Czy Polacy zaczęli myśleć o emeryturze?

Transkrypt

1 Czy Polacy zaczęli myśleć o emeryturze? Reforma emerytalna, długofalowe planowanie finansowe, idealne produkty oszczędnościowe poziom wiedzy, opinie i oczekiwania Polaków. Raport z badania PBC zrealizowanego przez Instytut Homo Homini. 14 lutego 2012 r.

2 System ubezpieczeń społecznych nie zapewni dostatniej emerytury Według szacunków ZUS za ok. 50 lat liczba Polaków spadnie z 38 mln do 30,6 mln. Jednocześnie liczba emerytów może w tym czasie wzrosnąć o 90 proc., a liczba osób pracujących oraz dzieci i młodzieży spaść o 40 proc. Zgodnie z wyliczeniami Komisji Europejskiej obecnie w Unii Europejskiej na jednego emeryta pracują 4 osoby. Za 40 lat ten sam finansowy ciężar będą musiały udźwignąć mniej niż 2 osoby. KE przewiduje, że wydatki na emerytury w strefie euro zwiększą się z 11 proc. PKB w 2008 do 13,8 proc. w Państwom będzie coraz trudniej utrzymywać swoich emerytów. Według szacunków Departamentu Analiz Statystycznych Kancelarii Prezesa Rady Ministrów w 2060 roku osoby, które właśnie wkraczają na rynek pracy będą mogły liczyć na emeryturę w wysokości około 30 proc. ostatniej pensji. Problem wysokości przyszłych świadczeń z ubezpieczenia społecznego dotyczy zwłaszcza kobiet, które z powodu niższych pensji i skracanej przez macierzyństwo kariery akumulują mniej środków na emeryturę, a są na niej średnio o 5 lat dłużej niż mężczyźni. Mogą liczyć na emeryturę w wysokości zaledwie 51 proc. ostatniej pensji, podczas gdy mężczyźni na 68 proc. Polacy deklarują, że emerytura to jeden z 3 najważniejszych celów długofalowych, na który warto oszczędzać. Jednocześnie w lutym 2011 roku ok. 74 proc. Polaków przebadanych na zlecenie przyznało, że pomimo trwającej debaty o zmianach w systemie emerytalnym, ich zabezpieczenie na przyszłość ogranicza się do obowiązkowych składek na ZUS i OFE. Obecnie wskaźnik ten jest niższy, ale nadal nie jest to zdecydowana zmiana. 1

3 Metodologia badania PBC zrealizowanego przez Instytut Homo Homini Miejsce realizacji: badanie ogólnopolskie Czas: stycznia 2012 Próba: Losowa (n=1848) Jednostka badania: badaniem została objęta populacja osób aktywnych zawodowo, którzy w dniu badania mieli ukończony 18. rok życia i nie przekroczyli wieku emerytalnego. W ramach grupy wyszczególniono subpopulację osób, którym w dniu badania pozostało minimum 10 lat pracy do osiągnięcia wieku emerytalnego. Operat losowania: baza teleadresowa jednostek będąca powszechnie uznanym spisem zawierającym niezbędne punkty adresowe i spełniającym następujące metodologicznie konieczne warunki: aktualności, kompletności, wyłączności i dostępności. Technika badawcza: badanie zrealizowane metodą telefonicznych, standaryzowanych wywiadów kwestionariuszowych wspomaganych komputerowo (CATI). 2

4 Respondenci wiedzą, że system emerytalny ulega zmianom... N=1848 Według deklaracji, Polacy mają świadomość tego, że system powszechnych ubezpieczeń społecznych zmienił się w 2011 roku i będzie nadal reformowany. 70,2 proc. respondentów twierdzi, że słyszało o zmianach wprowadzonych w 2011 r. oraz tych planowanych przez rząd w nadchodzących latach. Kolejne 18 proc. słyszało o jednym z tych zagadnień. Niewiele mniej niż co 10. z badanych o reformie nie słyszał wcale. 3

5 średnia wartość oceny 3,36 ponad połowa Polaków czuje się poinformowana o zmianach systemu... Ponad połowa respondentów deklaruje, że czuje się mniej lub bardziej poinformowana o zmianach, a co 5. ocenia swoją wiedzę jako dobrą lub bardzo dobrą. Jednocześnie około 30 proc. oceniło, że ich poziom wiedzy na ten temat jest słaby lub bardzo słaby. Im starszy respondent, tym częstsza deklaracja wiedzy na temat zmian systemu emerytalnego. Słyszało o nich prawie 82 proc. badanych w wieku lat. Wśród najmłodszych, w wieku lata - prawie o połowę mniej (43 proc). 4

6 pytani jednak o konkrety, mają problem z wyjaśnieniem podstawowych pojęć związanych z emeryturą N=1612 Znaczna większość badanych, niezależnie od poziomu dochodów, wykształcenia czy miejsca zamieszkania, nie była w stanie wyjaśnić, co oznaczają skróty dwóch podstawowych rozwiązań finansowych przeznaczonych do oszczędzania na emeryturę IKE i IKZE. Co oznacza IKZE nie wiedział praktycznie żaden respondent. Niestety wynik dla dostępnego od lat IKE był tylko nieznacznie lepszy - 82 proc. Co ciekawe, skrót IKE częściej potrafiły rozwinąć kobiety niż mężczyźni (23 do 15 proc.). 5

7 Płacimy obowiązkowe składki, ale się nimi nie interesujemy Prawie połowa badanych (47 proc.) nie interesuje się wysokością środków zgromadzonych na ich obowiązkowych kontach w OFE. W tej grupie respondenci często przyznawali, że nie wiedzieli o możliwości kontroli sumy zgromadzonych środków. N=1612 Konsumenci pozostają bierni już na etapie wyboru OFE. Zgodnie z danymi ZUS spośród 311 tys. osób, które mogły i powinny wybrać dla siebie fundusz w styczniu 2012 roku, ponad połowie (177,1 tys.) przydzielono go w drodze losowania. N=1602 6

8 Respondenci negatywnie oceniają planowane zmiany systemu emerytalnego N=1614 Plany reformy emerytalnej są ocenianie negatywnie przez większość respondentów (68,3 proc.). Warto odnotować, że jest ona oceniana gorzej przez kobiety, niż przez mężczyzn (różnica ok. 10 proc.), co z pewnością ma związek z najsilniej eksponowaną zmianą w postaci podniesienia wieku emerytalnego kobiet do 67 lat. Pozytywny stosunek do zmian deklaruje najwięcej najmłodszych respondentów (40 proc. osób w wieku lata). Zmiany w systemie emerytalnym najbardziej negatywnie oceniają respondenci w wieku lat (77 proc.). Najmłodsi ankietowani pytani o ocenę zmian - zdaniem ekspertów - wykazują najmniejsze zaangażowanie. Problemy dotyczące emerytury są dla nich bardzo oddalone w czasie, nie dotyczą. 7

9 a w szczególności plan podniesienia wieku emerytalnego Zdecydowana większość pytanych (72,5 proc.) negatywnie ocenia planowane przez rząd podniesienie wieku emerytalnego i zrównanie go dla kobiet i mężczyzn. Prawie 40 proc. respondentów uznaje tę zmianę za nie do przyjęcia, w ocenie kolejnych 33,5 proc., nie jest to najlepsze rozwiązanie. Takie wyniki są niewątpliwie pochodną niskiego poziomu wiedzy nt. powodów dotyczących konieczności zmian. Poparcie dla tego projektu zadeklarowało łącznie 26 proc. respondentów; 13 proc. ankietowanych uważa go za dobry pomysł. Tyle samo nie jest zadowolonych z wprowadzanych zmian, ale rozumie, że są one potrzebne. Większe zrozumienie dla zmiany wykazują respondenci z wykształceniem średnim i wyższym. N=1619 8

10 Istnieje duże zapotrzebowanie na informacje na temat systemu emerytalnego N=1619 Niski faktyczny stan wiedzy o systemie emerytalnym przekłada się na wysoki wskaźnik chęci zdobycia dodatkowych informacji o zagadnieniu. Zdecydowana większość ankietowanych (73,5 proc.) oczekuje szerszej kampanii informacyjnej o reformie. 9

11 Informacji o emeryturach chcemy szukać w mediach Podstawowymi preferowanymi źródłami wiedzy na temat reformy emerytalnej będą dla Polaków Internet (64,5 proc.) oraz prasa, radio i telewizja (61 proc.). Źródła oficjalne, jak ZUS, wskazywane były rzadziej (15,5 proc.), podobnie jak rodzina i znajomi (11 proc.) oraz doradca z instytucji finansowej (10 proc.). N=1190 ; Pytanie wielokrotnego wyboru 10

12 Dyskusja na temat zmian w systemie emerytalnym nie wpłynęła na to, jak zabezpieczamy się na starość Aż 80,5 proc. badanych deklaruje, że dyskusja na temat reformy emerytalnej nie wpłynęła na ich sposób finansowego zabezpieczania się na przyszłość. W lutym 2011 roku na podobne pytanie negatywnie odpowiedziało 85 proc. badanych. Oznacza to, że trend jest pozytywny, choć zmiana, jak na tak szeroko zakrojoną debatę emerytalną, jest niewielka. 11

13 większość z nas nadal ogranicza się wyłącznie do płacenia obowiązkowych składek W ciągu roku liczba osób, które zdecydowały się na coś więcej niż obowiązkową składkę zwiększyła się o ok. 8 proc. Spośród tych, którzy deklarują obecnie zmianę zwyczajów oszczędnościowych, najwięcej ograniczyło się do podstawowych, krótkoterminowych produktów (lokat lub kont oszczędnościowych). N=

14 Na poziomie deklaracji, respondenci wykazywali chęć do długoterminowego oszczędzania N=1031 Respondenci deklarują wysoką gotowość do długoterminowego oszczędzania. Aż 72 proc. badanych byłaby skłonna odkładać w długim terminie. Większość respondentów (38 proc.) deklaruje, że na przyszłą emeryturę powinno się oszczędzać dłużej niż 15 lat. Okres od 10 do 15 lat wskazała co 4. osoba. 13

15 Do oszczędzania motywuje przede wszystkim obawa przed niedostateczną wysokością emerytury N=1045; Pytanie wielokrotnego wyboru Dla ankietowanych najsilniejszym czynnikiem motywującym do oszczędzania może być obawa przed niedostateczną emeryturą wypłacaną w ramach standardowego systemu świadczeń (44,5 proc.). 33,5 proc. respondentów do odkładania na emeryturę mógłby skłonić wyższy standard życia, niż ten gwarantowany dzięki podstawowemu ubezpieczeniu emerytalnemu. Ten czynnik działa szczególnie na młodsze grupy respondentów. Dla 31,6 proc. pytanych przekonujące mogą być korzystne parametry programu oszczędnościowego. 14

16 W oszczędzaniu na emeryturę najważniejsze jest bezpieczeństwo i wiarygodność instytucji finansowej N=1041; Pytanie wielokrotnego wyboru Dla 58,9 proc. ankietowanych najważniejsze w oszczędzaniu jest bezpieczeństwo inwestycji. Niewiele mniej istotna jest wiarygodność instytucji finansowej oferującej dany produkt (53,2 proc.). Dopiero na trzecim miejscu (34,2 proc.) badani stawiają przyszłe szacowane zyski. 15

17 Również w przypadku dedykowanego produktu emerytalnego zyski liczą się mniej, niż poczucie bezpieczeństwa N=1038 Optymalnym produktem oszczędnościowym według 58,9 proc. badanych byłby taki, który przy średnim ryzyku dawałby średnie zyski w przyszłości. 19 proc. respondentów stawia na pierwszym miejscu bezpieczeństwo, nawet kosztem mniejszego zysku, a tylko mniej więcej co dziesiąty badany (11,4 proc.) oczekuje przede wszystkim wysokiego zysku, godząc się na wysokie ryzyko. 16

18 Według respondentów najlepszym zabezpieczeniem na emeryturę jest posiadanie nieruchomości N=1044; Pytanie wielokrotnego wyboru Zdaniem 65,6 proc. badanych najlepszym zabezpieczeniem finansowym na emeryturę jest posiadanie nieruchomości. 23,6 proc. wskazań przypadło na długoterminowy produkt oszczędnościowy przeznaczony wyłącznie na emeryturę. Kolejnym dobrym w ocenie badanych zabezpieczeniem jest III filar (IKE, PPE oraz IKZE). Deklaruje tak 23,6 proc. respondentów. 17

19 Najważniejsze wnioski z badania - podsumowanie Zdecydowana większość ankietowanych słyszała o planowanych zmianach systemu emerytalnego, jednak respondenci są słabo poinformowani o konkretach reformy. Faktyczna wiedza na temat np. produktów oferowanych w ramach III filaru (IKE i IKZE) jest bardzo niska. Prawie 70 proc. badanych negatywnie ocenia planowane przez rząd reformy systemu emerytalnego, podobny odsetek krytycznie odnosi się do zamiaru podniesienia wieku emerytalnego. Eksperci zwracają uwagę, że brak dostatecznej wiedzy na jakiś temat zazwyczaj pogarsza jego ocenę. Dostarczenie wszechstronnej informacji w sposób, który byłby dla konsumentów zrozumiały, może się przyczynić do zwiększenia liczby bardziej pozytywnych ocen. Ankietowani deklarują zainteresowanie szeroką kampanią informacyjną o zmianach w systemie emerytalnym. Informacje na ten temat chcieliby znaleźć w Internecie oraz innych mediach (prasa, radio, telewizja). Oficjalne jednostki, jak urzędy czy ZUS, wskazywano w dalszej kolejności. Najsilniejszymi motywatorami do odkładania na emeryturę jest obawa przed niedostateczną wysokością emerytury wypłacaną w ramach standardowego systemu emerytalnego oraz chęć podwyższenia standardu życia w wieku emerytalnym. Zdaniem ankietowanych najlepszym sposobem zabezpieczenia finansowego na czas emerytury jest posiadanie nieruchomości, dopiero w następnej kolejności produkty oszczędnościowe - długoterminowe i oferowane w ramach III filaru (IKE, PPE, IZKE). Szukamy produktów emerytalnych zrównoważonych, łączących w sobie element bezpieczeństwa i wysokich zysków. Akceptujemy średni poziom tych ostatnich, jeśli produkt zapewnia jednocześnie odpowiedni poziom bezpieczeństwa. W przypadku emerytury premia za ryzyko nie jest istotna. Jesteśmy też gotowi oszczędzać z długofalową perspektywą - nawet powyżej 15 lat. 18

20 PBC Kontakt: Sabina Salamon - Rzecznik Prasowy Grupy w Polsce Al. Armii Ludowej 26, Warszawa (Warsaw), Poland Tel. +48 (22) Mobile +48 (0) sabina.salamon@db.com 19