GDASKI UNIWERSYTET MEDYCZNY

Transkrypt

1 GDASKI UNIWERSYTET MEDYCZNY Wydzia Nauk o Zdrowiu z Oddziaem Pielgniarstwa i Instytutem Medycyny Morskiej i Tropikalnej KATEDRA PIELGNIARSTWA ul.dbinki?,gdask tel./fax: ; katedra.pielegniarstwa@gumed.edu.pl Dr hab. n. zdr. Aleksandra Gaworska-Krzemihska Gdansk 17 listopada 2014 r. Kierownik Katedry Piel?gniarstwa Gdansk! Uniwersytet Medyczny Dziekanat Wydzialu Nauk o Zdrowiu wplyn?!o dnia...ji'..ilar?j.l Rozprawa na stopien doktora nauk o zdrowiu mgr Sebastiana Artura Zdohczyka Wplyw wybranych czynnikow socjomedycznych na jakosc zycia i funkcjonowanie psychoseksualne kobiet po leczeniu operacyjnym gruczolu piersiowego Promotor: dr hab. n. med. Agnieszka Brodowska Wsrod wszystkich zachorowan na nowotwory ztosliwe u kobiet w Europie, rak gruczolu piersiowego, w ostatnich latach stal si? ich pierwszq przyczyn^, a w publikacjach Mi?dzynarodowej Agencji Badan nad Rakiem prognozuje si? niestety, dalszy wzrost zachorowan. Natomiast w puli determinantow jakosci zycia czlowieka podstawowym jest zdrowie, gdy wi?c dochodzi do jego zaburzenia, skutki obejmuj^ wszystkie obszary zycia. Jednym z nich jest zdrowie seksualne, a grup^ szczegolnie podatn^ na dysfunkcj? tej strefy s^ kobiety chore onkologicznie. W wielu publikacjach wyniki badan wskazujq, iz dotyczy to okolo 50% kobiet leczonych z powodu raka piersi, a u osob po indukowanej leczeniem raka piersi menopauzie dochodzi nawet do 70%. Zaburzenia zdrowia seksualnego mog^

2 bye spowodowane czynnikami somatycznymi (np. oslabienie, zm?czenie, bol) i psychicznymi (np. obnizone poczucie osobistej wartosci). Amputacja piersi zazwyczaj l^czy siq ze zmian^ obrazu wiasnej cielesnosci u kobiety: cz?sto odbierana jest jako brak atrybutu macierzynstwa i seksualnosci. Konsekwencj^ staje si? brak akceptacji wtasnej fizycznosci, co moze prowadzic do l?ku, wstydu blokuj^cego potrzeb? uprawiania seksu, czy osi^gania orgazmu. Czynnikami mog^cymi determinowac te odczucia, lub podj?cie decyzji o skorzystaniu ze wsparcia zewn?trznego, czy poddania si? zabiegom rekonstrukcyjnym mog^ bye indywidualne aspekty socjomedyczne danej kobiety, st^d badanie ich wplywu na jakosc zycia i funkcjonowanie psychoseksualne jest bardzo potrzebne. Wybor problematyki badawczej przez autora rozprawy uwazam za niezwykle wazny badawczo i przydatny praktycznie, szczegolnie w zakresie oceny skutkow choroby nowotworowej w ocenie jakosci zycia jak i oceny potrzeb kobiety we wsparciu spolecznym. Przedstawiona do oceny rozprawa doktorska zostala napisana w typowym ukladzie dla tego rodzaju prac, zawiera wszystkie elementy, zgodnie z ogolnie przyj?t4 metodyk^ pisania prac z nauk o zdrowiu. Podzielona zostala na cz?sc teoretyczn^ i badawcz^ z zachowaniem wtasciwych proporcji poszczegolnych tresci w rozdzialach i podrozdzialach, obejmuje 149 stron oraz aneks. Na szczegoln^ pochwal? zasluguje bardzo szeroki zakres pismiennictwa oparty o 355 pozycji, w tym z duzym udzialem angloj?zycznych. Nie wszystkie pozycje zawieraj^ peine dane (np. poz. 143, 291) oraz nie zawsze zostaly oparte o jeden model zapisu (np. poz. 108, 109, 183). Nie wplywa to jednak na ocen? ogoln^ pracy. Calosc pracy jest napisana prawidlowo pod wzgl?dem edytorskim. W cz?sci teoretycznej autor opisal aktualny stan wiedzy na temat raka piersi oraz przedstawit koncepcje defmicyjne i badawcze jakosci zycia oraz zdrowia seksualnego. Zgodnie z podj?t^ tematyk^ rozprawy, zwrocil szczegoln^ uwag? na jakosc zycia uwarunkowan^ stan em zdrowia oraz dysfunkcj e seksualne kobiet w chorobie nowotworowej gruczolu piersiowego. Glownym celem rozprawy byla ocena poziomu jakosci zycia i funkcjonowania psychoseksualnego kobiet po leczeniu operacyjnym raka gruczolu piersiowego. Autor sformulowal takze cztery cele szczegolowe w ktorych zalozyl ocen? zachowah

3 zdrowotnych, funkcji seksualnych, seksualnosc i funkcjonowanie psychiczne respondentek. Dla rozwi^zania tak postawionych celow autor rozprawy dobral zestaw narz?dzi badawczych. W badaniu posluzono si? metod^ sondazu diagnostycznego, przy uzyciu autorskich pytan dotycz^cych czynnikow socjomedycznych oraz pi?ciu standaryzowanych kwestionariuszy tj.: - Kwestionariusz oceny jakosci zycia SF-36 v.2, - Kwestionariusz Mell-Krat do oceny nasilenia potrzeb i reakcji seksualnych, - Indeks oceny funkcjonowania seksualnego kobiet, - Inwentarz zachowah zdrowotnych, - Skala kontroli emocji. Mimo trafnie dobranych narz?dzi badawczych w cz?sci Metodologiczne podstawy badan wlasnych" autor nie uj^l wykazu wybranych czynnikow socjomedycznych, ktore posluzyly mu do analizy statystycznej jako zmienne, nie przedstawil tez problemow badawczych, a jedynie ogolnie sformulowane hipotezy. St^d, aby zrozumiec w peini przyj?te zalozenia czytelnik musi si^gn^c do zal^cznikow rozprawy, aby tam w metryczce" odnalezc zalozone zmienne. Dla przejrzystosci rozprawy warto byloby uzupelnic te dane. Badania przeprowadzono od pazdziemika 2013r. do lutego 2014r. na grupie 250 kobiet po leczeniu chirurgicznym raka piersi z wojewodztw zachodniopomorskiego, pomorskiego i kujawsko-pomorskiego, docieraj^c do nich poprzez kluby Amazonki" w sposob celowany. Badania w opisie autora mialy charakter anonimowy (chociaz prosba o kontaktowy numer telefonu znajduj^cy si? w metryczce" nie daje pelnej tego gwarancji) i dobrowolny. Autor na ich przeprowadzenie uzyskal zgod? Komisji Bioetycznej Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego w Szczecinie z dn r. (Uchwala nr KB- 0012/137/13). Otrzymane i opracowane wyniki poddano analizie statystycznej przeprowadzonej z wykorzystaniem arkusza kalkulacyjnego MOExsel oraz pakietu Statistica 10 PL. Do wyliczenia i interpretacji danych, powi^zah i zaleznosci pomi?dzy zmiennymi zastosowano: srednie, odchylenie standardowe, proporcje, chi-kwadrat, p-value, test t, test losowosci proby-stevensa. Przyj?ty poziom istotnosci wynosil: p< 0,05.

4 Charakterystyka badanej grupy zostala szczegolowo przedstawiona za pomoc^ wynikow zawartych w tabelach i rycinach. W postawionych hipotezach za najistotniejsze zmienne niezalezne przyjeto: leczenie chirurgiczne (rozleglosc zabiegu), uczestnictwo w klubie Amazonki"(hipoteza 2, jednak w wynikach i wnioskach badan brak jej weryfikacji, bye moze dlatego, iz w zalozeniach przyjeto dobor celowany - uczestniczki tego klubu,- brak grupy kontrolnej. Uzyskane wyniki zostaly porownane jedynie w dyskusji (s.l ) z wynikami innych badaczy), wybrane czynniki socjomedyczne (np. wiek, wyksztalcenie, aktywnosc zawodowa, sytuacja materialna, liczba posiadanych dzieci, status aktualnego leczenia leczenia), interwencja chirurgiczna (rekonstrukcja). W rozdziale Wyniki" autor przedstawil analiz? danych. Wyniki zawarto w czytelnych tabelach (38) oraz na starannych rycinach (74). Wszystkie zostaly szczegolowo opisane wraz z precyzyjnym przedstawieniem wartosci odnosz^cych si do wnioskowania statystycznego. W dalszej cz^sci pracy przeprowadzono dyskusj? na 10 stronach, jej sposob przeprowadzenia wskazuje na bardzo dobr^ znajomosc pismiennictwa i wynikow badan innych autorow. Na szczegolnq uwag? zasluguje bardzo niekorzystne wyniki badan wlasnych zwiqzane z zaburzeniami funkcji seksualnych u badanych kobiet, ktore zaobserwowano az u 59% respondentek. Zaburzenia najczesciej dotyczyiy problemow z odczuwaniem poz^dania seksualnego (80%), zaburzenia podniecenia (70,8%), zaburzenia lubrykacji (59,2%), dolegliwosci bolowe (54,8%), zaburzenia satysfakcji seksualnej (54%) oraz zaburzenia orgazmu (53,6%). Rowniez ocena potrzeb i reakcji seksualnych ocenianych przy pomocy skali Mell-Kraft potwierdzila zaburzenia w tej sferze u okolo 70% badanych. Wyniki uzyskane przez Doktoranta w podobnych zakresach potwierdzaj^ badania zagraniczne i krajowe, co powinno jak najszybciej skutkowac w wprowadzeniu bardziej kompleksowych rozwi^zah systemowych w Polsce w opiece nad t^ grup^ kobiet np. tak jak dzieje si? to w innych krajach Europy, gdzie standardem jest zatrudnianie na oddzialach onkologicznych psychoonkologa, czy breast care nurse (piel?gniarki odpowiedzialnej za calosciowe wsparcie systemowe osob z nowotworem piersi, - od momentu rozpoznania, poprzez proces leczenia, rekonstrukcji, opieki ambulatoryjnej, az do opieki paliatywnej, jesli zajdzie taka potrzeba). Odpowiednie przygotowanie pacjentki

5 do skutkow leczenia chirurgicznego i objawowego moze znacz^co wplyn^c na jej stan psychiczny i fizyczny oraz podejmowane dzialania prozdrowotne w przyszlosci. We wnioskach kohcowych Doktorant wlasciwie podsumowal uzyskane wyniki badah wlasnych w pi?ciu punktach, z ktorych za najistotniejsze uwazam: 1. Kobiety, u ktorych wykonano mastektomi? gruczolu piersiowego uzyskaly wyzsze wyniki od kobiet po mastektomii bez wykonanej rekonstrukcji w obszarze fizycznego i psychicznego funkcjonowania w zakresie jakosci zycia. 2. Uczestniczki badah z wyzszym wyksztalceniem, wysokim statusem materialnym i stabiln^ sytuacja zawodow^ odznaczaly si? wyzszym wskaznikiem nasilenia zachowah zdrowotnych, niz kobiety z niskim statusem materialnym i nizszym wyksztalceniem. 3. Respondentki, u ktorych przeprowadzono zabieg oszcz^dzaj^cy lub rekonstrukcj? gruczolu piersiowego charakteryzowaly si? nizszym poziomem zaburzenia funkcji seksualnych (FSD), niz kobiety bez rekonstrukcji i z obustronn^ mastektomi^. 4. Badane z wyzszym wyksztalceniem, lepsz^ sytuacja materialn^ oraz po zakohczeniu leczenia charakteryzowaly si? wyzszym wskaznikiem kontroli emocji w porownaniu do pozostatych uczestniczek badania. Zrealizowane badania w przedstawionej do oceny rozprawie jednoznacznie wskazuje na piln^ potrzeb? uzupelnienia formalnego zaspokajania potrzeb kobiet w tym obszarze problematyki zdrowotnej, aby kluby Amazonek" nie byly jedyn^ mozliwosci^ uzyskania wiedzy i wsparcia dla obywatela w polskim systemic ochrony zdrowia. Zadaniem Panstwa jest stworzenie profesjonalnych struktur rozwi^zah systemowych, tak aby kazda kobieta mogla uzyskac fachow^ opiek?, a rekonstrukcja piersi byla standardem w procesie leczenia nowotworow wymagaj^cych amputacji gruczolu piersiowego. Podsumowuj^c ocen? pracy uwazam, ze temat rozprawy doktorskiej jest bardzo wazny, a zalozone cele zostaly zrealizowane. Drobne bl?dy edytorskie i literowe umniejszaj4 wartosci przedstawionego materialu. nie

6 Uzyskane wyniki stanowi^ material jednoznacznie wskazuj^cy na koniecznosc podj?cia daiszych dziaiah praktycznych w zakresie rozwi^zan systemowych w opiece nad kobiety z nowotworem piersi. Pan mgr Sebastian Artur Zdunczyk wykazal si? umiej^tnosci^ stawiania waznych celow badawczych, ktorych rozwi^zanie moze przyczynic si? do poprawy jakosci zycia kobiet z nowotworami piersi. Wlasciwie zaplanowal proces badawczy, prawidlowo realizujqc etapy post?powania badawczego. W cz?sci teoretycznej oraz w dyskusji wykazal, iz potrafi korzystac z pismiennictwa naukowego. Praca Doktoranta ma duze walory oryginalnosci, zostala przeprowadzona w sposob rzetelny i dokladny. Na podstawie powyzszego, stwierdzam, iz przedstawiona do recenzji rozprawa na stopien doktora nauk o zdrowiu pt.: Wp!yw wybranych czynnikow socjomedycznych na jakosc zycia i funkcjonowanie psychoseksualne kobiet po leczeniu operacyjnym gruczolu piersiowego" w pelni odpowiada warunkom okreslonym w art. 13 Ustawy 0 stopniach naukowych i tytule naukowym...(dz.u. z 2003 roku z poz. zm.), w zwiqzku z czym z mam zaszczyt przedstawic Wysokiej Radzie Wydzialu Nauk o Zdrowiu Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego w Szczecinie wniosek o dopuszczenie mgr Sebastiana Artura Zdohczyka do daiszych etapow przewodu doktorskiego. KIEROWNIK KATEDRY PIELGNIARSTWA Wydzialu Nauk Q Zdrowiu