Ryzyko i konsekwencje występowania pożarów w lasach Aldona Perlińska DGLP Ryszard Szczygieł IBL

Transkrypt

1 Ryzyko i konsekwencje występowania pożarów w lasach Aldona Perlińska DGLP Ryszard Szczygieł IBL Zimowa Szkoła Leśna, VIII Sesja Sękocin Stary, marca 2016

2 Ryzyko i konsekwencje występowania pożarów w lasach Plan prezentacji: 2 I Wstęp II Czynniki kształtujące zagrożenie pożarowe lasu Ryzyko potencjalne III IV V Ryzyko dynamiczne Występowanie pożarów lasu VI Konsekwencje pożarów lasu

3 3 Wstęp

4 Wstęp Pożar lasu jest to niekontrolowany proces spalania w środowisku leśnym. 4 Powoduje on straty ekologiczne i materialne

5 Wstęp Ryzyko powstania pożaru lasu dotyczy: 40 % 65 % 85 % % obszarów leśnych 5

6 Wstęp Najbardziej zagrożone pożarami są: 6

7 Wstęp Średnio rocznie około 10 mln ha lasów z zasobów światowych jest niszczone w różnym stopniu przez ogień 9,1 mln ha < 10 mln ha Wszystkie lasy w Polsce Lasy na świecie niszczone rocznie przez ogień 7

8 Wstęp Największe obszarowo pożary: 1982/83 Indonezja (Borneo) 3,5 mln ha 1987 Chiny 1,33 mln ha 1981 USA 750 tys. ha Rosja??? tys. ha 1992 Polska 9 tys. ha 5,5 tys. ha 8

9 Wstęp Ryzyko pożaru lasu definicja Prawdopodobieństwo wystąpienia pożaru ze względu na obecność oraz aktywność czynników przyczynowych ( pogoda pożarowa ) Temperatura powietrza: 24 C Wilgotność względna powietrza: 40 % Wilgotność ściółki: 12% Opad atmosferyczny: 0 mm Zachmurzenie: 0-3 Ryzyko = Zagrożenie x Narażenie x Podatność Funkcja prawdopodobieństwa wystąpienia pożaru i konsekwencji (Dyrektywa INSPIRE) RYZYKO NARAŻENIE 9

10 Czynniki kształtujące zagrożenie pożarowe lasu ABIOTYCZNE BIOTYCZNE ANTROPOGENICZNE 10

11 Czynniki kształtujące zagrożenie pożarowe lasu Czynniki abiotyczne klimat (oddziaływanie klimatu morskiego i kontynentalnego) anomalie pogodowe (ekstremalne temperatury, opady atmosferyczne, wiatr, susze) gleba (przewaga ubogich gleb, wysoka przepuszczalność wód opadowych) 11

12 Czynniki kształtujące zagrożenie pożarowe lasu Czynniki biotyczne Warunki siedliskowe Skład gatunkowy Wiek drzewostanu Stan zdrowotny 80 % 85 % 68 % siedliska borowe sosna I III klasa wieku szkodniki owadzie, choroby infekcyjne 12

13 Czynniki kształtujące zagrożenie pożarowe lasu Puszcza Białowieska Wpływ wystąpienia kornika na rozpad świerczyn i wzrost zagrożenia pożarowego 13

14 Czynniki kształtujące zagrożenie pożarowe lasu Czynniki antropogeniczne Głównym sprawcą 99% pożarów lasu jest człowiek 1 % Celowe podpalenia % 80% 1km od siedzib ludzkich 14

15 Ryzyko pożarowe Potencjalne zagrożenie pożarowe Dynamiczne zagrożenie pożarowe KZPL kategoria 10 lat SZPL stopień 1 dzień podatność klasyfikowanego obszaru na możliwość powstania pożaru Określane dla nadleśnictwa (lub podregionu, powiatu i innych jednostek podziału administracyjnego kraju) prawdopodobieństwo powstania pożaru zależne od zmiennych czynników meteorologicznych i wilgotności materiału palnego Określane dla strefy prognostycznej (grupy nadleśnictw) 15

16 Ryzyko potencjalne Klasyfikacja obszarów leśnych do kategorii zagrożenia pożarowego lasu (KZPL) Zaliczenia lasów do KZPL dokonuje się uwzględniając: Występowanie pożarów Czynniki drzewostanowe Czynniki klimatyczne Czynniki antropogeniczne Średnia roczna liczba pożarów w okresie ostatnich 10 lat przypadających na 10 km 2 powierzchni leśnej Procentowy dział siedlisk: Bs, Bśw, BMśw, Bw, BMw i Lł Średnia wilgotność względna powietrza (pomiar z_wysokości 0,5m) i_procentowy udział dni z_wilgotnością ściółki mniejszą od 15% o godz._9 oo Średnia liczba mieszkańców przypadających na 0,01_km 2 powierzchni leśnej KZPL = Pp + Pd + Pk + Pa 16

17 Ryzyko potencjalne KZPL według nadleśnictw (stan 31.XII.2015) liczba ,5% 16% 35,5% powierzchnia

18 Ryzyko potencjalne Zmiana zagrożenia pożarowego według nadleśnictw w latach rok I KZPL II KZPL III KZPL

19 Ryzyko potencjalne powiaty nadleśnictwa

20 Ryzyko potencjalne Liczba pożarów i powierzchnia spalona oraz średnia powierzchnia pożaru w zależności od kategorii zagrożenia pożarowego lasu KZPL Liczba pożarów na 1000 ha 6,17 2,25 0,64 Powierzchnia spalona na 1000 ha [ha] 2,13 0,72 0,19 Średnia powierzchnia pożaru [ha] 0,34 0,32 0,30 20

21 Ryzyko potencjalne Mapowanie ryzyka pożarowego lasów (nowa propozycja) KLASYFIKACJA TSL LICZBA KOMPLEKSOWY WSKAŹNIK PALNOŚCI POZIOM b a c d WARSTWA LMN POWIERZCHNIA WYDZIELENIA Klasy ryzyka pożarowego: A zagrożenie duże B zagrożenie średnie C zagrożenie małe 21 Nadleśnictwo I KZPL

22 Ryzyko dynamiczne Prognozowanie stopnia zagrożenia pożarowego lasu Stopień zagrożenia pożarowego lasu (SZPL) oznacza się na podstawie pomiarów i prognozowanych wartości (numeryczny model COSMO): Wilgotność ściółki sosnowej w drzewostanie sosnowym III klasy wieku, rosnącym na siedlisku Bśw lub BMśw Temperatura powietrza i wilgotność względna powietrza mierzone na wysokości 0,5 m od powierzchni zadarnionej przy ścianie drzewostanu Opad atmosferyczny 24 - godzinna suma opadu atmosferycznego 22

23 Ryzyko dynamiczne Sieć prognostyczna Lasów Państwowych Strefy prognostyczne Punkty prognostyczne Pomocnicze punkty pomiarowe 94 Zautomatyzowane meteorologiczne punkty pomiarowe

24 Ryzyko dynamiczne

25 OSZPL Liczba pożarów Ryzyko dynamiczne Rozkład liczby pożarów w zależności od ogólnokrajowego stopnia zagrożenia pożarowego lasu (OSZPL) w 2015 roku , , , Liczba pożarów OSZPL 9.00 OSZPL

26 Ryzyko dynamiczne Zależność występowania pożarów lasu od ogólnokrajowego stopnia zagrożenia pożarowego lasu (OSZPL) z godziny

27 Liczba pożarów [tys.] Powierzchnia spalona [tys. ha]. Występowanie pożarów Liczba pożarów [tys.] Powierzchnia spalona [tys. ha] Wykł. (Liczba pożarów [tys.]) Wykł. (Powierzchnia spalona [tys. ha]) Powstało pożarów o łącznej powierzchni ha Lata ~ 50 % liczby pożarów

28 Pozostałe lasy Występowanie pożarów lasu Lasy Państwowe Łączna liczba pożarów lasu w latach Łączna powierzchnia spalona w latach [ha] Przeciętna powierzchnia jednego pożaru w latach [ha] Ogółem: ha ha 28

29 Występowanie pożarów lasu Przestrzenne występowanie pożarów lasu

30 Występowanie pożarów lasu Pożary przy liniach kolejowych w latach Gęstość pożarów na 1000 ha powierzchni leśnej: ~2000 Pożarów przy liniach kolejowych 30 8 przy liniach kolejowych we wszystkich lasach 30

31 Konsekwencje pożarów lasu Bezpośrednie (wymierne) odnoszące się do gospodarki leśnej Pośrednie (trudno wyliczalne, niewymierne) wiążące się z funkcjami pozaprodukcyjnymi lasu i stratami w ekosystemie surowiec + koszty gaszenia i odtworzenia ekosystem 31

32 Konsekwencje pożarów lasu Straty bezpośrednie LP ( ) Straty pośrednie oszacowane 79 mln zł 471 mln zł Średnie roczne nakłady na ochronę przeciwpożarową w Lasach Państwowych mln zł 32

33 Konsekwencje pożarów lasu Koszty gaszenia pożarów lasu w 2015 r. W akcjach ratowniczo-gaśniczych brało udział: 35 tys. KOSZTY 84 mln zł 161 tys. 33

34 Konsekwencje pożarów lasu W latach wskutek pożarów lasu i terenów niezagospodarowanych zginęło 16 osób a 408 zostało rannych, w tym 102 strażaków 34

35 Konsekwencje pożarów lasu Pożar w Kuźni Raciborskiej w 1992 r. 2 strażaków zginęło 159 rannych ratowników 1858 osób z lżejszymi obrażeniami 35

36 Konsekwencje pożarów lasu Zmniejszenie bioróżnorodności zaburzenie piętra producentów w biocenozie ilościowe i jakościowe zmiany w ekosystemie 36 uszkodzenia całkowite i częściowe w drzewostanie zmiana tempa obiegu materii w ekosystemie szybka mineralizacja warstwy organicznej zmiany sukcesji roślin

37 Konsekwencje pożarów lasu Zaburzenia cykli biogeochemicznych - Ilości produktów spalania podczas pożaru Paliwo Proces spalania Produkty spalania Emitowane do atmosfery 37 1TONA Leśnych materiałów palnych O 2 + = 1375 kg CO kg CO 12,5 kg C n H n 2,5 kg NO X 50 kg cząstek stałych i ciekłych 1,5 TONY Aby wyrównać emisję CO2 z 1 ha spalonego lasu trzeba zalesić ha.

38 Konsekwencje pożarów lasu Skutki ekologiczne - emisje produktów spalania CO 2 CO C n H n NO x SO x 38

39 Konsekwencje pożarów lasu Skutki ekologiczne Węgiel uwalniany ze spalonej biomasy leśnej to 1/6 ogólnej ilości emitowanego CO 2 Emisja z pożarów lasów borealnych to 3-5% ogólnej rocznej wartości światowej Przyczyniają się do występowania kwaśnych deszczy Przenoszenie produktów spalania na duże odległości (cyrkulacja globalna) Pogarszają warunki życia i negatywnie wpływają na zdrowie Uwalnianie metanu kilkanaście procent Przyczyniają się do zmian klimatycznych (ocieplania klimatu) 39

40 Konsekwencje pożarów lasu Pożary i zanieczyszczenia powietrza ~ 60% emisji w Europie Środkowej i Wschodniej pochodzi z Polski 40

41 Konsekwencje pożarów lasu Konsekwencje pożarów dla zoocenozy Redukcja liczebności populacji zwierzyny (szczególnie przebywającej na powierzchni gleby), bezkręgowców Redukcja liczebności entomofauny (szczególnie owadów niezdolnych do lotu, bytującej w ściółce i w górnych warstwach gleby) 41

42 Konsekwencje pożarów lasu Wpływ pożaru na glebę Spadek: - 70% Spadek: - 40% Wzrost: + 1,5 Wzrost: H H H O N-C-C H R O - - zniszczenie i degradacja erozja zakłócenie procesu tworzenia próchnicy pogorszenie właściwości biologicznych gleby wskutek zniszczenia mikroflory termiczna sterylizacja gleby sprzyja ponownej kolonizacji gleby przez organizmy grzybowe 42

43 Konsekwencje pożarów lasu Wpływ pożaru na mikroklimat i stosunki wodne podwyższenie maksymalnych i obniżenie minimalnych wartości temperatur w okresie pogody wyżowej zabagnienie 43

44 Nigdy nie zagaśnie Darz bór Dziękujemy za uwagę 44