Zaburzenia parafiliczne a parafilie różnicowanie

Transkrypt

1 II OGÓLNOPOLSKA STUDENCKA KONFERENCJA SEKSUOLOGICZNA, R. Zaburzenia parafiliczne a parafilie różnicowanie WOJCIECH ORONOWICZ INSTYTUT PSYCHOLOGII, UNIWERSYTET JAGIELLOŃSKI

2 Plan warsztatu 1. Parafilie - od patologii do różnic indywidualnych w zakresie seksualności człowieka. 2. Charakterystyka parafilii patologicznych i niepatologicznych. 3. Prezentacja studiów przypadków (w postaci materiałów filmowych i doniesień naukowych). 4. Literatura.

3 Parafilie - od patologii do różnic indywidualnych w zakresie seksualności człowieka

4 Wcześniej: dewiacje seksualne, zboczenia seksualne. Parafilie - od patologii do różnic indywidualnych w zakresie seksualności człowieka Definicja parafilii Patologizacja parafilii Aktualne definicje: Parafilie wiążą się z występowaniem podniecenia seksualnego w odpowiedzi na wystąpienie określonych obiektów lub sytuacji, specyficznych dla danej parafilii, które nie są przedmiotem normatywnej stymulacji seksualnej (American Psychiatric Association, 2013). Zaburzenia preferencji seksualnych (ICD). Kontekst społeczny Parafilie w DSM-V

5 Parafilie - od patologii do różnic indywidualnych w zakresie seksualności człowieka Definicja parafilii Patologizacja parafilii Kontekst społeczny Parafilie w DSM-V Do dzisiejszego dnia zdarzają się autorzy, którzy utożsamiają dewiację seksualną z chorobą, którą trzeba leczyć. Podejście takie spotyka się także w kręgach medycznych, co pociąga za sobą próby leczenia, które nierzadko prowadziły do okaleczenia ludzi, stając się ciężkim urazem jatrogennym (Imieliński, 1986) Czy można bowiem mówić o chorobie, jeśli nikt z powodu swojej nietypowej seksualności ani subiektywnie nie cierpi, ani nie doznaje obiektywnych uszkodzeń, a jedynie jest potępiony przez otoczenie społeczne za posiadanie pewnych skłonności seksualnych? (Schnabl, 1976; za: Imieliński, 1982)

6 Parafilie - od patologii do różnic indywidualnych w zakresie seksualności człowieka Definicja parafilii Na różnorodność preferencji i zachowań seksualnych wpływa kontekst społeczny system norm danego społeczeństwa (por. Imieliński, 1982). Społeczeństwo jest bardziej restrykcyjne niż model medyczny oprócz aktywności seksualnej niepożądanej z powodów zdrowotnych ogranicza ono przejawy aktywności seksualnej nieposiadającej cech patologicznych. Patologizacja parafilii Kontekst społeczny Parafilie w DSM-V Liberalne społeczeństwo Podejście zbliżone do medycznego (niepożądane zachowania seksualne szkodzące zdrowiu) Restryktywne społeczeństwo Wzrost rozbieżności między granicą modelu medycznego i społecznego

7 Parafilie - od patologii do różnic indywidualnych w zakresie seksualności człowieka Definicja parafilii Patologizacja parafilii Kontekst społeczny Czy dana osoba doświadcza istotnego klinicznie cierpienia lub ograniczenia funkcjonowania? Czy dane zachowanie jest społecznie akceptowane? Model medyczny Postrzeganie społeczne Tak Nie Patologia Patologia Tak Tak Patologia Brak patologii Nie Nie Brak patologii Patologia Nie Tak Brak patologii Brak patologii Parafilie w DSM-V

8 Parafilie - od patologii do różnic indywidualnych w zakresie seksualności człowieka Definicja parafilii Patologizacja parafilii Kontekst społeczny Parafilie w DSM-V Zmiany w czwartym i piątym wydaniu klasyfikacji zaburzeń psychicznych DSM: DSM-IV parafilie jako zaburzenia DSM-V parafilie i zaburzenia parafiliczne Różnice klasyfikacyjne pomiędzy ICD-10 i DSM-V. Implikacje dla: praktyki psychoterapeutycznej, sądownictwa.

9 Charakterystyka parafilii patologicznych i niepatologicznych

10 Charakterystyka parafilii patologicznych i niepatologicznych Rozpowszechnienie Parafilie patologiczne i niepatologiczne Kryteria diagnostyczne Rodzaje parafilii Możliwości leczenia parafilii patologicznych Inne parafilie specyficzne i niespecyficzne Występują trudności w oszacowaniu częstości występowania parafilii. Czy patologizacja parafilii przez ostatnie dziesięciolecia była efektem kontaktu specjalistów tylko z osobami przejawiającymi zaburzenia parafiliczne? Badania na populacjach nieklinicznych ukazują, że rozpowszechnienie parafilii jest znaczne. Badanie Långström i Seto (2006): u 3,1% respondentów - stwierdzenia sugerujące zachowanie ekshibicjonistyczne, u 7,7% respondentów - stwierdzenia sugerujące zachowanie voyeurystyczne. Badania w pozaeuropejskim kręgu kulturowym Nigeria Abdullahi, Jafojo i Udofia (2015): u 14.8% osób można stwierdzić co najmniej jedną parafilię, brak różnic międzypłciowych. Infantylizm parafiliczny

11 Charakterystyka parafilii patologicznych i niepatologicznych Rozpowszechnienie Parafilie patologiczne i niepatologiczne Kryteria diagnostyczne Rodzaje parafilii Możliwości leczenia parafilii patologicznych Inne parafilie specyficzne i niespecyficzne Parafilie patologiczne cierpienie dla danej osoby wykazującej zachowania parafiliczne lub dla jej otoczenia; zagrożenie dla zdrowia fizycznego i psychicznego. Znane przypadki - zaburzenie ekshibicjonistyczne, zaburzenie pedofilne. Negatywne postrzeganie społeczne (Jahnke, Imhoff i Hoyer, 2014): Pedofilie są postrzegani bardziej negatywnie niż osoby uzależnione od alkoholu, sadyści seksualni czy też osoby przejawiające zachowania antyspołeczne. Parafilie niepatologiczne brak cierpienia dla danej osoby wykazującej zachowania parafiliczne lub dla jej otoczenia; brak zagrożenie dla zdrowia fizycznego i psychicznego. Również mogą być spostrzegane negatywnie: Stronniczość ze strony psychoterapeutów (Kolmes, Stock i Moser, 2006) m.in. rozpatrywanie zachowań związanych z BDSM jako niezdrowych. Parafilie jako urozmaicenie życia seksualnego. Element różnic indywidualnych w zakresie seksualności. Infantylizm parafiliczny

12 Charakterystyka parafilii patologicznych i niepatologicznych Rozpowszechnienie Parafilie patologiczne i niepatologiczne Kryteria diagnostyczne Rodzaje parafilii Możliwości leczenia parafilii patologicznych Inne parafilie specyficzne i niespecyficzne Infantylizm parafiliczny Ogólne kryteria zaburzeń seksualnych ICD-10: G1. Nawracające, intensywne pragnienia i fantazje seksualne, wiążące się z wykorzystaniem niezwykłych obiektów albo działań. G2. Działanie zgodnie z pragnieniami lub doświadcza przez nie cierpienia. G3. Preferencja występuje przez co najmniej 6 miesięcy. Parafilie w klasyfikacji DSM-V: Zaburzenie parafiliczne dotyczy parafilii, która powoduje szkody lub ograniczenia dla danej jednostki, lub takiej parafilii, której zaspokojenie naraża na krzywdę pacjenta lub innych osób. Obecność parafilii jest niezbędnym, ale niewystarczającym warunkiem wystąpienia zaburzenia parafilicznego i parafilia sama z siebie nie daje podstaw do interwencji klinicznej (American Psychiatric Association, 2013). Kryterium B: Jednostka działa pod wpływem tego popędu seksualnego, albo ten popęd lub fantazje powodują znaczne cierpienie lub trudności interpersonalne.

13 Charakterystyka parafilii patologicznych i niepatologicznych Rozpowszechnienie Parafilie patologiczne i niepatologiczne Kryteria diagnostyczne Rodzaje parafilii Możliwości leczenia parafilii patologicznych Inne parafilie specyficzne i niespecyficzne Infantylizm parafiliczny Klasyfikacja DSM-V (APA, 2013) wyróżnia 8 głównych zaburzeń parafilicznych: Zaburzenie ekshibicjonistyczne Zaburzenie fetyszystyczne Zaburzenie frotteurystyczne Zaburzenie pedofilne Zaburzenie voyeurystyczne Zaburzenie sadystyczne Zaburzenie transwestytyczne Zaburzenie masochistyczne Oprócz parafilii specyficznych, klasyfikacja DSM-V wyróżnia dwie dodatkowe kategorie: 1. Inne określone zaburzenia parafiliczne. 2. Nieokreślone zaburzenia parafiliczne.

14 Charakterystyka parafilii patologicznych i niepatologicznych Rozpowszechnienie Parafilie patologiczne i niepatologiczne Kryteria diagnostyczne Rodzaje parafilii Możliwości leczenia parafilii patologicznych Inne parafilie specyficzne i niespecyficzne Infantylizm parafiliczny Skuteczność leczenia farmakologicznego m.in. badania Hucker, Langevin i Bain (1988). Stosowano MPA (octan medroksyprogesteronu). Podwójnie ślepa próba, 48 osób badanych. Efekt: zanik dewiacyjnych fantazji seksualnych (samoopis). Skuteczność leczenia psychoterapeutycznego (m.in. Babina i Dvoryanchikov, 2015). Psychoterapia poznawczo-behawioralna i podejście systemowe są związane z redukcją recydywy z 17.4 do 9,9% (Hanson, Harris, Marques, Murphy, Quinseyi Seto, 2002) W większości przypadków zaleca się terapię poznawczobehawioralną (Thibaut, De La Barra, Gordon, Cosyns i Bradford, 2010) Zarówno MPA, jak i psychoterapia prowadzi do redukcji recydywy przestępstw seksualnych (Meyer, Cole i Emory, 1992). Połączenie psychoterapii i farmakologii przynosi lepsze rezultaty niż stosowanie samej farmakoterapii lub samej psychoterapii (Hall i Hall 2007).

15 Charakterystyka parafilii patologicznych i niepatologicznych Rozpowszechnienie Parafilie patologiczne i niepatologiczne Kryteria diagnostyczne Przykłady innych parafilii: Skatologia telefoniczna pobudzenie seksualne w wyniku prowadzenia obscenicznych rozmów telefonicznych z obcymi (Schlesinger, 2000). Abasiofilia pobudzenie seksualne w stosunku do osób upośledzonych ruchowo (Laws i O'Donohue, 1997). Dakryfilia pobudzenie seksualne w wyniku wywoływania płaczu u drugiej osoby (Holmes i Holmes, 2002). Adipofilia pobudzenie seksualne w wyniku fantazji na temat osób otyłych (Swami i Tovee, 2009). Infantylizm parafiliczny. Rodzaje parafilii Możliwości leczenia parafilii patologicznych Inne parafilie specyficzne i niespecyficzne Infantylizm parafiliczny

16 Charakterystyka parafilii patologicznych i niepatologicznych Rozpowszechnienie Parafilie patologiczne i niepatologiczne Kryteria diagnostyczne Rodzaje parafilii Używanie pieluch z powodów psychologicznych oraz/lub przejawianie zachowania infantylnego (Hawkinson i Zamboni, 2014). Podłoże zachowań: Autonepiofilia należy do kategorii parafilii fetyszystycznych (Corsini, 2002) i jest syndromem infantylizmu parafilicznego (Money, 1986). Parafilia bliżej nieokreślona; (Lehne i Money, 2003). Mnogość terminów: Paraphilic infantilism [infantylizm patafiliczny], autonepiophilia [autonepiofilia], ABDL, ageplay, infantile or juvenile self-imagery in masochistic gynaephiles [infantylny/dziecięcy obraz własnego Ja w masochistycznej gynofilii], Adult Baby Syndrome [Zespół Dorosłego Dziecka]. Możliwości leczenia parafilii patologicznych Inne parafilie specyficzne i niespecyficzne Infantylizm parafiliczny

17 Motywacja do podejmowania takich czynności - zwiększenie dominacji seksualnej pomiędzy sobą a preferowanym partnerem seksualnym - dorosłą kobietą (Freund i Blanchard, 1993). Charakterystyka parafilii patologicznych i niepatologicznych Rozpowszechnienie Parafilie patologiczne i niepatologiczne Kryteria diagnostyczne Rodzaje parafilii Możliwości leczenia parafilii patologicznych Inne parafilie specyficzne i niespecyficzne Ageplay (Lewis, 2011) odgrywanie ról o charakterze seksualnym lub nieseksualnym: dawanie klapsów i karanie, ubieranie pieluch, karmienie, ubieranie dziecięcych ubrań, wypełnianie książek do kolorowania. Niepublikowane badania własne infantylizm parafiliczny i próba normalizacyjna (Oronowicz, 2015): znacząco różny profil płci psychologicznej, takie samo poczucie satysfakcji z życia (d=-0.03), w umiarkowanym stopniu niższa samoocena (d=-0.30), większe nasilenie stylu przywiązaniowego bezpiecznego (d=1.70), znacznie mniejsze nasilenie stylu unikowego (d=-2.23), nieznacznie większe nasilenie stylu lękowo-ambiwalentnego (d=0.14). Infantylizm parafiliczny

18 Nie przedstawiono rzetelnych badań nad przyczyną tego zjawiska. Mechanizm może być podobny jak w przypadku innych parafilii. Charakterystyka parafilii patologicznych i niepatologicznych Rozpowszechnienie Parafilie patologiczne i niepatologiczne Brak weryfikacji empirycznej założeń psychoanalitycznych. Subiektywny charakter wczesnych więzi z rodzicami nie jest dobrym predyktorem zachowań związanych z ABDL przeważająca większość korelacji pomiędzy więzią macierzyńską i ojcowską a zachowaniami związanymi z ABDL była nieistotna statystycznie i bardzo mała (Hawkinson i Zamboni, 2014). Kryteria diagnostyczne Rodzaje parafilii Możliwości leczenia parafilii patologicznych Inne parafilie specyficzne i niespecyficzne Infantylizm parafiliczny

19 Prezentacja studiów przypadków

20 Program telewizyjny: Jerry Springer Show. Prezentacja studiów przypadków 1. Kobieta 22 lata, studentka. 2. Mężczyzna, kierowca ciężarówki. 3. Mężczyzna 61 lat, businessman. 4. Kobieta, 25 lat. 5. Kobieta. Kobieta, 22 lata, studentka, jej zachowania obejmują odgrywanie ról z okresu dziecięcego i noszenie pieluch, deklaruje, że pieluchy dają jej poczucie bezpieczeństwa i poczucie komfortu, nie wykazuje takich zachowań ciągle, deklaruje, że odgrywa role z okresu dziecięcego w towarzystwie chłopaka, nie uważa żeby to była choroba i coś, co powinno zostać wyleczone, wykazuje dużą wiedza za zakresu seksuologii (seksualność od urodzenia, która manifestuje się w różny sposób, etc.).

21 Program telewizyjny: Jerry Springer Show. Prezentacja studiów przypadków 1. Kobieta 22 lata, studentka. Mężczyzna, kierowca ciężarówki, deklaruje, że wcześnie odczuł pragnienia związane z odgrywaniem ról z okresu dzieciństwa, niekiedy ubiera się w ten sposób w miejscu publicznym. 2. Mężczyzna, kierowca ciężarówki. 3. Mężczyzna 61 lat, businessman. 4. Kobieta, 25 lat. 5. Kobieta.

22 Program telewizyjny: Jerry Springer Show. Prezentacja studiów przypadków 1. Kobieta 22 lata, studentka. 2. Mężczyzna, kierowca ciężarówki. 3. Mężczyzna 61 lat, businessman. Mężczyzna, 61 lat, businessman, prowadzi firmę dostarczającą akcesoria dla infantylistów parafilicznych. ocenił swoją matką jako zdystansowaną, używa pieluch przez cały czas, deklaruje, że od 5 lat (może już nie kontrolować procesu oddawania moczu?). 4. Kobieta, 25 lat. 5. Kobieta.

23 Program telewizyjny: My Strange Addiction. Prezentacja studiów przypadków 1. Kobieta 22 lata, studentka. 2. Mężczyzna, kierowca ciężarówki. 3. Mężczyzna 61 lat, businessman. 4. Kobieta, 25 lat. 5. Kobieta. Kobieta, 25 lat, transgender, ubiera się w dziecięce ubrania tak często jak tylko może (12 godzin w ciągu dnia), deklaruje, że te zachowania niwelują stres, każdego dnia śpi w kojcu, od 14 roku życia nosi pieluchy, niekiedy przez cały dzień, przeznacza wiele środków finansowych na akcesoria, wykazuje trudności w znalezieniu związku długoterminowego, deklaruje, że nie miała szansy być dziewczyną w okresie dzieciństwa, dlatego chce sobie stworzyć nowe wspomnienia, nie uważa, że powinna przestać, ponieważ nie ma ku temu powodu.

24 Program telewizyjny: Tyra Banks. Prezentacja studiów przypadków 1. Kobieta 22 lata, studentka. 2. Mężczyzna, kierowca ciężarówki. 3. Mężczyzna 61 lat, businessman. Kobieta, deklaruje, że lubi powracać do dzieciństwa, używa pieluch, w wieku 6 lat chciała ponownie wrócić do pieluch, jej deklarowanym motywem jest rozluźnienie, zdejmowanie odpowiedzialności osoby dorosłej, nie deklaruje problemów w związku, tylko niekiedy deklaruje związek z seksualnością. 4. Kobieta, 25 lat. 5. Kobieta.

25 Literatura

26 Literatura (1/2) American Psychiatric Association, Diagnostic and statistical manual of mentaldisorders (5th ed.), Washington D.C K. Imieliński, Zarys seksuologii i seksiatrii, Warszawa World Health Organization, The ICD-10 Classification of Mental and Behavioural Disorders. Diagnostic criteriafor research, Geneva N. Långström, M.C. Seto, Exhibitionistic and Voyeuristic Behavior in a Swedish National PopulationSurvey, Archives of Sexual Behavior 2006, nr 35, s Abdullahi H., Jafojo R.O., Udofia O., Paraphilia Among Undergraduates in a NigerianUniversity. Sexual Addiction & Compulsivity 2015, nr 22. S. Jahnke, R. RImhoff, J.Hoyer, Stigmatization of people with pedophilia: twocomparativesurveys. Archives of Sexual Behavior 2014, nr 44, s Kolmes K., Stock W., Moser C., Investigating bias in psychotherapy with BDSM clients. Journal of Homosexuality 2006, nr 50. Hucker S., Langevin R., Bain J., A double-blind trialof sex drivereducing medication in pedophiles, Annals of Sex Research 1988, nr 1, s Hanson R.K., Gordon A., Harris A.J., Marques J.K., Murphy W., Quinsey V.L., Seto M.C., First report of the collaborativeoutcomedata project on the effectiveness of psychological treatment for sex offenders, Sexual Abuse 2002, nr 14, s Thibaut F., De La Barra F., Gordon H., Cosyns P., Bradford, J.M., WFSBP Task Force on Sexual Disorders, The World Federation of Societies of Biological Psychiatry (WFSBP). Guidelines for the biological treatment of paraphilias, The World Journal of Biological Psychiatry 2010, nr 11. Meyer W.J., Cole C.M., Emory E., Depo provera treatment of sex offending behavior: an evaluation of outcome, The Bulletin of the American Academy of Psychiatry and the Law 1992, nr 20, s Babina, S.V., Dvoryanchikov N.V. (2015). Possibility of psychotherapeuticinterventionsfor peoplewith abnormal sexual preferences. Psychology and law psyandlaw.ru Vol. 2. pp

27 Literatura (2/2) Hall R.C., Hall R.C.W., A profile of pedophilia: definition, characteristicsof offenders, recidivism, treatment outcomes, and forensic issues, Mayo Clinic Proceedings 2007, nr 82, s Schlesinger, L.B. (2000). Serial offenders: current thought, recent findings. Boca Raton: CRC Press. D. Richard Laws, William O'Donohue: Sexual Deviance: Theory, Assessment, and Treatment. New York: The Guilford Press, 1997, s. p ISBN OCLC Holmes, S.T., Holmes, R.M. (2009) Sex Crimes: Patterns and Behavior. Thousand Oaks: Sage Publications. Swami, V., Tovee, M.J. (2009) Big beautiful women: the body size preferences of malefat admirers. The Journal of Sex Research, 46, Money, J. (1986). Lovemaps. New York: Prometheus Books and Irvington Publishers. Hawkinson, K., Zamboni, B. D. (2014). Adult baby/diaper lovers: an exploratory study of an online community sample. Archives of Sexual Behavior, 43, Corsini, R. (2002). The Dictionary of Psychology. New York: Routledge. Lehne, G.K., Money, J. (2003). Multiplex versus multipletaxonomy of paraphilia: Case example. Sexual Abuse: A Journal of Research and Treatment, 15, Freund, K., Blanchard, R. (1993). Erotic target location errors in malegender dysphorics, paedophiles, and fetishists. The British Journal of Psychiatry: The Journal of Mental Science, 162, Lewis, A. (2011). Ageplay: an adults only game. Counselling Australia, 11, 1-9. Oronowicz, W. (2015, listopad). Wybrane charakterystyki psychologiczne seksualnej subkultury infantylizmu parafilicznego. Referat zaprezentowany na Konferencji Naukowej: Społeczeństwo na rozdrożach, Warszawa. Organizator: Społeczna Akademia Nauk. DOI: /RG /1.

28 Dziękuję za uwagę Oronowicz, W. (2016, kwiecień). Zaburzenia parafiliczne a parafilie różnicowanie. Warsztat przeprowadzony na II Ogólnopolskiej Studenckiej Konferencji Seksuologicznej, Poznań. Organizatorzy: SKN Seksuologii i Psychologii Klinicznej i in. wojciech.oronowicz@snps.pl

29 Warsztat: Zaburzenia parafiliczne a parafilie różnicowanie Prowadzący: Wojciech Oronowicz. Uczestnicy warsztatów: Studenci medycyny lub psychologii od trzeciego roku włącznie. Materiały dodatkowe Opis warsztatu Założenia: Zakłada się, że uczestnik warsztatów uzyska wiedzę oraz umiejętności praktyczne w zakresie rozróżniania pomiędzy parafilią a zaburzeniem parafilicznym (zgodnie z klasyfikacją DSM-V). Cele warsztatu: 1. przedstawienie wiedzy dotyczącej parafilii oraz zaburzeń parafilicznych, 2. przedstawienie kryteriów diagnostycznych zaburzeń parafilicznych w DSM-V, 3. przedstawienie przykładów klinicznych spełniających kryteria zaburzeń parafilicznych. Plan warsztatu: 1. Parafilie - od patologii do różnic indywidualnych w zakresie seksualności człowieka. 2. Parafilie parafilii patologiczne i niepatologicznych. 3. Prezentacja studiów przypadków (w postaci materiałów filmowych i doniesień naukowych).