ROCZNIKI GEOMATYKI 2012 m TOM X m ZESZYT 3(53) KONCEPCJA SYSTEMU

Transkrypt

1 KONCEPCJA SYSTEMU POLSKIE ROZPOWSZECHNIANIA TOWARZYSTWO I WYMIANY INFORMACJI WIEDZY O GEOREFERENCYJNEJ PRZESTRZENNEJ BAZIE DANYCH ROCZNIKI GEOMATYKI 2012 m TOM X m ZESZYT 3(53) 27 KONCEPCJA SYSTEMU ROZPOWSZECHNIANIA I WYMIANY WIEDZY O GEOREFERENCYJNEJ BAZIE DANYCH TOWARDS A SYSTEM FOR DISSEMINATING AND EXCHANGING KNOWLEDGE ABOUT GEOREFERENCE DATABASE Tomasz Berus, Bart³omiej Bielawski 1, Pawe³ Kowalski 2, Robert Olszewski 2, Agata Pillich-Kolipiñska 2 1 Intergraph Polska, Warszawa, 2 Zak³ad Kartografii Politechniki Warszawskiej S³owa kluczowe: baza danych georeferencyjnych, technologia WIKI, geoportal Keywords: georeference data base, WIKI technology, geoportal Wprowadzenie Efektywne wdra anie infrastruktury informacji przestrzennej w Polsce, zw³aszcza szerokie wykorzystanie danych przestrzennych zgromadzonych w urzêdowej bazie danych referencyjnych, wymaga nie tylko ukoñczenia projektów geoinformatycznych GUGiK, lecz tak e upowszechnienia wiedzy na temat struktury bazy danych topograficznych, jej aktualnoœci, poziomu dok³adnoœci geometrycznej i mo liwoœci jej wykorzystania w wielu dziedzinach. Urzêdowa Baza Danych Georeferencyjnych (BDG), okreœlana w ostatnich latach akronimem BDOT (baza danych obiektów topograficznych), w najbli szych dekadach bêdzie stanowiæ podstawê do budowania ró nego rodzaju systemów informacji geograficznej oraz map topograficznych i tematycznych o charakterze urzêdowym. Us³ugi, publikowane z wykorzystaniem danych BDOT10k lub BDOT500k, bêd¹ stanowi³y podstawê dzia³ania wielu systemów dziedzinowych, jak np. systemy informacyjne policji, stra y po arnej, pañstwowego ratownictwa medycznego itp. Wskazuj¹ na to tendencje panuj¹ce w krajach maj¹cych wiêksze doœwiadczenie we wdra aniu krajowych infrastruktur danych przestrzennych. Specyfikacja techniczna referencyjnych danych topograficznych, zamieszczona w rozporz¹dzeniu wykonawczym do ustawy o infrastrukturze informacji przestrzennej jest opracowana jako dokument zrozumia³y g³ównie dla specjalistów. Wynika to z koniecznoœci jednoznacznego opisu modeli danych, co nie zawsze przek³ada siê na czytelnoœæ zapisów poszczególnych rozporz¹dzeñ.

2 28 T. BERUS, B. BIELAWSKI, P. KOWALSKI, R. OLSZEWSKI, A. PILLICH-KOLIPIÑSKA Celem autorów jest zatem opracowanie internetowego serwisu informacyjnego, który umo liwi zarówno zrozumienie struktury BDG, jak i przybli y mo liwoœci wykorzystania tej bazy danych. Celem budowanego w Zak³adzie Kartografii Politechniki Warszawskiej serwisu WIKI-BDG bêdzie usystematyzowanie wiedzy na temat referencyjnej bazy danych topograficznych oraz zaprezentowanie tych informacji w sposób przystêpny i klarowny. Zdaniem autorów, dla efektywnego upowszechnienia wiedzy o bazie danych georeferencyjnych, korzystne by³oby zastosowanie systemu wykorzystuj¹cego technologiê WIKI. W ramach realizowanego projektu badawczego autorzy opracowali WIKI-serwis, który bêdzie pe³ni³ rolê informacyjn¹ w odniesieniu do systemu danych referencyjnych kraju. Integraln¹ czêœci¹ tego systemu bêdzie baza wiedzy o rozwi¹zaniach zastosowanych przy tworzeniu baz TBD i BDOT (bêd¹cych w istocie ró nymi emanacjami podstawowej bazy danych topograficznych kraju), wypracowanych metodach wykorzystania zgromadzonych danych oraz perspektywach rozwoju BDG. Baza wiedzy zostanie opublikowana w postaci szeregu wzajemnie powi¹zanych artyku³ów. Zastosowanie technologii WIKI pozwoli na wykorzystanie wbudowanych narzêdzi do tworzenia odsy³aczy pomiêdzy artyku³ami, co usprawni proces ich publikowania oraz wykorzystania przez u ytkowników zewnêtrznych. Zró nicowanie uprawnieñ dostêpu zapewni rzetelnoœæ informacji zamieszczanych w serwisie. Urzêdowe bazy danych referencyjnych w Polsce Dotychczas w Polsce funkcjonowa³y trzy ró ne bazy danych georeferencyjnych: Baza Danych Topograficznych (TBD), baza VMap Level2 oraz Baza Danych Ogólnogeograficznych (BDO). Ka d¹ z nich charakteryzuje inny poziom dok³adnoœci geometrycznej, odpowiadaj¹cy opracowaniom analogowym w skalach: 1:10 000, 1:50 000, 1: , ale powa niejszym problemem jest fakt, e nie s¹ one powi¹zane ze sob¹ ani pojêciowo, ani te strukturalnie. Opracowane by³y bowiem na podstawie innych Ÿróde³ danych w ró nych uwarunkowaniach organizacyjno-technologicznych (Gotlib, Iwaniak, Olszewski, 2006; 2007). Na szczególne uwzglêdnienie zas³uguje zw³aszcza model pojêciowy Bazy Danych Topograficznych, opracowany od podstaw na prze³omie XX i XXI wieku. Zasób danych TBD stanowi zestaw czterech komponentów: wektorowej bazy danych (TOPO DLM), ortofotomapy o rozdzielczoœci 1 metra (ORTO), numerycznego modelu terenu (NMT) oraz bazy kartograficznej (KARTO DCM). Wszystkie one s¹ odniesione pod wzglêdem dok³adnoœci geometrycznej i poziomu uogólnienia pojêciowego do skali 1: i osadzone w pañstwowym uk³adzie wspó³rzêdnych p³askich Wektorowa baza danych (komponent TOPO) zawiera informacjê o po³o eniu, atrybutach i relacjach obiektów topograficznych i jest (przynajmniej teoretycznie) ci¹g³¹ przestrzennie, topologicznie uzgodnion¹ baz¹ wektorow¹ GIS, zapisan¹ w tzw. krajobrazowym modelu DLM (digital landscape model). Trójpoziomowa systematyka TBD, obejmuje ok. 60 klas obiektów w kilku kategoriach tematycznych: hydrografia, drogi, koleje, uzbrojenie terenu, roœlinnoœæ, zabudowa, granice (jednostki podzia³u terytorialnego), rzeÿba terenu. W za³o eniach TBD mia³a pokryæ terytorium kraju danymi topograficznymi o dok³adnoœci i szczegó- ³owoœci zale nej od potrzeb. Jednak czasoch³onny proces gromadzenia danych topograficznych oraz ograniczenia finansowe sprawi³y, e dotychczas istotna rolê uzupe³niaj¹c¹ pe³ni³a baza VMap L2.

3 KONCEPCJA SYSTEMU ROZPOWSZECHNIANIA I WYMIANY WIEDZY O GEOREFERENCYJNEJ BAZIE DANYCH 29 Baza VMapL2 o szczegó³owoœci mapy 1:50 000, obejmuj¹ca swoim pokryciem ca³y obszar kraju, jest produktem o wojskowym rodowodzie. Zastosowany model pojêciowy charakteryzuje ma³o przejrzysta struktura i du a liczba klas obiektów (ponad 200). Dodatkowym problemem pierwotnej wersji VMap jest format dystrybucyjny VPF. Dlatego w Polsce opracowano dwie nowe wersje tej bazy: VMapL2+ (zaktualizowana i zharmonizowana z modelem pojêciowym TBD) oraz VMapL2u u ytkowa wersja bazy pierwszej edycji o uproszczonej strukturze atrybutowej i nowej szacie graficznej. Now¹ wizualizacjê kartograficzn¹ opracowano dla trzech platform aplikacyjnych GIS: ArcGIS, GeoMedia i MapInfo, co mia³o przyczyniæ siê do popularyzacji zasobu. VMapL2u by³o wdro one w kilku oœrodkach wojewódzkich (Bac-Bronowicz i in., 2009). Baza Danych Ogólnogeograficznych (BDO) jest zwi¹zana z czterema poziomami skalowymi: 1: : , 1: oraz 1: Jest to przede wszystkim baza wektorowa zapisana w formacie geobazy personalnej ArcGIS, przechowywana i dystrybuowana jako baza ci¹g³a lub w podziale odniesionym do regionów administracyjnych wg województw. Cech¹ charakterystyczn¹ bazy s¹ liczne odniesienia do bran owych baz danych zarówno przez identyfikatory obiektów jak i ich atrybuty. Wersja kartograficzna bazy jest zapisana zarówno w formie wektorowej, jak i rastrowej. Powy sza charakterystyka wskazuje, i kluczowym problemem pañstwowego zasobu geodezyjnego i kartograficznego jest niejednorodnoœæ gromadzonych danych topograficznych. Poszczególne bazy danych charakteryzuj¹ siê ró nymi modelami pojêciowymi, brak jest mechanizmów ich harmonizacji topologicznej, jak i atrybutowej, ró ny jest tak e stan aktualnoœci treœci. Przewodnim zadaniem przy okazji wdra ania dyrektywy INSPIRE i ustawy o IIP sta³o siê zatem opracowanie koncepcji harmonizacji baz danych, a zw³aszcza specyfikacja podstawowego, referencyjnego zasobu danych dla Polski (Gotlib, Iwaniak, Olszewski, 2006; 2007). Koncepcja Bazy Danych Georeferencyjnych Na pocz¹tku 2009 r. przy G³ównym Urzêdzie Geodezji i Kartografii powo³any zosta³ zespó³ ekspertów, którego zadaniem mia³o byæ przygotowanie projektu rozporz¹dzenia dotycz¹cego bazy danych obiektów topograficznych, ogólnogeograficznych i opracowañ kartograficznych jednego z 12 rozporz¹dzeñ wykonawczych do ustawy z dnia 4 marca 2010 r. o infrastrukturze informacji przestrzennej (Ustawa, 2010), transponuj¹cej w Polsce zapisy dyrektywy INSPIRE. W ci¹gu dwóch lat zosta³a wypracowana koncepcja Bazy Danych Georeferencyjnych (BDG), opieraj¹cej siê na zintegrowanym modelu bazy danych topograficznych (dotychczasowej TBD) i ogólnogeograficznych (BDO), stanowi¹cych zestaw podstawowych (komponent TOPO10) oraz zgeneralizowanych (komponent TOPO250) przechowywanych w jednolitej strukturze danych przestrzennych (Andrzejewska i in., 2010). Przyjêto trzy istotne za³o enia praktyczne: 1) Baza Danych Georeferencyjnych mia³a byæ wy³¹cznym Ÿród³em danych dla opracowañ kartograficznych wykonywanych w skalach 1: i mniejszych; wyj¹tkiem mia³y byæ jedynie elementy rzeÿby terenu pozyskiwane z numerycznego modelu terenu; 2) d¹ enie do pe³nej automatyzacji jak najwiêkszej liczby zadañ realizowanych na etapie generalizacji i wizualizacji danych;

4 30 T. BERUS, B. BIELAWSKI, P. KOWALSKI, R. OLSZEWSKI, A. PILLICH-KOLIPIÑSKA 3) chêæ dostosowania zawartoœci i wygl¹du map do potencjalnych potrzeb i oczekiwañ u ytkowników, a w tym tak e do ró nych zastosowañ, np. zasilania serwisu mapowego urzêdowego geoportalu. Baza Danych Georeferencyjnych zosta³a pomyœlana jako tzw. baza wielorozdzielcza (baza typu MRDB) o dwóch komponentach topograficznych: TOPO10 i TOPO250 oraz komponentach kartograficznych: KARTO10, KARTO25, KARTO50, KARTO100, KARTO250, KARTO500 i KARTO1000 (rys. 1). Rys. 1. Komponenty Bazy Danych Georeferencyjnych Model BDG w znacznym stopniu opiera siê na modelu TBD, jednak zosta³ znacznie rozszerzony w zakresie tych klas obiektów, których zarówno reprezentacja geometryczna, jak i atrybutyzacja dla prezentacji w skalach przegl¹dowych odbiega od modelu topograficznego. Dotyczy to zw³aszcza sieci komunikacyjnych, dla których poza osiami jezdni w bazie musz¹ znaleÿæ siê tak e osie dróg oraz wêz³y drogowe obiekty reprezentuj¹ce sieæ drogow¹ w TOPO250. Innym specyficznym przypadkiem w bazie danych topograficznych jest punktowa reprezentacja miejscowoœci. Zmiana reprezentacji geometrycznej umo liwi³a zasilenie danych komponentu TOPO250 danymi TOPO10. Umo liwi³a te zastosowanie idei niezmienników przestrzennych, pe³ni¹cych istotn¹ rolê np. w procesie generalizacji danych. Komponent TOPO10 bazy BDG jest tworzony w oparciu o wektoryzacjê ortofotomapy cyfrowej, pomiary bezpoœrednie, wykorzystanie wielkoskalowych opracowañ kartograficznych (mapa zasadnicza, EGiB) oraz danych zawartych w innych rejestrach prowadzonych przez instytucje publiczne. Zak³ada siê, e Ÿród³em danych komponentu TOPO250 bêd¹ wy³¹cznie dane z TOPO10, przy czym kluczowe znaczenie ma zdefiniowanie odpowiednich procesów generalizacyjnych, umo liwiaj¹cych opracowanie bazy typu MRDB. Rozporz¹dzenie Ministra Spraw Wewnêtrznych i Administracji okreœla sposób tworzenia bazy danych, ale tak e zasady opracowania map topograficznych i przegl¹dowych w ca³ym szeregu skalowym: 1:10 000, 1:25 000, 1:50 000, 1: , 1: , 1: oraz 1: St¹d te, wraz z modelowaniem struktury bazy danych, konieczne by³o opracowanie systemu znaków umownych oraz przeprowadzenie testów redakcyjnych. Podstawowym problemem w zakresie kartograficznej prezentacji danych BDG by³o zaprojektowanie spójnego systemu znaków umownych oraz zakresu treœci, szaty graficznej i elementów osnowy kartograficznej map, które tworzy³yby pierwszy w historii polskiej kartografii pe³ny (i spójny) szereg skalowy map topograficznych i przegl¹dowo topograficznych. Koncepcja zakresu treœci przedstawianej na mapach oraz rozwi¹zañ graficznych w poszczególnych skalach opiera³a siê na tradycjach polskiej kartografii topograficznej, przede

5 KONCEPCJA SYSTEMU ROZPOWSZECHNIANIA I WYMIANY WIEDZY O GEOREFERENCYJNEJ BAZIE DANYCH 31 wszystkim na opracowaniach cywilnych map topograficznych w skalach 1: oraz 1: oraz map przegl¹dowych redagowanych z Bazy Danych Ogólnogeograficznych. Jednak e za³o enia redakcyjne nowych map uwzglêdnia³y tak e mo liwoœci wspó³czesnych technologii baz danych, systemów informacji geograficznej i systemów produkcji map (G³a- ewski i in., 2011). Okreœlenie zakresu treœci map w poszczególnych skalach by³o silnie uwarunkowane korelacj¹ map w skalach 1: : z komponentem TOPO10, a map w skalach 1: : z komponentem TOPO250 Bazy Danych Georeferencyjnych. Wa - nym za³o eniem by³o nadanie poszczególnym znakom na mapach szeregu skalowego mo liwie jednolitej formy graficznej oraz ustalenie takich zasad generalizacji treœci i formy, aby w najszerszym zakresie wykorzystaæ automatyzacjê procesu (Ostrowski i in., 2010). W ostatecznej wersji Rozporz¹dzenia w sprawie bazy danych obiektów topograficznych oraz bazy danych obiektów ogólnogeograficznych, a tak e standardowych opracowañ kartograficznych zosta³o wykorzystanych wiele rozwi¹zañ wypracowanych na etapie koncepcji BDG. Ze wzglêdu na uwarunkowania prawne, modyfikacji uleg³a nomenklatura komponentów baz danych, np. dla bazy podstawowej przyjêto oznaczenie: BDOT10k, a dla pochodnej BDOO250k. Dodatkowe komponenty opracowywane dotychczas w ramach TBD to BDNMT oraz BDorto. Zapisy Rozporz¹dzenia nie precyzuj¹ koniecznoœci organizacji i prowadzenia spójnej wielorozdzielczej bazy danych, jednak w œwietle tych ustêpów ustawy, w których podkreœlone jest szczególne znaczenie harmonizacji zbiorów danych oraz wzglêdy praktyczne realizacji komponentów pochodnych de facto wymusz¹ integracjê obu zasobów. W ramach realizowanego przez G³ówny Urz¹d Geodezji i Kartografii w latach projektu pt. Georeferencyjna baza danych obiektów topograficznych wraz z krajowym systemem zarz¹dzania s¹ pozyskiwane dane topograficzne, które w efekcie zapewni¹ pe³ne pokrycie terytorialne kraju baz¹ danych topograficznych, a w przysz³oœci ogólnogeograficznych. Równolegle powstan¹ inne referencyjne zasoby danych, takie jak: mapa zasadnicza BDOT500, czy te ewidencja ulic, miast i adresów (EMUiA), które bêd¹ istotnym Ÿród³em danych zasilaj¹cych model topograficzny. Kompletna baza danych referencyjnych bêdzie podstawowym materia³em do celów administracyjnych, gospodarczych, planistycznych i innych oraz podstaw¹ opracowania bran owych baz danych i map topograficznych, przegl¹dowych, a tak e tematycznych. Architektura serwisu WIKI-BDG W œwietle opisanej powy ej, z³o onej struktury komponentów topograficznych i kartograficznych wielorozdzielczej bazy danych georeferencyjnych w Polsce, konieczne staje siê opracowanie serwisu internetowego u³atwiaj¹cego zrozumienie sposobu tworzenia, wizualizacji i praktycznego wykorzystania BDG. Proponowany system bêdzie bazowa³ na kilku kana³ach wymiany informacji (schemat na rysunku 2). Podstawowy kana³ rozpowszechniania wiedzy bêd¹ stanowi³y artyku³y tworzone przez grupê osób przypisanych do grona autorów. Dla ka dego innego u ytkownika kana³ ten jest jednokierunkowy mog¹ tylko czytaæ artyku³y. Do wyra ania opinii oraz rozpoczynania szerszej dyskusji na dany temat bêdzie s³u y³ Kana³ dyskusji, do którego dostêp bêdzie mia³ ka dy zarejestrowany u ytkownik. Do ka dego artyku³u bêdzie istnia³ wydzielony kana³ dyskusji.

6 32 T. BERUS, B. BIELAWSKI, P. KOWALSKI, R. OLSZEWSKI, A. PILLICH-KOLIPIÑSKA Rys. 2. Warstwy funkcjonalne serwisu WIKI-BDG W obu powy szych kana³ach system rejestruje, kto, kiedy i co zmodyfikowa³. Do informowania u ytkowników na bie ¹co o nowych artyku³ach oraz wszelkich zmianach bêdzie s³u y³ jednokierunkowy Kana³ RSS. Uzupe³nieniem dla powy szych kana³ów bêd¹ kana³y: m Kana³ Forum, czyli klasyczne forum dotycz¹ce ró nych tematów, niezwi¹zanych z m konkretnymi artyku³ami, albo obejmuj¹cy ogóln¹ tematykê, Kana³ Screetcasts, który bêdzie przeznaczony dla materia³ów typu wideoprezentacja, gdzie zamiast statycznych obrazków bêd¹ umieszczane materia³y wideo, prezentuj¹ce dane rozwi¹zanie. Do realizacji bazy wiedzy, zgodnie z za³o eniami wykorzystano silnik MediaWiki (wersja v1.19) dostêpny w modelu otwartego oprogramowania. Silnik ten zosta³ opracowany w jêzyku PHP i do dzia³ania wymaga aby œrodowisko œwiadcz¹ce us³ugê WWW obs³ugiwa³o ten jêzyk. W przypadku systemu Windows Serwer 2008 R2 (x64), który zosta³ wykorzystany jako platforma bazowa ca³ego rozwi¹zania, standardowo dostêpna jest us³uga Internet Information Service (w skrócie IIS), która domyœlnie nie obs³uguje jêzyka PHP. W celu dodania interpretera jêzyka PHP zastosowano gotowe paczki z 64-bitow¹ wersj¹ jêzyka PHP, dostêpne na stronie Anindya s Blog ( Autorzy zamierzaj¹ tak e udostêpniæ w serwisie us³ugi danych przestrzennych, co pozwoli na bezpoœrednie u ycie podstawowych funkcji GIS. Rozwi¹zanie to pozwoli na zapoznanie siê z mo liwoœciami wykorzystania bazy BDG do realizacji analiz przestrzennych (rys. 3).

7 KONCEPCJA SYSTEMU ROZPOWSZECHNIANIA I WYMIANY WIEDZY O GEOREFERENCYJNEJ BAZIE DANYCH 33 Rys. 3. Architektura serwisu WIKI-BDG Realizacja portalu zapewniaj¹cego dostêp do planowanych us³ug GIS-owych zak³ada wykorzystanie z³o onego pakietu zró nicowanych technologii. U podstaw za³o eñ le y serwer bazodanowy Oracle z obs³ug¹ danych przestrzennych. W celu zapewnienia optymalnej wydajnoœci realizowanych operacji, odpowiednie algorytmy zostan¹ zaimplementowane na poziomie bazy danych, jako procedury sk³adowane napisane w jêzyku PL/SQL i Java. Kolejnym poziomem bêdzie warstwa us³ug, w której bazowym œrodowiskiem bêdzie Apache Tomcat, w ramach którego bêdzie dzia³a³ silnik Geoserver do œwiadczenia us³ug GIS owych. Koñcowym poziomem bêdzie warstwa interfejsu zapewniaj¹ca u ytkownikom dostêp do funkcjonalnoœci planowanego serwisu. Planowane jest wykorzystanie do budowy interfejsu technologii EXT JS oraz OpenLayers. Planowo przedstawiony funkcjonalny zestaw warstw zostanie w ca³oœci zlokalizowany na serwerze Zak³adu Kartografii Politechniki Warszawskiej z systemem operacyjnym Windows Server 2008r2 (64-bitowy).

8 34 T. BERUS, B. BIELAWSKI, P. KOWALSKI, R. OLSZEWSKI, A. PILLICH-KOLIPIÑSKA Projekt interfejsu serwisu internetowego WIKI-BDG Przeznaczeniem projektowanego serwisu internetowego jest propagacja wiedzy o bazie danych topograficznych wœród jej u ytkowników, ale tak e wœród osób, które dopiero zamierzaj¹ siêgn¹æ po dane przestrzenne z urzêdowego zasobu. Grupy docelowe serwisu bêd¹ na tyle zró nicowane, e zarówno treœci jak i forma udostêpnienia powinna dynamicznie dostosowywaæ siê do oczekiwañ i posiadanej wiedzy u ytkownika, na podstawie deklarowanej przez niego znajomoœci problemu. Ponadto czêœæ klientów bêdzie okazjonalnie siêgaæ po WIKI-BDG, ale bêd¹ i tacy, którzy zdecyduj¹ siê na czêst¹ eksploracjê informacji. Byæ mo e bêd¹ i tacy, którzy zechc¹ aktywnie uczestniczyæ w rozbudowie bazy wiedzy. W zale noœci od zadeklarowanego poziomu zaawansowania u ytkownika, dostêp do poszczególnych sekcji serwisu oraz narzêdzi mo e byæ ograniczony. Konieczne jest wiêc zdefiniowanie grup docelowych i sprofilowanie serwisu pod k¹tem wybranego na wstêpie poziomu. Dla przyk³adu minimalny zestaw profili klienckich powinien zawieraæ: profil zaawansowany, profil amatorski (podstawowy), profil szkolny (dzieciêcy). Ale nie tylko wybrany przez u ytkownika podczas logowania do systemu profil bêdzie determinowa³ udostêpniony zakres funkcjonalny. Równie mierzona aktywnoœæ u ytkownika mo e wp³ywaæ na zmianê uprawnieñ np. do komentowania artyku³ów. Niezale nie od wybranego profilu klienckiego, serwis internetowy we wszystkich aspektach powinien byæ u yteczny. Podstawow¹ sk³adow¹ u ytecznoœci produktu jest funkcjonalnoœæ rozumiana jako zakres dostêpnych funkcji lub opcji danego narzêdzia. W serwisie WIKI-BDG, poza przegl¹daniem kategorii i artyku³ów (dwóch podstawowych komponentów serwisu), bêdzie mo liwe: wyszukiwanie proste i zaawansowane, zapisywanie prezentacji, drukowanie i wysy³anie map, a tak e komentowanie artyku³ów. Czynników kszta³tuj¹cych szeroko pojêt¹ u ytecznoœæ jest wiêcej. Ka da z tych cech ma istotne znaczenie dla wygody i satysfakcji u ytkownika, a konkretnie mo e znaleÿæ wyraz w ró nych rozwi¹zaniach aplikacyjnych. Wa na cecha, jak¹ jest intuicyjnoœæ (learnability) rozumiana jako ³atwoœæ wykonania podstawowych zadañ podczas pierwszego zetkniêcia siê z serwisem, mo e byæ osi¹gniêta dziêki zastosowaniu czytelnej struktury serwisu (niezbyt du a liczba precyzyjnie zdefiniowanych kategorii) oraz prostej, zrozumia³ej terminologii elementów systemu. Z kolei efektywnoœæ (efficiency), czyli szybkoœæ realizowania zadañ przez u ytkowników, którzy ju zapoznali siê z interfejsem serwisu, jest nie tylko bezpoœrednim efektem wydajnego sprzêtu i sieci teleinformatycznej, ale tak e np. klarownej kolorystyki elementów interfejsu organizuj¹cej poszczególne sekcje czy panele informacyjne. Przyswajalnoœci (memorability) szybkoœci przywracania bieg³oœci w wykonywaniu zadañ po d³u szej nieobecnoœci w serwisie, bardzo pomaga intuicyjny i spójny zestaw ikon narzêdziowych czy chocia by piktogramów oznaczaj¹cych charakterystyczne elementy interfejsu (pasek wyszukiwania, odnoœnik, element listy, pole formularza itd.). Najtrudniej osi¹galn¹ cech¹ jest odpornoœæ na b³êdy u ytkownika pope³niane podczas pracy (errors). Jest ona zazwyczaj wynikiem wielu testów u ytecznoœci i iteracyjnych modyfikacji interfejsu stron. Z kolei najmniej przewidywaln¹ w³asnoœci¹ jest satysfakcja (satisfaction), rozumiana jako poczucie zadowolenia u ytkownika podczas korzystania z serwisu. Na tê cechê mo e mieæ wp³yw zarówno estetyczny uk³ad elementów i przyjazny dla oka zestaw barw, jak i aktualnoœæ i kompletnoœæ publikowanych treœci. W tym przypadku preferencje u ytkownika mog¹ byæ ró ne w zale noœci od nastawienia i oczekiwañ.

9 KONCEPCJA SYSTEMU ROZPOWSZECHNIANIA I WYMIANY WIEDZY O GEOREFERENCYJNEJ BAZIE DANYCH 35 Wnioski Ambicj¹ autorów projektu WIKI-BDG jest prze³o enie zapisu formalnego stosowanego w Rozporz¹dzeniu na jêzyk zrozumia³y dla osób zainteresowanych referencyjnymi (topograficznymi) danymi przestrzennymi w Polsce. Z drugiej strony, wszelkie propozycje rozwi¹zañ problemów poparte bêd¹ teoriami modelowania danych geograficznych, wpisuj¹cymi siê w trendy rozwoju baz danych GIS na œwiecie, jak na przyk³ad idea wielorozdzielczej / wieloreprezentacyjnej bazy danych MRDB. Z biegiem czasu, serwis WIKI-BDG stanowiæ bêdzie platformê wymiany doœwiadczeñ pomiêdzy u ytkownikami referencyjnych, urzêdowych danych przestrzennych w Polsce. Sk³ad zespo³u autorskiego gwarantuje fachow¹ obs³ugê wszelkich zagadnieñ dotycz¹cych BDG. Aktualny zespó³ autorski, którego niewielk¹ reprezentacjê stanowi¹ autorzy niniejszego artyku³u, buduje zespó³ fachowców z bogatym doœwiadczeniem naukowym, ekspertów-praktyków z zakresu modelowania danych przestrzennych, generalizacji, kartografii i technologii baz danych. Platforma WIKI-BDG skierowana jest g³ównie do instytucji zainteresowanych wytwarzaniem i wykorzystywaniem danych BDG oraz wytwarzaniem oprogramowania do obs³ugi danych BDG. Powszechny dostêp do specjalistycznej wiedzy powinien spowodowaæ wiêksze zainteresowanie potencjalnych u ytkowników koñcowych BDG. Upowszechnianie wiedzy o BDG, w systemie WIKI-BDG zostanie tak e uzupe³nione o opis innych baz danych referencyjnych, historii ich tworzenia oraz definicji z nimi zwi¹zanych. Opisane zostan¹ równie aspekty technologiczne tworzenia wielorozdzielczej bazy danych referencyjnych, wraz z przyk³adami wizualizacji kartograficznych. U ytkownicy systemu bêd¹ mogli zapoznaæ siê z opracowan¹ metodyk¹ analiz i wizualizacji danych referencyjnych. Z drugiej strony portal bêdzie miejscem wymiany uwag i zadawania pytañ przez u ytkowników, co pozwoli na modyfikacjê i udoskonalenie stosowanych metod i technologii, a tak e prowadzenie badañ nad poprawnoœci¹ przekazu kartograficznego. Autorzy ywi¹ nadziejê, i portal ten stanie siê Ÿród³em wiedzy dla u ytkowników i bêdzie promowa³ nowoczesne rozwi¹zania geoinformacyjne wœród odbiorców na ró nych stopniach edukacji. Literatura Andrzejewska M., Bielawski B., G³a ewski A., Gotlib D., Olszewski R., Ostrowski W., 2010: Studium standaryzacji procesu modelowania kartograficznego Bazy Danych Georeferencyjnych. Roczniki Geomatyki, t. 8, z. 2, PTIP, Warszawa. Bac-Bronowicz J., G³a ewski A., Kowalski P.J., Olszewski R., 2009: New approach to carto-graphic visualization of reference and thematic databases in Poland, [W:] Gartner G., Ortag F., Cartography in Central and Eastern Europe. Berlin, Springer-Verlag. G³a ewski A., Kowalski P.J., Olszewski R., Ostrowski W., 2011: New approach to cartographic presentation of Georeference Database in Poland, Proceedings of the 25th International Cartographic Conference, Paris, 3 8 July Gotlib D., Iwaniak A., Olszewski R., 2006: Budowa Krajowej Infrastruktury Danych Przestrzennych w Polsce. Harmonizacja baz danych referencyjnych. Wydawnictwo Akademii Rolniczej we Wroc³awiu, Wroc³aw. Gotlib D., Iwaniak A., Olszewski R., 2007: GIS. Obszary zastosowañ, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa. Ostrowski W., Andrzejewska M., Bielawski B., G³a ewski A., Gotlib D., Olszewski R., 2010: Koncepcja szeregu skalowego nowych map urzêdowych w standardzie BDG. Prace i Studia Kartograficzne, t. 3, Ustawa z dnia 4 marca 2010 r. o infrastrukturze informacji przestrzennej. Dz.U nr 76 poz. 489.

10 36 T. BERUS, B. BIELAWSKI, P. KOWALSKI, R. OLSZEWSKI, A. PILLICH-KOLIPIÑSKA Abstract Effective implementation of the spatial information infrastructure in Poland, especially extensive use of spatial data collected in the official reference database, requires not only completing the BDOT project, but also disseminating knowledge about the topographic database s structure, its relevance, geometrical accuracy and the possibility of using it in many areas. According to the authors, using a system based on WIKI technology would be beneficial for spreading knowledge about georeference database. A research project, still being conducted by the authors, among its many aspects involves the WIKI-website development. This website will not only provide users with expert status to formulate the rules for knowledge base, but also will act as an information system of the Poland s official reference database. The knowledge base of solutions used for creating, using and developing BDOT and TBD databases will be an integral part of this system. It will be published as a series of articles. Using WIKI technology allows using built-in tools for creating links between articles, which will streamline the process of publishing as well as using them by external users. Access rights diversification will ensure the accuracy of information provided on the website. This information will become a key channel of knowledge dissemination and will also be supplemented by a description of other reference databases, their history and definitions associated with them. The technological aspects of creating multiresolution reference database, along with examples of cartographic visualization will be described as well. The users of the system will be able to see the developed methodology of analysis and visualization of reference data. On the other hand, the portal will hopefully become a place for exchanging comments and asking questions, which will allow experts to refine and modify the methods and technologies used in the mentioned databases development, as well as to conduct research on correctness of cartographic communication. The authors hope that the portal will become a popular information source for users and will promote innovative geo-information solutions among the users at different levels of education. mgr Tomasz Berus tom@emitom.com mgr Bart³omiej Bielawski bartlomiej.bielawski@intergraph.com dr in. Pawe³ Kowalski p.kowalski@gik.pw.edu.pl dr hab. in. Robert Olszewski, prof. PW r.olszewski@gik.pw.edu.pl mgr in. Agata Pillich-Kolipiñska a.pillich@gik.pw.edu.pl