Każda wypowiedź (także analizowany tekst) służy porozumieniu między nadawcą a odbiorcą

Transkrypt

1

2 Każda wypowiedź (także analizowany tekst) służy porozumieniu między nadawcą a odbiorcą

3 zawiera informacje o świecie, ludziach... Cel: przekazać informację. Przykład: Wczoraj była burza. Cechy języka : jednoznaczność, obiektywizm, rzeczowość, duża ilość słownictwa specjalistycznego, nazw własnych, brak słownictwa oceniającego i nacechowanego emocjonalnie, brak środków stylistycznych (np. porównań, metafor itp.) zdania oznajmujące proste i złożone, Przykłady: rozprawy naukowe encyklopedie, leksykony podręczniki audycje informacyjne (dziennik telewizyjny, radiowy) i edukacyjne teksty zamieszczane w gazetach i czasopismach, depesze, zawiadomienia, ogłoszenia np. prasowe, radiowe wykłady

4 wyraża pewne uczucia i stany [emocje], przeżycia Cel: wyrazić uczucia. Przykład: Och, jak się boję burzy! Cechy języka: obecność słów nacechowanych emocjonalnie (zdrobnienia, zgrubienia) zdania wykrzyknikowe lub zakończone wielokropkiem środki stylistyczne (np. epitety, apostrofy) Przykłady: liryka osobista, niektóre recenzje, listy dzienniki i pamiętniki, reportaże i relacje "na gorąco", kiedy nadawca jest bezpośrednim świadkiem wydarzeń i opowiada o nich. wypowiedzi potoczne ( radość, podziw, oburzenie itd.) np. Ach, to wspaniale! Niech go licho weźmie!

5 dąży do kształtowania postaw i zachowań odbiorcy, Cel: wpłynąć na poglądy, zachowanie odbiorcy, nakłonić go do konkretnych działań czy wybrania jakiejś postawy. Przykład: Burzo, nie szalej! Cechy języka: czasowniki w trybie rozkazującym (np. zastanów się, zobaczcie) formy kategoryczne (np. nie wolno, trzeba, powinniście) bezpośrednie zwroty do odbiorcy: ty, ciebie, was zawiera rady, prośby, pouczenia słownictwo oceniające (cudowny, beznadziejny) Przykłady: - stanowcze nakazy zachowań (komendy, zarządzenia, polecenia służbowe itp.)porady, - instrukcje, regulaminy, prośby, apele do dobrej woli człowieka, odezwy (podania, instrukcje, poradniki, hasła, slogany) - w publicystyce, w przemówieniach, w poezji przejawia się w postaci ocen i sądów o powinnościach odbiorcy. - przysłowia np. Kto rano wstaje, temu Pan Bóg daje. Nie czyń drugiemu, co tobie niemiłe.

6 Cel: pokazać piękno samego tekstu, zachwycić, zaskoczyć lub rozśmieszyć odbiorcę. Przykład: Zdarto żagle, ster prysnął, ryk wód, szum zawiei. Adam Mickiewicz " Burza" Cechy języka: Nagromadzenie środków artystycznych: porównań, przenośni itp. dopuszcza przekroczenie norm językowych- odbieganie od wzorca językowego, od mowy ogólnej, a nawet łamanie form poprawnościowych. Przykłady: poezja w przemówieniach, prozie, w różnego typu żartach, przysłowiach itp. w rozmowach potocznych, korespondencji, w żargonach zawodowych, uczniowskich, a więc wszędzie tam, gdzie dąży się do odświeżenia języka, przełamania szablonu.

7 funkcja nawiązywania, podtrzymywania kontaktu lub sygnalizowania jego zakończenia np. hej!, cześć, witam, dzień dobry, aha, jak leci?, halo!, bywaj, do widzenia, do zobaczenia! Tego typu wyrażenia o niczym nie informują, ale komunikują, że chcemy nawiązać, podtrzymać lub zakończyć kontakt z partnerem aktu mowy.

8 Rozumiesz, co do Ciebie mówię? Pada deszcz. Denerwuje mnie to, że cały czas mi przerywasz, gdy coś mówię. Ubierz kurtkę. Naucz mnie nie skarżyć się nie mówić o zmienności życia jak ciężkie ono jak mało w nim wszelkiego sensu Jaką funkcję pełnią : 1. opowiadanie o własnych przeżyciach 2. sprawozdanie z wycieczki 3. przemówienia okolicznościowe 4. notatki z lekcji 5. streszczenie tekstu popularnonaukowego 6. list do sympatii 7. apel skierowany do odbiorców o pomoc dla powodzian

9 to ogół środków językowych charakterystycznych dla konkretnego autora, epoki, utworu literackiego, stosowanych w ścisłych okolicznościach.

10 charakterystyczny dla dzieł specjalistycznych : podręczniki, encyklopedie, publikacje naukowe, leksykony itp. Cechy charakterystyczne: - Zdania rozbudowane, najczęściej podrzędnie złożone służą precyzyjnemu, ścisłemu i przejrzystemu wyrażaniu myśli; - Słownictwo fachowe, specjalistyczne, terminy naukowe, bez znajomości których tekst jest nieczytelny; - Obecność wykresów, tabel, przypisów, cytatów, symboli, wzorów - Logiczna kompozycja obejmująca tezy, argumenty, wnioski, przykłady, rozdziały, akapity; - Brak środków artystycznych oraz nacechowania emocjonalnego; - Dążenie do jednoznaczności i precyzji; - Unikanie elementów oceniających; - Obiektywne przedstawianie zjawisk i problemów (używanie form bezosobowych lub formy liczby mnogiej) - Cytowanie prac innych autorów, stosowanie przypisów - Poprawny pod względem gramatycznym; - Funkcja poznawcza;

11 odmiana mówiona, oficjalna (także pisana, użytkowa) to styl przepisów prawnych, zarządzeń administracyjnych, okólników i innych pism urzędowych, instrukcji. Cechy charakterystyczne: - Silna konwencjonalizacja języka (w imieniu, na podstawie przepisów, w związku z, prośbę swą motywuję, zwracam się z...); - Obecność form grzecznościowych (zwracam się z uprzejmą prośbą, szanowny...); - Konstrukcje bezosobowe zarówno w stosunku do odbiorcy, który traktowany jest jako anonimowy członek zbiorowości, jak również jako nadawca (przypomina się, zawiadamia się, składa się, ogłasza się); - Obecność strony biernej (jest organizowany, działalność prowadzona przez); - Brak emocjonalności; - Duży stopień oficjalności języka; - Używanie gotowych szablonów, formuł składniowych (podania, obwieszczenia, zawiadomienia, oficjalne prośby);

12 stosowany w prasie, radiu, telewizji, w reklamach, w pracach popularnonaukowych, informacja + komentarz. Jest bardzo zróżnicowany. Cechy charakterystyczne: - komunikatywność, jasność wypowiedzi - czasem można w nim znaleźć elementy oceny, subiektywnego sądu - niekiedy jest bardzo sugestywny i obrazowy

13 styl dzieła literackiego, które rządzi się innymi prawami niż wszelkie inne komunikaty językowe. Występują tu silne mody stylistyczne i indywidualne upodobania autorów (odmiana pisana). Cechy charakterystyczne: - Fonetyczne środki stylistyczne: o Eufonia instrumentacja zgłoskowa, o Onomatopeje o Rymy o Rytm - Słowotwórcze środki stylistyczne, zdrobnienia, zgrubienia, neologizmy, złożenia. - Składniowe środki stylistyczne: o Apostrofa, o Powtórzenie, o Anafora, epifora o Paralelizm składniowy o Inwersja - Leksykalne środki stylistyczne archaizm, barbaryzm, dialektyzm, kolokwializm, wulgaryzm - Semantyczne środki stylistyczne, czyli tropy poetyckie: o Epitety o Porównania o Metafora (przenośnia) o Hiperbola o Metonimia (zamiennia) o Peryfraza (omówienie) o Oksymoron o Alegoria o Symbol

14 mówiona, nieoficjalna i najswobodniejsza odmiana języka, służąca do porozumiewania się w codziennych sprawach. W prywatnych listach, w utworach literackich wprowadzany jest dla ożywienia wypowiedzi. Cechy charakterystyczne: - Obecność słownictwa nacechowanego emocjonalnie (zdrobnienia, zgrubienia), ekspresywnie (wykrzyknienia) - Stałe związki frazeologiczne, - Wyrazy gwarowe, środowiskowe - Występowanie licznych zaimków ten, tu, ktoś, gdzieś itp., - Liczne powtórzenia, - Swobodna składnia zdania urywane, eliptyczne, wtrącone, równoważniki zdań, ograniczona liczba spójników, niemal nie występują zdania wielokrotnie złożone, - Częste występowanie środków językowych służących funkcji fatycznej (nawiązanie i podtrzymanie kontaktu) np. formy wołacza.