Program działania na rzecz poprawy brd w woj. mazowieckiem

Transkrypt

1 43

2 Program działania na rzecz poprawy brd w woj. mazowieckiem 41

3 GAMBIT Mazowiecki Program działania na rzecz poprawy bezpieczeństwa ruchu drogowego w województwie mazowieckiem Złożono: Warszawa, 24 lipca 2009 roku copyright by WORD. All rights reserved Wszelkie prawa zastrzeżone, układu stron oraz treści i materiały tu zamieszczonych są zastrzeżone. Tym samym żadna ich część (układ, treść) nie może być powielana lub rozpowszechniana bez zgody autorów.

4 Zespół Autorów składa podziękowania wszystkim instytucjom i osobom, za okazaną pomoc, poświęcony czas oraz życzliwość przy tworzeniu niniejszego programu

5 Dzieło zostało wykonane na podstawie Uchwały Nr 2/2008 Mazowieckiej Rady Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego z dnia 4 lutego 2008 roku w sprawie opracowania Programu Poprawy Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego na Mazowszu Autorzy: Mirosław Gidlewski (Politechnika Radomska) Tomasz Matuszewski (WORD Warszawa) Leon Prochowski (Wojskowa Akademia Techniczna) Jerzy Wicher (Politechnika Warszawska) Opracowanie zostało sfinansowane ze środków Wojewódzkich Ośrodków Ruchu Drogowego w Ciechanowie, Ostrołęce, Płocku, Radomiu, Siedlcach i Warszawie Wykonawcą dzieła było Przedsiębiorstwo Projektowo Wdrożeniowe,,AWAT Spółka z o.o. z siedzibą w Warszawie Koordynatorem przedsięwzięcia, zgodnie z umową nr A/35/08 zawartą w dniu 22 sierpnia 2008 roku, był Dyrektor Wojewódzkiego Ośrodka Ruchu Drogowego w Warszawie Projekt graficzny okładki: Robert Stolarek, Żak sp. z o.o. Redakcja techniczna: Wojciech Drozd, Sławomir Adamkiewicz Korekta: Monika Bojko Skład i łamanie: Żak sp. z o.o. ISBN

6

7 Spis treści Spis 1. Wprowadzenie 2. Synteza z diagnozy, czyli regionalne problemy brd 3. Cele do osiągnięcia 4. Działania na rzecz poprawy brd, czyli osiągnięcia celu podstawowego 5. Zarządzanie programem 6. Monitoring i mechanizmy kontrolne 7. Finansowanie 8. Podsumowanie BIBLIOGRAFIA 38

8 GAMBIT Mazowiecki 1. Wprowadzenie. Działania na rzecz poprawy bezpieczeństwa ruchu drogowego mają duże znaczenie społeczne i gospodarcze. Zwykle są dobrze widoczne i traktowane jako działanie na rzecz wszystkich mieszkańców regionu. Dotyczą nas, bo wszyscy jesteśmy uczestnikami ruchu drogowego, a możemy stać się ofiarami wypadku drogowego. Ważnym celem zapisanym w Regionalnym Programie Operacyjnym Województwa Mazowieckiego jest zmniejszanie dystansu dzielącego Mazowsze od innych regionów metropolitalnych. Warunkiem harmonijnego rozwoju województwa jest likwidowanie, bądź neutralizowanie problemów stanowiących bariery jego rozwoju. Rozwój regionu wymaga zdecydowanej poprawy jakości i bezpieczeństwa ruchu drogowego. Niestety, wskaźniki ofiarochłonności wypadków i wysoki poziom zagrożenia dla uczestników ruchu drogowego tworzą niekorzystny obraz tego obszaru funkcjonowania naszego regionu. Obecnie wiele wskaźników, określających poziom brd w województwie, ma wartości zdecydowanie gorsze niż średnio w kraju, co nie sprzyja budowaniu konkurencyjnej pozycji regionu. 2. Synteza z diagnozy, czyli regionalne problemy bezpieczeństwa ruchu drogowego (brd) Województwo mazowieckie posiada najwyższy w Polsce potencjał gospodarczy. Jest liderem pod względem jakości zasobów pracy. Posiada wiele czynników dających ogromny potencjał rozwoju społecznego i gospodarczego. Z drugiej strony województwo mazowieckie jest obszarem o nadmiernym zagrożeniu bezpieczeństwa pieszych, kierowców i pasażerów w ruchu drogowym. Warszawa, Trasa Toruńska. W wyniku tego wypadku zginęła 1 (jedna) osoba. 6

9 Program działania na rzecz poprawy brd w woj. mazowieckiem Poniżej przedstawiono w syntetycznym ujęciu główne problemy bezpieczeństwa w ruchu drogowym w województwie mazowieckim. Wykorzystano do tego celu wskaźniki stosowane w Gambicie Krajowym 1. Ich wartości liczbowe zostały obliczone w większości za okresy wieloletnie (najczęściej za lata ). Dzięki temu pokazują dość stabilny kierunek zmian. Zatem wskaźniki te mogą być wykorzystane podczas tworzenia prognozy i wskazywania najpilniejszych działań na rzecz brd na następne lata. Na rysunku 8.1 zestawiono wartości jednego z podstawowych wskaźników, a mianowicie liczbę ofiar śmiertelnych wypadków drogowych we wszystkich województwach, którą odniesiono do liczby mieszkańców. Wskaźnik ten dla województwa mazowieckiego jest niekorzystnie wysoki. Rys. 1. Liczba ofiar śmiertelnych wypadków drogowych, odniesiona do liczby mieszkańców [17, 18]. Dramatyczne są skutki wypadków. W krajach Unii Europejskiej na 100 wypadków śmierć ponosi 3,3 osoby natomiast w Polsce aż 11,3 osób, a w województwie mazowieckim 13,9 osób (dane za 2007 rok). To pokazuje ogromne różnice, jakie są w poziomie bezpieczeństwa na drogach naszego województwa. W ostatnich latach średnio rocznie w województwie mazowieckim mamy: wypadków drogowych; osób rannych; 931 osób zabitych. Wśród ofiar wypadków drogowych (ranni i ofiary śmiertelne) w całej Polsce i na 7

10 GAMBIT Mazowiecki Mazowszu największe grupy stanowią piesi oraz kierowcy i pasażerowie samochodów osobowych. Ta druga grupa w naszym województwie obejmuje 52% ofiar wypadków drogowych. Piesi stanowią 27% wśród ofiar wypadków drogowych, ale jednocześnie w województwie mazowieckim piesi stanowią 37% zabitych z ogólnej liczby ofiar śmiertelnych wypadków drogowych. Oddzielnym problemem są dzieci jako ofiary wypadków drogowych i nietrzeźwi uczestnicy ruchu drogowego. Bezpieczeństwo dzieci w ruchu drogowym powinno być traktowane ze szczególną uwagą. Średnio rocznie na drogach województwa mamy ponad 750 ofiar wypadków drogowych (ranni i zabici) wśród dzieci w grupie wiekowej do lat 14. Mamy także ponad 540 wypadków z udziałem osób nietrzeźwych, w których średnio rocznie na Mazowszu jest ponad 730 ofiar. Warszawa, Trasa Łazienkowska. Analiza przyczyn wypadków drogowych mających miejsce w latach w województwie mazowieckim pokazuje, że 80% wypadków drogowych powstało z winy kierujących pojazdami, natomiast 15% z winy pieszych. Opisywane dalej przyczyny są przyjmowane na podstawie statystyk policyjnych i należy je traktować jako wstępne oszacowanie sytuacji drogowej. W chwili sporządzania opisu wypadku nie dysponujemy zwykle pełną wiedzą i takim rozeznaniem sytuacji, aby wyjawić bardziej złożone przyczyny wypadku drogowego. 8

11 Program działania na rzecz poprawy brd w woj. mazowieckiem W takim ujęciu podstawowe przyczyny wypadków drogowych, spowodowanych przez kierujących na Mazowszu, to: niedostosowanie prędkości jazdy do warunków ruchu; nieudzielenie pierwszeństwa przejazdu; nieprawidłowe zachowanie się kierującego pojazdem wobec pieszego; nieprawidłowe wyprzedzanie. Wypadki drogowe powstają także z winy pieszych. Główną przyczyną takich wypadków jest nieostrożne wejście pieszego na jezdnię przed jadący pojazd, w tym również zza przeszkody. W województwie mazowieckim jest to przyczyną 9% wypadków i 11% ofiar śmiertelnych (dane za lata ). Podobne są liczby obliczone za całą Polskę. Rys. 2. Liczba ofiar śmiertelnych na 100 wypadków drogowych w Polsce, na Mazowszu i w kilku powiatach naszego województwa (średnio za lata ) [2, 17, 18]. Na Mazowszu dużym problemem jest ciężkość wypadków. Tak jest nazywany wskaźnik, który wyraża liczbę ofiar śmiertelnych na 100 wypadków drogowych. Pokazane na rysunku 8.2 zestawienie liczby ofiar śmiertelnych wskazuje, że wskaźnik ten na Mazowszu jest o prawie 20% wyższy niż obliczony za całą Polskę. Także odniesienie liczby ofiar śmiertelnych do liczby mieszkańców, które pokazano na rysunku 8.3, jest wysoce niekorzystne w województwie mazowieckim. To bardzo niepokojące sygnały o specyficznych problemach brd na Mazowszu. 9

12 GAMBIT Mazowiecki Rys. 3. Liczba ofiar śmiertelnych wypadków drogowych, odniesiona do 100 tys. mieszkańców. Warto zwrócić uwagę na wiek ofiar wypadków drogowych. Dane statystyczne pokazują dwie szczególne grupy wysokiego ryzyka śmierci w wypadkach drogowych. Są to osoby w wieku od 18 do 24 lat i ponad 60 lat. W pierwszej z tych grup dominują młodzi kierowcy, a drugiej piesi jako ofiary wypadków drogowych. Warszawa, Aleja Niepodległości. W wyniku tego wypadku zginęły 2 (dwie) osoby. 10

13 Program działania na rzecz poprawy brd w woj. mazowieckiem Dominującym rodzajem wypadków w naszym województwie są zderzenia pojazdów. W ostatnich latach stanowią one 49% wszystkich wypadków i powodują średnio rocznie śmierć 394 osób. Niepokojąco często na Mazowszu występują wypadki najechania na pieszych. Średnio rocznie jest ponad takich wypadków i w ich wyniku śmierć ponosi prawie 340 pieszych uczestników ruchu. W województwie mazowieckim prawdopodobieństwo zostania ofiarą śmiertelną wypadku drogowego jest wysokie. Obniżenie wartości wskaźnika ciężkości wypadków w naszym województwie do wartości jak przeciętnie w Polsce, już obecnie pozwoliłoby zredukować liczbę zabitych w wypadkach drogowych z ponad 900 do 700 osób, czyli ok. 20% mniej. Do istotnych niedoskonałości systemu brd można zaliczyć: brak skutecznego planowania, koordynowania i zarządzania działaniami na rzecz brd i osób odpowiedzialnych za skuteczność tych działań; niską aktywność społeczności lokalnych w zakresie brd; słabe wsparcie idei i działań na rzecz brd przez lokalne i regionalne media; brak dostatecznej liczby dobrze przeszkolonej kadry w zakresie brd w instytucjach samorządowych, oświacie i wielu innych; niską jakość lub brak lokalnych baz danych o zdarzeniach drogowych i umiejętności ich analizy na potrzeby planowania działań instytucji wojewódzkich, powiatowych i gminnych; brak ciągłych i aktualnych badań naukowych specyficznych problemów ruchu drogowego i na tej podstawie ujawniania zagrożeń oraz wskazywania najlepszych rozwiązań. Przedstawione wcześniej informacje, następnie analiza wielu opracowań poświęconych aktualnym zagadnieniom brd [3, 10, 12, 14, 19] uprawniają do skupienia uwagi na następujących przyczynach obecnej sytuacji w ruchu drogowym: lekceważenie przepisów ruchu drogowego przez znaczną część kierowców, zwłaszcza tych dotyczących prędkości jazdy i wyprzedzania, zakazu jazdy po użyciu alkoholu i obowiązku używania pasów bezpieczeństwa podczas jazdy samochodem; niska kultura jazdy i agresja wśród uczestników ruchu drogowego; szybko rosnąca liczba nowych kierowców, z małym doświadczeniem w ruchu drogowym oraz niedoskonałości systemu szkolenia kierowców; niska świadomość niebezpieczeństw związanych z ruchem drogowym u znacznej części niechronionych uczestników ruchu, wynikająca m.in. z ograniczenia wychowania komunikacyjnego w szkołach; za mały nadzór nad ruchem drogowym; za mało rozbudowany system ratownictwa drogowego, szczególnie wobec rosnącego natężenia ruchu pojazdów i pieszych; stan infrastruktury drogowej, który w wielu miejscach nie spełnia obecnych stan- 11

14 GAMBIT Mazowiecki dardów bezpieczeństwa ruchu drogowego (m.in.: przejścia dróg tranzytowych przez miasta i miejscowości, niebezpieczne skrzyżowania i przejścia dla pieszych, niepodatne otoczenie drogi). Warszawa, okolice Jabłonnej. W wyniku tego wypadku zginęły 2 (dwie) osoby. Poziom brd zależy od infrastruktury drogowej oraz stanu utrzymania dróg. Infrastruktura drogowa powinna ułatwić osiągnięcie założonego poziomu bezpieczeństwa ruchu drogowego (np. separacja ruchu samochodów od ciągów dla pieszych i dróg dla rowerzystów). Dużo zależy od zastosowania właściwej organizacji ruchu. Jest to obszar działania Zarządów Dróg. Skuteczne działania kontrolne (ruchome patrole służb nadzoru, zautomatyzowana rejestracja wykroczeń drogowych) spowodują u kierowców poczucie nieuchronności kary, co ma korzystny wpływ na zachowanie uczestników ruchu drogowego. Wszystkie działania łącznie powinny prowadzić do ukształtowania odpowiednich postaw, które pociągają za sobą powszechne przestrzeganie zasad bezpiecznego zachowania przez uczestników ruchu drogowego. Sprawnie działający system brd powinien powodować zdecydowaną redukcję niebezpiecznych zachowań kierowców i pieszych. Jednak wobec słabości systemu część uczestników ruchu drogowego w pełni świadomie decyduje się na łamanie obowiązujących przepisów. Są przekonani, że takie zachowanie rzadko jest wykrywane, a zatem ryzyko zatrzymania i ukarania przez służby nadzoru jest niewielkie. 12

15 Program działania na rzecz poprawy brd w woj. mazowieckiem 3. Cele do osiągnięcia. Cele do osiągnięcia są podstawą strategii działania, czyli długofalowego programu prowadzącego do trwałego zmniejszenia wskaźników ofiarochłonności wypadków drogowych. Sformułowanie celów staje się jednocześnie wskazaniem założeń do planowania działania na rzecz poprawy bezpieczeństwa ruchu drogowego w naszym województwie. Podstawą są wnioski z diagnozy stanu brd w województwie. Cel podstawowy: systematyczne zmniejszanie liczby ofiar śmiertelnych wypadków drogowych tak, aby wskaźniki województwa mazowieckiego były niższe niż średnio w kraju. Tak zapisany cel podstawowy jest zbieżny z Polityką Transportową Państwa [11], z Narodowym Planem Rozwoju na lata , Strategią Rozwoju Województwa Mazowieckiego i Regionalnym Programem Operacyjnym Województwa Mazowieckiego. Priorytety w działaniu na rzecz osiągnięcia celu podstawowego wynikają z programu GAMBIT Krajowy 2005, w którym jako podstawowe, zapisano: stworzenie podstaw do prowadzenia skutecznych i długofalowych działań na rzecz brd, czyli zorganizowanie skutecznego systemu planowania, koordynacji i zarządzania działaniami na rzecz brd; kształtowanie bezpiecznych zachowań uczestników ruchu drogowego; ochrona pieszych, dzieci i rowerzystów; budowa i utrzymanie bezpiecznej infrastruktury drogowej; zmniejszenie ciężkości i konsekwencji wypadków drogowych. Narzędziem do osiągnięcia celów będą trzyletnie Programy Operacyjne i realizowane w ramach tych Programów zadania oraz projekty działania na szczeblu regionalnym i na szczeblach lokalnych. Całością działań na rzecz poprawy bezpieczeństwa ruchu drogowego powinna kierować jedna osoba w regionie, która jednocześnie odpowiadać będzie za skuteczną realizację Programu Stworzenie podstaw do prowadzenia skutecznych i długofalowychdziałań na rzecz brd. Podstawowe elementy krajowego systemu brd są oparte na funkcjonowaniu Krajowej Rady BRD. W województwie mazowieckim system taki należy zbudować poprzez postawienie zadań osobom odpowiedzialnym za działania na rzecz brd, wykorzystanie kompetencji Mazowieckiej Rady BRD i przy szerszym niż dotychczas wykorzystaniu profesjonalnie przygotowanych kadr WORD-ów, służb nadzoru, zarządów dróg oraz ośrodków naukowych regionu. Krokiem decydującym o powodzeniu Programu GAMBIT Mazowiecki 2 jest wyzna- 13

16 GAMBIT Mazowiecki czenie osób (osoby) odpowiedzialnej za całość działań na rzecz brd, stworzenie podstaw organizacyjnych i formalno-prawnych do realizacji zadań w nim ujętych i ich finansowania. Funkcje te w regionie wypełniać można poprzez: planowanie działań na rzecz poprawy brd i uchwalanie Programów Operacyjnych na podstawie Programu GAMBIT Mazowiecki; spójne kierowanie działaniami na rzecz brd na Mazowszu, w tym realizacją Programów Operacyjnych i zadań z nich wynikających; przygotowanie podstaw finansowania działań na rzecz poprawy brd; koordynowanie działań wszystkich organizacji, zaangażowanie organizacji społecznych i instytucji pozarządowych do wspólnego działania na rzecz brd; stałą promocję brd i planowanych działań o zasięgu wojewódzkim i lokalnym; organizację trwałego procesu podnoszenia wiedzy wśród regionalnych i lokalnych kadr brd; okresową ocenę i stały monitoring działań na rzecz brd Kształtowanie bezpiecznych zachowań uczestników ruchu drogowego. Kształtowanie bezpiecznych zachowań wszystkich uczestników ruchu drogowego, w tym dzieci i ich rodziców, pieszych i kierujących pojazdami oraz ich pasażerów, to jedno z najbardziej skutecznych i trwałych działań na rzecz poprawy brd. Wiadomo, że w większości z tych grup występują zachowania niebezpieczne i agresywne, ignorowanie praw innych uczestników ruchu, działanie pod wpływem alkoholu itp. Osiągnięcie zmiany tych zachowań wśród uczestników ruchu uzyskać można poprzez systematyczną edukację oraz działania zmierzające do podniesienia świadomości społeczeństw lokalnych o zagrożeniach brd, zwiększenie aktywności służb nadzoru na drogach i automatyzację rejestracji wykroczeń, podniesienie poziomu szkolenia kierowców, prowadzenie akcji informacyjnych i wielu innych [7]. Kształtowanie bezpiecznych zachowań w ruchu drogowym to poważne zadanie o złożonym charakterze i różnym zasięgu, a mianowicie: powszechnym, skierowanym do społeczeństw lokalnych i całego województwa; sektorowym, ukierunkowanym na grupy wysokiego ryzyka, jak młodzi kierowcy, dzieci, rodzice, motocykliści itd. grupowym, przygotowanym dla reedukacji kierowców, osób doskonalących technikę jazdy itd. Złożony charakter tych działań obejmuje przedsięwzięcia od zadań profilaktycznych i edukacyjnych do działań służb nadzoru oraz karania za naruszanie przepisów. Działania w całym opisywanym zakresie nie przyniosą oczekiwanego 14

17 Program działania na rzecz poprawy brd w woj. mazowieckiem efektu, jeśli nie uzyskamy poparcia społeczności lokalnej oraz władz samorządowych. Ważnym krokiem do uzyskania tego poparcia jest upowszechnianie wiedzy o stanie zagrożenia zdrowia i życia w ruchu drogowym, szczególnie na lokalnych przykładach. Równolegle konieczne jest informowanie społeczności lokalnych o prowadzonych w regionie działaniach. Takie informowanie społeczeństw lokalnych zwykle wzbudza jego motywację do działania. Wówczas uczestnicy ruchu czują się odpowiedzialni za stan bezpieczeństwa w regionie, w którym żyją. Często ze względu na własne zdrowie i życie, chcą ten stan sukcesywnie poprawiać. Powyższe potwierdzają ugruntowane doświadczenia Europy zachodniej [4] Ochrona pieszych, dzieci i rowerzystów. Poprawa bezpieczeństwa pieszych i rowerzystów, dorosłych i dzieci jako uczestników ruchu drogowego, wiąże się z koniecznością wielu różnorodnych działań. Podstawowe działania na rzecz zwiększenia bezpiecznego udziału i ochrony pieszych, dzieci i rowerzystów w ruchu drogowym należą do kilku obszarów: edukacja i profilaktyka; nadzór nad ruchem pieszych i rowerzystów; konsekwentne ograniczanie prędkości jazdy samochodów w obszarach dużego natężenia ruchu pieszego; wdrażanie inżynieryjnych środków chroniących pieszych i rowerzystów, w tym separacja rodzajów ruchu oraz budowa chodników i dróg rowerowych. W pierwszym obszarze są przedsięwzięcia edukacyjne, dotychczas w dużej części organizowane przez Kuratoria Oświaty i profesjonalne akcje promocyjne, kierowane do społeczeństwa. Ten zakres edukacji ma na celu podniesienie uwagi dzieci i rodziców oraz wrażliwości kierowców na zagrożenia występujące w ruchu drogowym. Bezpieczeństwo dzieci w ruchu drogowym zasługuje na szczególną uwagę. W decydującym stopniu zależy ono od rodziców, nauczycieli oraz władz lokalnych i regionalnych. To ich zadaniem jest zapewnienie najmłodszym odpowiedniego poziomu bezpieczeństwa. W tym względzie konieczna jest systematyczna edukacja dzieci i rodziców, a organizacja tej edukacji należy do władz lokalnych i regionalnych [7]. Za najbardziej pożądane, a jednocześnie nisko kosztowe i skuteczne, jest systematyczne propagowanie stosowania kamizelek odblaskowych i środków poprawiających widoczność na drogach niechronionych uczestników ruchu, kasków ochronnych wśród rowerzystów oraz pełnego stosowania pasów bezpieczeństwa i fotelików dla dzieci. 15

18 GAMBIT Mazowiecki 3.4. Budowa i utrzymanie bezpiecznej infrastruktury drogowej. Rozwój województwa mazowieckiego jest silne uzależniony od poprawy jakości sieci drogowej. Proces ten, zgodnie z zasadami zrównoważonego rozwoju, Strategią Rozwoju Województwa Mazowieckiego i RPO WM, powinien stworzyć warunki dla rozwoju gospodarczego i zmniejszenia zagrożenia mieszkańców wypadkami drogowymi. Infrastruktura drogowa naszego województwa wymaga stałej rozbudowy i modernizacji, szczególnie wobec szybkiego wzrostu liczby samochodów i natężenia ruchu drogowego. Jednak obok tych bardzo kosztownych i czasochłonnych działań na rzecz rozwoju sieci transportowej i podnoszenia jej efektywności, konieczne jest zwiększenie wysiłku Zarządców ruchu i Zarządów Dróg w zakresie konsekwentnego usuwania niedostatków w organizacji ruchu i w utrzymaniu dróg oraz ich najbliższego otoczenia w zakresie mającym bezpośredni wpływ na bezpieczeństwo uczestników ruchu drogowego, m. in.: poprawa widoczności i czytelności oznakowania; kształtowanie przyjaznego pobocza; separacja rodzajów ruchu; usuwanie ograniczeń widoczności sytuacji drogowej; budowa chodników i rozbudowa środków uspokojenia ruchu itp. Ukształtowanie sieci drogowo-ulicznej i niedostatek infrastruktury dla ruchu pieszego i rowerowego faworyzuje nawet w aglomeracji warszawskiej ruch samochodowy kosztem pieszych i rowerzystów. W kraju szacuje się, że środowisko drogi przyczynia się do powstania 34% wypadków [6]. Tymczasem za pomocą odpowiedniego kształtowania drogi i jej otoczenia można skutecznie zapobiegać wypadkom, m.in. poprzez fizyczne uniemożliwianie jazdy z nadmierną prędkością oraz ograniczanie niepożądanego ruchu tranzytowego. Podstawowym zadaniem, wpisanym w Gambicie Krajowym [7] w odniesieniu do dróg istniejących, jest identyfikacja miejsc szczególnie niebezpiecznych. Zadanie to wykonują Zarządy Dróg i Zarządcy ruchu w ramach zarządzania ruchem na drogach im podległym. Na tej podstawie powinny być przygotowywane plany modernizacji sieci drogowej. Plany takie powinny być oparte na wynikach monitoringu miejsc powstawania wypadków drogowych oraz analizy ich przyczyn. Informacja o takich działaniach powinna być publiczne dostępna i stale uaktualniana. Praktyka dowodzi, że eliminacja miejsc niebezpiecznych jest jednym z bardziej efektywnych sposobów poprawy bezpieczeństwa ruchu drogowego. Zatem takie działania Zarządów Dróg i Zarządców ruchu należy uważać jako pierwszoplanowe działanie na rzecz brd. 16

19 Program działania na rzecz poprawy brd w woj. mazowieckiem Widoczny jest jednak brak równowagi [20] pomiędzy coraz silniej rozwijanymi działaniami o charakterze inwestycyjnym a działaniami związanymi z doskonaleniem organizacji i monitoringu ruchu oraz bieżącym utrzymaniem stanu bezpieczeństwa w sieci drogowej Zmniejszenie ciężkości i konsekwencji wypadków drogowych. Wysokie wartości wskaźników ciężkości wypadków są cechą szczególną ruchu drogowego na Mazowszu. Doświadczenie wielu krajów wskazuje, że ograniczenie nadmiernej prędkości jazdy, konsekwentne stosowanie pasów bezpieczeństwa, fotelików dla dzieci w samochodach i kasków przez rowerzystów oraz doskonalenie konstrukcji systemów bezpieczeństwa w pojazdach zdecydowanie służą zmniejszeniu ciężkości obrażeń w wypadkach drogowych. W Polsce pasy bezpieczeństwa stosuje zaledwie 66% uczestników ruchu. Stosowanie ich powoduje redukcję ryzyka poniesienia śmierci lub zranienia, w tym zmniejszenie częstotliwości uszkodzeń twarzy, oczu, mózgu i płuc. Powszechnie wiadomo, że działania prowadzące do zwiększenia stosowania pasów bezpieczeństwa są najtańszymi i najbardziej efektywnymi dla zmniejszenia liczby ofiar śmiertelnych wypadków drogowych [7]. Warszawa, ul. Przyczółkowa. W wyniku tego wypadku zginęła 1 (jedna) osoba. 17

20 GAMBIT Mazowiecki 4. Działania na rzecz poprawy brd, czyli osiągnięcia celu podstawowego. Cele przyjęte w punkcie 3 zostaną osiągnięte tylko w rezultacie konsekwentnych, ciągłych i racjonalnie zaplanowanych działań. Zatem w tym punkcie są przedstawione wybrane propozycje działań praktycznych na rzecz poprawy brd na Mazowszu. Opisane poniżej działania nie wyczerpują wszystkich możliwych działań w naszym regionie i nie wyczerpują także propozycji zawartych w Gambicie Krajowym. Możliwości i skala działania w województwie jest z konieczności mniejsza niż na szczeblu krajowym. Stąd konieczność skupienia uwagi na tych działaniach, które wynikają z przeprowadzonej diagnozy a jednocześnie mogą być najskuteczniejsze lub najpilniejsze na Mazowszu. Opisane poniżej działania na rzecz poprawy brd są w pełnej korelacji do wcześniej wymienionych celów i priorytetów GAMBIT-u Krajowego Działania na rzecz organizacji systemu brd w województwie. Krajowy Program Poprawy Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego 2005 z założenia jest programem działań administracji rządowej w zakresie brd, które w sposób bezpośredni lub pośredni ukierunkowane są na aktywność w zakresie zarządzania brd w regionach, powiatach i gminach. Realizacja zadań Programu GAMBIT miała stworzyć strukturom samorządowym warunki do skutecznego działania w zakresie brd [7]. Na obszarze województwa konieczne jest przede wszystkim ulepszenie podstaw systemu brd. Większość elementów tego systemu samoistnie istnieje. Możemy do nich zaliczyć: funkcjonowanie MR BRD, działania wojewody, działania samorządów: wojewódzkiego, powiatowych i gminnych (miejskich), działania WORD-ów, Policji, Państwowej i Ochotniczej Straży Pożarnej, Służby Zdrowia, Zarządów Dróg, Kuratorium Oświaty oraz różnych innych organizacji typu fundacje, stowarzyszenia itp. System brd tworzy suma działań związanych z wychowaniem komunikacyjnym, szkoleniem i egzaminowaniem kandydatów na kierowców, kierowców, instruktorów, egzaminatorów, działań związanych z troską o stan pojazdów i infrastruktury drogowej, nadzorem nad ruchem, działaniami prawnymi (w tym działaniami wymiaru sprawiedliwości), ratownictwem drogowym, badaniami naukowymi, zbieraniem informacji (tworzeniem baz danych) oraz samą organizacją systemu. Podstawową niedoskonałością obecnego systemu (lub jego braku) jest brak koordynacji działań, wspólnego ustalania priorytetów i planów, źródeł finansowania działań oraz brak osoby (osób) odpowiedzialnej za stan brd w województwie. Tymczasem, aby osiągnąć podstawowy cel GAMBIT-u Mazowieckiego należy zorganizować sprawnie działający system brd w województwie. 18

21 Program działania na rzecz poprawy brd w woj. mazowieckiem Życzliwa, aczkolwiek krytyczna ocena dotychczasowych działań i programów, wskazuje na to, iż jedyną szansą powodzenia programu poprawy brd w województwie mazowieckim jest uzyskanie dlań poparcia lokalnych społeczności. Programu nie narzuci nikt i nie wdroży odgórnie. Musi być chciany i animowany przez ludzi, którzy znając poziom ponoszonego ryzyka, będą chcieli dążyć do jego zmniejszenia. Będą rozumieli potrzebę finansowania działań, których efektem będzie ich bezpieczeństwo. System brd musi być oparty na instytucjach samorządowych. Dlatego konieczne jest zaproponowanie następujących działań: bezpieczeństwo ruchu drogowego na obszarze województwa musi stać się przedmiotem obrad nie tylko rad gmin (miast) czy powiatów. Powinno również być zagadnieniem ujętym w obradach Sejmiku Województwa Mazowieckiego i jego komisji. Tym bardziej, że aktualna Strategia Rozwoju Województwa Mazowieckiego do słabych stron województwa zaliczyła wysoki poziom zagrożenia w transporcie drogowym; zasadne jest, aby wójt, burmistrz, prezydent, starosta i marszałek powołali pełnomocników do spraw brd; pozwoli to nadać formę organizacyjną systemowi poprzez ustanowienie jednolitych zasad koordynacji, planistyki, ustaleń priorytetów oraz przede wszystkim odpowiedzialności; utworzenie funkcji pełnomocników, których głównym zadaniem byłaby koordynacja działań powinno zostać dokonane na bazie istniejących instytucji. Urzędy gmin (miast), starostwa czy wojewódzkie ośrodki ruchu drogowego to miejsca przystające do pracy przyszłych pełnomocników; pełnomocnicy gminni, miejscy, powiatowi i regionalni powinni organizować system brd na obszarach swojego działania; koordynatorem wojewódzkiego systemu brd powinien być pełnomocnik powołany przez Marszałka Województwa; podstawą działań jest informacja, dlatego powinna powstać wojewódzka baza danych o wypadkach drogowych utworzona na bazie dotychczas istniejących. Gminy, miasta i powiaty powinny ją zasilać zgodnie z jednolitymi zasadami kwalifikacji poszczególnych zdarzeń. Z drugiej strony ww. powinny posiadać do bazy wojewódzkiej nieskrępowany dostęp; niezbędne jest utworzenie regionalnego systemu informacji o brd. Wszelkie podjęte działania, których celem będzie poprawa brd, powinny być monitorowane. Celem monitoringu jest uzyskiwanie bieżącej informacji na temat efektywności podejmowanych działań, szybkie podejmowania ewentualnych korekt oraz składanie sprawozdań na wszystkich szczeblach (gmina, miasto, powiat, województwo). 19

22 GAMBIT Mazowiecki 4.2. Aktywizacja społeczności lokalnych i promocja działań na rzecz brd. Umiejętne przekazywanie informacji istotnych dla życia konkretnych ludzi jest podstawowym warunkiem aktywizowania lokalnych społeczności do podejmowania działań, których celem jest zmiana niekorzystnego stanu rzeczy. Jeżeli rodzic będzie wiedział jak ryzykowna jest droga do szkoły, którą codziennie odbywa jego dziecko, z pewnością przystąpi do działania. Nawet jeśli ograniczy je do protestu ma szansę wywołać pozytywny skutek. Aktywizacja mieszkańców mazowieckich gmin, miast i powiatów osiągana poprzez uświadomienie lokalnych zagrożeń oraz podejmowanych w związku z nimi działań jest ważnym warunkiem wdrożenia GAMBIT-u Mazowieckiego. Lokalne społeczności mające wpływ na swoich reprezentantów zasiadających w radach poszczególnych szczebli są w stanie wymusić właściwą politykę władz w zakresie działań zmierzających do poprawy brd. Przekonanie ludzi do usytuowania problemów z dziedziny brd wśród istotnych spraw dnia codziennego (np. hasło:,,ty również możesz stać się ofiarą wypadku drogowego ) jest jednym z pierwszych zadań lokalnych pełnomocników. Promocja działań na rzecz brd to przede wszystkim wykorzystanie lokalnych i regionalnych mediów do podejmowania problematyki ryzyka wypadków drogowych i właściwej wobec nich postawy. Przekonanie medialnych decydentów do profesjonalnego zajęcia się promocją bezpieczeństwa ruchu drogowego należy do istotnych działań programu. Współczesna kampania propagująca brd powinna być zestawem profesjonalnie zaprogramowanych i skoordynowanych działań nakierowanych na wywołanie określonego skutku. Aby osiągnąć cel, kampania powinna spełniać poniższe warunki: mieć zdefiniowaną grupę docelową; forma i treść komunikatu musi być społecznie akceptowalna; komunikat powinien być rozpoznawalny, dający grupie docelowej możliwość identyfikowania się z przekazem; posiadać jasny i precyzyjnie zdefiniowany cel: zmiana postawy, zachowania lub stanu wiedzy; cel powinien być realistyczny i możliwy do osiągnięcia w zakładanym terminie; cel powinien być mierzalny, czyli przynosić wymierny i dający się oszacować rezultat. Ważne jest również, kto jest inicjatorem i organizatorem kampanii. Za każdym razem musi on być w pełni wiarygodny. W ramach działań informacyjno-propagandowych znajduje się również przygotowanie na odpowiednim poziomie materiałów, które następnie należy w sposób skuteczny dostarczyć do odbiorców [5]. 20

23 Program działania na rzecz poprawy brd w woj. mazowieckiem 4.3. Działania edukacyjne i profilaktyczne na rzecz kształtowania bezpiecznych zachowań uczestników ruchu drogowego. W działaniach edukacyjnych i profilaktycznych, które powinny stanowić istotę programu, należy wyróżnić: wychowanie komunikacyjne realizowane na etapie szkolnym; szkolenie kandydatów na kierowców, kandydatów na instruktorów oraz kandydatów na egzaminatorów; szkolenie kierowców, instruktorów oraz egzaminatorów; szkolenie kadr brd Wychowanie komunikacyjne realizowane na etapie szkolnym. Wiedza i doświadczenie wielu krajów wskazują na następujące priorytety w szkolnych działaniach edukacyjnych: w formie ścieżki przedmiotowej w ramach godzin do dyspozycji dyrektora szkoły powinny być realizowane zajęcia z wychowania komunikacyjnego. Aby zrealizować projekt należy wykorzystać zapis o obowiązku realizacji przez nauczyciela w ramach czasu pracy innych zajęć i czynności wynikających z zadań statutowych szkoły (tzw.,,19 godzina ); zasadne i celowe jest realizowanie wychowania komunikacyjnego w szkołach ponadgimnazjalnych; konieczne jest szkolenie kadry kierowniczej i pedagogicznej szkół w zakresie spraw związanych z brd; niezbędna jest aktywizacja rodziców. Ukształtowane w szkole postawy powinny mieć możliwość utrwalenia w środowisku domowym. Zasadne jest organizowanie spotkań i pogadanek z rodzicami w czasie których w różnorakich formach będą omawiane zagadnienia brd. Rodzice powinni otrzymywać odpowiednie do poziomu edukacyjnego dzieci materiały; szkoły powinny zostać wyposażone w odpowiednią bazę dydaktyczną; dotychczasowe formy konkursów i turniejów o tematyce brd powinny być doskonalone i rozwijane Szkolenie kandydatów na kierowców, kandydatów na instruktorów oraz kandydatów na egzaminatorów. Podstawą działalności edukacyjnej względem kandydatów na kierowców, instruktorów oraz egzaminatorów jest równowaga pomiędzy działalnością edukacyjną a komercyjną. Edukacja ma obejmować kształcenie i wychowanie. Na każdym poziomie szkolenia należy starannie sprawdzać wiedzę i oceniać ja- 21

24 GAMBIT Mazowiecki kość. Szczególnie, że ww. szkolenia to usługowa działalność edukacyjna, której skutki dotyczą niemal wszystkich obywateli. Działalność tę musi więc cechować wysoka jakość i efektywność [8]. Biorąc powyższe pod uwagę proponuje się następujące działania: konieczna jest reforma szkolenia kandydatów na instruktorów z uwagi na to, że to oni kształcą i wychowują przyszłych kierowców; celowe jest wprowadzenie realnego nadzoru pedagogicznego nad wszystkimi szkoleniami; w dalszym ciągu należy profesjonalizować nadzór pedagogiczny nad szkoleniem kandydatów na kierowców. W ramach tego działania należy podtrzymać dobrą praktykę szkolenia pracowników starostw powiatowych odpowiedzialnych za nadzór nad ośrodkami szkolenia kierowców; zasadne jest wprowadzenie do szkoleń kandydatów na kierowców projektów typu,,close to 3 realizowanych metodą,,peer-to-peer. Trener (rówieśnik) to sprawca wypadku, który dzieli się swoimi przeżyciami z kandydatami na kierowców [16] Szkolenie kierowców, instruktorów oraz egzaminatorów. System szkolenia, który definitywnie kończy się na egzaminie nie może ukształtować właściwej postawy i zachowań. Jest nieskuteczny. Stąd potrzeba stworzenia systemu permanentnych szkoleń, które są w stanie aktualizować wiedzę oraz weryfikować postawy. Ich wdrożenie jest istotnym warunkiem poprawy brd. Konieczne są do zrealizowania następujące projekty: w dziedzinie szkoleń kierowców trzeba wypracować i wdrożyć jednolity oraz efektywny model szkoleń kierowców naruszających przepisy ruchu drogowego, którego jakość powinna być poddawana ewaluacji; istotnie profesjonalizować należy szkolenia kierowców zawodowych (ze szczególnym zwróceniem uwagi na zajęcia praktyczne zawierające elementy ekonomii, ekologii i bezpieczeństwa) oraz kierowców przewożących towary niebezpieczne; szkolenia kierowców flot to również działania, które powinny być rozwijane, ujednolicane i monitorowane; jak najszybciej należy wypracowywać, optymalny z uwagi na regionalne uwarunkowania, system doskonalenia techniki jazdy; istotne jest stworzenie na terenie województwa spełniającego europejskie standardy ośrodka, w którym poszczególne kategorie kierowców, jak również instruktorzy i egzaminatorzy powinni doskonalić swoje kwalifikacje; 22

25 Program działania na rzecz poprawy brd w woj. mazowieckiem należy jak najszybciej stworzyć warunki dla stałego doskonalenia zawodowego instruktorów, jest to na obecną chwilę grupa, która nie ma obowiązku przechodzenia żadnych szkoleń okresowych; w ramach nadzoru nad przeprowadzaniem egzaminów konieczne jest ujednolicenie systemu szkolenia egzaminatorów na terenie województwa, który umożliwi osiągnięcie jednolitych standardów egzaminacyjnych; możliwie szybko należy stworzyć stałą platformę współpracy pomiędzy środowiskiem instruktorów i egzaminatorów Szkolenie kadr ds. brd. Skuteczność programu zależy od poziomu wiedzy i świadomości kadr odpowiedzialnych za jego realizację. Dlatego w początkowej fazie wdrażania programu zasadne jest: zorganizowanie szkoleń dla decydentów (wójt, burmistrz, prezydent, radny, dyrektor instytucji wprost lub pośrednio związanych z problematyką brd); szkolenie wykonawców (urzędników, planistów, inżynierów drogowych, zarządzających ruchem, policjantów, strażaków, strażników gminnych, przedstawicieli wymiaru sprawiedliwości; szkolenia powinny być zakończone oceną jakości oraz wydaniem stosownego dokumentu np. certyfikatu wojewódzkiego specjalisty ds. brd; uczestnicy szkoleń, poprzez ich trwałe wyróżnianie, powinni być rozpoznawalni w lokalnych społecznościach Nadzór i kontrola ruchu drogowego. Działania służb nadzoru i kontroli w bezpośredni sposób wpływają na bezpieczne zachowania wszystkich uczestników ruchu drogowego. Do najważniejszych obszarów działania w tym zakresie należy zaliczyć: stałe i bezwzględne reagowanie na zachowania niebezpieczne i agresywne oraz na ignorowanie praw innych uczestników ruchu; zwiększenie efektywności nadzoru nad ruchem drogowym, w tym nadanie bardzo wysokiego priorytetu działaniom na rzecz brd w bieżącej działalności policji i innych służb nadzoru oraz organizacyjne wzmacnianie służb nadzoru ruchu drogowego; ciągłe i systematyczne kontrole trzeźwości uczestników ruchu drogowego; wzmożenie dynamicznych kontroli ruchu drogowego przez Policję i ITD; wprowadzenie w Zarządach Dróg wydziałów odpowiedzialnych za bezpieczeństwo ruchu drogowego (zgodnie z zaleceniem GAMBIT-u Krajowego); wzmocnienie działania Straży miejskiej i gminnej w celu poprawy bezpieczeństwa w rejonie przejść dla pieszych, skrzyżowań, otoczenia szkół itp. 23

26 GAMBIT Mazowiecki Kilka propozycji projektów działania: opracowanie i wdrożenie lokalnych systemów zarządzania prędkością; usprawnienie metod kontroli stosowania pasów bezpieczeństwa i urządzeń ochronnych w samochodach (pasów bezpieczeństwa, fotelików dla dzieci); unowocześnienie metod nadzoru ruchu w zakresie kontroli prędkości w celu stworzenia poczucia powszechności nadzoru i nieuchronności kary za jej przekroczenie; rozwinięcie losowej kontroli trzeźwości kierujących w miejscach i czasie zwiększonego zagrożenia wypadkami z udziałem nietrzeźwych kierujących, w tym wykorzystanie doświadczeń Policji w dotychczasowych operacjach POMIAR ; systematyczne badania wpływu działania służb nadzoru na postawy i zachowania uczestników ruchu drogowego. Strategia podniesienia poziomu brd powinna w coraz szerszym stopniu dotyczyć całych odcinków dróg i wydzielonych obszarów na tych drogach. Monitoring i kontrola niebezpiecznych obszarów (ogólnie rzecz biorąc o zmiennym położeniu) daje zdecydowanie lepsze rezultaty niż obecnie dominujące kontrole punktowe. Przykładowym działaniem jest pomiar średniej prędkości na niebezpiecznych odcinkach. Pożądane jest wówczas, aby ustalona dopuszczalna prędkość pojazdów na takim odcinku drogi nie zmieniała się często. Miejscowość Zakręt, powiat otwocki.w wyniku tego wypadku zginęły 3 (trzy) osoby. 24

27 Program działania na rzecz poprawy brd w woj. mazowieckiem 4.5. Działania na rzecz ochrony pieszych, dzieci i rowerzystów. Działania na rzecz ochrony pieszych należy prowadzić równolegle we wszystkich obszarach systemu: człowiek pojazd otoczenie. Permanentna edukacja dzieci, młodzieży, rodziców, nauczycieli, oddziaływanie na ludzi starszych, intensyfikacja nadzoru nad ruchem pieszych, promocja ubioru zawierającego elementy odblaskowe, organizowanie cyklicznych akcji typu,,bezpieczna droga do szkoły 4 to przykłady działań, które należy realizować trwale i konsekwentnie. Tradycyjna istota działań nie stoi w sprzeczności z poszukiwaniem nowych form, do których niewątpliwie należą odblaskowe plecaki, świecące obuwie, ozdoby zawierające elementy fluorescencyjno-odblaskowe czy też akcje adresowane do starszych w miesiącu szczególnie niebezpiecznym dla pieszych jak np.,,odblaskowy różaniec. Bezpieczne i oświetlone przejścia dla pieszych z azylami, szerokie i równe chodniki, ścieżki dla pieszych, bezpieczne przystanki, racjonalizacja i uwzględnianie aspektów brd na etapie projektowania ciągów pieszych stanowią sferę działań inżynierów drogowych i osób odpowiedzialnych za zarządzanie ruchem. Coraz więcej rozwiązań przyjaznych dla pieszych wprowadzają również konstruktorzy pojazdów. Dzięki nim wzrasta bezpieczeństwo pieszych. Na tej samej zasadzie powinny być rozwijane działania wobec rowerzystów. Stworzenie standardów szkoleń w zakresie uzyskiwania kart rowerowych, powszechna możliwość dostępu do prawidłowo dydaktycznie i merytorycznie napisanych podręczników dla rowerzystów, intensyfikacja nadzoru nad jazdą rowerami, promocja jazdy w hełmach ochronnych, jazda w kamizelkach fluorescencyjno-odblaskowych lub używanie ubioru zawierającego takie elementy, nawyk jazdy sprawnym i wyposażonym zgodnie z prawem rowerem to działania edukacyjne, których realizacja wpłynie na poprawę bezpieczeństwa rowerzystów. Z drugiej strony powinna im towarzyszyć separacja ruchu rowerów poprzez tworzenie ścieżek dla rowerów, racjonalnie wpisanych w układy komunikacyjne miejscowości, tworzenie we właściwych z punktu widzenia bezpieczeństwa przejazdów dla rowerzystów. Do trzeciej kategorii działań należy dążenie do eliminacji możliwości wprowadzania na rynek rowerów bez świateł, sygnału czy elementów odblaskowych poprawiających widoczność. Ochrona dzieci powinna zasadzać się na działaniach skierowanych przede wszystkim do rodziców polegających na wyposażaniu ich we wszelkie materiały zawierające informacje na temat zagrożeń najmłodszych uczestników ruchu drogowego. Pośrednikiem w realizacji tego zadania powinna być przede wszystkim służba zdrowia i szkoła. Rodzice powinni dowiadywać się z lokalnych mediów, ulotek, bilbordów, od nauczycieli, policjantów i autorytetów społecznych o konieczności przewożenia dzieci we właściwych z punktu wiedzenia bezpieczeństwa fotelikach, a gdy dorosną 25

28 GAMBIT Mazowiecki w pasach bezpieczeństwa. Działania te powinny ukształtować odpowiedzialne postawy i zachowania rodziców. Szczególną uwagę należy zwrócić na ukształtowanie postaw rodziców jako pieszych, którzy swoją postawą powinni dawać przykład dzieciom jak należy bezpiecznie poruszać się po drodze. Osobną kwestią jest troska o bezpieczny transport dzieci do szkoły. Stąd postulat organizacji szkoleń dla kierowców autobusów szkolnych oraz pojazdów przewożących zorganizowane grupy dzieci lub młodzieży. W tej sferze są również działania związane ze sprawdzaniem usytuowania przystanków, z których korzystają dzieci i młodzież dojeżdżając do szkoły. Istotnym działaniem jest również powrót do skutecznej formy troski o bezpieczeństwo dzieci wyrażanej przez zatrudnianie osób, które nadzorują bezpieczne przejście dzieci przez jezdnię w wyznaczonym miejscu. Osoby te, ubrane w specjalny strój oraz poddane specjalnym szkoleniom w zakresie uprawnień do kierowania ruchem drogowym, istotnie przyczyniają się do zwiększenia bezpieczeństwa dzieci w drodze do szkoły. Do działań w zakresie ochrony dzieci należy również edukacja nauczycieli, którzy są często pierwszymi po rodzicach wzorami osobowymi dla najmłodszych. Działania edukacyjne adresowane do tej grupy powinny dotyczyć obowiązków nakładanych na pasażerów, zasad ruchu pieszych i kierujących oraz bezpiecznej organizacji różnego rodzaju wycieczek. Ważnym działaniem jest intensyfikacja nadzoru nad ruchem dzieci w otoczeniu szkół Rozwój i doskonalenie infrastruktury drogowej. Czynniki drogowe, czyli droga i jej otoczenie wpływają na powstanie około jednej trzeciej wypadków drogowych. Droga dobrze zaprojektowana, oznakowana i utrzymana wpływa korzystnie na zachowanie uczestników ruchu drogowego, a przez to zmniejsza ich zagrożenie. Taki stan powinien być trwałym rezultatem działania Zarządów Dróg. Ważne cele w rozwoju infrastruktury drogowej naszego regionu to podniesienie komfortu i bezpieczeństwa ruchu drogowego oraz doskonalenie systemów zarządzania ruchem. Podstawowe działania na rzecz doskonalenia infrastruktury drogowej w aspekcie poprawy brd, to: monitoring zagrożeń i miejsc niebezpiecznych w sieci drogowej regionu, w tym usprawnienie systemu prowadzenia przeglądów istniejących dróg w celu identyfikacji miejsc szczególnie niebezpiecznych w sieci dróg i konsekwentna ich modernizacja; tworzenie planów modernizacji dróg w ścisłym powiązaniu z wynikami monitoringu brd i analizy koncentracji wypadków drogowych; informacje o takich planach i ich uzasadnieniu powinny być publicznie dostępne; 26

29 Program działania na rzecz poprawy brd w woj. mazowieckiem rozwijanie lokalnych programów poprawy brd poprzez wprowadzanie nowych metod zarządzania ruchem i wdrażania systemów automatycznych urządzeń do rejestrowania naruszeń przepisów; kształtowanie bezpiecznego otoczenia dróg; separacja różnych kategorii i rodzajów ruchu, w tym ruchu tranzytowego od ruchu lokalnego. Kilka propozycji projektów działania: opracowanie i doskonalenie lokalnych baz danych o wypadkach drogowych i ich przyczynach; opracowanie projektu regionalnego i projektów lokalnych wdrażania technicznych metod uniemożliwienia jazdy z nadmierną prędkością oraz ograniczania niepożądanego ruchu tranzytowego; opracowanie regionalnego programu wdrażania inżynieryjnych środków poprawy bezpieczeństwa niechronionych użytkowników ruchu drogowego; okresowy, czyli powtarzalny, przegląd dostosowania lokalnych limitów prędkości do warunków ruchu i otoczenia drogi oraz wdrożenie jego rezultatów w celu przywracania pełnego zaufania kierowców do ograniczeń prędkości; prowadzenie prewencyjnych audytów brd w tych obszarach sieci drogowej, w których występują częściej niż średnio w regionie wypadki drogowe; opracowanie projektu rozbudowy lokalnych dróg rowerowych, szczególnie wzdłuż głównych i bardzo obciążonych ruchem ciągów drogowych i pieszych; opracowanie projektów lokalnej separacji ruchu pieszego od samochodowego i rowerowego w otoczeniu szkół; rozwijanie lokalnych projektów obszarów ruchu uspokojonego z priorytetem dla pieszych i rowerzystów; cykliczne badania ankietowe wpływu doskonalenia infrastruktury drogowej na zachowanie uczestników ruchu drogowego Działania na rzecz zmniejszenia ciężkości i konsekwencji wypadków drogowych Wartości wskaźników ciężkości wypadków na Mazowszu są o 15-33% wyższe niż obliczone za całą Polskę. To bardzo niepokojący sygnał o specyficznych problemach brd na Mazowszu. Wynikające z tego przesłanki są podstawą głównego celu działań na rzecz poprawy stanu bezpieczeństwa ruchu drogowego na Mazowszu. Szczególne wysokie wartości wskaźnika liczby ofiar śmiertelnych w ogólnej liczbie wypadków są spowodowane wieloma przyczynami, które wymagają ustalenia poprzez rzetelne badania przebiegu wypadków w naszym regionie. 27

30 GAMBIT Mazowiecki Miejscowość Blichowo, powiat płocki, 16 letni kierujący. Na miejscu zginęły 3 (trzy) z 6 (sześciu) osób jadących samochodem. Wstępnie można wskazać na łączne działanie kilku przyczyn, a w tym: nadmierna prędkość jazdy pojazdów; brak konsekwentnego stosowania pasów bezpieczeństwa i fotelików dla dzieci w samochodach oraz kasków przez rowerzystów i motorowerzystów; zbyt niska skuteczność ratownictwa medycznego; infrastruktura drogowa słabo dostosowana do dużego natężenia ruchu. Działania na rzecz zmniejszenia negatywnych konsekwencji wypadków powinny być realizowane w wielu obszarach jednocześnie, m.in. obejmując: konsekwentne i zdecydowane zwiększanie nadzoru nad przestrzeganiem ograniczeń prędkości jazdy; promowanie i skrupulatne egzekwowanie stosowania pasów bezpieczeństwa, fotelików dla dzieci w samochodach i kasków przez rowerzystów; rozwijanie działań ratowniczych tworzących łańcuch przeżycia 5 ; propagowanie działań na rzecz radykalnego zwiększenia widoczności uczestników ruchu drogowego (dzieci, rowerzyści i motocykliści); tworzenie bezpiecznego otoczenia dróg; 28

31 Program działania na rzecz poprawy brd w woj. mazowieckiem powszechną edukację w zakresie niesienia pierwszej pomocy ofiarom wypadków. Wiele działań służących temu celowi zostało opisanych we wcześniejszych punktach. Dodatkowo można zapisać następujące działania: analiza skuteczności działań ratowniczych w poszczególnych powiatach; projekt promowania w lokalnych i regionalnych mediach używania pasów bezpieczeństwa, fotelików, kasków, kamizelek i środków poprawiających widoczność w ruchu drogowym. Doświadczenie wielu krajów wskazuje, że konsekwentne stosowanie pasów bezpieczeństwa w sposób najbardziej zdecydowany służy zmniejszeniu ciężkości obrażeń w wypadkach drogowych Ratownictwo drogowe. Głównym problemem brd w naszym regionie jest ciężkość wypadków drogowych określana liczbą zabitych na 100 wypadków. Średnio na obszarze województwa ponosi śmierć prawie 14 osób w 100 wypadkach. Wśród pośrednich przyczyn takiego stanu może być także niedostatecznie sprawnie działający system ratownictwa drogowego. W związku z powyższym należy niezwłocznie podjąć działania związane ze zwiększeniem skuteczności prowadzonych akcji ratowniczych. Miejscowość Raczyny, powiat siedlecki.w wyniku tego wypadku zginął pasażer; Kierowca i pozostałych 5 (pięcioro) pasażerów trafiło do szpitala. 29

32 GAMBIT Mazowiecki Priorytetem jest koordynacja i integracja działań ratowniczych. Oznacza to konieczność rozwinięcia i udoskonalenia obecnie istniejącego systemu. Zintegrowany system ratowniczy w województwie mazowieckim powinien być oparty na 6 Centrach Powiadamiania Ratunkowego. Należy tak rozmieścić i wyposażyć jednostki ratownictwa medycznego oraz jednostki ratownicze Państwowej Straży Pożarnej, aby skrócić czas dotarcia do miejsca wypadku, rozpoczęcia akcji ratunkowej oraz dotarcia do szpitalnego oddziału ratowniczego. Z drugiej strony należy skrócić czas wykrycia i powiadamiania o wystąpieniu zdarzenia drogowego. Ideałem jest jak najszybsze wdrożenie systemu ecall Europejskiego systemu powiadamiania o wypadkach drogowych [9]. Z drugiej strony należy podnosić kwalifikacje uczestników ruchu drogowego w zakresie umiejętności udzielania pierwszej pomocy poprzez: wdrożenie przepisów wprowadzających do szkół edukację w zakresie pierwszej pomocy [15]; przeszkolenie strażaków i policjantów zakończone uzyskaniem statusu ratownika; zwiększenie jakości szkoleń kandydatów na kierowców w części dotyczącej obowiązkowych zajęć z zakresu pierwszej pomocy; wprowadzenie zajęć praktycznych pierwszej pomocy na szkoleniach kierowców zawodowych; szkolenie kierowców flot samochodowych w zakresie udzielania pomocy ofiarom wypadków drogowych; rozwijanie idei uzyskiwania statusu społecznych ratowników drogowych. W omawianym zakresie działań należy zapewnić poszkodowanym możliwość uzyskania informacji oraz różnych form pomocy, w tym specjalistycznej pomocy psychologicznej Inne działania na rzecz poprawy brd. Różnorodność działań na rzecz brd jest ogromna. Wiele z nich wcześniej zasygnalizowano nawiązując do przyjętych priorytetów. Poniżej wymieniono jeszcze trzy ważne długofalowe działania. Rozwijanie i propagowanie korzystania z transportu zbiorowego. W aglomeracji warszawskiej zbiega się gęsta sieć dróg i linii kolejowych, co stwarza warunki do rozwoju transportu zbiorowego. Jednak widoczne są też zmiany zachowań i preferencji komunikacyjnych mieszkańców, jakie nastąpiły w ostatnich dekadach, a mianowicie: wzrost udziału podróży samochodem w całości niepieszych podróży; zmniejszenie udziału komunikacji zbiorowej w ogólnej liczbie podróży mimo wzrostu ruchliwości mieszkańców [13]. 30