BEZPIECZNE WPROWADZANIE DZIECKA W ŚWIAT TELEWIZJI INTERNETU I TELEFONU

Transkrypt

1 BEZPIECZNE WPROWADZANIE DZIECKA W ŚWIAT TELEWIZJI INTERNETU I TELEFONU Opracowanie: Mariola Borys Codzienna przestrzeń życia współczesnego dziecka dość gwałtownie się zmienia. Pojawiają się wciąż nowe źródła kształtujące dziecięce przeżycia i doświadczenia. Środowisko, w którym ono wzrasta, tworzy nie tylko to, co dzieje się w jego bezpośrednim otoczeniu, ale również to, co dociera do niego dzięki przekazowi pośredniemu, a więc za pomocą mediów elektronicznych. Dziecko żyje w świecie zdeterminowanym przez telewizję, wideo, komputer, Internet, telefon komórkowy, technologie cyfrowe. Dzisiaj start dzieci w kulturze rozpoczyna się od kontaktu z telewizją i innymi elektronicznymi mediami. Większość pierwszych doświadczeń dziecięcych ma charakter wizualno- medialny. Dzieci zaczynają korzystać z mediów elektronicznych bardzo wcześnie. Już dwu- i trzylatki codziennie oglądają programy telewizyjne, płyty CD, kasety wideo. Dzieci w wieku przedszkolnym coraz częściej oprócz telewizji korzystają z gier komputerowych oraz innych możliwości, jakie stwarza komputer i Internet, a także z telefonu komórkowego. Media elektroniczne towarzyszą dzieciom codziennie wypełniając im czas wolny i niejednokrotnie czas zajęć obowiązkowych. Dziecko zaś chętnie, z dużym zaangażowaniem, zanurza się w świat mediów elektronicznych. Wirtualny świat pociąga je bardziej niż otaczająca rzeczywistość. Prawidłowe korzystanie przez dziecko z mediów elektronicznych warunkuje w dużym stopniu to, czego uczy się ono z mediów, jakie zmiany o charakterze pozytywnym w nim zachodzą, kim ono staje się w wyniku tych relacji. Media są dzisiaj dla dziecka ważnym źródłem wiadomości z różnych dziedzin nauki, techniki, kultury, informacji o aktualnych wydarzeniach w kraju i na świecie. Wiadomości uzyskane tą drogą tworzą zakres spostrzeżeń, wyobrażeń i zostają przez dziecko zapamiętane. W ten sposób stanowią znaczącą bazę dla kształtowania pojęć. Należy przy tym zauważyć, że szerokim zakresie są to zupełnie nowe wiadomości, nieznane mu z innych źródeł. Technologie informacyjne pozwoliły nie tylko wejrzeć w głąb ziemi, oceanów, ludzkiego ciała, kosmosu, ale umożliwiły również mierzenie i wizualizację takich danych, które znajdują się poza możliwościami percepcyjnymi człowieka. Ważną role spełniają media również w rozwijaniu zainteresowań różnymi zjawiskami, wydarzeniami, rozbudzając w dziecku ciekawość poznawczą. Dobre pod względem edukacyjnym przekazy medialne stają się bogatym źródłem umożliwiającym uczenie się nowych wzorów zachowań, poznawanie określonych norm moralnych, społecznych, wartości, ocen. Nowe szanse rozwojowe stwarza dzisiaj dzieciom Internet. Korzystają one z gier komputerowych, z poczty elektronicznej, pogawędek sieciowych, z plików internetowych. Powstają strony i serwisy internetowe tworzone wyłącznie z myślą o najmłodszych internautach, prywatne strony www. prowadzone przez dzieci. Internet umożliwia im wybór i aktywne uczestnictwo w tworzeniu przekazów oraz prezentowanie ich innym 1

2 użytkownikom mediów. Sieć internetowa umożliwia dzieciom szybki dostęp do ogromnych zasobów różnych informacji, ich odkrywanie, poznawanie, odwiedzanie wielu miejsc na świecie, dostarcza materiałów do wykonywania różnych szkolnych zadań domowych. Coraz więcej pojawia się wartościowych programów multimedialnych, które wyzwalają aktywność poznawczą ucznia, umożliwiają działanie w dowolnym tempie, motywują do uczenia się, korzystania z różnych źródeł. Kontakt dziecka ze światem wirtualnym stwarza niewątpliwie nowe możliwości rozwojowe, choć jednocześnie niesie pewne zagrożenia. W dzisiejszym czasie nie można powstrzymać dziecka przed kontaktowaniem się ze światem ukazywanym czy stwarzanym przez media, ale jednocześnie należałoby, uświadamiając sobie możliwe zagrożenia, prowadzić edukację dziecka w zakresie sposobu kontaktowania się z tym światem. Codzienny, nierzadko dość długi kontakt dziecka z telewizją i innymi budzi niepokój lekarzy, ponieważ zauważają oni związek pomiędzy nieracjonalnym korzystaniem z mediów przez dziecko, a wzrostem chorób dziecięcych: oczu, układu kostnego nerwowego, chorób alergicznych. Dostrzega się również zagrożenia dotyczące sfery poznawczej osobowości dziecka (bierność intelektualna, relatywizm poznawczy, moralny, nabywanie tzw. świadomości medialnej), sfery emocjonalnej (uczucia lęku, strachu, nadmierna pobudliwość, koszmary senne), zachowań (agresywność, znieczulenie na agresję w życiu realnym). Zagrożeniem dla dziecka mogą być gry komputerowe, owe korespondencje, internetowe wędrówki, rzeczywistość wirtualna, uzależnienie od komputera, Internetu. Telewizja to fascynujące medium, pełne informacji o otaczającym nas świecie. Dzięki tematycznej różnorodności i atrakcyjnej formie wizualnej każdy znajdzie w niej coś dla siebie- trzeba tylko umiejętnie korzystać z bogatej oferty. Aby jednak telewizja mogła odgrywać pozytywną rolę w życiu dziecka, jego kontakty z nią muszą być w sposób przemyślany zorganizowane. Rolą rodzica jest dobór i wskazanie wartościowych programów lub filmów, dzięki którym dziecko zdobędzie odpowiednią wiedzę, rozwinie wyobraźnię i znajdzie inspiracje do zabawy. Program musi być dostosowany do możliwości rozwojowych dziecka. Oglądanie telewizji powinno być traktowane jako jedna z wielu, a nie jedyna forma aktywności dziecka. Czas oglądania telewizji powinien być w racjonalny sposób organizowany przez osoby dorosłe. Dziecko powinno poświęcać na telewizję tyle czasu, na ile pozwala jego wiek i stopień rozwoju (4-5-latki powinny oglądać tylko krótkie programy, najlepiej dobranocki, 6-9-latki mogą oglądać telewizję do 45 minut, latki bez szkody dla zdrowia mogą oglądać programy przez 60 minut, a jeśli dłużej, to z przerwą na odpoczynek od emocji). Niebagatelną rolę odgrywa wspólne oglądanie programów i prowadzenie rozmów na ten temat z dzieckiem. Dziecko do czwartego roku życia uważa, że wszystko, co pokazuje telewizja jest realne. W czwartym roku życia dokonuje się przełom w tej dziedzinie- dzieci odróżniają programy nierealistyczne od realistycznych, nadal jednak wierzą w prawdziwość tego, co widzą na ekranie. Dlatego ważne jest, aby oglądanie programów telewizyjnych było traktowane przez dorosłego jako okazja do wspólnego spędzenia czasu z dzieckiem i do rozmowy z nim po obejrzeniu programu. 2

3 Wskazówki i porady: Ucz oglądać świadomie- tak, by dziecko rozumiało telewizję Planujcie wspólnie, co chcecie oglądać Wybieraj ciekawe programy, filmy i kanały TV dedykowane dzieciom adekwatnie do wieku Oglądaj wspólnie z dzieckiem. Obserwuj jak się zachowuje, dyskutuj o tym, co widziało w telewizji Nie pozwól, aby dziecko oglądało telewizje non stop- określ, ile czasu może spędzić przed telewizorem. Daj dziecku przykład i wprowadź podobne zasady dla siebie Nie pozwól, aby oglądanie stało się sposobem na nudę Wyjaśniaj- niech filmowa fikcja nie miesza się z rzeczywistością Chroń dziecko przed oglądaniem obrazów pełnych przemocy- korzystaj z zabezpieczeń, obserwuj, jak dziecko reaguje na to, co zobaczy w TV Uświadom, że w domu to Ty kontrolujesz pilota. Zwracaj uwagę na to, co oglądasz przy dziecku Nie ustawiaj telewizora w pokoju dziecka. Wyłączaj telewizję podczas rodzinnych spotkań, odrabiania lekcji i posiłków Pamiętaj: telewizja nie zastąpi rodziców i rodziny, rozmowy, książki, sportu, kontaktów z rówieśnikami i zabawy. Internet to gigantyczna pajęczyna wielu mniejszych i większych sieci komputerowych: firmowych, uczelnianych i domowych, do której podłączone są miliony komputerów na całym świecie. Na podstawie badań prowadzonych przez Fundację Dzieci Niczyje z 2007 roku stwierdza się, że jedna czwarta dzieci poznaje Internet przed ukończeniem 6. roku życia, a ponad połowa dzieci zaczyna surfować po Internecie w wieku 7-12 lat. Dzieci te nie zawsze jednak wiedzą jak bezpiecznie poruszać się po Internecie i gdzie należy zachować ostrożność. Dlatego też zanim zainstalujemy dziecku Internet należy ustalić z nim zasady korzystania z komputera i Internetu oraz wyjaśnić jak właściwie z niego korzystać. Należy interesować się tym, co dziecko robi na komputerze i sprawdzać jakie strony internetowe odwiedza. Trzeba pokazać dziecku, że komputer może być używany nie tylko do zabawy, ale i do rozwijania zainteresowań czy nauki. Dziecko powinno wiedzieć, że należy chronić swoje dane, nie podawać dokładnych danych, adresów czy telefonów, aby żadna obca osoba, poznana w sieci nie odnalazła go po tych informacjach. 45% polskich nastolatków spotkało się ze znajomymi poznanymi w sieci, o czym wiedziało tylko 15% rodziców. Dobrze jest uprzedzić dziecko, by było ostrożne w publikowaniu zbyt osobistych informacji i dzieleniu się prywatnymi sprawami (np. problemami) z osobami znanymi tylko wirtualnie. Nie wiadomo przecież czy zalogowani podają prawdziwe informacje o sobie i czy w rzeczywistości są tymi ludźmi, za jakich się podają. Należy poinformować dziecko, by nie odbierało obrazu z kamer internetowych od obcych osób. Gdy dziecko prowadzi blog, powinno zabezpieczyć stronę hasłem i nikomu go nie podawać- ktoś niepowołany może opublikować na blogu niestosowne informacje i wpędzić dziecko w kłopoty. Z badań wynika, że dzieci i młodzi 3

4 ludzie nie rozmawiają o przykrych sytuacjach- nawet gdy chodzi o publikacje kompromitujących informacji. Aż jedna czwarta nastoletnich internautów nie mówi o tym fakcie nikomu. Rodzice czy pedagodzy o sytuacjach takich dowiadują się niezmiernie rzadko. Dlatego też należy przekonać dziecko, by mówiło nam o napotkanych w Internecie szkodliwych i nieodpowiednich treściach. Ważne jest też, by ustalić z dzieckiem, że zawsze zapyta o zgodę rodzica na umieszczanie w Internecie zdjęć swoich, rodziny, domu czy szkoły. Dla współczesnych dzieci w wieku przedszkolnym komputer jest elementem otaczającego je świata. Część dzieci posiada wystarczającą wiedzę proceduralną, która pozwala im korzystać z komputera w potrzebnym dla nich zakresie. Właściwie pokierowane przez dorosłego będą w przyszłości sensownie wykorzystywały komputer na co dzień. Wskazówki i porady: Rodzice powinni pierwsi wprowadzić dziecko w świat Internetu Wspólnie należy ustalić zasady korzystania z sieci Warto ostrzec dziecko przed pochopnym nawiązywaniem znajomości w sieci, podawaniem danych osobowych, odbieraniem i z nieznanych adresów, ściąganiem i instalowaniem plików Należy nauczyć dziecko, by porównywało wyszukane wiadomości z informacjami w fachowych źródłach Trzeba wyjaśnić dziecku, że nie należy obrażać innych internautów oraz by nie dać się sprowokować podczas wpisywania komentarzy. ważne kontakty tu zgłosisz problem i uzyskasz pomoc: - Infolinia dyzurnet@dyzurnet.pl - bezpłatna infolinia helpline@helpline.org.pl - tel Telefon komórkowy służy do prowadzenia rozmów, ale także jest profesjonalnym narzędziem do pracy i zabawy. Dzisiaj komórka to właściwie podręczny komputer, aparat cyfrowy, mini telewizor i odtwarzacz muzyki w jednym. Poza rozmowami daje możliwość wysyłania SMS-ów i MMS-ów. Telefonem można nagrać film, przesłać go do znajomego lub opublikować na stronie internetowej. Dziś wiele gier i konkursów promowanych przez media wiąże się z koniecznością wysyłania SMS-ów o podwyższonej opłacie. Dlatego w rękach młodego człowieka może być on maszynką do nabijania rachunków. Dziecko odbierające telefon komórkowy może paść ofiarą oszustów i osób napastliwych, dlatego też należy uczulić je, aby nie odbierało anonimowych telefonów ani nie odpowiadało na anonimowe wiadomości. Niebagatelną sprawą jest uświadomienie młodemu użytkownikowi telefonu, by wraz z aparatem nie przechowywał numeru PIN, a w przypadku kradzieży lub zagubienia telefonu niezwłocznie poinformował o zdarzeniu rodzica, policję czy operatora sieci. 4

5 W przypadku ewentualnej kradzieży dziecko straci nie tylko telefon, ale także kartę SIM i wszelkie dane zapisane w telefonie. Należy więc wyczulić je, aby dbało o bezpieczeństwo komórki: nie zostawiało jej bez opieki, nie rozmawiało w miejscach czy okolicznościach, w których istnieje ryzyko utraty telefonu. Telefony podczas rozmowy emitują określone pole elektromagnetyczne, które może nie być obojętne dla ludzkiego organizmu. Warto więc ograniczać ekspozycję dzieci na działanie fal radiowych przez nie wysyłanych. Można zachęcić dziecko, by zamiast dzwonić, wysyłało wiadomości tekstowe (wówczas telefon znajduje się z dala od głowy) lub zaopatrzyć dziecko w zestaw słuchawkowy, który redukuje działanie fal radiowych. Zanim dziecko użyje telefonu komórkowego po raz pierwszy należy: Ustalić w jaki sposób będzie korzystało z telefonu, a uzgodnione zasady powinny zmieniać się i dojrzewać wraz z wiekiem Ustalić, aby nie robiło zdjęć i nie nagrywało filmów bez zgody osób filmowanych. Nie może też wysyłać i przekazywać zdjęć, które mogą wprawić innych w zakłopotanie Zdecydować, czy zablokować lub ograniczyć w telefonie dziecka opcje dostępu do Internetu Uczulić dziecko, by nie przechodziło przez jezdnię, gdy słucha muzyki lub rozmawia przez telefon, nie odbierało anonimowych telefonów i nie odpowiadało na anonimowe wiadomości Jeśli dziecko spotka się z jakąkolwiek przemocą słowną, drażliwymi SMS-sami, straszeniem przez telefon czy nagabywaniem, należy zgłosić to policji. Internet, telewizja, telefon są dziś obecne w życiu każdego człowieka, nawet tego bardzo młodego. Najważniejsze, abyśmy my- dorośli- wskazywali, jak bezpiecznie ich używać, czego unikać oraz jak się zachowywać, by nie szkodzić sobie, ani innym. Pokazujmy naszym dzieciom pozytywne strony mediów, ale nie zapominajmy o ostrzeganiu i tłumaczeniu im, jak unikać niebezpiecznych sytuacji. Dzieciństwo to wyjątkowy czas. Warto, byśmy umieli mądrze je chronić i pielęgnować. LITERATURA: 1. I Pulak, Dziecięcy świat w Internecie-potrzeby i niebezpieczeństwa 2. J. Izdebska, Dziecko w świecie mediów elektronicznych 3. Wychowanie w Przedszkolu 3/2002 Dziecko w świecie wirtualnym M. Kielar-Turska 4. Przewodnik dla rodziców Bezpieczne media 5