ŚRODKI ARTYSTYCZNE. nazwa znaczenie funkcja. Funkcja poetycka, uwydatnienie. sposób instrumentacji głoskowej

Transkrypt

1 ŚRODKI ARTYSTYCZNE Podstawa programowa języka polskiego począwszy od szkoły podstawowej nakłada na nauczyciela obowiązek przygotowania ucznia do odbioru tekstu kultury z wyczuleniem na specyfikę tworzywa artystycznego. Pracę nad analizą wiersza na wszystkich poziomach edukacyjnych ułatwi nauczycielowi zestawienie najczęściej stosowanych środków artystycznych. nazwa znaczenie aliteracja Powtórzenie jednakowych układów poetycka, uwydatnienie głoskowych na początku kolejnych budowy wiersza, gra słów, wersów lub sąsiadujących wyrazów, muzyczność, efekt brzmieniowy, sposób instrumentacji głoskowej anabaza wypowiedź "na stronie", naruszenie Ironia, dystans autora, anadiploza anafora konwencji scenicznej lub narracyjnej Powtórzenie następujących po sobie słów jako rozwinięcie dalszego ciągu Powtórzenie tego samego wyrazu na początku kolejnych wersów, zdań, strof lub segmentów metaliteracka popis retoryki i zręczności oratorskiej. poetycka, uwydatnienie budowy, zaakcentowanie pewnych znaczeń, wzmacnia spójność tekstu, efekt brzmieniowy, anagram Gra słów: jedne można uznać za poetycka, uniezwyklenie przekształcenia innych w wyniku języka, wydobycie jego przestawienia liter potencjalnych możliwości, zabawa anakolut Błąd składniowy poetycka, uniezwyklenie, upotocznienie, fatyczna, metajęzykowa animizacja Uczłowieczające przedstawienie poetycka, środek mniej zjawisk świata pozaludzkiego lub skonwencjonalizowany niż abstrakcji, odmiana animizacji personifikacja, nie likwiduje właściwego, bytowego charakteru zjawiska, nie przemienia go w ludzką postać, ale wyposaża w ludzkie cechy, sposoby zachowań i odczuwania, psychizacja przyrody, alienacja człowieka antymetabola Konstrukcja dwuczęściowa, antytetyczna, powtarzająca wyrazy, zmieniając ich kolejność, formy gramatyczne i funkcje skladniowe. popis retoryki i zręczności oratorskiej. antyteza Zestawienie skontrastowanych zdań poetycka, popis retoryki, wizja świata na opak, paradoks życia, ukazanie sprzeczności i niejednoznaczności świata apokopa Odcięcie głoski na końcu wyrazu fatyczna, metajęzykowa,

2 apostrofa Uroczysty, bezpośredni zwrot do adresata asyndeton Składnia zdania złożonego bez spójników chiazm eksklamacja wykrzyknik Paralelizm składniowy, polegający na powtórzeniu członu w odwróconej kolejności Wypowiedzenie z wykrzyknikiem, często składnik poza zdaniem, bywa apostrofą elipsa Pominięcie jakiegoś składnika, dającego się odtworzyć na podstawie kontekstu epifora Powtórzenie na końcu segmentów dla rymu poetycka, nadanie charakteru literackości, retorycznego patosu; efekt brzmieniowy,, poetycka, skrót, zwięzłość, ubytek; szybkie tempo, ekspresywna, kategoryczność poetycka, szczególnie ceniony w baroku ze względu na znak krzyża w schemacie graficznym, treści metafizyczne; efekt brzmieniowy, poetycka, wzbogacenie, nakłania odbiorcę do zwrócenia uwagi na przedmiot; ekspresywna, kategoryczność, emocjonalność, osobiste zaangażowanie mówcy poetycka, znaczenie zamknięte w zwięźlejszej niż zdanie konstrukcji; metajęzykowa, konstrukcja niekompletna, poetycka, zamiast rymu, zabawa znaczeniem i brzmieniem epitet Określenie rzeczownika poetycka, zdobiąca, podstawowy środek artystyczny, naturalnie związany również z mową codzienną, kreowanie rzeczywistości według koncepcji twórcy, plastyczność i wizyjność gradacja Uszeregowanie elementów rosnąco lub poetycka, wzbogacenie malejąco ekspresywna, charakterystyka stanu emocji podmiotu hiperbola Przesada, wyolbrzymienie poetycka, wzbogacenie ; ekspresywna, charakterystyka stanu emocji podmiotu, wzmocnienie wizji

3 rzeczywistości; ekspresywna, charakterystyka stanu emocji podmiotu, intensywność doznań inwersja Niezwykły szyk wyrazów w zdaniu poetycka, uniezwyklenie, efekt brzmieniowy, odmienność poezji od języka codziennego katachreza Nadużycie językowe, nowe użycie poetycka, uniezwyklenie słowa poza jego dotychczasową, metaforyzacja stosowalnością rzeczywistości; odrealnienie; ekspresywna, wyraz emocji i niepospolitych doznań, skrót myślowy metafora Przemiana znaczeń ze względu na poetycka, plastyczność, przeniesienie sensu z jednego kreacja świata literackiego w przedmiotu na inny sposób odkrywczy i zaskakujący, związki podobieństwa, mowa metonimia Zastąpienie nazwy przedmiotu nazwą innego przedmiotu, będącego z nim w związku mowa niezależna Sposób przytaczania postaci epickiego świata przedstawionego: narratora i bohatera poetycka, styl romantyczny poetycka, związki przyległości; mowa prozatorska, styl realistyczny poetycka, wzbogacenie formy ; obrazowość; wyrazistość postaci; metaliteracka - autonomia bohatera oksymoron Opozycja znaczeniowa wyrazu i jego poetycka, uniezwyklenie określenia, metaforyzacja rzeczywistości; odrealnienie; metaforyczne przekształcenie znaczeń w kierunku paradoksu, przewrotność Paralelizm Powtórzenie schematu składniowego poetycka, wzbogacenie ; nawiązania do folkloru parenteza Wypowiedź w nawiasie poetycka, paronomazja Zestawienie słów o podobnym brzmieniu metajęzykowa; retoryczność ; ironia; przerwanie ciągłości; efekt brzmieniowy, wypowiedź "na stronie" - anabaza poetycka, gra słów, żart językowy, popis stylistyczny; efekt brzmieniowy, personifikacja Przedmioty działają i mówią jak ludzie poetycka, podkreśla umowność świata poetyckiego,

4 sztuczność konwencji literackiej peryfraza Zamiast nazwy - jej opis poetycka, obrazowość, niezwykłość ; ekspresywna, wyraz erudycji i niepospolitych dyspozycji mówiącego; reinterpretacja rzeczywistości przez mówiącego; może służyć manipulacji poliptota Powtarzanie wyrazu w różnych poetycka, przypadkach charakterystyka pośrednia przez język, pośpiech, zamęt. porównanie Uwydatnienie podobieństwa jednego poetycka, zjawiska przez zestawienie go z innym subiektywizacja opisu rzeczywistości, plastyczność, obrazowość powtórzenie Wielokrotne występowanie pewnego poetycka, wzbogacenie elementu ; podkreślenie znaczenia; magiczność; ekspresywna, stan demencji i chaosu pytanie Pytanie bez wyrażenia wątpliwości, retoryczne podkreślające przekonanie mówcy ekspresywna, zaangażowanie słuchaczy do współudziału, synekdocha Jedno zamiast drugiego, zależność poetycka, intensyfikacja ilości lub zakresu, uniezwyklenie wyliczenie Szereg synonimów lub równorzędnych części zdania poetycka, wzbogacenie, efekt brzmieniowy, zeugma Podporządkowanie jednemu członowi zdania kilku innych bez powtarzania go ; poetycka, intensyfikacja, uniezwyklenie, środek szczególnie wyszukany Michał Głowiński, Teresa Kostkiewiczowa, Al.Okopień-Sławińska, Janusz Sławiński, Słownik terminów literackich. Wyd. 3. Wrocław 2000.

5 FUNKCJA ŚRODKÓW ARTYSTYCZNYCH NAZWA FUNKCJA epitet, porównanie, przenośnia, opis, obrazowość, wrażenia, wizyjność, synestezja, synekdocha (metonimia), poszerzenie wyobraźni, animizacja, personifikacja ekspresywna, poetycka, informatywna, pytanie retoryczne, powtórzenie, podkreślenie treści, zeugma, anafora, epifora, paralelizm, perswazja, popis oratorski, mowa, inwersja, hiperbola, gradacja, antyteza retoryka, stylizacja; efekt brzmieniowy, mowa zależna, niezależna, pozornie ekspresywna, zależna Inwersja, przerzutnia, peryfraza, paronomazja chiazm Opr. Barbara Gańczyk efekt brzmieniowy, bogactwo warsztatu poetyckiego, poetyzacja, liryzm, poszerzenie pola widzenia, niejednoznaczność, podkreślenie funkcji poetyckiej, f. metaliteracka figura krzyża, odniesienia religijne, eschatologiczne