Krótkookresowa równowaga makroekonomiczna w gospodarce otwartej: model keynesowski

Transkrypt

1 Krótkookresowa równowaga makroekonomiczna w gospodarce otwartej: model keynesowski WYKŁAD 12 Z MIĘDZYNARODOWYCH STOSUNKÓW GOSODARCZYCH, CE UW Copyright 2006 earson Addison-Wesley & Gabriela Grotkowska

2 Wykład 12 Co determinuje poziom KB w gospodarce otwartej? Równowaga makroekonomiczna w długim okresie i w krótkim okresie Determinanty zagregowanych wydatków w krótkim okresie: krótkookresowa równowaga na rynku dóbr i usług Determinanty salda handlowego i realny kurs walutowy Wpływ handlu na wielkość KB olityka fiskalna i jej wpływ na KB oraz na eksport netto

3 Równowaga krótko- i długookresowa Centralne pytanie makroekonomii: co determinuje poziom KB? A tym samym poziom zatrudnienia, bezrobocia, dochody, dobrobyt? Dwa podejścia: Modele długookresowe: elastyczne ceny Ceny wszystkich dóbr, usług, czynników produkcji mają czas, aby się dostosować, gospodarka znajduje się w punkcie pełnego zatrudnienia, zaś poziom produkcji zależy od zasobu kapitału i pracy w gospodarce Modele krótkookresowe: sztywne ceny Niektóre ceny nie zdążą się dostosować do zmian na rynku (np. wynagrodzenia dostosowują się wolno z uwagi na umowy o pracę, koszty dostosowawcze, niedoskonałą informację itp.) Zastosowujemy podejście krótkookresowe, aby wyjaśnić mechanizm ustalania wielkości KB oraz zrozumieć, jakie znaczenie dla KB ma kurs walutowy Zobaczymy też, jak na KB i inne zmienne makroekonomiczne mogą oddziaływać polityka fiskalna państwa

4 Wydatki zagregowane (popyt zagregowany) Wydatki zagregowane to łączna wartość wszystkich dóbr i usług, na które zgłaszana jest chęć zakupu w gospodarce. Składają się z czterech części: 1. Wydatków konsumentów (konsumpcja, C) 2. Wydatków inwestycyjnych przedsiębiorstw (inwestycje, I) 3. Wydatków rządu na dobra i usługi (G) 4. Wydatków (netto) zagranicy na krajowe dobra i usługi (eksport netto, NX) Omówimy teraz determinanty poszczególnych części wydatków zagregowanych

5 Determinanty konsumpcji W modelu keynesowskim zakładamy, że wydatki konsumpcyjne są funkcją dochodu rozporządzalnego: C = C(Y d ) Dochód rozporządzalny: dochód, który uzyskują właściciele czynników produkcji (Y) pomniejszony o podatki netto (T). Im wyższy dochód rozporządzalny, tym większe wydatki konsumpcyjne, choć zwykle wzrost konsumpcji jest mniejszy niż wzrost dochodu Na poziom konsumpcji wpływa także stopa procentowa (zachęca lub zniechęca do oszczędzania) oraz zasób majątku, ale zignorujemy te dwa czynniki w naszym modelu uznając je za mało istotne

6 Determinanty inwestycji i wydatków państwa na dobra i usługi Dla uproszczenia, zakładamy, że wydatki państwa oraz podatki determinowane są przez czynniki egzogeniczne (wydatki te są dane z zewnątrz, ustalane poza modelem) Dla uproszczenia, zakładamy, że wydatki inwestycyjne przedsiębiorstw są także determinowane przez czynniki egzogeniczne. W bardziej skomplikowanych modelach przyjmuje się, że inwestycje zależą od kosztu pożyczania środków finansowych potrzebnych do zakupu dóbr kapitałowych, a więc od stopy procentowej

7 Realny kurs walutowy Realny kurs walutowy to relacja ceny typowego koszyka konsumpcyjnego za granicą wyrażonej w walucie krajowej do ceny typowego krajowego koszyka konsumpcyjnego Q * E Wzrost Q nazywamy realną deprecjacją waluty krajowej oznacza to, że potrzeba więcej krajowych koszyków konsumpcyjnych aby nabyć jeden koszyk zagraniczny (lub, że względna cena krajowego koszyka spadła) Q Q * * E E Q Q E E * 7

8 Co mierzy realny kurs walutowy? Realny kurs walutowy (i jego zmiany) używany jest do syntetycznego przedstawienia zmian konkurencyjności krajowych towarów: Im wyższe Q, tym bardziej konkurencyjne są towary krajowych producentów Wzrost Q może bowiem wynikać z: Wzrostu cen dóbr zagranicznych Spadku cen dóbr krajowych Deprecjacji waluty krajowej Q * E 8

9 Determinanty eksportu netto Eksport netto (NX = X Imp), czyli różnica między popytem na eksport zgłaszanym przez resztę świata a popytem na import zgłaszanym przez kraj) zależy (w najprostszym ujęciu) od: Realnego kursu walutowego: względnej ceny zagranicznych towarów w relacji do towarów krajowych, mierzonych w walucie krajowej: E*/ Im wyższy realny kurs walutowy, tym bardziej konkurencyjne (w ujęciu względnym) są towary krajowe, a zatem większy jest krajowy eksport i mniejszy import Dochodu rozporządzalnego: im wyższy dochód rozporządzalny, tym większe wydatki na dobra produkowane za granicą (większy import)

10 Wpływ zmian kursu walutowego na saldo eksportu netto Kiedy rośnie realny kurs walutowy E*/, rosną ceny zagranicznych towarów w relacji do krajowych. Wywołuje to trzy efekty: 1. Rośnie wolumen eksportu (ponieważ towary krajowe stają się tańsze dla zagranicznych konsumentów potencjalnie kupują ich więcej) poprawa NX 2. Spada wolumen importu (ponieważ towary zagraniczne stają się droższe dla krajowych konsumentów potencjalnie kupują ich mniej) poprawa NX 3. Wartość jednostki dobra eksportowanego spada (jeśli mierzymy NX w walucie zagranicznej) lub wartość jednostki dobra importowanego rośnie (jeśli mierzymy NX w walucie krajowej) pogorszenie NX

11 Wpływ zmian kursu walutowego na saldo eksportu netto Jeśli wolumen handlu się niewiele zmienia (np. obowiązują umowy dot. stałych wielkości dostaw), dominuje efekt zmiany wartości jednostki eksportu (importu) i wzrost kursu realnego prowadzi do pogorszenia salda NX Jeśli jednak efekt zmian wolumenu będzie silniejszy (jego siła rośnie wraz z upływem czasu), może przeważyć nad efektem zmiany wartości i wówczas wzrost kursu realnego prowadzi do wzrostu wartości salda eksportu netto Warunki, kiedy realna deprecjacja prowadzi do wzrostu NX opisuje warunek Marshalla-Lernera, który stwierdza, iż dzieje się tak, gdy suma cenowych elastyczności popytu na dobra eksportowane i importowane przekracza 1 W modelu keynesowskim zakładamy, że deprecjacja prowadzi do wzrostu NX

12 Efekt zmiany wartości i efekt wolumenu handlu, krzywa J NX Długookresowy wpływ realnej deprecjacji na NX Immediate effect of real depreciation on the CA Natychmiastowy wpływ realnej deprecjacji na NX Efekt wolumenu handlu dominuje nad efektem zmiany wartości Efekt zmiany wartości dominuje nad efektem wolumenu handlu Następuje realna deprecjacja stanowiąca początek krzywej J Czas

13 Determinanty wydatków zagregowanych: podsumowanie Wydatki zagregowane można zatem zapisać jako: AE = C(Y T) + I + G + NX(E*/, Y T) Konsumpcja jako dodatnia funkcja dochodu rozporządzalnego Inwestycje oraz wydatki rządowe - jako zmienne egzogeniczne Eksport netto jako ujemna funkcja dochodu rozporządzalnego oraz dodatnia funkcja realnego kursu walutowego Lub bardziej ogólnie: AE = AE(E*/, Y T, I, G) Zależność dodatnia, gdyż udział konsumpcji w D jest większy niż eksportu netto

14 Krótkookresowa równowaga makroekonomiczna na rynku dóbr Mówimy, że gospodarka osiąga równowagę wówczas, gdy wartość produkcji Y (i dochodu generowanego przy okazji) zrównuje się ze zagregowanymi wydatkami w gospodarce: Y = AE(E*/, Y T, I, G) Wartość produkcji Wydatki zagregowane Warunek równowagi

15 Zapiszmy konkretne funkcje wydatków: Konsumpcja Inwestycje C C cy, Y I I D D Y ty T B Wydatki rządowe Eksport netto G G NX NX my n * E 1 5

16 Funkcje wydatków i KB w otwartej gospodarce I I G G 16 Y D c C C E n my NX NX * my Y t c E n cnb NX G I C AE Y ) (1 ) * ( m t c E n cnb NX G I C Y ) (1 1 1 ) * ( Dodając wszystkie wydatki, otrzymujemy nowe warunki równowagi między wysokością produkcji a zakupami ) * ( ) (1 E n cnb NX G I C my Y t c Y

17 KB w otwartej gospodarce Wielkość produkcji: Y ( C I G NX cnb n * E 1 ) 1 c(1 t) m gdzie mnożnik wydatkowy w gospodarce otwartej 1 1 c(1 t) m wydatki autonomiczne AE ( C I G NX cnb) Innymi słowy: Y * E [ AE n ] 17

18 Jak działa mnożnik wydatkowy? 1 1 c(1 t) m Jeśli pojawia się jakikolwiek wydatek autonomiczny, to jego wpływ na wielkość KB (Y) jest powiększona wskutek działania mnożnika wydatkowego Działanie mnożnika opiera się na tym, że jeśli jakakolwiek suma zostaje wydana to równocześnie staje się ona powodem powstania równej co do wielkości produkcji i dochodów, te zaś są dalej wydawane, tworząc kolejne bodźce do produkowania i tworzenia dochodów. Wydatek rodukt Dochód Wydatek rodukt. 18

19 Jak działa mnożnik wydatkowy? roces pomnażania dochodów, wydatków i produkowania stopniowo wygasza się, bo: Konsumenci nie wszystkie dochody wydają (tylko taką część, ile wynosi krańcowa skłonność do konsumpcji), część oszczędzają Konsumenci (w gospodarce z rządem) muszą płacić podatki, więc nie cała wartość wytworzonego KB stanie się ich dochodem a tylko cześć pomniejszona o podatki (dochody do dyspozycji) Konsumenci część zakupów przeznaczają na produkty pochodzące z zagranicy, ta część ich zakupów nie trafi do krajowych producentów 19

20 odsumowanie: co zmienia wysokość produkt w równowadze? rodukcja rośnie jeśli: rośnie którykolwiek wydatek autonomiczny rośnie nominalny kurs walutowy rośnie poziom cen za granicą spada poziom cen w kraju Rośnie elastyczność salda handlu zagranicznego względem realnego kursu walutowego rośnie krańcowa skłonność do konsumpcji maleje krańcowa stopa opodatkowania maleje krańcowa skłonność do importu 20

21 Krótkookresowa równowaga makroekonomiczna na rynku dóbr: ujęcie graficzne Wyznaczanie poziomu produkcji w krótkim okresie W krótkim okresie poziom produkcji ustala się na poziomie Y1(punkt 1), gdzie zagregowane wydatki AE1 przecinają zagregowany poziom produkcji, Y1. Zagregowane wydatki są większe niż produkcja: firmy zwiększają produkcję Zagregowane wydatki, AE Zagregowane wydatki = zagregowana produkcja, AE=Y Zagregowane wydatki, AE rodukcja jest większa niż wydatki w gospodarce: firmy zmniejszają produkcję rodukcja, Y

22 Wpływ wzrostu eksportu autonomicznego na KB Skutki wzrostu eksportu autonomicznego Wzrost eksportu autonomicznego z NX1 do NX2 podnosi zagregowane wydatki i poziomu produkcji do Y2, przy innych czynnikach niezmienionych. Zagregowane wydatki, AE Wzrost eksportu autonomicznego AE=Y Zagregowane wydatki przy NX2 Zagregowane wydatki przy NX1 rodukcja, Y

23 Wpływ kursu walutowego na krótkookresową równowagę Skutki deprecjacji waluty dla poziomu produkcji przy stałych cenach Wzrost kursu walutowego z E1 do E2 (deprecjacja) podnosi zagregowany popyt do (E2) i poziomu produkcji do Y2, przy innych czynnikach niezmienionych (o ile spełniony jest warunek Marshalla-Lernera). Zagregowane wydatki, AE Deprecjacja waluty AE=Y Zagregowane wydatki przy E2 Zagregowane wydatki przy E1 rodukcja, Y

24 Jak na NX i KB wpłynie polityka fiskalna państwa? olityka fiskalna polega na ustalaniu wysokości podatków oraz wydatków i transferów W języku modelu keynesowskiego parametrami obrazującymi narzędzia polityki fiskalnej są: Stopa podatkowa t odatki autonomiczne T Transfery dla ludności B Wydatki rządowe G Wszystkie oddziałują na zmiany położenia krzywej AE (przesunięcia równoległe lub zmiany nachylenia) Wyróżniamy dwa kierunki polityki: Ekspansywna to, co prowadzi do zmniejszenia salda budżetu (wzrost wydatków i transferów, spadek podatków) krzywa AE przesuwa się do góry Restrykcyjna to, co prowadzi do zwiększenia salda budżetu (spadek wydatków i transferów, wzrost podatków) krzywa AE przesuwa się do dołu 24

25 Wpływ ekspansywnej polityki fiskalnej na krótkookresową równowagę Skutki ekspansywnej polityki fiskalnej dla poziomu produkcji przy stałych cenach Wzrost wydatków państwa z G1 do G2 zwiększa zagregowane wydatki i podnosi KB. Tym samym powoduje pogorszenie salda handlowego NX (ceteris paribus) Zagregowane wydatki, AE Wzrost wydatków państwa AE=Y Zagregowane wydatki przy G2 Zagregowane wydatki przy G1 rodukcja, Y

26 olityka fiskalna skutki Zmiana parametru Wzrost G (lub wzrost B lub spadek T) Spadek G (lub spadek B lub wzrost T) Typ polityki Ekspansywna Restrykcyjna Skutki dla krzywej AE Do góry równolegle Do dołu równolegle Wzrost t Restrykcyjna W dół, bardziej płaska Spadek t Ekspansywna W górę, bardziej stroma Y w równowadze Rośnie Spada Spada Rośnie Saldo handlowe NX ogarsza się oprawia się oprawia się ogarsza się 26

27 Koniec wykładu 12 DZIĘKUJĘ I ZARASZAM ZA TYDZIEŃ