PRAWA PODSTAWOWE W UNII EUROPEJSKIEJ

Transkrypt

1 PRAWA PODSTAWOWE W UNII EUROPEJSKIEJ Marta Statkiewicz Katedra Prawa Międzynarodowego i Europejskiego Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytet Wrocławski

2 OCHRONA PRAW CZŁOWIEKA W EUROPIE

3 OCHRONA PRAW CZŁOWIEKA W EUROPIE I. SYSTEM RADY EUROPY Konwencja o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności (tzw. Europejska Konwencja Praw Człowieka, 3 września 1953) Europejski Trybunał Praw Człowieka (1959, Strasburg) II. SYSTEMY PAŃSTW EUROPEJSKICH

4 PRAWA PODSTAWOWE

5 PRAWA PODSTAWOWE ogólne zasady prawa UE, które czerpią swoje źródło z tradycji konstytucyjnych wspólnych dla państw członkowskich oraz umów międzynarodowych, których państwa te są stronami lub, przy których opracowaniu uczestniczyły, ze szczególnym uwzględnieniem porozumień i zakresu międzynarodowego prawa ochrony praw człowieka, w tym praw socjalnych, praw gospodarczych, praw kulturalnych oraz doświadczeń państw członkowskich w tym zakresie

6 UNIJNA OCHRONA PRAW PODSTAWOWYCH

7 UNIJNA OCHRONA PRAW PODSTAWOWYCH Sprawa 26/69 Stauder przeciwko Miasto Ulm Sprawa 11/70 Internationale Handelsgesellschaft mbh przeciwko Einfuhr- und Vorratsstelle für Getreide und Futtermittel

8 UNIJNA OCHRONA PRAW PODSTAWOWYCH Karta Socjalnych Praw Pracowników Strasburg, 1989 swoboda poruszania się i wyboru miejsca zamieszkania zatrudnienie i wynagrodzenie za pracę poprawa warunków życia i pracy ochrona socjalna swoboda zrzeszania się i negocjowanie umów zbiorowych kształcenie zawodowe równe traktowanie mężczyzn i kobiet informowanie, uwzględnianie opinii pracobiorców i współdziałanie ochrona zdrowia i bezpieczeństwo w pracy ochrona dzieci i młodzieży opieka nad ludźmi starszymi opieka nad niepełnosprawnymi

9 UNIJNA OCHRONA PRAW PODSTAWOWYCH Traktat z Maastricht 1993 Preambuła: potwierdzając swe przywiązanie do zasad wolności, demokracji, poszanowania praw człowieka i podstawowych wolności oraz państwa prawnego art. B (cele Unii): ( ) umacnianie ochrony praw i interesów obywateli Państw Członkowskich poprzez ustanowienie obywatelstwa Unii art. F ust. 2: Unia szanuje prawa podstawowe zagwarantowane w europejskiej Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, podpisanej w Rzymie 4 listopada 1950 roku, oraz wynikające z tradycji konstytucyjnych wspólnych dla Państw Członkowskich, jako zasady ogólne prawa wspólnotowego

10 UNIJNA OCHRONA PRAW PODSTAWOWYCH

11 KARTA PRAW PODSTAWOWYCH 3-4 czerwiec 1999 szczyt w Kolonii Konwent: 15 przedstawicieli głów państw i szefów rządów państw członkowskich przedstawiciel Przewodniczącego UE 16 deputowanych do PE 30 deputowanych parlamentów narodowych obserwatorzy: 2 sędziowie ETS i 2 przedstawiciele RE 7 grudnia 2000 szczyt w Nicei Przewodniczący PE Przewodniczący KE francuski minister spraw zagranicznych (prezydencja)

12 GODNOŚĆ CZŁOWIEKA art. 1 art. 5

13 GODNOŚĆ CZŁOWIEKA art. 1 art. 5 I. ochrona godności ludzkiej; II. III. prawo do życia; prawo do integralności cielesnej; IV. zakaz tortur i poniżającego traktowania lub karania; V. zakaz niewolnictwa i pracy przymusowej.

14 WOLNOŚĆ art. 6 art. 19

15 WOLNOŚĆ art. 6 art. 19 I. prawo do wolności i bezpieczeństwa osobistego; II. prawo do poszanowania prywatności i życia rodzinnego; III. ochrona danych osobowych; IV. prawo do zawarcia małżeństwa i założenia rodziny; V. wolność myśli, sumienia i religii; VI. wolność przepływu informacji i wyrażania opinii; VII. wolność zgromadzania się i stowarzyszania się; VIII. wolność sztuki i badań naukowych; IX. prawo do edukacji; X. wolność wyboru zawodu i prawo do zatrudniania się w każdym państwie UE; XI. XII. XIII. wolność prowadzenia działalności gospodarczej; prawo własności (w tym własności intelektualnej); prawo do azylu; XIV. ochrona na wypadek wydalenia i ekstradycji.

16 RÓWNOŚĆ art. 20 art. 26

17 RÓWNOŚĆ art. 20 art. 26 I. równość wobec prawa; II. zakaz wszelkiej dyskryminacji; III. poszanowanie różnorodności kulturowej, religijnej i językowej; IV. równość płci; V. prawa dziecka; VI. prawa osób starszych; VII. integracja osób niepełnosprawnych.

18 SOLIDARNOŚĆ art. 27 art. 38

19 SOLIDARNOŚĆ art. 27 art. 38 I. prawo pracowników do informacji i konsultacji; II. prawo do układów zbiorowych i wspólnych działań; III. prawo do pomocy społecznej i mieszkaniowej; IV. prawo do ochrony przed nieuzasadnionym zwolnieniem; V. prawo do dobrych warunków pracy; VI. zakaz pracy dzieci i ochrona pracującej młodzieży; VII. zakaz zwolnień z powodu macierzyństwa, VIII. prawo do zasiłku macierzyńskiego i opiekuńczego; IX. prawo do pomocy socjalnej; X. prawo dostępu do służby zdrowia; XI. ochrona środowiska; XII. ochrona konsumenta.

20 PRAWA OBYWATELSKIE art. 39 art. 46

21 PRAWA OBYWATELSKIE art. 39 art. 46 I. prawo do głosowania i kandydowania w wyborach do Parlamentu Europejskiego; II. prawo do głosowania i kandydowania w wyborach samorządowych; III. prawo do dobrej administracji; IV. prawo dostępu do dokumentów unijnych; V. prawo składania skarg do Rzecznika Praw Obywatelskich; VI. prawo składania petycji do Parlamentu; VII. prawo przemieszczania się i osiedlania; VIII. prawo do ochrony dyplomatycznej i konsularnej.

22 WYMIAR SPRAWIEDLIWOŚĆ art. 47 art. 50

23 WYMIAR SPRAWIEDLIWOŚĆ art. 47 art. 50 I. prawo do rzetelnego procesu sądowego (prawo do skutecznego środka prawnego i dostępu do bezstronnego sądu) II. III. domniemanie niewinności i prawo do obrony; zasada legalizmu i proporcjonalności w procesie karnym

24 POSTANOWIENIA OGÓLNE art. 51 art. 54

25 POSTANOWIENIA OGÓLNE art. 51 ZAKRES ZASTOSOWANIA 1. Postanowienia niniejszej Karty mają zastosowanie do instytucji, organów i jednostek organizacyjnych Unii przy poszanowaniu zasady pomocniczości oraz do Państw Członkowskich wyłącznie w zakresie, w jakim stosują one prawo Unii. Szanują one zatem prawa, przestrzegają zasad i popierają ich stosowanie zgodnie ze swymi odpowiednimi uprawnieniami i w poszanowaniu granic kompetencji Unii powierzonych jej w Traktatach. 2. Niniejsza Karta nie rozszerza zakresu zastosowania prawa Unii poza kompetencje Unii, nie ustanawia nowych kompetencji ani zadań Unii, ani też nie zmienia kompetencji i zadań określonych w Traktatach.

26 POSTANOWIENIA OGÓLNE art. 52 klauzule limitacyjne ZAKRES I WYKŁADNIA PRAW I ZASAD 1. Wszelkie ograniczenia w korzystaniu z praw i wolności uznanych w niniejszej Karcie muszą być przewidziane ustawą i szanować istotę tych praw i wolności. Z zastrzeżeniem zasad proporcjonalności, ograniczenia mogą być wprowadzone wyłącznie wtedy, gdy są konieczne i rzeczywiście odpowiadają celom interesu ogólnego uznawanym przez Unię lub potrzebom ochrony praw i wolności innych osób. 2. Prawa uznane w niniejszej Karcie, które są przedmiotem postanowień Traktatów, są wykonywane na warunkach i w granicach w nich określonych. 3. W zakresie, w jakim niniejsza Karta zawiera prawa, które odpowiadają prawom zagwarantowanym w europejskiej Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, ich znaczenie i zakres są takie same jak praw przyznanych przez tę konwencję. Niniejsze postanowienie nie stanowi przeszkody, aby prawo Unii przyznawało szerszą ochronę. /Europejska Konwencja Praw Człowieka/ 4. W zakresie, w jakim niniejsza Karta uznaje prawa podstawowe wynikające ze wspólnych tradycji konstytucyjnych Państw Członkowskich, prawa te interpretuje się zgodnie z tymi tradycjami. /systemy konstytucyjne państw członkowskich/

27 POSTANOWIENIA OGÓLNE art. 52 klauzule limitacyjne ZAKRES I WYKŁADNIA PRAW I ZASAD 5. Postanowienia niniejszej Karty zawierające zasady mogą być wprowadzane w życie przez akty prawodawcze i wykonawcze przyjęte przez instytucje, organy i jednostki organizacyjne Unii oraz przez akty Państw Członkowskich, gdy wykonują one prawo Unii, korzystając ze swoich odpowiednich uprawnień. Można się na nie powoływać w sądzie jedynie w celu wykładni tych aktów i kontroli ich legalności. 6. Ustawodawstwa i praktyki krajowe uwzględnia się w pełni, jak przewiduje to niniejsza Karta. 7. Wyjaśnienia sporządzone w celu wskazania wykładni niniejszej Karty są należycie uwzględniane przez sądy Unii i Państw Członkowskich.

28 POSTANOWIENIA OGÓLNE art. 53 POZIOM OCHRONY Żadne z postanowień niniejszej Karty nie będzie interpretowane jako ograniczające lub naruszające prawa człowieka i podstawowe wolności uznane, we właściwych im obszarach zastosowania, przez prawo Unii i prawo międzynarodowe oraz konwencje międzynarodowe, których Unia lub wszystkie Państwa Członkowskie są stronami, w szczególności przez europejską Konwencję o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności oraz przez konstytucje Państw Członkowskich.

29 POSTANOWIENIA OGÓLNE art. 54 ZAKAZ NADUŻYCIA PRAW Żadne z postanowień niniejszej Karty nie może być interpretowane jako przyznające prawo do podejmowania jakiejkolwiek działalności lub dokonywania jakiegokolwiek czynu zmierzającego do zniweczenia praw i wolności uznanych w niniejszej Karcie lub ich ograniczenia w większym stopniu, aniżeli jest to przewidziane w niniejszej Karcie.

30 KARTA PRAW PODSTAWOWYCH I. prawa I generacji praw człowieka (prawa obywatelskie i polityczne) II. prawa II generacji praw człowieka (prawa gospodarcze, społeczne i kulturalne) III. prawa III generacji praw człowieka (prawa zbiorowe)

31 KARTA PRAW PODSTAWOWYCH A KONSTYTUCJA DLA EUROPY

32 KARTA PRAW PODSTAWOWYCH A TRAKTAT LIZBOŃSKI Artykuł 6 TUE 1. Unia uznaje prawa, wolności i zasady określone w Karcie praw podstawowych Unii Europejskiej z 7 grudnia 2000 roku, w brzmieniu dostosowanym 12 grudnia 2007 roku w Strasburgu, która ma taką samą moc prawną jak Traktaty. Postanowienia Karty w żaden sposób nie rozszerzają kompetencji Unii określonych w Traktatach. Prawa, wolności i zasady zawarte w Karcie są interpretowane zgodnie z postanowieniami ogólnymi określonymi w tytule VII Karty regulującymi jej interpretację i stosowanie oraz z należytym uwzględnieniem wyjaśnień, o których mowa w Karcie, które określają źródła tych postanowień. 2. Unia przystępuje do europejskiej Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności. Przystąpienie do Konwencji nie ma wpływu na kompetencje Unii określone w Traktatach. 3. Prawa podstawowe, zagwarantowane w europejskiej Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności oraz wynikające z tradycji konstytucyjnych wspólnych Państwom Członkowskim, stanowią część prawa Unii jako zasady ogólne prawa.