Wydział Nauk o Zdrowiu Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku

Transkrypt

1 Wydział Nauk o Zdrowiu Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku Klinika Rehabilitacji Dziecięcej Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku z Ośrodkiem Wczesnej Pomocy Dzieciom Upośledzonym "Dać Szansę" ul. Waszyngtona 17, Białystok, tel Kierownik Prof. dr hab. n. med. Wojciech Kułak rehabdz.@umwb.edu.pl =================================================================================== Białystok, r. Ocena Rozprawy Doktorskiej pt: Skuteczność terapii manualnej i metody PNF (Proprioceptywnej Neuromuskularnej Facilitacji) w porównaniu z kinezyterapią tradycyjną w leczeniu fizjoterapeutycznym objawowej dyskopatii lędźwiowej Zespoły bólowe kręgosłupa lędźwiowego stanowią bardzo ważny problem społeczny, kliniczny i ekonomiczny, którego rozwiązania należy szukać w opracowywaniu właściwych metod do ich zapobiegania i leczenia. Bóle kręgosłupa mogą prowadzić do niepełnosprawności oraz niezdolności do pracy zawodowej. Dane epidemiologiczne wskazują,że w Polsce i Europie dolegliwości bólowe dolnego odcinka kręgosłupa występują u około 80% społeczeństwa. Leczeniem bólów kręgosłupa zajmują się lekarze różnych specjalności: lekarze rehabilitacji, ortopedzi, neurolodzy, oraz podstawowej opieki zdrowotnej. W leczeniu stosowane są najczęściej leki przeciwbólowe, przeciwzapalne, zabiegi fizjoterapeutyczne a w skrajnych przypadkach leczenie operacyjne. Według opinii ekspertów główną metodą leczenia bólów kręgosłupa powinny być zabiegi fizjoterapeutyczne, celem których jest uzyskanie repozycji krążka międzykręgowego, zmniejszenie bólu oraz przywrócenie balansu mięśniowego. W rehabilitacji bólów kręgosłupa stosuje się szereg różnych zabiegów, których skuteczność nie zawsze jest udowodniona w długoletniej obserwacji. Jeszcze rzadziej skuteczność zabiegów była porównywana z innymi metodami terapeutycznymi. W związku z powyższym przedstawiona mi do recenzji rozprawa doktorska Pana mgr Kamila Zaworskiego jest jak najbardziej aktualna i porusza bardzo istotny problem skuteczności leczenia bólów kręgosłupa. Rozprawa doktorska obejmuje 228 stron maszynopisu, w tym 46 rycin, 86 tabel, 185 pozycji piśmiennictwa języku polskim i angielskim z ostatnich lat ręczniki oraz 9 zasobów internetowych) i załączniki skal. 1

2 Układ pracy jest typowy dla rozprawy doktorskiej zawiera: wykaz skrótów, wstęp, cel pracy, materiał i metody, wyniki badań, dyskusję, wnioski, streszczenia w języku polskim i angielskim oraz bibliografię. Wstęp jest obszerny i wyczerpujący. Autor opisuje w nim anatomię i biomechanikę kręgosłupa, patologię krążka międzykręgowego, diagnostykę dyskopatii lędźwiowej oraz leczenie bólów kręgosłupa. W podrozdziale leczenie, autor przedstawia aktualne dane na temat edukacji, farmakoterapii, fizykoterapii, terapii manualnej, PNF, kinezyterapii i leczenia operacyjnego. W opinii recenzenta w tym fragmencie pracy zabrakło kilku zadań na temat epidemiologii i konsekwencji ekonomicznych bólów kręgosłupa. Mimo to wstęp stanowi bardzo dobre wprowadzenie czytelnika do badań własnych Doktoranta. W tym miejscu należy podkreślić, iż problem porównania skuteczności leczenia bólów kręgosłupa nie jest zbyt często poruszany w literaturze, stąd też podjęcie tego tematu przez mgr Kamila Zaworskiego jest bardzo cenne, nie tylko z naukowego punktu widzenia, ale przede wszystkim z praktycznego. Celem rozprawy doktorskiej było porównanie skuteczności terapii skojarzonej terapii manualnej i metody PNF z terapią manualną, metoda PNF i tradycyjną kinezyterapią. Doktorant postawił pięć hipotez badawczych: Największe zmniejszenie dolegliwości bólowych występuje w grupie terapii manualnej i metody PNF. Zakres ruchomości odcinka lędźwiowego kręgosłupa ulega największej poprawie w grupie terapii manualnej i metody PNF Zaburzenia neurologiczne w postaci objawów rozciągowych ulegają zmniejszeniu w największym stopniu w grupie terapii manualnej i metody PNF Stopień niepełnosprawności spowodowany dolegliwościami bólowymi zmniejsza się we wszystkich grupach badanych Funkcjonowanie pacjentów w życiu codziennym ulega największej poprawie w grupie terapii manualnej i metody PNF W opinii recenzenta czwarta hipoteza jest niespójna z pozostałymi. Autor porównuje skuteczność terapii odnosząc się do terapii manualnej i metody PNF a nie do wszystkich metod. Do badania Doktorant zakwalifikował 200 pacjentów, w wieku lat, dyskopatią lędźwiową na poziomie L4-L5 oraz L5-S1 potwierdzoną badaniem obrazowym (TK, MRI), dyskopatii w odcinku lędźwiowym. Pacjenci nie stosowali niesteroidowych leków 2

3 przeciwzapalnych w okresie co najmniej tygodnia przed rozpoczęciem badań. W opinii recenzenta brakuje kryterium czasu trwania choroby włączenia do badania. Większość badanych (52%) była leczona z powodu bólów kręgosłupa powyżej 3 lat jest też stwierdzeniem mało precyzyjnym. Ponadto byli pacjenci u których czas leczenia był krótszy niż miesiąc. Brakuje także danych na temat charakteru wykonywanej pracy. Doktorant podaje jedynie, że 70% było aktywnych zawodowo, 18% było rencistami, 8% emerytami i 4% było bezrobotnych. Badania Doktoranta miały charakter prospektywny, co zasługuje na podkreślenie i uznanie. Pacjenci zostali podzieleni na 4 grupy: pierwszą stanowili chorzy korzystający z terapii manualnej, drugą z PNF, trzecią z terapii manualnej i metody PNF, czwartą z kinezyterapii. Ocenę podmiotową i przedmiotową wykonano przy użyciu odpowiednio dobranych skal, kwestionariuszy oraz testów czynnościowych, takich jak: skala VAS, Kwestionariusz bólu Laitinena, Indeks Niepełnosprawności Oswestry, Funkcjonalna Skala Oceny Bólu Krzyża Stratforda, test palce podłoga, objaw Laseqe a, objaw Mackiewicza a także testów antropometrycznych. Badania nasilenia dolegliwości bólowych były oceniane czterokrotnie natomiast badanie przedmiotowe przed i bezpośrednio po zakończonych zabiegach. Brak jest informacji na temat liczby wykonywanych zabiegów terapii manualnej, PNF i kinezyterapii. Większość badanych (70%) była aktywna zawodowo ale nie ma podziału na pracowników wykonujących pracę umysłową lub fizyczną. W opinii recenzenta dobrze by było, aby doktorant przeprowadził dyskusję na temat homogenności badanej grupy. Charakter dolegliwości bólowych miał charakter przewlekły, w przypadku 52% trwał ponad 3 lata, a u 8% poniżej miesiąca. Przed włączeniem do badania zabiegi fizjoterapeutyczne były najczęściej (92%) stosowanym sposobem leczenia dolegliwości bólowych kręgosłupa, głównie stosowano masaż klasyczny i laseroterapię. Leki przeciwbólowe, przeciwzapalne były stosowane przez 62% badanych. Ponad połowa badanych oceniała swój stan zdrowia jako przeciętny a jedynie 3% jako bardzo zły. Tomografię komputerowa kręgosłupa miało wykonaną 73% pacjentów za badanie Rezonansu magnetycznego 35%. 67% badanych odczuwało dolegliwości bólowe o średnim nasileniu. Wyniki pracy zostały opracowane starannie i zebrane w postaci rycin i tabel, a analiza statystyczna została przedstawiona rzetelnie. Zmniejszenie dolegliwości bólowych kręgosłupa w skali VAS było istotne statystycznie we wszystkich badanych grupach. Podobnie w pomiarach goniometrycznych 3

4 istotną statystycznie poprawę odnotowana we wszystkich badanych grupach. Największą poprawę uzyskano w grupie terapii manualnej i metody PNF. Zmniejszenie objawów neurologicznych stwierdzono również we wszystkich badanych grupach. Jednakże największe zmniejszenie zaburzeń neurologicznych odnotowano w grupie terapii manualnej i metody PNF. Stopień niepełnosprawności mierzony za pomocą Indeksu Niepełnosprawności Oswestry uległ zmniejszeniu w sposób istotny statystycznie we wszystkich badanych grupach. Co ciekawe najlepsze wyniki uzyskano w grupie PNF. Poprawa funkcjonowania pacjentów w skali Funkcjonalnej Bólu Krzyża była istotna statystycznie we wszystkich ocenianych grupach. Największą poprawę odnotowano w grupie terapii manualnej i PNF. W dyskusji strona 174 doktorant dane na temat bólów kręgosłupa i patologii krążka może przenieść do wstępu rozprawy doktorskiej. Dyskusja jest wyczerpująca liczy 17 stron autor opisuje i dyskutuje swoje wyniki z pracami innych autorów, głównie zagranicznych. W omówieniu badań Doktorant wykazał, że jest dobrze obeznany z fachowym piśmiennictwem. Dyskusja jest przejrzysta, odnosi się do dostępnych danych literaturowych, ale w opinii recenzenta brakuje w niej także przedstawienia ograniczeń obecnego badania. Doktorant swoje badania posumował pięcioma wnioskami, które znajdują pełne potwierdzenie w przeprowadzonych badaniach własnych i wykazał, że: 1. Zastosowane w badaniach metody leczenia przyniosły dobry efekt przeciwbólowy. 2. Zakres ruchomości odcinka kręgosłupa lędźwiowego uległ zwiększeniu we wszystkich badanych gru pacach. Jednakże największą poprawę uzyskano w grupie terapii manualnej i PNF 3. Zmniejszenie objawów neurologicznych w postaci objawów rozciągowych uzyskano we wszystkich badanych grupach. 4. Stopień niepełnosprawności oceniany w za pomocą Wskaźnika Niepełnosprawności Oswestry uległ zmniejszeniu we wszystkich badanych grupach. Najlepsze wyniki uzyskano w grupie PNF. 5. Funkcjonowanie pacjentów w Funkcjonalnej Skali Oceny Bólu Krzyża Stratforda uległo największej poprawie w grupie terapii manualnej i PNF Z uwagi na fakt, iż na podobny temat doniesień jest niewiele, zachęcam Doktoranta do kontynuowania rozpoczętych badań. Moim zadaniem interesujące było by wykorzystanie w kontynuowanych badaniach, także innych zabiegów fizykoterapeutycznych. 4

5 Do drobnych uchybień należą także: nieliczne błędy stylistyczne i językowe. Warto użyć nazwy polskiej PNF w tytule pracy. Poczynione powyżej uwagi nie umniejszają wysokiej wartości ocenianej rozprawy, a całość pracy dokumentuje umiejętność badawczą Doktoranta. Reasumując, oceniam rozprawę doktorską Pana Kamila Zaworskiego za bardzo cenną i wnoszącą dodatkową, nową wiedzę na temat skojarzonej terapii bólów kręgosłupa, z zastosowaniem terapii manualnej i metody PNF. Całościowy układ pracy jest przejrzysty, ujęcie tematu rzeczowe, a opisy wyników przejrzyste i logiczne. Na tej podstawie stwierdzam, że przedłożona mi do oceny praca Pana mgr Kamila Zaworskiego, nt. Skuteczność terapii manualnej i metody PNF (Proprioceptywnej Neuromuskularnej Facilitacji) w porównaniu z kinezyterapią tradycyjną w leczeniu fizjoterapeutycznym objawowej dyskopatii lędźwiowej spełnia wszystkie wymogi stawiane rozprawom doktorskim. Mam więc zaszczyt przedłożyć Wysokiej Radzie Wydziału Nauk o Zdrowiu Uniwersytetu Medycznego w Lublinie pozytywną ocenę rozprawy wraz z wnioskiem o dopuszczenie Pana mgr Kamila Zaworskiego do dalszych etapów przewodu doktorskiego. Prof. dr hab. med. Wojciech Kułak Kierownik Kliniki Rehabilitacji Dziecięcej z Ośrodkiem Wczesnej Pomocy Dzieciom Upośledzonym "Dać Szansę" Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku 5