EDUKACJA CZYTELNICZA I MEDIALNA

Transkrypt

1 EDUKACJA CZYTELNICZA I MEDIALNA Program edukacyjny III etapu kształcenia do realizacji we współpracy z biblioteką pedagogiczną oprac. Anna Kulfan Centrum Edukacji Nauczycieli w Suwałkach Filia w Augustowie

2 Program edukacji czytelniczej i medialnej dla szkół ponadgimnazjalnych realizowany we współpracy z biblioteką pedagogiczną W dobie szybkiego rozwoju cywilizacji, nauki i kultury, zmieniającego się rynku pracy, konieczności doskonalenia umiejętności oraz przekwalifikowania się (czasem nawet kilkakrotnie w ciągu życia) uruchamiają szerokie potrzeby czytelnicze w każdej dziedzinie aktywności ludzkiej. I nie ma większego znaczenia to, że słowo drukowane będzie docierało do czytelnika coraz częściej w formie wyświetlonej na monitorze komputera. To tylko technika istota czytelnictwa pozostanie ta sama: komunikowanie się, przekazywanie myśli i informacji od nadawcy do odbiorcy, od autora do czytelnika. Technologie informacyjne wyznaczają obecnie rozwój i oblicze współczesnej nauki i edukacji. Nauczyciel musi znaleźć odpowiedź na pytanie, jak nowocześnie realizować kształcenie i jak pomagać uczniom w kształtowaniu kompetencji kluczowych poprzez zastosowanie nowych technologii informacyjnych oraz jak go przygotować do samodzielnego zdobywania wiedzy, jej przetwarzania, a tym samym do uczestnictwa w kształceniu ustawicznym. Umiejętność szybkiego i racjonalnego czytania, efektywnego rozumienia tekstu, pozyskiwania i przekształcania informacji, zorganizowania sobie przez ucznia warsztatu ułatwiającego spożytkowanie efektów czytelnictwa czyli umiejętność organizowania pracy umysłowej jest nie do przecenienia w dobie szybkiego rozwoju cywilizacji. Media stały się również podstawowym źródłem zachowań i wpływów na kształtowanie postaw, dlatego też mają niezmiernie istotny wpływ na proces wychowawczy. Uczenie krytycznego i selektywnego korzystania z różnych form medialnych w dobie globalizacji przekazu oraz kultury masowej powinny być wbudowane w proces uczenia się i wychowania. Myślą przewodnią ścieżki edukacyjnej edukacja czytelnicza i medialna jest zapewnienie młodemu pokoleniu szerokiego i wszechstronnego dostępu do informacji wraz z wykształceniem kompetencji do jej oceny merytorycznej i selekcji oraz sprawnością techniczną dotarcia do potrzebnych źródeł. W jej

3 realizację powinno być zaangażowanych wiele podmiotów. Jest tu także miejsce na działalność bibliotek pedagogicznych, szczególnie w małych miejscowościach, gdzie dostęp do instytucji gromadzących różnorodne źródła informacji jest ograniczony. Poniższy program oraz jego realizacja są próbą włączenia się Biblioteki Pedagogicznej w Augustowie w to trudne, czasochłonne, ale nieuniknione zadanie, które jest mozolnie realizowane przez polskie szkoły. Cele ogólne edukacji czytelniczej i medialnej (na podst. Podstawy programowej kształcenia ogólnego ): (Rozporządzenie MENiS z dn r. w sprawie postawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół {Dz.U nr 51, poz Ścieżki edukacyjne. Edukacja czytelnicza i medialna}). 1. Kształtowanie pożądanych postaw czytelniczych, wyrabianie i utrwalanie kultury czytelniczej, bibliotecznej i informacyjnej ; 2. Poszukiwanie, porządkowanie, przechowywanie, przetwarzanie, interpretowanie i wykorzystywanie informacji z różnych źródeł oraz efektywne posługiwanie się technologią informacyjną jako przygotowanie do samokształcenia oraz kształcenia ustawicznego; 3. Planowanie, organizowanie i ocenianie własnej nauki, przyjmowania za nią coraz większej odpowiedzialności; 4. Efektywne współdziałanie w zespole i umiejętność pracy w grupie, budowanie więzi międzyludzkich, podejmowanie indywidualnych i grupowych decyzji, skuteczne działanie na gruncie zachowania obowiązujących norm; 5. Rozumienie natury i roli mediów we współczesnej cywilizacji, zdobycie umiejętności przekazu i krytycznego odbioru treści komunikatów medialnych oraz zachowanie dystansu i krytycyzmu wobec informacji przekazywanych przez media; 6. Posługiwanie się narzędziami medialnymi i technicznymi w realizacji zamierzonych celów; 7. Nabycie postawy klienta instytucji przechowujących dobra kultury oraz rynku wydawniczego, konsumenta usług księgarskich.

4 Cele edukacyjne modułu czytelniczo-informacyjnego oraz medialnego 1. Wprowadzenie uczniów w technologię, organizację i higienę pracy umysłowej jako przygotowanie do egzaminu maturalnego, studiów wyższych; 2. Przygotowanie do samokształcenia i pracy twórczej poprzez umiejętne wyszukiwanie, analizę, krytyczną ocenę, selekcję i wykorzystywanie w nauce szkolnej i samokształceniu informacji pochodzących z różnych źródeł; 3. Poznanie instytucji udostępniających źródła informacji i dobra kultury oraz kształtowanie postawy konsumenta dóbr kultury, rynku wydawniczego oraz usług księgarskich; 4. Poznanie podstawowych języków informacyjnych, systemów wyszukiwawczych, katalogów tradycyjnych i elektronicznych w bibliotekach naukowych i bibliotekach szkół wyższych; 5. Kształcenie umiejętności korzystania z bazy komputerowej, programów edukacyjnych, katalogów elektronicznych bibliotek naukowych oraz Internetu; 6. Zapoznanie ze sposobami sporządzania opisów bibliograficznych różnych źródeł informacji oraz bibliografii załącznikowej, zestawienia bibliograficznego oraz zdobycie przez uczniów umiejętności używania przypisów bibliograficznych; 7. Zaznajomienie uczniów z polską bibliografią narodową, bibliografiami specjalnymi oraz sposobem sporządzania bibliografii załącznikowej do pracy naukowej; 8. Kształtowanie świadomego i krytycznego użytkownika prasy, czasopism oraz wydawnictw informacyjnych, poznanie mechanizmów komunikowania się przez prasę, mechanizmu kreowania ocen i opinii, dyskusji społecznej i politycznej; 9. Kształcenie umiejętności poszukiwania, porządkowania i wykorzystywania informacji z różnych źródeł oraz efektywnego posługiwania się technologią informacyjną; 10. Rozwijanie umiejętności analizowania komunikatów medialnych i odczytywania znaków i kodów dosłownych i kontekstowych; 11. Kształtowanie krytycznej postawy oraz dystansu wobec informacji przekazywanych przez media; 12. Kształcenie umiejętności posługiwania się narzędziami medialnymi i technicznymi : magnetofon, aparat cyfrowy, kamera wideo, skaner, kserokopiarka i in.

5 Treści: 1. Warsztat samokształceniowy ucznia sprawnie i szybkie czytanie, umiejętnie pozyskiwanie informacji, selekcja treści, umiejętność sporządzania notatek, bibliografii, planowanie, motywacja. Higiena pracy umysłowej; 2. Tradycyjne i nowoczesne źródła informacji (od książki do przekazów internetowych); najnowsze techniki informacyjne i ich dostępność; 3. Kompetencje czytelnicze niezbędne do odbioru tekstów literackich, naukowych i popularnonaukowych; 4. Współczesne instytucje wydawnicze i instytucje zajmujące się dystrybucją książek i prasy; 5. Instytucje udostępniające źródła informacji i dobra kultury (biblioteki, archiwa, muzea, teatry, kina, itd.); 6. Biblioteka Narodowa, biblioteki naukowe i biblioteki szkół wyższych jako źródła informacji; 7. Języki informacyjne, systemy wyszukiwacze, katalogi tradycyjne i elektroniczne jako warsztaty informacyjnobibliograficzne; 8. Bibliografie jako źródła informacji pośredniej o piśmiennictwie rodzaje, formy wydawnicze, bibliografia narodowa; 9. Opis bibliograficzny różnego typu dokumentów jako podstawa każdego typu bibliografii. Bibliografia załącznikowa, zestawienie tematyczne opisy, źródła, normy; 10. Internet - jego zasoby i zagrożenia; 11. Globalizacja życia. Cywilizacja informacyjna i kultura mediów; 12. Media komunikacja medialna, zadania i sposoby jej realizacji. Wpływ mediów na różne aspekty życia człowieka - zagrożenia; 13. Dzieło medialne i jego ocena. Propaganda i manipulacja w mediach; 14. Narzędzia medialne i techniczne umiejętność posługiwania się nimi oraz jako pomoc w samokształceniu i prezentowaniu wiedzy.

6 Moduł czytelniczo-informacyjny szczegó- Cele łowe Treści nauczania Procedury osiągania celów Osiągnięcia Uczeń potrafi: Instytucje udostępniające źródła informacji i dobra kultury współczesne instytucje wydawnicze i instytucje zajmujące się dystrybucją książek i prasy, biblioteki ich rodzaje, zadania, usługi, dokumenty w nich gromadzone i udostępniane, strony internetowe bibliotek, katalogi, Biblioteka Narodowa, archiwa, dokumenty w nich gromadzone i udostępniane, strona internetowa archiwum, muzea ich rodzaje, zbiory, zadania, usługi edukacyjne, ośrodki upowszechniania kultury (teatry, filharmonie, kina, ośrodki kultury), rynek wydawniczy i informacja o nim (wydawca, wydawnictwo, oferta wydawnicza, sieć księgarska, zapowiedzi wydawnicze, reklama książek, omówienia prasowe, recenzje nowości wydawniczych). 1. Okoliczny rynek wydawniczy zbieranie informacji; 2. Omówienie instytucji udostępniających źródła informacji i dobra kultury zadania, usługi, udostępnianie; 3. Kształtowanie postawy klienta rynku wydawniczego; 4. Utrwalanie nawyku korzystania z usług księgarskich, bibliotecznych; 5. Kształtowanie nawyku sięgania po wydawnictwa informacyjne, wyrabianie postawy racjonalnego konsumenta informacji; 6. Rozbudzanie potrzeb czytelniczych i informacyjnych; 7. Oglądanie stron internetowych bibliotek uczelni wyższych, Biblioteki Narodowej, archiwum, muzeum; 8. Zachęcanie uczniów do korzystania z teatrów, muzeów, ośrodków kultury; 9. Zachęcanie do uczęszczania na odczyty, wystawy, spotkania literackie. wymienić różne instytucje udostępniające źródła informacji i dobra kultury, określić rodzaje, zadania, usługi różnych instytucji naukowych i kulturalnych, korzystać z informacji w różnych instytucjach według potrzeb, wyszukać w Internecie informacje o instytucjach w naszym regionie, uzasadnić swoje decyzje w sprawie wyboru określonej oferty wydawniczej, naukowej, kulturalnej, wymienić instytucje rynku wydawniczego ogólnopolskiego i regionalnego oraz jest jego czynnym klientem, wyrobić w sobie nawyk odwiedzania księgarń, antykwariatów, gromadzenia własnego księgozbioru, kupowania lub prenumeraty czasopism, być aktywnym klientem instytucji udostępniających źródła informacji i dobra kultury.

7 Biblioteka szkolna i pedagogiczna jako centra dydaktycznoinformacyjne regulaminy i statuty biblioteki pedagogicznej, szkolnej, dokumenty gromadzone w bibliotece i ich wartość informacyjna, katalogi biblioteczne, kartoteki tradycyjne i ich rodzaje, wydawnictwa informacji pośredniej i bezpośredniej, katalog i księgozbiór podręczny, katalogi zbiorów specjalnych, wzory kart katalogowych i kartotekowych, układ kart w katalogach, komputerowa baza Bibliografii Zawartości Czasopism, bazy bibliotek uczelni wyższych i Biblioteki Narodowej, bazy komputerowe jako źródło informacji i pomoc przy sporządzaniu bibliografii. 1. Omówienie historii powstania bibliotek pedagogicznych, jej zadań, funkcji, rodzaju księgozbioru oraz rodzaju czytelników; 2. Omówienie warsztatu informacyjnego biblioteki; 3. Omówienie rodzajów i funkcji wydawnictw informacji bezpośredniej i pośredniej, typologii źródeł informacji; 4. Porównanie opisów bibliograficznych w katalogu tradycyjnym i w katalogu komputerowym; 5. Analiza komputerowej bazy Bibliografii Zawartości Czasopism; 6. Przegląd baz bibliotek uczelni wyższych; 7. Wyposażenie uczniów w kompetencje niezbędne do korzystania z warsztatu informacyjnego biblioteki i dokumentów zgromadzonych w bibliotece. przestrzegać regulaminu biblioteki oraz zachować się właściwie, określić statutowe zadania i funkcje bibliotek szkolnych i pedagogicznych, wie jakie są działy w bibliotece oraz zna ich przeznaczenie, znajdować odpowiednie dla swoich potrzeb i zainteresowań materiały, książki, czasopisma, zbiory specjalne i inne dokumenty, korzystać z różnych wydawnictw informacji bezpośredniej i pośredniej, wybrać odpowiedni katalog do poszukiwań dokumentów, korzystać z katalogów i kartotek tradycyjnych i elektronicznych, korzystać z baz Biblioteki Narodowej i bibliotek uczelnianych. Warsztat samokształceniowy ucznia. Techniki, organizacja i higiena pracy umysłowej warsztat pracy umysłowej ucznia, (miejsce pracy, biblioteka domowa, kartoteki bibliograficzne i tekstowe, uporządkowany zbiór notatek, wykorzystywanie komputera, posługiwanie się sprzętem medialnym), kompetencje czytelnicze niezbędne do odbioru tekstów literackich, naukowych i popularnonaukowych - sprawne i szybkie czytanie, informacje pochodzące z różnych źródeł - selekcja treści, rzetelność informacji, umiejętność sporządzenia różnego rodzaju notatek i bibliografii, wiedza na temat powszechnie dostępnych zasobów informacyjnych tradycyjnych i nowoczesnych (od książki do prze- 1. Szybkie i sprawne czytanie jako sposób na zdobycie wiadomości i zaspokajania potrzeb poznawczych; 2. Umiejętne i sprawne wykorzystywanie informacji z różnych źródeł; 3. Samodzielne wyszukiwanie materiałów na określony temat za pomocą katalogów i kartotek (tradycyjnych i nowoczesnych); 4. Poznanie podstawowych systemów wyszukiwawczych warsztatu informacyjnego tradycyjnego i nowoczesnego; 5. Opanowanie sposobu docierania do źródeł, selekcjonowana, przetwarzania i przechowywania informacji; 6. Poznanie elementów warsztatu samokształceniowego ucznia : domowe źródła informacji, przestrzegać zasad higieny pracy i higieny umysłowej, pracować nad doskonaleniem szybkości czytania ze zrozumieniem oraz zastosować odpowiednią technikę czytania zależnie od celu i rodzaju tekstu, porządkować swój domowy zestaw źródeł informacji oraz uzupełniać go i rozwijać, samodzielnie przestudiować określone teksty i włączyć je do opanowanego już zasobu wiedzy, stosować techniki związane z szybkim wyborem książek i innych tekstów niezbędnych do uczenia się, przetworzyć i zachować pozyskaną informację, by wykorzystać ją w razie

8 kazów internetowych), techniki utrwalania wyselekcjonowanych informacji (notatki, wykresy, tabele), techniki uczenia się pamięciowego, techniki organizacji danych w pliki tekstowe, graficzne, dźwiękowe, wideo, kryteria wskazujące na rzetelność i obiektywizm informacji, bibliografie jako podstawa procesu organizacji nauki własnej i samokształcenia, organizacja i higiena pracy umysłowej planowanie, motywacja, relaks i koncentracja, higiena czytania i oglądania, słuchania, pracy z komputerem, problem uzależnień i nałogów ( telemania, komputero i internetomania, pracoholizm), zarządzanie informacją (przetwarzanie, przechowywanie, sortowanie, wyszukiwanie, organizowanie, udostępnianie docieranie do informacji), prezentowanie wiedzy - strategie, wykresy, zestawienia, tabele, istota, cele i źródła samokształcenia - rola ustawicznego kształcenia się i samokształcenia w życiu współczesnego człowieka względy ekonomiczne i potrzeba samorealizacji. umiejętność dotarcia do potrzebnej informacji : znajomość warsztatu informacyjnego biblioteki szkolnej i korzystania z niego, opanowanie schematu postępowania podczas poszukiwania informacji na określony temat, umiejętność korzystania z Internetu, umiejętność szybkiego wyboru książki oraz technik czytania i studiowania, a także dokumentowania i przechowywania informacji - plan, tezy, konspekt, streszczenie, cytat, adnotacja, techniczne utrwalanie, przechowywanie (kartoteka), usprawnianie pamięci poprzez wykorzystywanie specjalnych technik, kształcenie umiejętności organizacji danych w pliki tekstowe, graficzne, dźwiękowe, wideo; wykorzystywanie zdobytej wiedzy w praktyce szkolnej i prywatnej w różnych dziedzinach aktywności twórczej, planowanie pracy, rozrywki i odpoczynku w skali dnia, tygodnia, planowanie lektury i korzystania z mediów, tworzenie warsztatu pracy umysłowej (miejsce pracy, biblioteka domowa, kartoteki bibliograficzne i tekstowe, uporządkowany zbiór notatek, wykorzystywanie komputera, posługiwanie się sprzętem medialnym), higiena odżywiania się, snu i odpoczynku, higiena czytania, oglądania i pracy z komputerem, walka ze stresem, twórcze myślenie. potrzeby, korzystać ze zbiorów i warsztatu informacyjnego bibliotek, także za pomocą automatycznych systemów wyszukiwawczych, sprawnie, szybko notować i selekcjonować wiadomości, sporządzić różne rodzaje notatek, organizować dane w pliki tekstowe, graficzne, dźwiękowe, wideo, opracować plan, konspekt, streszczenie, cytat, adnotację, zorganizować warsztat pracy umysłowej i systematycznie go uzupełniać, stosować zakładki, podkreślenia, zakreślenia i notatki marginalne w tekstach (własnych), stosować wybrane metody sprawnego uczenia się, pracować nad usprawnianiem pamięci, stosować skuteczną strategię rozwiązywania problemów, opracować tygodniowy plan czynności i przestrzegać go, zaplanować lekturę, audycje radiowe i telewizyjne do wysłuchania i obejrzenia, podejmować próby samokształcenia zgodnie ze swoimi zainteresowaniami i możliwie wcześnie wybranym kierunkiem dalszego kształcenia, uzasadnić celowość kształcenia się ustawicznego i samokształcenia.

9 Wyszukiwanie informacji w różnych źródłach. Tradycyjne i zautomatyzowane systemy wyszukiwawcze tradycyjne i nowoczesne źródła informacji (od książki do przekazów internetowych), najnowsze techniki informacyjne i ich dostępność, tradycyjne i nowoczesne warsztaty informacyjne bibliotek, tradycyjne i nowoczesne systemy i języki wyszukiwawcze, UKD jako podstawowy język informacyjny biblioteki szkolnej i pedagogicznej, źródła kwerendy bibliograficznej do prac, zestawienia bibliograficzne materiałów na dany temat ( bibliografia załącznikowa), rewersy, kwerendy. 1. Źródła informacji bezpośredniej i pośredniej ćwiczenia grupowe; 2. Tradycyjne i nowoczesne źródła informacji ćwiczenia w wyszukiwaniu, gromadzeniu, selekcjonowaniu, przetwarzaniu informacji na określony temat; 3. UKD jako język wyszukiwawczy, schemat, sposoby klasyfikacji zbiorów, drogi dotarcia do informacji, etapy wyszukiwania materiałów na określony temat, prawidłowe wypełnianie rewersów; 4. Wyszukiwanie materiałów na określony temat w bazach elektronicznych różnych bibliotek wg indeksów, kryterium, wg numeru rekordu, wg JHP i UKD praca w zespole; 5. Sporządzanie bibliografii na zadany temat na podstawie materiałów z różnych źródeł. korzystać z różnych źródeł informacji, wyszukiwać w bazach elektronicznych materiałów wg indeksów, wg kryterium, wg numeru rekordu, wyszukiwać w elektronicznych mediach i katalogach ( np. bibliotek uniwersyteckich) informacji na zadany temat, posługując się komputerem i wybraną przeglądarką internetową, dobrać źródło informacji do potrzeb, pracować w grupie : rozdzielić zadania, zdać relację z wyników pracy, zastosować wcześniej nabyte umiejętności sporządzania bibliografii załącznikowej, za pomocą UKD dotrzeć do potrzebnych informacji, wypełniać rewersy, kwerendy. Bibliografie jako źródło informacji o piśmiennictwie źródła informacji pośredniej i bezpośredniej, bibliografia jako pośrednie wydawnictwo informacyjne, rodzaje bibliografii ze względu na zasięg, zakres treści itd., bibliografia a katalog biblioteczny, formy wydawnicze bibliografii (wydawnictwa zwarte, czasopisma, bibliografia załącznikowa), katalogi wydawnicze, układ treści bibliografii (zrąb główny, indeksy i ich rola), opis bibliograficzny dokumentu jako element składowy bibliografii, komputerowa baza jako pomoc przy sporządzaniu bibliografii. 1. Przypomnienie znanych rodzajów źródeł informacji pośredniej i bezpośredniej, 2. Omówienie bibliografii znajdujących się w bibliotece pedagogicznej z podziałem na : zakres treści dokumentu, zasięg chronologiczny, wskazanie możliwości porządkowania dokumentów (alfabetycznie, chronologicznie, rzeczowo itd.), zwrócenie uwagi na elementy składowe bibliografii, układ treści; 3. Omówienie podstawowego elementu bibliografii, jakim jest opis bibliograficzny dokumentu; 4. Praca w grupach : wyszukiwanie w bazie komputerowej informacji na określone tematy (np. narkomania, agresja) oraz odróżnić bibliografię od katalogu bibliotecznego, rozpoznać bibliografię spośród innych źródeł informacji, wymienić i określić funkcje Bieżącej Bibliografii Narodowej, korzystać z różnego typu bibliografii, korzystać z baz danych bibliograficznych w Internecie, wykorzystać komputerową bazę MAK do sporządzania bibliografii, rozpoznać podstawowy element bibliografii opis bibliograficzny. wykazać przydatność bibliografii w samodzielnej pracy.

10 sporządzanie krótkich bibliografii; 5. Przegląd wybranych bibliografii - ćwiczenia w korzystaniu z nich. za- Opracowanie bibliografii łącznikowej opis bibliograficzny książki, fragmentu, artykułu w czasopiśmie, ilustracji, dokumentu elektronicznego, strony internetowej, itd., normy opisu bibliograficznego w bibliografii załącznikowej (podstawa opisu, wyróżnienia graficzne, skróty, itd.), forma opisu wydawnictwa zwartego i czasopisma, układ opisów w bibliografii załącznikowej redagowanie bibliografii załącznikowej, zestawienie tematyczne związane z określonym zagadnieniem, przydatność bibliografii załącznikowej w redagowaniu różnych form wypowiedzi, przypisy z opisami bibliograficznymi - różnice w znakach umownych, przypisy bibliograficzne (zasady stosowania i możliwe rozwiązania). 1. Przypomnienie wiadomości na temat bibliografii (rodzaje, układ, elementy składowe, itd.); 2. Określenie terminów : ISBN, ISSN, dokument offline, online, opis bibliograficzny, przypis bibliograficzny, wydawnictwo zwarte, ciągłe, autor korporatywny, itd.); 3. Omówienie poszczególnych elementów opisu z podziałem na : dokumenty drukowane, dokumenty audiowizualne, dokumenty elektroniczne; 4. Omówienie zasad sporządzania bibliografii załącznikowej (podstawa opisu, kolejność elementów opisu, język i pisownia, transliteracja, skróty, wyróżnienia graficzne i interpunkcja, uzupełnienia i sprostowania); 5. Sporządzanie bibliografii załącznikowej na podstawie wykonanych opisów szeregowanie opisów; 6. Wykonywanie ćwiczeń grupowych - sporządzanie opisów bibliograficznych różnego typu dokumentów oraz krótkich bibliografii załącznikowych. 7. Ćwiczenie różnych sposobów używania przypisów. wybrać odpowiednie elementy opisu dokumentu do opisu bibliograficznego, rozróżniać i stosować poszczególne elementy opisu bibliograficznego w odniesieniu do poszczególnych rodzajów dokumentów (drukowanych, elektronicznych, zwartych, ciągłych), sporządzić opis bibliograficzny różnego rodzaju dokumentów (drukowanych, zwartych, ciągłych, elektronicznych na różnych nośnikach oraz online), zebrać materiał bibliograficzny na określony temat i poprawnie zredagować bibliografię załącznikową do prac pisemnych, maturalnych, sporządzić przypisy. Sporządzanie tematycznych zestawień bibliograficznych, normy opisu różnego rodzaju dokumentów (drukowanych, audiowizualnych i elektronicznych), szeregowanie opisów zasady redagowania zestawienia bibliograficznego i 1. Zbieranie materiałów na określony temat z różnych źródeł; 2. Opracowywanie materiału na kartkach do kartoteki - wykonanie opisów bibliograficznych poszczególnych dokumentów wg skorzystać ze źródeł informacji pośredniej i bezpośredniej, samodzielnie opracować karty do kartoteki, samodzielnie i prawidłowo sporządzić

11 bibliografii załącznikowych do prac naukowych bibliografii załącznikowej, literatura podmiotu i literatura przedmiotu zasady sporządzania bibliografii, zestawienie bibliograficzne do pracy maturalnej i naukowej. normy; 3. Sporządzanie tematycznego zestawienia bibliograficznego na podstawie wykonanych opisów zasady szeregowania opisów, wykaz skrótów, załączniki, itd. 4. Prezentacja wykonanych zestawień bibliograficznych na podstawie materiałów zgromadzonych z katalogów i kartotek tradycyjnych i elektronicznych. zestawienie bibliograficzne do własnej pracy z wykorzystaniem różnorodnych źródeł informacji, swoją pracą przyczynić się do poszerzania bazy informacyjnej biblioteki. Bibliografie. Polska bibliografia narodowa rodzaje bibliografii ze względu na zakres treściowy opisywanych dokumentów (ogólne i specjalne), zasięg chronologiczny (retrospektywne, bieżące, prospektywne), rodzaj opisu dokumentów (rejestracyjne, adnotowane), formy wydawnicze bibliografii (wydawnictwa zwarte, czasopisma bibliograficzne, bibliografie załącznikowe, katalogi wydawnicze, zestawienia bibliograficzne opracowywane przez biblioteki) Polska bibliografia narodowa, Bibliografie dostępne w Internecie, Bibliografia w Internecie - ćwiczenia w korzystaniu z nich. 1. Przeglądanie różnych bibliografii, porównywanie i ustalanie rodzajów bibliografii; 2. Nazywanie form wydawniczych bibliografii (wydawnictwa zwarte, czasopisma bibliograficzne, bibliografie załącznikowe, katalogi wydawnicze, zestawienia bibliograficzne opracowywane przez biblioteki); 3. Omówienie polskiej bibliografii narodowej; 4. Analizowanie bibliografii dostępnych w Internecie; 5. Przegląd wybranych bibliografii, ćwiczenia w korzystaniu z nich. wybrać odpowiednie bibliografie do swoich potrzeb i znaleźć w nich poszukiwane materiały, korzystać z różnego typu bibliografii, skorzystać z polskiej bibliografii narodowej na stronie internetowej, skorzystać z baz danych bibliograficznych w Internecie, docenić wartość bibliografii w nauce oraz samokształceniu.

12 Moduł medialny szczegó- Cele łowe Treści nauczania Procedury osiągania celów Osiągnięcia Uczeń potrafi Nowoczesne technologie informacyjne i ich zastosowanie komputer i edytory tekstów jako narzędzia pracy, multimedia i Internet jako źródła informacji, drukarki, kopiarki, skanery jako nowoczesne urządzenia techniczne, podstawowe urządzenie rejestrujące rzeczywistość (aparat fotograficzny, kamera, magnetowid, dyktafon cyfrowy itd.), urządzenia prezencyjne : tablice graficzne, tablice interaktywne, diaskop, grafoskop, magnetowid, wideoprojektor, rzutnik multimedialny. 1. Rozwijanie umiejętności obsługiwania komputera, edytora tekstu; 2. Kształtowanie umiejętności wykorzystywania programów multimedialnych i Internetu; 3. Poznanie podstaw obsługi maszyn elektronicznych, urządzeń wielofunkcyjnych, kopiarki, skanera; 4. Poznanie rodzajów urządzeń rejestrujących rzeczywistość (aparat fotograficzny, kamera video, magnetowid, itd.); 5. Zapoznanie się z podstawowymi urządzeniami prezencyjnymi. posługiwać się różnymi programami komputerowymi i edytorem tekstu, wykorzystywać automatyczne systemy wyszukiwawcze i programy multimedialne, korzystać z Internetu w poszukiwaniu potrzebnych informacji i materiałów, wymienić podstawowe urządzenia techniczne i określić ich przydatność we własnej pracy, określić funkcje i przydatność podstawowych urządzeń rejestrujących rzeczywistość, określić funkcje i przydatność podstawowych urządzeń prezencyjnych.

13 Komputer i Internet w bibliotece. Biblioteczny programy komputerowe (MOL, MAK). Wyszukiwanie i wykorzystywanie informacji w bibliotecznych systemach komputerowych. Internet jako źródło informacji ( serwisy informacyjne, bazy danych, strony www, katalogi elektroniczne, teksty lektur szkolnych, popularnonaukowe, literackie, książki adresowe, itd.) oraz możliwość obcowania z kulturą (teatry, muzea, koncerty na żywo), rodzaje dokumentów elektronicznych dostępnych w bibliotece ( na dyskietkach i dyskach optycznych) wydawnictwa informacyjne (encyklopedie, słowniki, atlasy), programy edukacyjne, gry komputerowe w sieci lokalnej lub Internecie, multimedialność i interaktywność przekazów elektronicznych, hiperteksty, ujemne strony Internetu (efemeryczność, często brak rzetelności, uzależnienia), program MOL, MAK funkcje i możliwości wykorzystania, schematy algorytmów wyszukiwania informacji, katalog i UKD przypomnienie wiadomości, porównanie opisów bibliograficznych w katalogu elektronicznym i tradycyjnym, bazy elektroniczne Biblioteki Narodowej i bibliotek wyższych uczelni, baza elektroniczna Bibliografii Zawartości Czasopism przegląd opisów, 1. Kształcenie umiejętności poruszania się po Internecie i pozyskiwania potrzebnych informacji; 2. Korzystanie z czasopism elektronicznych za pomocą Internetu, z internetowych wydań gazet i czasopism, z baz danych (statystycznych, faktograficznych, bibliograficznych, adresowych), z serwisów informacyjnych o nowościach książkowych i in. mediach, z książek elektronicznych, ze stron www bibliotek, wydawnictw, księgarń, z katalogów bibliotek naukowych i in., z serwisów telewizyjnych wiadomości, z pełnych tekstów szkolnych lektur i in. utworów literackich, z tekstów popularnonaukowych ćwiczenia; 3. Poznanie podstawowych programów wyszukiwawczych MOL, MAK zasady korzystania z katalogów elektronicznych; 4. Kształcenie umiejętności korzystania z baz Biblioteki Narodowej m. in. Bibliografii Zawartości Czasopism; 5. Ćwiczenia w korzystaniu z dokumentów elektronicznych na nośnikach fizycznych dostępnych w bibliotece; 6. Obcowanie z kulturą : muzea, galerie sztuki, koncerty na żywo w Internecie; 7. Poznanie ujemnych stron Internetu : nadmiar informacji, ich efemeryczność, często brak rzetelności, szkodliwość pod względem moralnym i społecznym. korzystać przy pomocy komputera z dokumentów elektronicznych dostępnych w bibliotece oraz w Internecie, korzystać przez Internet z różnorodnych informacji przydatnych w czasie nauki, krytycznie odnosić się do pseudoinformacji, wykorzystać dokumenty elektroniczne (słowniki, atlasy, programy multimedialne) dostępne w bibliotece, korzystać z katalogów i kartotek komputerowych w programie MOL, MAK, zastosować schematy algorytmów wyszukiwania informacji, wykorzystać katalogi bibliotek uczelni wyższych i Biblioteki Narodowej, prawidłowo wypełniać rewers i kwerendę, docenić możliwość korzystania z dóbr kultury przez Internet, korzystać z tekstów literackich, lektur szkolnych, czasopism przez Internet, ocenić rzetelność informacji.

14 Proces porozumiewania się, jego składniki i kontekst społeczny. Komunikacja medialna. Komunikat informacyjny a reklama nadawca, odbiorca, system znaków, rodzaje komunikatów, komunikacja werbalna i niewerbalna, warunki komunikacji, informacja a komentarz, pojęcia komunikacji medialnej : znak, symbol, kod, język, denotacja, konotacja (treść i zakres znaczeniowy), formy komunikatów medialnych (słowne, pisemne, obrazkowe, dźwiękowe, filmowe, multimedialne), reklama rodzaje, językowe środki perswazji, skuteczność komunikacji - intencje nadawcy, słuchanie aktywne, bariery komunikacyjne; propaganda i manipulacja w mediach, oferta informacyjna a reklama handlowa, komunikatory i poczta internetowa jako sposób komunikacji w sieci, komunikaty masowe, interpretacja dosłowna, uogólniająca i metaforyczna. 1. Analiza różnych komunikatów - prezentacja multimedialna, bieżąca prasa; 2. Prezentacja form komunikacji werbalnej i niewerbalnej - schematy komunikacji; 3. Poznanie rodzaju kodów i systemu znaków w komunikacji; 4. Kształcenie umiejętności określania form i funkcji różnych komunikatów i ich elementów; 5. Kształcenie umiejętności rozróżniania fikcji od rzeczywistości, rozumienia komunikatów informacyjnych, informacji o faktach, rzeczach, zjawiskach, rozumienie tez, teorii i idei; 6. Krytyczna ocena komunikatów, ich wartości poznawczej, ideowej, artystycznej; 7. Analiza i interpretacja reklam prasowych, propagandowych, agitatorskich odróżnianie informacji od komentarza, perswazji; 8. Ułożenie tekstu reklamy na konkretny temat; 9. Polscy wydawcy i nadawcy medialni (stacje radiowe i telewizyjne, serwisy internetowe); 10. Komunikatory i poczta internetowa jako sposób komunikacji w sieci fora, kluby dyskusyjne. wyjaśnić pojęcia : komunikat, nadawca, odbiorca, kod, sygnał, znak, określić warunki nadawania i odbioru komunikatu, dostrzec, nazwać i rozumieć kody niewerbalne i werbalne, rozróżniać pojęcia komunikacji medialnej i rozumieć ich sens, analizować komunikaty medialne, odczytywać znaki i kody językowe, dokonać analizy porównawczej informacji i stanowisk przedstawionych w przekazach medialnych, krytycznie ustosunkować się do treści komunikatów medialnych, wyjaśnić, dlaczego dochodzi do zakłóceń w porozumiewaniu się, korzystać z poczty elektronicznej i komunikatorów internetowych w sposób rozsądny i odpowiedzialny, umie analizować komunikaty medialne, odczytywać znaki i kody językowe. Jawne i niejawne funkcje środków masowej komunikacji w społeczeństwie infor- pozytywne, negatywne i obiektywne postrzeganie i relacjonowanie dowolnych zagadnień, relatywność narracji medialnej w zależności od zakładanego celu, manipulacja w mediach, uczciwość twórcy wobec odbiorcy, stronniczość 1. Zwrócenie uwagi na różnice między informacją a perswazją, propagandą, na przemoc w mediach i wulgaryzację języka; 2. Czytanie komunikatów medialnych i informacyjnych wskazywanie na próby manipulacyjne, zabiegi montażowe, zna- dostrzegać manipulacje językowe, stereotypy, zabiegi socjotechniczne i wyróżniać środki formalne służące promocji tematu produkcji medialnej i ich wpływ na świadomość, dostrzegać zabiegi montażowe w przekazach medialnych i ich rolę w

15 macyjnym. Fikcja i reklama w mediach. Public relations przekazu, zależność sposobu prezentacji od stanowiska nadawcy, obiektywność nadawców i producentów medialnych, znaczenie konkurencyjności w mediach. komunikaty informacyjne (reklamowe i propagandowe), podstawy projektowania i wykonywania różnych form komunikatów medialnych, czenie i oddziaływanie na odbiorcę; 3. Prezentacja form komunikatów medialnych ćwiczenia 4. Kształcenie umiejętności krytycznego odbioru komunikatów medialnych; 5. Redagowanie różnych rodzajów komunikatów medialnych słownych, pisemnych, obrazowych, filmowych i multimedialnych (reklamowych, propagandowych, public relations) na podstawie wydarzeń z życia osobistego i społecznego; kreowaniu znaczeń i oddziaływania na odbiorcę, dostrzegać i rozumieć różnice w celowości i sposobach pokazywania w mediach scen agresji i przemocy, krytycznie odbierać programy ukazujące sceny przemocy, samodzielnie tworzyć podstawowe komunikaty medialne, prezentować i świadomie posługiwać się różnymi formami komunikatów medialnych. Cywilizacja informacyjna i kultura mediów. Kody ikoniczne i symboliczne. Języki poszczególnych mediów. Formy i środki obrazowe. globalizacja życia, cywilizacja informacyjna i kultura mediów, media publiczne i prywatne - zadania i interesy, rynkowość mediów i jej społeczne skutki, wpływ mediów na różne aspekty życia człowieka zagrożenia i uzależnienia, wywieranie wpływu na ludzi, metody i techniki perswazji i manipulacji stosowane w reklamie, perswazyjna funkcja języka, kryteria wskazujące na rzetelność i obiektywizm informacji, dzieło medialne i jego ocena - od analizy dzieła do recenzji, środki formalne i ich służebność względem zamierzeń twórców w różnych formach przekazów medialnych, słowo, gest i ruch jako forma wypowiedzi w życiu i teatrze ( gry dramatyczne, inscenizacje, teatr szkolny), warsztat pracy dziennikarza prasowego oraz radiowego, telewizyjnego, 1. Omówienie rodzaju mediów, ich istoty i zadań; 2. Ukazanie fikcji i rzeczywistości w przekazach medialnych; 3. Analiza porównawcza wybranej informacji zaczerpniętej z różnych źródeł - forma, język, funkcja; 4. Omówienie różnych form i gatunków przekazów medialnych : kolorowej prasy, reklam prasowych, różnych form audycji audialnych, radiowych, telewizyjnych, różnych gatunków filmowych, programów informacyjnych, reklam telewizyjnych, teledysków, programów multimedialnych; 5. Prezentacja środków obrazowych (telewizja, radio, teatr, film, plakat, fotografia) języki poszczególnych mediów; 6. Rozpoznawanie elementów języka mediów w różnych rodzajach komunikatów; 7. Wprowadzenie w zasady procesu twórczego w produkcji medialnej; 8. Tworzenie ramówek fikcyjnej stacji tele- zrozumieć naturę i rolę mediów we współczesnej cywilizacji, zachować tożsamość kulturową wobec globalizacji kultury, wymienić i opisać podstawowe etapy procesu twórczego w różnych rodzajach produkcji medialnej, dostrzegać wpływ mediów na życie i zachowanie ludzi oraz całych społeczeństw, formułować oceny, opinie i sporządzić recenzje wybranych informacji przekazywanych przez media, rozróżniać obiektywne relacje od komentarza i perswazji, zachować postawę dystansu i krytycyzmu wobec przekazów z mass mediów, trafnie interpretować teksty kultury, komunikaty informacyjne, rozpoznawać elementy języka mediów, rozumieć rolę fotomontażu i montażu

16 historia polskiego filmu, najwybitniejsi twórcy i osiągnięcia polskiej kinematografii, Film (gatunki filmowe, scenariusz, scenopis), język filmu : fikcja, techniki montażu, techniki specjalne, zdjęcia trikowe, symulacja komputerowa, animacja komputerowa, fotomontaż, montaż dźwiękowy i filmowy zastosowanie w warunkach szkolnych, narodziny, rozwój, język prasy, informacja, reklama, plakat historia reklamy i plakatu, fotografia kompozycja, plany zdjęciowe, rodzaje perspektywy, głębia ostrości, fotomontaż, radio ( język i gatunki audycji, gatunki dziennikarskie), scenariusz jako etap przygotowania do tworzenia prezentacji multimedialnych. wizyjnej; 9. Stworzenie rankingu gier komputerowych pod kątem wartości edukacyjnych i ogólnoludzkich; 10. Poznanie historii i wybitnych dzieł medialnych : fotografii, plakatu, filmu, teatru; 11. Przygotowanie fragmentu dramy, inscenizacji, scenki rodzajowej, pantomimy; 12. Czytanie fotografii perspektywa, ostrość, kompozycja; 13. Sporządzanie opracowań łączących tekst z ilustracjami (dyplomy, plakaty, zaproszenia); 14. Kształcenie umiejętności krytycznego korzystania z mass mediów, media a zdrowy tryb życia i spędzanie wolnego czasu; 15. Pozytywna rola mediów w życiu jednostek i społeczeństwa. przy kreowaniu przekazu, rozumieć zależności między formą i językiem mediów a zamierzeniami, postawami i kulturą twórców komunikatów artystycznych, informacyjnych, reklamowych oraz propagandowych; sporządzić opracowanie łączące tekst z grafiką, wymienić wybitne dzieła fotografii, plakatu, filmu, itd., krytycznie analizować wartości oferty mediów i dokonywać właściwego wyboru w korzystaniu ze środków masowej komunikacji, umiejętnie korzystać z mass mediów, dostrzegać pozytywną rolę mediów w życiu jednostek i społeczeństw. Doskonalenie umiejętności posługiwania się narzędziami medialnymi i technicznymi w prezentowaniu wiedzy magnetofon, komputer, drukarka, kserokopiarka, skaner jako podstawowe narzędzia pracy (przeznaczenie, zasady obsługi), aparat cyfrowy, kamera cyfrowa, dyktafon cyfrowy jako narzędzia rejestrujące rzeczywistość (zastosowanie, zasady obsługi), foliogramy, tablice graficzne, tablice interaktywne, diaskop, grafoskop, wideoprojektor, magnetowid jako podstawowe narzędzia prezencyjne (zastosowanie i zasady obsługi), metody i techniki przygotowywania i prowadzenia prezentacji - tradycyjne 1. Omówienie i praktyczna prezentacja podstawowych urządzeń technicznych jako narzędzi pracy budowa, obsługa i zasady działania; 2. Omówienie i praktyczna prezentacja podstawowych urządzeń rejestrujących rzeczywistość budowa, obsługa i zasady działania; 3. Omówienie i praktyczna prezentacja podstawowych urządzeń prezencyjnych - budowa, obsługa i zasady działania; 4. Tworzywo i specyfika poszczególnych rodzajów mediów (film, audycja, artykuł) przypomnienie wiadomości; 5. Omówienie etapów procesu twórczego w posługiwać się narzędziami medialnymi i technicznymi w realizacji zamierzonych celów, prezentować swoje wiadomości i umiejętności posługując się narzędziami medialnymi, wykorzystać dokumenty pozasłowne z użyciem określonych urządzeń technicznych, wykorzystywać media jako źródło informacji w samodzielnym dochodzeniu do wiedzy, posługiwać się narzędziami w celach dokumentacyjnych (aparat fotogra-

17 i komputerowe, podstawowe funkcje i możliwości komputerowych programów prezencyjnych, źródła medialne jako materiał do tworzenia prezentacji, metody i techniki tworzenia prezentacji multimedialnych, tabelaryczne i graficzne prezentacje danych. wybranej dziedzinie medialnej; 6. Poznanie podstaw projektowania i wykonywania różnych form komunikatów medialnych; 7. Techniki montażu obrazu i animacji komputerowej, efekty specjalne; 8. Gromadzenie materiałów i tworzenie własnej prezentacji multimedialnej; 9. Prezentacja własnej produkcji medialnej; 10. Dyskusja na temat wykorzystania nowoczesnych urządzeń technicznych i medialnych (złe i dobre strony). ficzny, magnetowid, kamera video, itp.), tworzyć opracowania komputerowe (tekst z grafiką), odczytywać różne formy prezentowania danych liczbowych w prasie i innych mediach oraz samodzielnie je tworzyć.

18 Ewaluacja Podstawą mierzenia jakości nauczania edukacji czytelniczej i medialnej są umiejętności nabyte przez ucznia zawarte w rubryce Uczeń potrafi. Ostatecznej oceny nabytych przez ucznia wiedzy i umiejętności może dokonać nauczyciel pracujący z uczniem na co dzień. Jeżeli jednak program edukacji czytelniczej i medialnej realizowany przez nauczycieli wspólnie z biblioteką pedagogiczną : wprowadza uczniów w technikę uczenia się (samokształcenia) i wyposaża ich w narzędzia do samodzielnej pracy umysłowej i wykorzystywania mediów jako narzędzi pracy intelektualnej, naucza sprawnego, efektywnego czytania, selekcjonowania i utrwalania wiadomości, wyposaża uczniów w wiedzę o rodzajach wydawnictw informacji bezpośredniej i pośredniej, o rynku wydawniczym i instytucjach gromadzących dobra kultury, kształtuje konsumenta dóbr kultury, uczy wyszukiwać informacje, gromadzić je, analizować i wyciągać wnioski, uczy korzystania z różnych źródeł informacji i zbiorów bibliotek za pomocą tradycyjnych i nowoczesnych sposobów sprawnego docierania do potrzebnej informacji, uczy sporządzania opisów bibliograficznych i bibliografii załącznikowej do własnych prac, przygotowuje do rozumnego i selektywnego korzystania ze środków masowego przekazu, kształtuje umiejętność posługiwania się narzędziami medialnymi i technicznymi w prezentowaniu swojej wiedzy propozycje ewaluacji mogą wyglądać następująco : uważna obserwacja ucznia w działaniu, przeglądanie, badanie, wyszukiwanie dokumentów bibliotecznych zespołowo i indywidualnie, wystawa, konkurs, dyskusja na temat instytucji przechowujących dobra kultura lub ich zasobów, opracowanie bibliografii źródłowych dla określonych zagadnień,

19 ankieta podsumowująca umiejętność wyszukiwania informacji na określony temat w różnych źródłach i za pomocą różnych technik i systemów wyszukiwawczych, ćwiczenia z edukacyjnymi programami multimedialnymi, próby nagrywania reportaży i słuchowisk, tworzenie fotoreportaży dotyczących życia szkoły, uroczystości, obserwacji środowiska, filmu wideo promującego szkołę, opracowanie ankiety dotyczącej programów telewizyjnych i filmów oglądanych przez młodzież, obliczanie oglądalności, wyniki w formie tabel, wykresów i diagramów procentowych, prezentacje własnych wytworów na forum klasy za pomocą urządzeń prezencyjnych, arkusze refleksji uczniowskiej ( ocena i samoocena ). Pomiar efektów nauczania edukacji czytelniczej i medialnej przez bibliotekarza biblioteki pedagogicznej może wyglądać następująco : rejestr sytuacji bibliotecznych obrazujących aktywność i umiejętność uczniów w poruszaniu się po zasobach biblioteki oraz posługiwania się warsztatem informacyjnym, umiejętność doboru materiałów, jego selekcji, umiejętność sporządzania notatek, statystyka korzystania z biblioteki, ilości i jakości wypożyczeń, rozmowy, wywiady, ankiety, wyniki ankiet i sondaży uczniowskich poznawanie uczniów i nauczycieli jako czytelników i użytkowników mediów, urządzeń medialnych i technicznych ocena poziomu kultury czytelniczej i medialnej uczniów i nauczycieli. Przy ocenianiu ucznia liczy się stopień zaangażowania w pracę, inwencja twórcza, aktywność, samodzielność myślenia i współpraca w grupie. Uważna obserwacja dostarczyć powinna podstaw do dokonania pełnych i zobiektywizowanych ocen jego wysiłku, osiągnięć i wytworów jego pracy.