Ministerstwo Edukacji Narodowej PROGRAM NAUCZANIA

Transkrypt

1 Ministerstwo Edukacji Narodowej PROGRAM NAUCZANIA OPIEKUN W DOMU POMOCY SPOLECZNEJ 346[04] Zatwierdzam 1 1 Minister Edukacji Narodowej Warszawa 2007

2 Autorzy: mgr Agnieszka Oparowska - Drag mgr Boiena Krzysiak - Rydel mgr Miroslaw Wqtroba mgr Ewa Zminda Recenzenci: dr Maria Bartecka - Straszny dr Andrzej Niesporek Opracowanie redakcyjne: mgr Kazimiera Tartowska

3 Spis tresci I. Plan nauczania II. Programy nauczania przedmiotow zawodowych 1. Elementy psychoiogii i socjologii 2. Pedagogika specjalna 3. Wybrane elementy prawa i ekonomiki 4. Polityka spoteczna 5. Wybrane zagadnienia z metodyki pracy socjalnej 6. Promocja zdrowia 7. Opieka w stanach zagroienia zdrowia 8. Pracownia zabiegow pielqgnacyjnych 9. Wybrane zagadnienia z rehabilitacji 10. Organizacja czasu wolnego i aktywizacja 11. Elementy arteterapii 12. Zajqcia praktyczne 13. Praktyka zawodowa

4 I. PLAN NAUCZANIA PLAN NAUCZANIA Szkota policealna Zaw6d: opiekun w domu pomocy spolecznej 346[04] Podbudowa programowa: szkota dajqca wyksztatcenie Srednie

5 II. PROGRAMY NAUCZANIA PRZEDMIOTOW ZAWODOWYCH ELEMENTY PSYCHOLOGll I SOCJOLOGll Szczegotowe cele ksztatcenia W wyniku procesu ksztaicenia uczeh (siuchacz) powinien umiec - posiuiyc sig terminologiq z zakresu psychologii ogolnej, spoiecznej, rozwojowej oraz socjologii, - scharakteryzowac kierunki rozwoju psychologii, - przedstawit psychologiczne koncepcje cztowieka, - scharakteryzowac metody badan psychologicznych, - scharakteryzowac procesy psychiczne cziowieka, - okresli6 istotg procesow poznawczych, - okreslic rolg uwagi w poznawaniu rzeczywistosci, - okreslib warunki skutecznego zapamigtywania, - scharakteryzowac mechanizmy funkcjonowania cziowieka oraz motywy jego postgpowania w roinych sytuacjach spolecznych, - okreslib wptyw uczuc na sprawnosc i poziom dzialania cziowieka, - opisak znaczenie uczuc we wzajemnych kontaktach ludzi, - okreslic nadrzgdnq rolg osobowosci w regulacji stosunkow cziowieka z otoczeniem, - okreslic: sktadniki osobowosci oraz czynniki wptywajqce na jej rozwoj, - scharakteryzowac potrzeby psychospoteczne cziowieka i ich regulacyjnq rolg, - scharakteryzowac proces zmian rozwojowych, - okreslic czynniki sprzyjajqce rozwojowi cztowieka w roinych fazach iycia, - scharakteryzowac rozwoj cziowieka w roinych okresach iycia i w najwainiejszych jego sferach funkcjonowania, - wykazac wptyw aktywnosci wlasnej na rozwoj cziowieka, - zinterpretowac mechanizm funkcjonowania cztowieka w roinych sytuacjach spotecznych, - scharakteryzowat proces komunikowania sig, - zidentyfikowac ir6dla zakiocen w procesie porozumiewania sig, - zaobserwowa6 istotg zgodnosci i niezgodnosci sygnatow werbalnych i niewerbalnych, - nawiqzac kontakt z roinymi grupami podopiecznych, - zastosowac metody i techniki badan spolecznych, - rozpoznac i sformulowa~ problemy spoteczne podopiecznego,

6 - zdiagnozowac i wykorzystat moiliwosci spoieczne tkwiqce w Srodowisku, - zinterpretowac zachowania spoteczne zbiorowosci i jednostek, - scharakteryzowac funkcje i zadania grup spolecznych, - przedstawii: roine aspekty peinienia rol spdecznych, - dostosowac metody i formy pracy do wieku i sytuacji iyciowej podopiecznego, - udzielic pomocy i wsparcia osobom potrzebujqcym pomocy, - podjqc wspolprace ze specjalistami, takimi jak: psycholog, lekarz, fizjoterapeuta, pedagog. Materiat nauczania 1. Psychologia jako nauka o funkcjonowaniu czlowieka Przedmiot, dzialy i zadania psychologii. Koncepcje psychologiczne czlowieka. Metody badawcze w psychologii (obserwacja, metody ekspetymentalne, testy psychologiczne, wywiad).. Analizowanie zalet i ograniczen roinych metod badawczych stosowanych w pracy z osobqstarsz$ Prowadzenie sytuacyjnych obsewacji zachowania czlonkow grupy. 2. Procesy psychiczne Pojecie procesu psychicznego. Procesy poznawcze: spostrzeganie, uwaga, pamiec, myslenie, uczenie sie, rozwiqzywanie problemow. Procesy emocjonalne: pojecie, podioie, struktura, rodzaje emocji, wpiyw emocji na dziatanie, kontrola i modyfikacja procesow emocjonalnych. Zaburzenia procesow emocjonalnych. Procesy motywacyjne: pojecie, struktura, klasyfikacja procesow motywacyjnych, mechanizmy uruchamiajqce. Regulacyjna rola procesow emocjonalnomotywacyjnych Rozpoznawanie zludzen sensorycznych na ilustracjach. Analizowanie wptywu wtasnych doswiadczen zyciowych na proces uczenia sie. Rozpoznawanie uczut na podstawie opisu przypadkow.

7 3.Osobowos15 Pojecie osobowosci. Wybrane koncepcje osobowosci. Skladniki osobowosci. Czynniki ksztahujqce osobowosc. Zdolnosci i uzdolnienia. Roinice indywidualne. ~wiczenia: Analizowanie stylu dzialania dowolnie wybranej osoby. Analizowanie wplywu Srodowiska na ksztattowanie osobowosci jednostki 4. Zagadnienia z psychologii rozwojowej i gerontologii Pojgcie rozwoju. Zmiany i okresy rozwojowe. Czynniki rozwoju. Zmiany rozwojowe w poszczegolnych okresach iycia czlowieka. Gerontologia jako nauka. Postawy wobec faktu starzenia sig i starosci. Problemy osob w podeszlym wieku. Problemy zwiqzane z opiekq terminalna Smierciq i iatobq. Wskazywanie roinic w procesie rozwoju dziecka i czlowieka doroslego. 5. Zagadnienia z psychologii spotecznej Definicje i komponenty postawy. Ksztattowanie i zmiany postaw. Stereotypy i uprzedzenia. Spostrzeganie spoteczne jako zr6dlo wraieri dotyczqcych innych ludzi. Wplyw sytuacji spolecznych na funkcjonowanie czlowieka. Wplyw grupy na jej czlonkow. Analizowanie wplywu uprzedzen i stereotypow na zachowanie czlowieka (podawanie przykladow).. ldentyfikowanie sposobow skutecznego wplywu na opinie wigkszosci w grupie. 6. Proces komunikowania sig Struktura procesu komunikowania sig. Style komunikowania sig. UmiejetnoSci skutecznego porozumiewania sig. Bariery zakltrcajqce proces komunikacji i sposoby ich pokonywania. Komunikacja werbalna i niewerbalna. Komunikacja interpersonaina w roinych sytuacjach spdecznych. Nadawanie oraz interpretowanie komunikatow niewerbalnych.

8 . Prowadzenie rozmow z zastosowaniem technik aktywnego sluchania. Obserwowanie zachowania uczestnikow procesu porozumiewania sig. 7. Socjologia i jej metody badawcze Przedmiot badari socjologicznych. Podziaty i funkcje socjologii. Metody, techniki i narzgdzia badah socjologicznych. Opracowywanie kwestionariusza ankiety do badania wybranego problemu spolecznego. Opracowywanie arkusza obserwacji. 8. Wigi spoteczna i grupy spoteczne Role i pozycje spoteczne. Typy wiezi. spotecznych.. Poiecie i struktura grup spdecz-nych. Wybrane bdzaje grup. ~ ru~~ws~arc.ia spotecznego. Spotecznosc lokalna. Organizowanie srodowiska spolecznego na rzecz p&dopiecznego. ~echanizm~ kontroli spotecznej, ieorie dgwiacji. Rola dewiacji w zbiorowosci. Wyjasnianie przyczyn wzrcstu znaczenia wigzi kontraktowych w porownaniu ze wspolnotowymi. Analizowanie zasad funkcjonowania spotecznosci lokalnej w miejscu zamieszkania. Porownywanie postaw: konformizmu, innowacji, rytualizmu, buntu i ucieczki. 9. Wykluczenie spoteczne Geneza zjawiska wykluczenie spoteczne - skala i skutki zjawiska wsrod klientow pomocy instytucjonalnej. Analiza zjawiska. Zaleinosci miedzy wykluczeniem a kontrolq spotecznq. Udziat opiekuna w budowaniu systemu spotecznego wsparcia. Analizowanie zjawiska,,wykluczenia spotecznego". Formutowanie celow dziatania i zadari opiekuna na podstawie opisu sytuacji.

9 10. Czynniki rozwoju spolecznego Podstawowe pojecia: zmiana spoteczna, rozwoj spoteczny, postep spoteczny. irodta zmian spotecznych. Typy spoteczenstw. Etapy ksztattowania, przyczyny powstawania i dynamika ruchow spotecznych. Spoieczne uwarunkowania sytuacji rodziny. Rozpoznawanie przyczyn wzrostu zapotrzebowania na profesjonalne instytucje pomocy spotecznej. ~rodki dydaktyczne Foliogramy dotyczqce definicji, klasyfikacji procesow emocjonalnych i motywacyjnych, typow wiezi spotecznych. Scenariusze Cwiczen (np. sluchania ze zrozumieniem, parafrazowania). Artykuty prasowe (np, o dewiacjach). Filmy dydaktyczne (np, o komunikacji werbalnej i niewerbalnej). Materiaiy dydaktyczne ( np, tabele, wykresy, schematy). Roczniki i opracowania statystyczne. Czasopisma braniowe. Narzgdzia badawcze: kwestionariusz ankiety, kwestionariusz wywiadu. Uwagi o realizacji Program przedmiotu Elementy psychologii i socjologii obejmuje tresci z zakresu psychologii ogolnej, spotecznej, rozwojowej, gerontologii, komunikacji oraz socjologii. Tresci ksztatcenia zawarte w programie stanowiq podstawe do realizacji przedmiotow zawodowych, dlatego program powinien byc realizowany w I i II semestrze nauki szkolnej. Realizacja programu ma na celu ksztattowanie umiejetnosci psychologicznych, spotecznych, umiejetnosci rozpoznawania problemow oraz rozwijanie postaw opiekuticzych. Podczas realizacji programu szczegolnq uwage nalezy zwrocic na przygotowanie uczniow do obserwowania i opisywania zachowania podopiecznych, komunikowania sie z innymi ludimi oraz respektowania odrgbnosci i autonomii podopiecznych. Osi~niecie zamierzonych celow ksztatcenia wymaga stosowania rotnych metod nauczania: wykiadu, dyskusji dydaktycznej, metody przypadkow i sytuacyjnej, burzy mozgow, gier dydaktycznych oraz Cwiczeli. Podczas zajec naleiy aktywizowak uczniow i wykorzystywac ich doswiadczenia. Cwiczenia powinny bye prowadzone w grupach do 15- tu osob, z podziaiem na 2-3 osobowe zespoty w pracowni treningu integracyjnego. Podczas cwiczen uczniowie powinni indywidualnie

10 i bezposrednio doswiadczac sytuacji interpersonalnych, a nabyte umiejetnosci wykorzystywae w konkretnych sytuacjach. Wskazane jest takie stosowanie nowoczesnych Srodkow dydaktycznych, w tym multimedialnych oraz wzbogacenie zajec prezentacjq filmow dydaktycznych na temat roinych form treningu umiejetnosci spoiecznych. Proponuje siq nastepujqcy podziat godzin na realizacje poszczegolnych dziaiow tematycznych: 1 Razem I Podane w tabeli liczby godzin na realizacje poszczegolnych dziaiow majq charakter orientacyjny. Nauczyciel moie wprowadzic pewne zmiany, w ceiu dostosowania programu do specyf~ki szko(y. Propozycje metod sprawdzania i oceny osiqgnigc edukacyjnych ucznia Sprawdzanie osiqgnige edukacyjnych uczniow powinno byc prowadzone systematycznie na podstawie okreslonych kryteriow. Systematyczna kontrola i ocena postgpow ucznia umoiliwi nauczycielowi dostosowanie metod nauczania, organizacyjnych form pracy oraz srodkow dydaktycznych do moiliwosci poznawczych ucznia. Do sprawdzania osiqgnige szkolnych uczniow proponuje sie zastosowae: - sprawdziany ustne i pisemne, - obserwacje czynnosci ucznia podczas wykonywania cwiczeti, - testy osiqgnigc szkolnych. Podczas kontroli i oceny dokonywanej w formie ustnej, naleiy zwracac uwage na merytorycznq jakosc wypowiedzi, poprawne stosowanie pojec i poprawnosc wnioskowania. UrniejetnoSci praktyczne naleiy sprawdzat przez obserwacje zachowania ucznia podczas wykonywania Cwiczeri. Podczas obserwacji nalezy zwrocic uwage na:

11 - sposob pelnienia okreslonych rol spciecznych zwiqzanych z procesem komunikowania sig (np, nadawcy kornunikatu, sluchacza, obserwatora), - umiejgtnosc wsp6ipracy w grupie, - aktywnosc na zajqciach, - przestrzeganie regul postgpowania obowiqzujqcych w grupie, - umiejgtnosc tworczego rnyslenia i rozwiqzywania problemow, - umiejgtnosc prezentowania wynikow pracy grupy, - umiejgtnosc samooceny. Obselwacje powinny byc prowadzone za pomocq arkusza obselwacji przygotowanego przez nauczyciela. Podstawq do uzyskania pozytywnej oceny jest poprawne i samodzielne wykonanie Cwiczeh. Na zakohczenie realizacji prograrnu proponuje siq przeprowadzenie testu wielokrotnego wyboru. W koncowej ocenie nalety uwzglgdnic wyniki samooceny ucznia oraz wszystkich metod sprawdzania stosowanych przez nauczyciela. Literatura Agryle M.: Psychologia stosunkow migdzyludzkich. PWN, W-wa 1999 Aronson E.: Czlowiek istota spoleczna. PWN, Warszawa 2004 Birch A,: Psychologia rozwojowa w zarysie. PWN, Warszawa 1995 Bryant P.: Dolman A,: Psychologia rozwojowa. Zysk i S-ka, Poznan 1997 Bochehska-Seweryn M.: Kluzowa K.: Elementy socjologii. Interart, Warszawa 1996 Coni N., Davison W., Webster S.: Starzenie sig. PWN, Warszawa 1994 Goodman N.: Wstgp do socjologii. Zysk i S-ka, Poznari 2001 Hall C.S.:Lindzey G.: Teorie osobowosci. PWN, Warszawa 1990 Kozielecki J.: Koncepcje psychologiczne cztowieka. PIP Warszawa 1995 Kurcz I.: Pamigc, uczenie sig, jgzyk. PWN, Warszawa 1995 Mietzel G.: Wprowadzenie do psychologii. GWP, Gdansk 1998 Modzelewski W.: Wprowadzenie do socjologii. Interart, Warszawa 1996 Ngcki 2.: Kornunikacja migdzyludzka. Drukarnia,,AntykwaU, Krakow- Kiuczbork 2000 Nuttin J.: Struktura osobowosci, PWN, Warszawa 2001 Pease M.: Mowa ciata: jak odczytywac mysli innych ludzi z ich gestow.,,jednosc", Kielce 2001 Przetacznikowa M.: MakieNo-Jaria G., Podstawy psychologii ogolnej. WSiP, Warszawa 1992 Przetacznik-Gierowska M., MakieXo-Jaria G.: Psychologia rozwoju czlowieka. WSiP, Warszawa 1996

12 Strelau J.: OsobowoSc jako zespot cech. [w:] Strelau J.: Psychologia. Podrgcznik akademicki. GWP, Gdatisk 2002 Suslowska M.; Psychologia starzenia sie i starosci. PWN, Wa-wa 1989 Tomaszewski T.(red.), Psychologia. PWN, Warszawa 1994 Worach-Kordas H.: Wiek a pelnienie rol spotecznych. PWN, Warszawa- 1odi 1988 Zimbardo P.G.: Psychologia i zycie. PWN, Warszawa 1999 Wykaz literatury nalezy aktualizowac w miare ukazywania sie nowych pozycji wydawniczych.

13 PEDAGOGIKA SPECJALNA Szczegotowe cele ksztatcenia W wyniku procesu ksztatcenia uczeh (stuchacz) powinien umiec - postuiy6 sie terminologiqz zakresu pedagogiki specjalnej, - okreslic przedmiot zainteresowan i zakres pedagogiki specjalnej, - scharakteryzowat nurty teoretyczne w pedagogice specjalnej, - okreslic zatolenia systernu ksztalcenia specjalnego, - scharakteryzowac kategorie osob niepelnosprawnych, - wyjasnic zasady opieki, wychowania i edukacji osob niewidomych, - porownac funkcjonowanie osob niewidomych i widzqcych, - sklasyfikowac uszkodzenia sluchu, - okreslit konsekwencje psychofizyczne i spoteczne uszkodzenia stuchu, - scharakteryzowac stopnie uposledzenia umystowego, - scharakteryzowac nauczanie globalne prowadzone metodq,,osrodkow pracy", - przedstawik korzysci wynikajqce ze stosowania metody,,osrodkow pracy", - wyjasnic wplyw choroby i dysfunkcji fizycznych na ograniczenia w zaspokajaniu potrzeb, - okreslic role personelu opiekuriczego w lagodzeniu ubocznych objaw6w hospitalizacji, - okreslic wplyw choroby i niepelnosprawnosci ruchowej na stan psychiczny dziecka, - scharakteryzowac typy reakcji frustracyjnych u chorych dzieci, - zanalizowac psychologiczne skutki hospitalizacji, - zidentyfikowac postawy spoleczne wobec osob niepetnosprawnych, - wyjasnic role integracji w edukacji i spotecznym funkcjonowaniu osob niepelnosprawnych, - rozpoznac dysfunkcje zaktocajqcq prawidlowe funkcjonowanie podopiecznego, - rozpoznac potrzeby podopiecznego, - okreslic formy postgpowania terapeutyczno - wychowawczego, - zaplanowac i zrealizowac program opiekuficzy z uwzglgdnieniem charakteru dysfunkcji i ograniczen podopiecznego, - zastosowac zasady indywidualizacji i podmiotowosci w zaspokajaniu potrzeb podopiecznego, - zastosowac zasady obowiqzujqce w pracy pedagogicznej z osobami niepetnosprawnymi,

14 - stworzyc grupy wsparcia z uwzglgdnieniem moiliwosci tkwiqcych w Srodowisku, - zainicjowac dziatania na rzecz integracji osob niepetnosprawnych i zmiany postaw spotecznych wobec nich, - rozpoznac silne strony podopiecznego i wykorzystac jego zasoby w realizacji planow opieki. Material nauczania 1. Przedmiot i zakres pedagogiki specjalnej Przedmiot zainteresowan i zakres pedagogiki specjalnej. Klasyfikacja osob niepdnosprawnych. Nurty teoretyczne w pedagogice specjalnej (kornpensacja, terapia, resocjalizacja). Zasady pracy wychowawczej w pedagogice specjalnej. Ksztatcenie specjalne w polskim systemie edukacyjnym. Analizowanie tradycyjnej i wspgczesnej klasyfikacji niepelnosprawnosci. Rozroinianie stosowanych form postgpowania terapeutycznowychowawczego. 2. Edukacja osob niewidomych i slabowidzqcych Dysfunkcje narzqdu wzroku. Etiologia uszkodzen narzqdu wzroku. Klasyfikacja os6b z wadami wzroku. Charaktetystyka funkcjonowania osob niewidomych (wymiar organiczny, psychologiczny, spoteczny). Opieka wychowawcza oraz edukacja osob niewidomych i niedowidzqcych. Rehabilitacja zawodowa niewidomych i slabowidzqcych. Planowanie sposob6w adaptacji Srodowiska zarnieszkania do mozliwosci i potrzeb osob stabowidzqcych i niewidomych.. Analizowanie celow i specyfiki wszechstronnej pomocy osobom starszym z ostabieniem wzroku. Przygotowywanie propozycji form wsparcia dla osob niewidomych i slabowidzqcych. 3. Edukacja osob nieslyszqcych i slaboslyszqcych Pojqcie i przyczyny gtuchoty. Klasyfikacja oshb z uszkodzonym stuchem. Konsekwencje psychofizyczne i spoteczne braku stuchu. Problematyka nauczania i wychowania osob niestyszqcych.

15 Porownanie sposobow porozumiewania sig osob niestyszqcych i stabosiyszqcych ldentyfikowanie przyczyn uszkodzenia stuchu. Rozpoznawanie problemow utrudniajqcych funkcjonowanie osobom niestyszqcym i stabostyszqcym. 4. Edukacja osob uposledzonych umystowo Definicja i klasyfikacje uposledzenia umystowego. Przyczyny uposledzenia umystowego. Rodzaje dysfunkcji intelektualnych. Charakterystyka poszczegolnych stopni uposledzenia umystowego. Opieka, wychowanie, nauczanie osob uposledzonych umysiowo. Metoda,,osrodkow pracy". Wskazywanie roznic w funkcjonowaniu osob uposledzonych w stopniu lekkim, umiarkowanym, znacznym i gtgbokim. Analizowanie przyczyn uposledzenia umysiowego. Opracowywanie projektu opieki z zastosowaniem metody,,osrodkow pracy". 5. Edukacja osob przewlekle chorych i niepetnosprawnych ruchowo Potrzeby osob przewlekle chorych i z dysfunkcjami sprawnosci fizycznej. Wptyvt choroby i niepetnosprawnosci ruchowej na stan psychiczny cztowieka. Problemy rozwoju, wychowania i nauczania dziecka przewlekle chorego i z niepetnosprawnosciq ruchowq. Problemy osob dorostych niepetnosprawnych ruchowo funkcjonujqcych samotnie i w rodzinach. Planowanie sposobow zapobiegania negatywnym skutkom przebywania dzieci w instytucjach ochrony zdrowia lub pomocy spotecznej. Analizowanie psychicznych skutkow hospitalizacji. Planowanie Cwiczen pobudzajqcych aktywnosc dzieci przebywajqcych w szpitalu. a Wskazywanie i analizowanie sposobow kompensacji spotecznej u osob starszych i niepetnosprawnych ruchowo.

16 6. Ksztaltowanie postaw spotecznych wobec osob niepelnosprawnych Postawy spoleczne wobec osob niepetnosprawnych. Uwarunkowania i mechanizmy ksztattowania postaw. Metody oddzialywania prowadzace do zmiany postaw. Rola integracji w edukacji i spolecznym funkcjonowaniu osob niepelnosprawnych. Problem barier architektonicznych. Dobieranie metod stymulowania procesow integracyjnych w spoleczenstwie. Przygotowywanie propozycji dziatan majqcych na celu integracjg osob niepelnosprawnych z pelnosprawnymi. ~rodki dydaktyczne Foliogramy (np. klasyfikacja osob niepelnosprawnych; pojecie i przyczyny gtuchoty; klasyfikacja osob z uszkodzonym stuchem, z wadami wzroku itp.). Artykuly prasowe (np. dot, postaw wobec osob niepetnosprawnych; integracji osob niepelnosprawnych z pelnosprawnymi). Filmy dydaktyczne (np. o poraieniu mozgowym). Materialy dydaktyczne ( np. tabele, wykresy, schematy). Uwagi o realizacji Celem realizacji programu nauczania przedmiotu jest zapoznanie uczniow z przyczynami, objawami i skutkami niepelnosprawnosci oraz metodami opieki i edukacji osob niepelnosprawnych. Podczas jego realizacji szczegolnq uwagg naleiy zwrocit na przyczyny powstawania zaburzen w funkcjonowaniu cztowieka, warunki adaptacji psychospolecznej oraz zdolnosci kompensacyjne organizmu. Program naleiy realizowac w korelacji z przedmiotami: Psychologia i Wybrane zagadnienia z rehabilitacji. Osiwnigcie zalozonych celow ksztalcenia wymaga stosowania metod nauczania, takich jak: wyktad konwersatoryjny, metoda przypadkow, dyskusja dydaktyczna, burza mozgow, Cwiczenia, praca z tekstem. Cwiczenia powinny byc prowadzone w grupach do 15 os6b z podziatem na 2-3 osobowe zespoly, w pracowni treningu integracyjnego. Podczas zajgc uczniowie powinni miec moiliwosc korzystania z materiatow irodiowych, czasopism specjalistycznych oraz zasobow lnternetu. Zaleca sig organizowanie wycieczek dydaktycznych do placowek pomocy spotecznej oraz osrodkow edukacji niepetnosprawnych.

17 Proponuje sig nastepujqcy podziat godzin na realizacje poszczegolnych dziatow tematycznych: LP. -. Orientacyjna Dzialy ternatyczne liczba godzin 1. Przedrniot i zakres pedagogiki specjalnei 4 2. Edukacja osob niewidomych i slabowidzqcych Edukacja osob nieslyszqcych i slaboslyszqcych Edukacja odb uposledzonych urnyslowo Edukacja osob przewlekle cholych i niepelnosprawnych 18 / ruchowo 6. Ksztafiowanie postaw spolecznych wobec os6b 12 niepetnosprawnych Razern 96 Podane w tabeli liczby godzin na realizacje poszczegolnych dziatow majq charakter orientacyjny. Nauczyciel moze wprowadzic pewne zmiany, majqce na celu dostosowanie programu do specyfiki szkoty. Propozycje metod sprawdzania i oceny osiqgnigc edukacyjnych ucznia Sprawdzanie i ocenianie osiqgniet uczniow naleiy przeprowadzac przez caty czas realizacji programu nauczania przedmiotu, na podstawie kryteriow przedstawionych na poczqtku zajel.. Systematyczne sprawdzanie i ocenianie motywuje uczniow do nauki, wplywa na ksztaltowanie dyscypliny, pracowitosci oraz odpowiedzialnosci za wyniki pracy. Do sprawdzania osi~niqc szkolnych uczniow proponuje sig zastosowac: - sprawdziany ustne i pisemne, - obserwacje czynnosci ucznia podczas wykonywania cwiczen, - testy osiqnigc szkolnych. Podczas kontroli i oceny dokonywanej w formie ustnej, nalezy zwracac uwage na merytorycznq jakosc wypowiedzi, poprawne stosowanie pojec i poprawnosc wnioskowania. Umiejetnosci praktyczne nalety sprawdzae przez obserwacje pracy ucznia podczas wykonywania cwiczeri. Podczas obserwacji nalezy zwrocic uwage na: - aktywnosc i umiejqtnosc wspotpracy w grupie, - umiejetnost rozpoznawania i formutowania problemow osob niepetnosprawnych, - dobor metod nauczania i opieki nad osobq niepelnosprawnq, - dobor metod zapobiegania skutkom hospitalizacji, - umiejetnosc samooceny.

18 W ocenie koncowej naleiy uwzglednic wyniki wszystkich metod sprawdzania stosowanych przez nauczyciela. Literatura Chodakowska M. (red): Czlowiek niepetnosprawny. Wydawnictwo UMCS, Lublin 1994 Doroszewska J.: Pedagogika specjalna. Ossolineum, Wrociaw 1989 Dykcik W.: Pedagogika specjalna. Wydawnictwo UAM, Poznari 1997 Grochal-Bach B., tarow-niton A. (red): Wybrane zagadnienia rewalidacji osob niepelnosprawnych. Wydawnictwo UJ, Krakow 2003 Hulek A,: Pedagogika rewalidacyjna. PWN, Warszawa 1997 Juros A,, Otrebski W.: lntegracja osob niepelnosprawnych w spolecznosci lokalnej. Wydawnictwo UMCS, Lublin 1997 Kawczynska-Butrym Z.: Niepetnosprawnosc. Specyfika pomocy spolecznej. PWN, Warszawa 1996 Kirejczyk K.: Upokledzenie umysiowe-pedagogika. PWN, Warszawa 1991 Kwapisz J., Kuczynska-Kwapisz J.: Rehabilitacja osob niewidomych i slabowidzqcych. PWN, Warszawa 1996 Ostrowska A,, Sikorska J.: Syndrom niepetnosprawnosci w Polsce. Bariery integracji. PWN, Warszawa 1996 Palak Z. (red.): Pedagogika specjalna w reformowanym ustroju edukacyjnym. Wydawnictwo UMCS, Lublin 2001 Spkowska Z.: Pedagogika specjalna-zarys. PWN, Warszawa 1995 S~kowska Z.: Wprowadzenie do pedagogiki specjalnej. PWN, Warszawa 2001 Sowa J.: Pedagogika specjalna w zarysie. Wydawnictwo Oswiatowe FOSZE, Rzeszow 1997 Stawowy-Wojnarowska I.: Podstawy ksztaicenia specjalnego. WSiP, Warszawa 1989 Witkowski T.: RozumieC problemy osob niepetnosprawnych.,,norbettinurn", Poznali 1993 Wyczesany J.: Pedagogika uposledzonych umyslowo. Wydawnictwo,,lmpulsV, Krakow 2002 Zabtocki K.: Dziecko niepetnosprawne, jego rodzina i edukacja, tak, Warszawa 1999 Wykaz literafury naleiy aktualizowad w miarq ukazywania sip nowych pozycji wydawniczych.

19 WYBRANE ELEMENTY PRAWA I EKONOMIKI Szczegolowe cele ksztaicenia W wyniku procesu ksztaicenia uczen (siuchacz) powinien umiet: - posluiyc sig podstawowymi pojgciami z zakresu prawa i ekonomii, - skorzystac z rotnych irodet prawa, - wyjasnic istote wyktadni prawa, - zinterpretowae wybrane przepisy prawa cywilnego, administracyjnego, karnego, finansowego oraz prawa pracy, - zanalizowac uregulowania prawne dotyczqce zawodu opiekuna w domu pomocy spotecznej, - wykorzystac przepisy prawa w dziatalnosci zawodowej, - rozwiqzac elementarne problemy prawne podopiecznego, - przewidziec skutki prawne okreslonych dziatali, - udzielic podopiecznemu pomocy prawnej w zakresie podstawowym, - scharakteryzowac instytucje ubezwiasnowolnienia w ujgciu prawnym, - okreslic role prawa w ksztaitowaniu relacji rodzinnych, - sporzqdzic podstawowe pisma stosowane w postgpowaniu administracyjnym, - zanalizowac procedure administracyjnq obowiqzujqcq w sprawach dotyczqcych pomocy spolecznej, - okreslic prawa i obowiqzki osob niepetnosprawnych -oraz osob z zaburzeniami psychicznymi, - wskazac podstawowe roinice migdzy postgpowaniem cywilnym a administracyjnym, - scharakteryzowac naczelne zasady i instytucje prawa karnego, - okreklic zasady podejmowania i prowadzenia dziatalnosci gospodarczej, - zanalizowat problematykg bezrobocia w ujeciu ekonomicznym i prawnym, - dochowac tajemnicy zawodowej, - zastosowac przepisy prawa z zakresu ochrony danych osobowych, - okreslit zasady organizacji i zarzqdzania wybranq instytucjq pomocy spoiecznej. Material nauczania 1. Podstawowe pojecia z zakresu prawoznawstwa Pojgcie prawa. Pojgcie i rodzaje przepisow prawa. Rodzaje i ogolna charakterystyka aktow prawnych. Sposoby powstawania prawa. trodta prawa, w tym irodia prawa Wspolnoty Europejskiej. Struktura

20 i hierarchia generalnych akt6w prawnych. Obowiqzywanie prawa, co do miejsca, czasu i osoby. Stosowanie i wykladnia prawa. Wskazywanie roznic migdzy poszczegolnymi zrodlami prawa. Dokonywanie wykladni wybranych przepisow prawa. 2. Prawo cywilne i postqpowanie cywilne Osoby fizyczne a osoby prawne. Zdolnosc prawna a zdolnosc do czynnosci prawnych. Rodzaje, formy i przeslanki watnosci czynnosci prawnych. Przedstawicielstwo ustawowe a pelnomocnictwo. Ubezwtasnowolnienie i jego skutki. Pojgcie zobowiqzania. Sposoby zawierania um6w. Czyny niedozwolone. Prawa rzeczowe. TreSC i granice prawa wlasnosci. Ochrona wlasnosci. Testament a dziedziczenie ustawowe. Wydziedziczenie, zachowek. Postgpowanie cywilne procesowe i nieprocesowe. Pisma procesowe - pojgcie i cechy. Analizowanie przyczyn i skutkow ubezwlasnowolnienia na podstawie opisu przypadkow. Sporzqdzanie pism procesowych i umow na podstawie obowiqzujqcych wzorow. Wskazywanie roinic migdzy potocznym a prawnym rozumieniem instytucji prawnych. 3. Prawo rodzinne i opiekuncze Powstanie i ustanie maltenstma. Stosunki majqtkowe migdzy malionkami. Status prawny dziecka. Wtadza rodzicielska. Przysposobienie i jego skutki. Opieka a kuratela. Obowiqzek alimentacyjny. Analizowanie orzecznictwa sqdowego w sprawach rodzinnych i opiekuhczych. Sporzqdzanie pism procesowych z zakresu prawa rodzinnego i opiekuriczego. Analizowanie wzajemnych relacji migdzy rodzicami a dzietmi oraz. miqdzy przysposabiajqcym a przysposobionym. Wykazywanie roinic migdzy opiekq a kuratelq oraz migdzy opiekq prawnqa opiekqfaktycznq.

21 4. Prawo administracyjne i administracja socjalna Struktura organow administracji pubiicznej. Administracja rzqdowa a samorzqdowa. Zadania wtasne a zadania ziecone jednostek samorzqdu terytoriainego. Pomoc spoleczna w strukturze administracyjnej. Swiadczenia pomocy spotecznej. Prawa osob niepelnosprawnych, w tym prawa pracownika niepelnosprawnego. Prawa i obowiqzki osob z zaburzeniami psychicznymi. Srodki przymusu stosowane wobec osob z zaburzeniami psychicznymi. cwiczenia: Analizowanie poszczegoinych swiadczen pomocy spolecznej oraz wvkazvwanie zasadnosci ich przvznania.... Sporzqdzanie podstawowych dokumentow dotyczqcych pomocy spolecznej na podstawie obowiqzujqcych wzorow. 5. Postqpowanie administracyjne Terminy zalatwiania spraw w postgpowaniu administracyjnym. Decyzja, postanowienie i ugoda administracyjna. Odwotanie a zaialenie. Postgpowanie w sprawach skarg i wnioskow. Postgpowanie przed sqdem administracyjnym. Postgpowanie w sprawie udzielania swiadczeh pomocy spolecznej. cwiczenia: Sporzqdzanie decyzji, odwotania, skargi w postgpowaniu administracyjnym oraz skargi w postgpowaniu sqdowoadministracyjnym. Konstruowanie uzasadnieh do wydawanych rozstrzygnigc. Analizowanie przyczyn i skutkow przewieklego zalatwiania spraw. 6. Prawo karne i postgpowanie karne Zasady odpowiedzialnosci karnej. Przestgpstwo a wykroczenie. Kary i srodki karne. Obrona konieczna a stan wyiszej koniecznosci. OdpowiedzialnoSC karna nieietniego. Postgpowanie w sprawach nieletnich. Prawa pokrzywdzonego. Adwokat w postgpowaniu karnym. Pomoc postpenitencjarna. Analizowanie wybranych przestgpstw przeciwko tyciu, zdrowiu, rodzinie i opiece. Anaiizowanie procesu wymierzania kary.

22 7. Prawo finansowe Finanse publiczne a finanse prywatne. Formy organizacyjno-prawne jednostek sektora finansow publicznych. Budiet paristwa a budzety jednostek samorzqdu terytorialnego. Dochody i wydatki jednostek samorzqdu terytorialnego. Pojecie i rodzaje podatkow. Podatki a optaty. Analizowanie uchwat budietowych organow jednostek samorzqdu terytorialnego. 8. Podstawowe pojecia z zakresu ekonomii Przedmiot i zakres ekonomii. Potrzeby ludzkie a zasoby. Pojecie i rodzaje rynku. Podstawowe modele rynku. Popyt a podaz. Rodzaje i funkcje cen. Czynniki wzrostu i rozwoju gospodarczego. System pieniqino-kredytowy. Roinicowanie potrzeb i zasobow ludzkich na podstawie opisu przypadkow. 9. Rynek pracy, problematyka bezrobocia, prawo pracy Pojecie rynku pracy. Bezrobocie w ujeciu ekonomicznym i prawnym. Rodzaje bezrobocia. Status prawny osoby bezrobotnej, lnstytucje rynku pracy. Prawne Srodki intetwencjonizmu paristwowego w sferze zatrudnienia. Nawiqzanie i ustanie stosunku pracy. Ochrona powszechna i szczegolna stosunku pracy. lnstytucje ochrony pracy. OdpowiedzialnoSC pracownicza. Tajemnica zawodowa a s+uibowa. Ochrona danych osobowych. Analizowanie zadari instytucji rynku pracy w aspekcie przeciwdziatania bezrobociu i tagodzenia jego skutkow. Tworzenie katalogu praw i obowiqzkow osoby bezrobotnej. Sporzqdzanie dokumentow zwiqzanych z zatrudnieniem. OkreSlanie skutkow naruszenia tajemnicy zawodowej oraz ujawnienia chronionych danych osobowych z wykorzystaniem aktow prawnych. 10. Podejmowanie i prowadzenie dziatalnosci gospodarczej Zasady podejmowania i prowadzenia dziatalnosci gospodarczej. Ograniczenia prowadzenia dziatalnosci gospodarczej. Koncesja, zezwolenie i dziatalnosc regulowana.

23 Opracowywanie dokumentacji niezbgdnej do rozpoczgcia dzialalnosci gospodarczej. 11. Organizacja i zarzqdzanie Pojgcie organizacji. Struktury organizacji. Plan, jego znaczenie i rodzaje. Style kierowania. Podejmowanie decyzji. Pojgcie i typy konfliktow. Konflikt w organizacji, w tym konflikty decyzyjne. Patologia w sytuacjach kierowniczych. Kultura organizacji. Formulowanie misji organizacji. Sporzqdzanie przykladowego planu dzialania organizacji. Klasyfikowanie irodel konfliktu w organizacjach i sposobow ich rozwiqzywania. ~rodki dydaktyczne Pozycje monograficzne, podrgczniki. Komentarze do aktow prawnych. Zbiory orreczen. Czasopisma. Akty prawne. Materialy prasowe. Wzory pism, formularze. Publikacje organow rzqdowych i samorzqdowych. Internet. Uwagi o realizacji Program przedmiotu Wybrane elementy prawa i ekonomiki zawiera tresci z zakresu wybranych galgzi prawa: cywilnego, rodzinnego, administracyjnego, karnego, finansowego i prawa pracy oraz z zakresu ekonomii i funkcjonowania instytucji o charakterze prawnym. Glownym celem realizacji programu przedmiotu jest zapoznanie uczniow z podstawowymi pojeciami z zakresu prawa i ekonomii, wybranymi instytucjami prawnymi, naczelnymi prawami i mechanizmami rzqdzqcymi iyciem spoleczno-gospodarczym oraz wykazanie zaleinosci migdzy prawem a ekonomiq a takie wplywem obu dziedzin na sposob wykonywania obowiqzkow opiekuna w domu pomocy spolecznej. Naleiy zwr6cic rowniet uwagg na elementy teorii organizacji i zarzqdzania, a takie najistotniejsze dla zawodu opiekuna w domu pomocy spolecznej zagadnienia z zakresu administracji socjalnej.

24 Osiqgnigcie zaplanowanych celow ksztalcenia umoiliwi stosowanie podajqcych i aktyuizujqcych metod nauczania, takich jak: wyklad konwersatoryjny, dyskusja dydaktyczna, metoda przypadkow oraz Cwiczenia. Proponuje sig tworzenie na zajeciach sytuacji problemowych sklaniajqcych uczniow do aktywnego uczestnictwa i okreslania wtasnego stanowiska w omawianych kwestiach. Podczas analizy poszczegolnych zagadnieh prawnych zaleca sig korzystat z opisu przypadkow przedstawiajqcych rzeczywiste sytuacje i problemy dotyczqce stosowania prawa rodzinnego i opiekunczego oraz prawa administracyjnego i socjalnego. Naleiy rowniei zwrocic uwage na prawne konsekwencje naruszenia tajemnicy zawodowej oraz ujawnienia chronionych danych osobowych. Wskazane jest organizowanie wycieczek dydaktycznych do urzgdow, organizacji i instytucji, ktorych zadaniem jest rozwiqzywanie kwestii spolecznych objetych programem nauczania. Bezposredni kontakt ze specjalistami - praktykami utatwi uczniom zrozumienie procesu stosowania prawa, a w tym jego wyktadni. Podczas zajgc uczniowie powinni dysponowac aktami prawnymi, komentarzami i materialami prasowymi oraz programami prawniczymi i zasobami lnternetu. W tym celu czgsc zajqc naleiy prowadzic w odpowiednio wyposaionej pracowni komputerowej. Proponuje siq nastqpujqcy podziat godzin na realizacjg poszczegolnych dziatow tematycznych: finansowe.. Orien tacyjna Dziav ternatyczne lir7k-, godzin d 4olrrvuval ~ie cywilne I 12 3piekuncze 14 :yjne.. i administracja socjalna I 14 'racyjne 8 ' karne ,. -3. onornii,. 8 vo pracy 14 I I Razern I 96 1 Podane w tabeli liczby godzin na realizacje poszczegolnych dzialow majq charakter orientacyjny. Nauczyciel moie wprowadzic pewne zmiany, majqce na celu dostosowanie programu do specyfiki szkoty.

25 Propozycje metod sprawdzania i oceny osiqgniqc edukacyjnych ucznia Sprawdzanie i ocenianie osiqgnigc uczniow nalezy przeprowadzab przez caly czas realizacji programu. Metody sprawdzania wiadomosci i umiejetnokci uczniow oraz kryteria oceniania powinny bye ustaione i podane do wiadomosci uczniow na pienvszych zajeciach. Osiqgnigcia uczniow moina oceniat na podstawie: - sprawdzianow pisemnych, - sprawdzianow ustnych, - testow osiqgniqc szkolnych, - obserwacji pracy ucznia podczas wykonywania cwiczen. Podczas kontroli i oceny dokonywanej w formie ustnej, szczegolnq uwage nalety zwracac na umiejetnosci: postugiwania siq obowiqzujqcq terminologia, wnioskowania i doboru argumentacji, interpretowania wybranych przepisow prawa oraz identyfikowania irodel prawa. Obserwujqc prace ucznibw nalezy zwracac uwage na umiejetnosci: wspolpracy w grupie, twbrczego mysienia oraz rozpoznawania i rozwiqzywania problemow. W szczegolnosci naleiy wziqc pod uwage umiejetnosc rozwiqzywania podstawowych kazusow z zakresu prawa socjalnego. Ocena koncowa powinna uwzgledniac wyniki wszystkich metod sprawdzania osiqgnigt ucznia stosowanych przez nauczyciela. Literatura Adamiak B., Borkowski J.: Postepowanie administracyjne i sqdowoadministracyjne. Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis, Warszawa 2003 Borkowski C., Krajewski R., Szymatiski S.: Komentarz do ustawy o pomocy spolecznej wraz ze zbiorem przepisow wykonawczych. Wydawnictwo Leges, Warszawa 2006 Brodecki Z. (red.): Zatrudnienie i ochrona socjaina. Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis, Warszawa 2004 Ciepta H., Czech B., Dqbrowski S., Dominczyk T., Pietrzykowski H., Strus Z., Sychowicz M., Wypiorkowicz A,: Kodeks cywilny. Praktyczny komentarz z orzecznictwem, tom i i II. Wydawnictwo Zrzeszenia Prawnikow Polskich, Warszawa 2005 Cyrson E.: Kompendium wiedzy o gospodarce. PWN, Poznah- Warszawa 2000 Drozd A,: Ustawa o ochronie danych osobowych. Komentarz. Wzory pism i przepisy. Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis, Warszawa 2006 Gardocki L.: Prawo karne. Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 1999

26 Gromek K.: Komentarz do Ustawy o postepowaniu w sprawach nieletnich. Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis, Warszawa 2001 Kocot W. (red.): Elementy prawa. Podrqcznik. Centrum Doradztwa i lnformacji, Warszawa 2005 Korycki S., Kucinski J. (red.): Zarys prawa. Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis, Warszawa 2006 Krajewski R.: Podstawy prawa rodzinnego. Wydawnictwo Akademickie tak, Warszawa 2003 Krajewski R., Mielczarek A.: Polskie prawo pomocy spotecznej. Zarys problematyki. Wydawnictwo Leges, Warszawa 2006 Krzyszkowski J.: Elementy organizacji i zarzqdzania w pomocy spolecznej. Wydawnictwo Omega Praksis, Codi 1998 Marciniak S. (red.): Makro- i mikroekonomia. Podstawowe problemy. PWN, Warszawa 2005 Marzec-Holka K. (red.): Pomoc spoleczna. Praca socjalna. Teoria i praktyka. Tom I i II. Bydgoszcz 2003 Mikulski J. (red.): System rehabilitacji zawodowej i zatrudnienia osob niepetnosprawnych. Warszawa 1995 Nasilowski M.: System rynkowy: podstawy mikro i makroekonomii. Key Text, Warszawa 2000 Nowacki J., Tobor Z.: Wstep do prawoznawstwa. Naukowa Oficyna Wydawnicza, Katowice 2000 Piasecki K.: Kodeks rodzinny i opiekunczy z komentarzem. Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis, Warszawa 2002 Radwahski Z.: Prawo cywilne - czesc ogolna. Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2003 Siedlecki W., Swieboda Z.: Postepowanie cywilne. Zarys wykladu. Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis, Warszawa 2003 Sierpowska I.: Prawo pomocy spotecznej. Zakamycze 2006 Szylko-Skoczny M.: Pomoc spoteczna wobec zjawisk bezrobocia. Fundacja im. F. Eberta, Warszawa 1993 Winiarz J., Gajda J.: Prawo rodzinne. Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis, Warszawa 2001 Ura E., Ura E.: Prawo administracyjne. Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis, Warszawa 2004 Wojtaszczyk K.: Kompendium wiedzy o panstwie wspotczesnym. Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis, Warszawa 2000 Wykaz liferatury nalezy aktualizowad w miare ukazywania sie nowych pozycji wydawniczych.

27 Szczegolowe cele ksztatcenia W wyniku procesu ksztatcenia uczen (sluchacz) powinien umiec: - okreslit podstawowe cele i zadania polityki spotecznej, - wykazac zaleinosc migdzy politykq spolecznq a politykq gospodarczi~ - okreslic rolg paristwa i innych podmiotow w ksztaltowaniu polityki spolecznej, - wskazac irodta potrzeb ludzkich, - scharakteryzowae naczelne zasady systemu zabezpieczenia spolecznego, - rozr6znic Swiadczenia emerytalne i rentowe, - scharakteryzowac przestanki nabycia i utraty Swiadczeti socjalnych, - okreslie zasady organizacji pomocy spolecznej w Polsce, - wykazac skutki wplywu polityki spotecznej na pomoc spotecznq, - wskazae rolg i zakres regulacji podstawowych aktow prawa migdzynarodowego i wspolnotowego w sferze polityki spolecznej, - okreslic rolg i zadania jednostek samorzqdu terytorialnego w zakresie polityki spotecznej, - ocenic skutecznosc lokalnej polityki spolecznej, - okreslic rolg i pozycjg organizacji pozarzqdowych w ksztaltowaniu polityki spolecznej, - scharakteryzowac Srodki do realizacji zasady rownosci i sprawiedliwosci spotecznej, - okreklic zasady funkcjonowania instytucji stuiqcych ochronie praw cztowieka i obywatela, - wykorzystat instytucje prawne sluiqce ochronie praw czlowieka, - zanalizowac aktualne problemy spoleczne w Polsce, - zanalizowak kwestig bezrobocia, - sklasyfikowac przyczyny i sposoby rozwiqzywania problemow rodzinnych, - rozpoznac irodta barier edukacyjnych, - wskazat sposoby i formy lagodzenia problemow spotecznych. Material nauczania 1. Geneza i romoj polityki spotecznej Pojgcie polityki i polityki spotecznej. Kwestie spoleczne na przestrzeni wiekow. Doktryny polityki spolecznej. Etapy i kierunki rozwoju polityki spotecznej. Wplyw polityki gospodarczej na politykg spolecznq. Skutki

28 zwiqzku polityki spolecznej z politykq gospodarczq. Rola pafistwa i spoieczenstwa w ksztaltowaniu polityki spolecznej. Analizowanie wybranych kwestii spolecznych w ujgciu historycznym. 2.Cele i zadania polityki spolecznej Cele polityki spotecznej. Obszary i podmioty zainteresowan polityki spolecznej. Potrzeby spoteczne i sposoby ich zaspokajania. lnterwencjonizm pahstwowy w sferze potrzeb ludzkich. Klasyfikowanie potrzeb spolecznych oraz sposobow ich zaspokajania. 3. lnstrumenty polityki spotecznej System zabezpieczenia spolecznego. Techniki zabezpieczenia spdecznego. Ubezpieczenia spoieczne. Swiadczenia emerytalne a rentowe. Struktura organizacyjna pomocy spolecznej. Swiadczenia socjalne. Polityka spoieczna a pomoc spoleczna. Rozrotnianie form swiadczen socjalnych.. Rozrotnianie poszczegolnych rodzajow swiadczen rentowych. 4. Podmioty polityki spolecznej i zakres ich dziafania Rola i zadania krajowych i migdzynarodowych podmiotow polityki spotecznej. Samorzqd terytorialny i jego rota w polityce spdecznej. SkutecznoSC lokalnej polityki spoiecznej. Podstawowe regulacje prawa migdzynarodowego, w tym prawa Wspolnoty Europejskiej, ksztaltujqce polityke spoiecznq. lnstytucje europejskiej polityki spolecznej. Europejski Fundusz Spoieczny. Organizacje pozarzqdowe i inne podmioty polityki spolecznej. Analizowanie zadan samorzqdu terytorialnego w zakresie polityki spolecznej i sposobow ich realizacji. Analizowanie roli i zadali organizacji pozarzqdowych na wybranych przykladach. ldentyfikowanie rotnic w systemach zabezpieczenia spolecznego wybranych krajow Unii Europejskiej.

29 5. Prawa cztowieka i obywatela w polityce spotecznej Prawa a wolnosci. Pojecie r6wnosci i sprawiedliwosci spotecznej. Prawa obywatelskie, polityczne, ekonomiczne, socjalne i kulturalne - historyczny rozwtrj a obecny stan prawny. Gwarancje prawne i instytucjonalne praw czlowieka w Polsce i na Swiecie. Rola prawa w polityce spotecznej. Analizowanie wybranych praw obywatelskich, politycznych, ekonomicznych, socjalnych i kulturalnych. Analizowanie kompetencji i trybu postepowania przed Rzecznikiem Praw Obywatelskich. 6. Problemy i kwestie spoteczne we wspotczesnym Swiecie Pojecia kwestii spotecznej i problemu spotecznego. Aktualne kwestie spoteczne w Polsce: bezrobocie, ubostwo, zjawiska patologii spotecznej, dezorganizacja rodziny. Skala, struktura i spoteczne skutki bezrobocia. Formy przeciwdziatanla bezrobociu. Zatrudnienie socjalne. Poziom i sty1 iycia, charakterystyka dochodow ludnosci. Pojecie i zasieg ubostwa. Zjawiska patologii spotecznej. Problemy rodzinne. Dezorganizacja rodziny. Bariery edukacyjne. Mechanizmy i kierunki tagodzenia kwestii spolecznych. Znaczenie profilaktyki w przeciwdziataniu kwestiom spotecznym. lnstytucje a kwestie spoteczne. Rozpoznawanie przyczyn powstawania problemow spolecznych. ldentyfikowanie najistotniejszych problemow spolecznych w skali gminy (czesci gminy) oraz regionu. ldentyfikowanie grup spotecznych naraionych na wystwienie problemu spotecznego. Wskazywanie powiqzati i zaleznosci miedzy poszczegolnymi kwestiami spolecznymi. Ocenianie skali aktualnych problemow spolecznych w Polsce na podstawie materiatow prasowych. Analizowanie przestanek i warunkow zatrudnienia socjalnego. ~rodki dydaktyczne Opracowania monograficzne. Czasopisma. Publikacje organow rzqdowych, samorzqdowych i organizacji pozarzqdowych.

30 Akty prawne. Filmy dydaktyczne na temat lamania praw czlowieka. Materialy prasowe. Roczniki statystyczne. Internet. Uwagi o realizacji Program nauczania przedmiotu Polityka spoteczna obejmuje tresci dotyczqce zadan, podmiotow i instrumentow polityki spolecznej oraz problemow i kwestii spolecznych wystgpujqcych we wspolczesnym swiecie. Podczas realizacji programu szczegolnq uwagg naleiy zwrocic na rotne aspekty oddzialywania polityki spolecznej, na zaspokajanie potrzeb jednostki i wybranych grup spotecznych oraz na mechanizmy i instrumenty oddzialywania, zapobiegania i lagodzenia skutkow poszczeg6lnych problemow spolecznych. Osiagnigcie zaplanowanych celow ksztalcenia wymaga stosowania podajqcych i aktywizujqcych metod nauczania, takich jak: wyklad konwersatoryjny, dyskusja dydaktyczna, metoda przypadkow, metoda projektow oraz cwiczenia. Preferowanymi metodami prowadzenia zajgc powinny byc: dyskusja dydaktyczna, metoda przypadkow oraz Cwiczenia. W czasie Cwiczeh szczeg6lnq uwagg naleiy zwrocid na rozpoznawanie problemow i badanie przypadkow majqcych swoje odzwierciedlenie w aktualnej sytuacji spoteczno-gospodarczej oraz politycznej. ewiczenia powinny by6 prowadzone w pracowni komputerowej w 15 osobowych grupach. W procesie ksztalcenia naleiy ksztaltowac cechy osobowosci pozqdane u osoby pelniqcej funkcjg opiekuna w domu pomocy spotecznej. Zaleca sig organizowanie wycieczek dydaktycznych do instytucji ksztattujqcych politykg spolecznq i spotkah ze specjalistami odpowiedzialnymi za rozwiqzywanie okreslonych problemow i kwestii spolecznych. W celu zmotywowania uczniow do prowadzenia obserwacji bieiqcych wydarzen z zakresu polityki spotecznej, zwlaszcza na szczeblu gminy, nauczyciel powinien zaproponowac im tematy projektow, do opracowania w zespole lub indywidualnie, dotyczqce rzeczywistych problemow i kwestii spotecznych.

31 Proponuje sig nastgpujqcy podziat godzin na realizacje poszczegolnych dzialow tematycznych: Podane w tabeli liczby godzin na realizacje poszczegolnych dzial6w majq charakter orientacyjny. Nauczyciel moie wprowadzic pewne zmiany, majqce na celu dostosowanie programu do specyfiki szkoly. Propozycje metod sprawdzania i oceny osiqgniqc edukacyjnych ucznia Sprawdzanie i ocenianie osiqgnigc uczniow naleiy przeprowadzac systematycznie na podstawie okreslonych kryteriow. Systematyczne sprawdzanie i ocenianie motywuje uczniow do nauki, wplywa na ksztaffowanie dyscypliny, pracowitosci oraz odpowiedzialnosci za wyniki pracy. Osiagnigcia uczniow rnoina oceniac na podstawie: - sprawdzian6w pisemnych, - sprawdzian6w ustnych, - testow osiagnigc szkolnych, - obserwacji pracy ucznia podczas wykonywania cwiczen. Podczas kontroli i oceny dokonywanej w formie ustnej naleiy przede wszystkim zwrocib uwagg na merytorycznq analizg poszczegolnych kwestii spotecznych, z uwzglgdnieniem zasad i zakresu dziatania podmiotow ksztaltujqcych politykg spotecznq. Obselwujqc pracg uczniow naleiy zwracac uwagg na umiejetnosci: wspotpracy w grupie, tworczego myslenia, doboru argumentacji i rozwiqzywania problemow. Ocena koncowa powinna uwzglqdniac wyniki wszystkich metod sprawdzania osiagnigc ucznia stosowanych przez nauczyciela.

32 Literatura Auleytner J., Gtqbicka K.: Polskie kwestie socjalne na przetomie wiek6w. Elipsa, Warszawa 2001 Auleytner J., Gtqbicka K.: Polityka spoteczna pomiedzy opiekuliczosciq a pomocniczosciq. WSiP, Warszawa 2000 Auleytner J.: Polityka spoleczna - teoria i organizacja. WSP TWP, Warszawa 2000 Auleytner J.: Polityka spoteczna, czyli ujarzmianie chaosu socjalnego. WSP TWP, Warszawa 2002 Auleytner J.: Polska polityka spoteczna. Kreowanie tadu spotecznego, WSP TWP. Warszawa 2005 ~- ~~~ ~~ Bajan K.: Polityka gospodarcza i spoteczna (Polska w Unii Europejskiej). Wydawnictwo Naukowe Wyiszej Szkoty Kupieckiej, Lodi 2005 Balcerzak-Paradowska B. (red.): Praca i polityka spoteczna wobec wyzwan integracji. IPiSS, Warszawa 2003 Brodecki Z. (red.): Ochrona praw jednostki. Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis, Warszawa 2004 Brodecki Z. (red.): Zatrudnienie i ochrona socjalna. Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis, Warszawa 2004 Barr N.: Ekonomika polityki spotecznej. Wydawnictwo AE, Poznati 1993 ~wiertniak B. (red.): Prawo pracy, ubezpieczenia spoteczne, polityka spoteczna. Wybrane zagadnienia. Opole 1998 Cwiertniak B. M. (red.): Prawo pracy. Zabezpieczenie spoteczne - z aktualnych zagadnien. Opole 2001 Frqckiewicz-Wronka A. (red.): Samorzqdowa polityka spoteczna. Warszawa 2000 Gtqbicka K.: Polityka spoteczna w Unii Europejskiej - aspekty aksjologiczne i empiryczne. Elipsa, Warszawa 2000 Golinowska S. (red.): Polska bieda II: kryteria, ocena, przeciwdziatanie. IPiSS, Warszawa 1997 Golinowska S.: Polityka spoteczna - koncepcje, instytucje, koszty. Poltext, Warszawa 2000 Golinowska S.: Polityka spoteczna paristwa w gospodarce rynkowej. PWN, Warszawa 1994 Gorczycka E.: Polityka spoteczna wobec osob niepetnosprawnych. Wydawnictwo PC, Czgstochowa 1992 Januszek H. (red.): Socjologiczne i ekonomiczne zagadnienia gospodarki rynkowej - szanse i zagrozenia. Wydawnictwo AE, Poznan 2002 Jonczyk J.: Zabezpieczenie spoleczne. Zakamycze 2001 Kawczynska-Butrym Z.: NiepetnosprawnosC - specyfika pomocy spolecznej. BPS, Warszawa 1996

33 Kowalak T.: Marginalnosc i marginalizacja spoteczna. BPS, Warszawa 1998 Kroszel J.: Podstawy poiityki spolecznej. Poznari-Wroclaw 1997 Ksigiopolski M.: Modele polityki spotecznej. IPiSS, Warszawa 1999 Kurzynowski A. (red.): Polityka spoteczna. SGH - Oficyna Wydawnicza, Warszawa 2006 Przymenski A,: Bezdomnost jako kwestia spoleczna w Polsce wspotczesnej. Wydawnictwo AE, Poznaii 2001 Ratytiski W.: Problemy i dylematy polityki spolecznej w Polsce. Difin, Warszawa 2003 Rysz-Kowalczyk B. (red.): Leksykon polityki spolecznej. Aspra-Jr, Warszawa 2002 Rysz-Kowalczyk B., Szatur-Jaworska B. (red.): Wokot teorii polityki spotecznej. IPS, Warszawa 2003 Salwa Z.: Prawo pracy i ubezpieczeii spotecznych. Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis. Warszawa 2006 Sokotowski T.: ~igdzynarodowa ochrona praw cztowieka. Zarys. Warszawa 2004 Tarnowska E.: Przeciw biedzie - programy, pomysly, inicjatywy. Oficyna Naukowa, Warszawa 2002 Zielitiski T.: Obywatel - jego wolnosci i prawa. Warszawa 1998 Ziembiriski Z.: Sprawiedliwosc spoteczna jako pojecie prawne. Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 1996 Wykaz literatury nalezy aktualizowa6 w miare ukazywania si? nowych pozycji wydawniczych.

34 WYBRANE ZAGADNIENIA Z METODYKI PRACY SOCJALNEJ Szczegolowe cele ksztalcenia: W wyniku procesu ksztaicenia uczen (sluchacz) powinien umiec: - okreslie instytucje opiekuricze oraz oferty usiug dla podopiecznego, - posiuzyc sig terminologiq z zakresu pomocy spolecznej, - okreslic rolg i zadania opiekuna zatrudnionego w placowkach pomocy spolecznej, - zastosowac obsewacjg, wywiad, analizg dokumentow i badania ankietowe w pracy z podopiecznym, - dokonac analizy wynikow przeprowadzonych badan oraz sformu+owac wnioski, - scharakteryzowac rodzaje i typy diagnozy spoiecznej, - zdiagnozowak problemy i potrzeby podopiecznych, - scharakteryzowac metodg indywidualnego przypadku, - scharakteryzowae metodg pracy Srodowiskowej, - scharakteryzowac metodg pracy grupowej, - okreslic znaczenie grupy wsparcia dla poprawy spolecznego funkcjonowania podopiecznego, - zaplanowac udziai podopiecznego w dziaianiach spoiecznosci lokalnej, - dobra6 metody i techniki pracy, adekwatne do sytuacji podopiecznego, - opracowac indywidualny plan pracy z podopiecznym i przyjqt odpowiedzialnosc za jego realizacjg, - pokonac trudnosci i bariery w pracy z podopiecznym oraz zapewnic mu poczucie bezpieczenstwa, - wykazac wrailiwosc, akceptacjg i empatig w kontakcie z podopiecznym potrzebujqcym pomocy, - pobudzie rozwoj podopiecznego przez wzmacnianie jego zainteresowan i samodzielnosci w wykonywaniu roinych czynnosci iycia codziennego, - ocenic jakosc swiadczonych usjug, - wprowadzie konieczne zmiany w kompleksowym funkcjonowaniu osob korzystajqcych z pomocy spoiecznej, - wiqczyc sig w proces diagnozowania sytuacji podopiecznego, - zaprojektowac dziaiania nastawione na zmiang sytuacji podopiecznego, - opracowat etapy monitoringu i oceny realizacji planow opieki, - rozpoznac dylematy etyczne wystgpujqce w pracy z podopiecznym,