła? 4. Przypatrz się zwłaszcza przymiotnikom i wyrazom zdrobniałym. O czym świadczą? 5. Jaką podstawową formą wypowiedzi (np. opowiadanie, opis, streszczenie) jest wiersz? 6. Co przekazuje jako komunikat i w jaki sposób? *Zredaguj tekst pt. Miniatura średniowieczna kopiowana słowami, będący próbą interpretacji wiersza. Wisława Szymborska Miniatura 1 średniowieczna Po najzieleńszym wzgórzu, najkonniejszym orszakiem, w płaszczach najjedwabniejszych. Do zamku o siedmiu wieżach, z których każda najwyższa. i jak który z miną gęstą, prędko inny z miną tęgą, a jak pod kim rumak gniady, to najgniatszy moiściewy, a wszystkie kopytkami jakoby muskając stokrotki najprzydrożniejsze. Kto zasię smutny, strudzony, z dziurą na łokciu i z zezem, tego najwyraźniej brak. Najżadniejszej też kwestii mieszczańskiej czy kmiecej pod najlazurowszym niebem. Szubieniczki nawet tyciej dla najsokolszego oka i nic nie rzuca wątpliwości. Tak sobie przemile jadą W tym realizmie najfeudalniejszym. Onże wszelako dbał o równowagę: Piekło dla nich szykował na drugim obrazku. Och, to się rozumiało Arcysamo przez się. miniatura malowidło małego formatu, często portret, zwykle wykonane misterną techniką na kości słoniowej, pergaminie, porcelanie, masie perłowej; także barwne małe ilustracje, jakimi zdobiono średniowieczne rękopisy Na przedzie xiążę najpochlebniej niebrzuchaty, przy xiążęciu xiężna pani cudnie młoda, młodziusieńka. Za nimi kilka dworek jak malowane zaiste i paź najpacholętszy, a na ramieniu pazia coś nad wyraz małpiego z przenajśmieszniejszym pyszczkiem i ogonkiem. Zaraz potem trzej rycerze, a każdy się dwoi, troi,

8 KARTA PRACY NR 3 Określ funkcje wskazanych środków wyrazu. Uzupełnij tabelę. Fonetyczne środki wyrazu Rodzaj środka Przykład Funkcja aliteracja rozpoczynanie sąsiednich wyrazów tymi samymi głoskami onomatopeja wyraz dźwiękonaśladowczy, naśladujący brzmienia pozajęzykowe paronomazja celowe zestawienie podobnie brzmiących wyrazów (niezależnie od ich pokrewieństwa) kojarzenie słów na zasadzie dźwiękowej zbieżności Tyle naraz świata ze wszystkich stron świata: moreny, mureny i morze i zorze[...] (W.Szymborska Urodziny) O szyby deszcz dzwoni, deszcz dzwoni jesienny i pluszcze jednaki, miarowy, niezmienny (L.Staff Deszcz jesienny) To śpiew zamilkł tonem z głębi: tonią (J.Przyboś Rzeki) na fale fal len na leny lin nieczułem czołem czułem od doli dolin do Lido lin zaniosło wiosła mułem. (B.Jasieński Na rzece) Słowotwórcze środki wyrazu neologizm wyraz nowo utworzony Jakim śmiechem pośmieszyć, Jakim smutkiem posmęcić? (B.Leśmian Ballada dziadowska) zdrobnienie wyraz zdrabniający Przymruż złociste światełka [...] (A.Mickiewicz Pierwiosnek) zgrubienie wyraz zgrubiający Twarze ryła do bicia, wiszą [...] i kopiąc, raz w raz maczają olbrzymie wąsiska w powietrzu. (J.Przyboś Ziemniaki) wyraz złożony wyraz utworzony z dwu lub więcej słów epitet wyraz określający epitet stały określenia zawsze odnoszone do danego zjawiska porównanie zestawienie dwóch zjawisk, z których jedno służy określeniu drugiego; łączniki: jak, niby, jakby, niż, na kształt porównanie homeryckie człon określający rozbudowany jest w samodzielny obraz poetycki przenośnia (metafora) zespół słów, w którym znaczenie jednych słów moduluje znaczenie innych, nadając nową wartość semantyczną oksymoron zestawienie wyrazów o przeciwstawnych znaczeniach Gdzie pawiookie drzemią stawy[...] (J.Kasprowicz Krzak dzikiej róży w Ciemnych Smreczynach) Semantyczne środki wyrazu (figury stylistyczne, tropy) A dziecko było dziwnie wątłe, blade, chore (L.Staff Zmowa) szybkonogi Achilles, Eos różanopalca Idzie zmierzch jak tłumy cieni... (L.Staff Szaruga) I tak jak orzeł [...] Spada i lekko dopędza z chmur gołębicę spłoszoną Ona wymyka się, pierzcha, lecz orzeł z wrzaskiem straszliwym Z bliska uderza [...] - Tak z zaciętością Achilles pędził, a Hektor uciekał [...] (Homer Iliada) Patrzyły na mnie bratków wielkie złote oczy, Podkute szafirowym dookoła sińcem. (B.Leśmian Odjazd) Jam ciemny jest wśród wichrów płomień boży, lecący z jękiem w dal jak głuchy dzwon północy (T.Miciński Jam ciemny jest...)

9 peryfraza (omówienie) zastąpienie jednego wyrazu szeregiem innych hiperbola (przesadnia) potęgowanie zjawiska animizacja przypisywanie przedmiotom martwym, stanom, pojęciom właściwości istot żywych personifikacja przypisywanie tylko cech ludzkich symbol znak językowy (lub motyw w utworze) reprezentujący inne treści, ukryte i niejasne alegoria jako znak zastępczy odwołuje się do utrwalonych wyobrażeń inwersja (szyk przestawny) zmiana typowego szyku wyrazów elipsa brak jakiegoś elementu zdania, np. orzeczenia anakolut wypowiedzenie niepoprawne składniowo powtórzenie wielokrotne powracanie tych samych wyrazów (zdań) anafora powtórzenie na początku kolejnych wersów (zdań) epifora powtórzenie na końcu wersów (zdań) paralelizm składniowy powtarzanie tej samej struktury składniowej (typowe dla pieśni ludowej) wyliczenie apostrofa bezpośredni, uroczysty zwrot do adresata pytanie retoryczne pytanie bez oczekiwania na odpowiedź wykrzyknienie [...] On srogi ciemności Hetman i świata łakome marności O nasze pilno czynią zepsowanie. (M.Sęp-Szarzyński O wojnie naszej...) O Głowo, owinięta cierniową koroną, Ty, co rozpierasz swej męki ogromem pierś Konieczności! (J.Kasprowicz Dies irae) Krągły słonecznik licem wielkiem, gorejącem Od wschodu do zachodu kręci się za słońcem. (A.Mickiewicz Pan Tadeusz) Ta kapusta, sędziwe schylając łysiny, Siedzi i zda się dumać o losach jarzyny... (A.Mickiewicz Pan Tadeusz) A tylko limba próchniejąca Spoczywa obok krzaku róży (J.Kasprowicz Krzak dzikiej róży) okręt walczący z falami zagrożenie dla ojczyzny (H.Sienkiewicz Purpura) Składniowe środki wyrazu Sto uszu każdy kąt ma pusty (A.Bursa Hamlet) Chwilami zamęt, ledwie dyszę, jestem tylko ssakiem. (M.Białoszewski Klapa) (...) po księdza plebana; Może źle opatrzono - zaraz po doktora, W apteczce jest... (A.Mickiewicz Pan Tadeusz) Nic to, że stół zastawiasz hojnie półmiskami; Nic to, żeć złoto, srebro leży gromadami (D.Naborowski Cnota grunt wszystkiemu) I pamięć jak biała Niagara o tobie jak biała Niagara. (J.B.Ożóg Niagara cała młodości) Szumiała kalina Płakała dziewczyna Dźwięk, cień, dym, wiatr, blask, głos, punkt żywot ludzki słynie. (D.Naborowski Krótkość żywota) Litwo! Ojczyzno moja! (A.Mickiewicz Pan Tadeusz) Żałości! Co mi czynisz? (J.Kochanowski Treny) Biada!... antyteza zestawienie zdań przeciwstawnych znaczeniowo Ma granice nieskończony. Wzgardzony okryty chwałą, Śmiertelny król nad wiekami! (F.Karpiński Pieśń o Narodzeniu Pańskim)