MINISTERSTWO EDUKACJI NARODOWEJ. PROGRAM NAUCZANlA ASYSTEMT OSOBY NIEPELNOSPRAWNEJ

Transkrypt

1 MINISTERSTWO EDUKACJI NARODOWEJ ~~~~[O~~/SP-I/MEN/~OO~. - / PROGRAM NAUCZANlA ASYSTEMT OSOBY NIEPELNOSPRAWNEJ Zatwierdzam wz MI ISTRA b w m R E w - Miroslaw rzechows I Minister Edukacji Narodowej

2 AUTORZY: mgr Andrbszowska Zofia mgr Dutkiewicz Justyna mgr Gozdf Sylwia dr Kr61 Kazimiera RECENZENCI: dr Niesporek Andrzej mgr Wloch Aurelia OPRACOWANIE REDAKCYJNE: mgr Tariowska Kazimiera

3 Spis tresei I. Plan nauczania II. Programy nauczania przedmiotow zawodowych 1. Podstawy psychologii, socjologii i pedagogilti 2. Podstawy anatomii, fizjologii i patologii 3. Podstawy pedagogiki specjalnej 4. Podstawy prawa i ekonomiki 5. Polityka spoteczna 6. Wybrane zagadnienia z teorii i metod pracy socjalnej 7. Asystowanie osobie niepelnosprawnej w kompleksowej rehabilitacji 8. Promocja zdrowia i profilaktyka 9. Zajecia praktyczne 10. Praktyka zawodowa

4 S.Zk~ta Policealna Zawod: asystent osoby niepelnosprawnej Podbudowa programowa: szkoia dajqca wyksztalcenie Srednie Ula I I I -,-A- 1 Dla doroslvch 1 LP. Przedmioty nauczania.. Semestv Forma lei' stacjonarna Forma zaoczna co I metod pracy socjalnej 1 1 i "" osobie niepelnosprawnej Razem

5 Szczegotowe cele ksztalcenie W wyniku procesu ksztalcenia uczen/siuchacz powinien umiec: - scharakteryzowac kierunki rozwoju psychoiogii oraz wspoiczesne koncepcje psychologiczne, - scharakteryzowat metody badawcze stosowatle w psychologii oraz innych naukach spolecznych, - scharakteryzowak podstawowe mechanizmy funkcjonowania psychicznego i spolecznego w r6inych fazach zycia, - okresiic skiadniki osobowosci oraz czynniki wplywajqce na jej rozwdj, - wskazac determinanty osobowosciowe procesu radzenia sobie ze stresem, - okresiic czynniki sprzyjajqce rozwojowi czlowieka w roinych fazach iycia, - okreslic znaczenie komuniitacji w relacjach migdzyludzkich, - zastosowac techniki ulatwiajqce komunikowanie sig, - okreslit procesy zachodzqce w zyciu spolecznym, - wskazat sankcje stosowane w rcjinych instytucjach wobec wybranych grup osob i oceniat ich skutecznosc, - wskazac irodla zmian spolecznych, - scharakteryzowat teorie dewiacji, - okresli6 cechy dewiacji pozytywnej i negatywnej, - okresii6 kierunki przemian wspblczesnej rodziny, - wyja6nic: przyczyny dezorganizacji zycia rodzinnego. Material natlczania 1. Przedmiot i dziedziny psychologii Pojgcie psychologii. Wsp6lczesne koncepcje psychoiogiczne cz4owieka. tcierunki rozwoju psychologii. Dziedziny psychologii. Metody baciawcze w psychoiogii: obselwacja, metody eksperymentalne, testy psychoiogiczne - zalety i ograniczenia metody testowej, analiza dzialania, portret psychologiczny.

6 Wykazywanie zalet i ograniczeli roinych metod badawczych slosowanych w pracy z osobqniepelnosprawn~. 2. Puocesy psychiczne cztowieka Procesy poznawcze: spostrzeganie, uwaga, pamigc, uczenie siq, myslenie i rozwiqzywanie problembw. Przebieg procesow emocjonalnych. Podlote, rodzaje, struktura, ekspresja emocji. Wptyw emocji na dzialanie. Kontrola i modyfikacja proces6w emocjonalnych. Procesy motywacyjne i wolicjonalne. Potrzeby jako czynnik motywujqcy dziatanie i rozwiqzywanie zadali. Sytuacje trudne: frustracja, stres psychologiczny - metody lagodzenia jego skutkow. e Rbinicowanie procesdw poznawczych i rozpoznawanie ztudzeli sensorycznych. o Analizowanie wpiywu wlasnych doswiadczeli iyciowych na proces uczenia sig. e Rozpoznawanie wlasnych fizjologicznych i psychicznych reakcji stresowych. 3. OsobowoSP. Koncepcje osobowosci. Skladniki osobowosci. Czynniki wplywajqce na rozwoj osobowosci w r6inych okresach iycia cztowieka. Rbtnice indywidualne. 0 Wyltazywanie wptywu uprzeclzeli i stereotypbw na zachowanie czlowielta. 4. Zagadnienia psychologii spoiecznej i rozwojowej Przedmiot i zadania psychologii spotecznej. Socjalizacja oraz war~~nki jej peinego i prawidtowego przebiegu. Sfery rozwoju spolecznego czlowielta. Psycholoyia rozwojobvii - istota rozvvoju. Deiinicje rozwoju. Siery roz~~oju i plaszczyzny akiywnosci. Zmiany iiosciowe i jakosciowe w rozwoju. Oltreslanie zrflian roz\~ojowych w roinych oltresacii tycia czlowielta.

7 5. Komunikowanie sig Modele i ltoncepcje komunikacji mi$dzyludzkiej, Style komunikowania sie. Funkcje komunikacji interpersonalnej. Aktywne siuchanie. Komunikacja werbalna i niewerbalna. * Rozpoznawanie oraz interpretowanie komunikat6w niewerbalnych. e Prowadzenie rozm6w z zastosowaniem technik aktywnego sluchania. 6. Socjologia jako dyscyplina naukowa Przedmiot, podzialy i funkcje socjologii. Wig2 spokeczna i jej komponenty. Rodzaje i interpretacje wigzi spoiecznej. Wzajemne oddzialywania i wzory dzialah spotecznych. Funkcje kontrolne instytucji spotecznych. Charaltteryzowanie stycznosci oraz stosunltow spotecznych dominujqcych w iyciu spotecznym wybranych grup. e Opracowywanie listy pozytywnych i negatywnych sankcji stosowanych w roinych instytucjach. e Analizowanie skutecznosci stosowanych sanltcji. 7. Czynniki rozwoju spolecznego Proces dyfuzji kuiturowej - przejmowanie element6w kultury przez spoteczehstwo. Rodzaje ruch6w spolecznych i ich znaczenie. Etapy ksztaltowania, przyczyny powstawania i dynamika ruch6w spotecznych. Postgp techniczny i technoiogiczny jako warunek progresywnych zmian w spoteczehstwie. 8. feorie dewiacji Przeglqd koncepcji dewiacji. Jednostka i spo~ecze~isiwo jake ir6dto dewiacji. Wybrane przejawy zachowafi clewiacyjnych zachodzqcych w grupach spofecznych. e Analizowanie cech dewiacji pozytywnej i negatywnej. m Wsltazywanie zacho\nlan dewiacyjnycl~ na podstawie opisir przypadk6w.

8 9. kdierarnki pedagogiki Problem interdyscyplinarnosci. Pedagogika ogolna a pedagogiki szczeg6lowe: Pedagogika spofeczna, rewalidacyjna i resocjalizacyjiia, andragogika. Kierunki wspolczesnej pedagogiiti.,io~ Szkola jako Srodowisko wychowawcze Definicje niepowodzeti szkolnych. Przyczyny niepowodzeti szkolnych. Uczestnictwo rodzicow w procesie edukacji dzieci. Relacje rodzice - szkota. s OitreSlanie zadati opiek~iticzo-wychowawczych szkoly. a Sporzqdzanie wykazu zadati szkoly wspierajqcej dzialalnosc Srodowisita lokalnego. 11. Podstawy pedagogiki spolecznej Podstawowe pojecia: wychowanie, Srodowisko, grupy spoteczne. Przedmiot pedagogiki spolecznej. Rodzina jako system. Funkcje rodziny. Typy rodzin. Wpiyw sytuacji ekonomicznej na f~~nkcjonowanie rodziny. Przyczyny dezorganizacji tycia rodzinnego. Uzaieinienia i ich wplyw na funkcjonowanie rodziny. Zakres zadati i funkcji instytucji spolecznych powolanych do wspierania rodziny, lnstytucje wspierajqce osoby niepetnosprawne. e Analizowanie czynniltow powodujqcych dezorganizacje rodziny. 0 ldentyfikowanie przyczyn, problemow i sk~1tk6w sieroctwa spolecznego. e Charakteryzowanie instytucji orar organizacji spolecznych wedl.~ig funkcji i zadan. Srodki dydaktyezne Encyklopeclle specjalistyczne. Stowniki pojec z dziedziny psychologii, socjologii i pedagogiki. Filmy dydaktyczne z dziedziny psychologii, socjologii i pedagogiki Foliogramy. Czasopisrna brantowe. Teksty prasowe. Zasoby in.ternetowe. Roczniki statystycz~ie GUS.

9 Uwagi 0 realizacji Program przedmiotu Podstawy psychoiogii, socjoiogii i pedagogiki zawiera tresci stanowiqce podstawg teoretycznq do realizacji programow przedmiotow zawodowych. Celem realizacji programu jest ksztaltowanie umiejetnosci spotecznych niezbednych w pracy asystenta z osobq niepefnosprawnq. Szczegoinie wazne jest ksztaltowanie holistycznego spojrzenia ' na cztowieka w jego dziataniu i funkcjonowaniu spotecznym. Program powinien by6 realizowany metodami aktywizujqcymi, takimi jak: dyskusja dydaktyczna, metoda przypadkow, burza mozgow metoda inscenizacji, gry dydaktyczne. Ksztaltowanie umiejetnosci obserwowania zachowan partner6w w grupie, rozpoznawania probiernow, komunikowania sig, radzenia sobie ze stresem powinno odbywac sig podczas cwiczeh. Cwiczenia powinny bye prowadzone w odpowiednio wyposaionych pracowniach, w 15 osobowych grupach z podziatem na 2-4 osobowe zespoly. Zajecia powinny by6 prowadzone w klimacie zaufania, otwartosci i partnerstwa. Atmosfera partnerstwa wyzwala aktywnosc uczniow, sprzyja wzajemnemu zrozumieniu, okazywaniu uczuc oraz konstruktywnemu rozwiqzywaniu problemow. Proponuje siq nastepujqcy podzial godzin na reaiizacje poszczegoinych dziatow tematycznych: Podane w tabeli liczby godzin na realizacjq poszczegolnych dziatow majq charakter orientacyjny. Nauczyciei moie wprowadzic pewne zmiany, majqce na ceiu dostosowanie programu do specyfiki szkoty.

10 Prepozycje met& sprawdzaaia i oseny osiqg6aigc edukacyjnych ucznibw Proces sprawdzania i oceniania osiqgniec uczniow powinien dostarczyc iniormacji na temat zakresu i poziomu opanowania umiejetnosci okreklonych w szczeg6lowych celach ksztalcenia. Sprawdzanie i ocenianie osiqgnigc ucznibw powinno odbywac sig systematycznie, na podstawie ustalonych kryteriow. W procesie oceniania naleiy zwracac uwage na merytorycznq jakosc wypowiedzi, poprawne stosowanie pojec, poprawnose wnioskowania. Kontrola i ocena powinna motywowac do pracy zar6wno ucznia, jak i nauczyciela. WiadomoSci i umiejetnosci ucznia powinny by6 sprawdzane na podstawie: - sprawdzianow ustnych i pisemnych, - testow osiqgniek szkolnych, - obserwacji pracy uczniow podczas twiczeri. Obserwujqc prace uczniow naleiy zwracac uwage na: przestrzeganie regul zachowania przyjetych w grupie, aktywnosc oraz umiejetnosc tworczego myslenia i rozwiqzywania problemow. W ocenie koticowej naleiy uwzglednit wyniki wszystkich metod sprawdzania stosowanych przez nauczyciela. Literatura Bochehska-Seweryn M., Kluzowa K.: Elementy socjologii. Interart, Warszawa 1996 Davis M.: Socjologia pracy socjalnej. Interart, Warszawa 1996 Goodman N.: Wstgp do socjologii. Zysk i S- ka, Poznan 2001 Kaminski A,: Funkcje pedagogiki spolecznej: praca socjalna i kulturalna. PWN ~awczytiska-~utrym Z.: NiepelnosprawnoSC - specyfika pomocy spotecznej. Interart, Warszawa 1996 Kawula St.: Pedagogika spoleczna: dokonania, aktualnosc, perspektywy. Podrecznik akademicki dla pedagogbw. Wydaw. Adam Marszalek, 2003 Kozielecki J.: Koncepcje psychologiczne cztowieka. PIP, Warszawa 1995 Kr6l-Fijewska M.: Stanowczo, tagodnie, bez Igku. Wyda\~nict~o W. A. B., Warszawa 2005 Kr61-Fijewska M.: Trening asertywnosci: scenariusz i wykiady. Instytut Psychologii Zdrowia i Trzeiwosci: Polskie Towarzystwo Psychologiczne, Warszawa 1993

11 -. Miluska J. (red.): Psychologia rozwiqzywania problemow spolecznych: wybrane zagadnlenia. Bonami, Poznati1998 Modzelewski W.: Wprowadzenie do socjologii. Interad, Warszawa 1996 Necki Z.: Komunikacja migdzyludzka. Drukarnia,,Antykwa" Kralt6w-. ~ ~luczbork 2000 Olifirnowicz M. (red.): Pedagogika spoleczna. Zeszyty 1-3. Fundacja studidw i badati edukacyjnych, Warszawa 2003 Pease M.: Mowa ciala: jak odczytywab.. mysli innych ludzi z ich gest6w.,,jednosc, Kieice 2001 Plqtka K.: Socjologia a edukacja socjalna. Akapit, Torun 1996 Pilch T., Lepalczyk I. (red.): Pedagogika spoteczna: czlowiek w zmieniajqcym sig Swiecie. Zak, Warszawa 1995 Przetacznik-Gierowska M., Makie#o-Jarta G.: Podstawy psychologii og6lnej. WSiP, Warszawa 1989 Reykowski J.: Eksperymentaina psychoiogia emocji. PWN, Warszawa 1980 Ritzer G.: Makdonaldyzacja spoteczetistwa. Muza S.A., Warszawa 2003 Sgk H. (red.): Spoleczna psychologia ltliniczna. WNP, Warszawa 1993 Strelau J.: Psychologia. Podrgcznik akademicki. Tom II. Gdahskie Wvdawnictwo Psvcholo~iczne. Gdatisk 2000 s;czepatiski J.: ElemeGarne pojgcia socjologii. PWN, Warszawa 1967 Szewczuk W1. (red.): Cwiczenia eksperymentaine.. z psychologii. og6lnei. ~ PWN, ~arszawa 1985 Turowski J.: Mate struktury. spoteczne.. Towarzystwo Naukowe KUL, Lublin 1994 Turowski J.: Wielkie struktury spoteczne. Towarzystwo Naukowe KUL, Lublin 1993 Wnuk-Lipitiski E., Zitrlkowski M.: Pierwsza dekada niepodleglosci. Proba socjoiogicznej syntezy. lnstytut Studiow Politycznych PAN, Warszawa 2001 Wroczytiski R.: Pedagogika spoleczna. PWN, Warszawa 1985 Ziembihski Zygmunt: Elementy socjologii. Ars boniet aequi, Poznati 1994 Wykaz liiefatury naiezy aktuaiizovvad w miare ukazywania siq nobvych pozycji wydawniczych.

12 SzcmegQBowe cele ksmtakceasia W wyniku procesu ksztatcenia uczeti/stuchacz powinien urfliec: - postuiyt sie podstawowymi pojeciami z zakresu anatomii, fizjologii i patologii czlowieka, - scharakieryzo\~ac budowg i fizjologie poszczeg6lnych uklad6w i narzqddw, - rozpoznat podstawowe procesy fizjologiczne zachodzqce w organizmie cztowieka. - wykorzystat wiedzg z zakresu budowy i czynnosci organizmu czlowieka w identyfikowaniu zaburzeli somatycznych, - zidentyfikowac symptomy zaburzeli w funkcjonowaniu poszczeg6lnych uktadbw, - okreslit czynniki usposabiajqce do powsiawania zaburzeh psychicznych i neurologicznych, - sklasyfikowae podstawowe zaburzenia psychiczne i neurologiczne, - zidentyfikowac symptomy zaburzeti psychicznych i neurologicznych. Material nauczania 1. Anatomia, fizjologia i patologia ukladu krqienia Budowa i czynnosc serca. Krqzenie duze i mate. Funltcje uiciadu krqienia. Uktad naczyniowy. Objawy zaburzeti w funkcjonowaniu serca i uktadu krqienia. e Wskazywanie przebiegu naczyti krwionosnych na tablicacli i \)I ailasach anatomicznych. Dokonywanie pomiar~~ tqtna oraz okreslanie cech Zetna. e Analizowanie objaw6w zaburzeti w pracy serca i ukladu krqzenia. 2. Anatomia, fizjologia i patologia ukladu pokarmowego 8uclowa i funkcje ukiadu pokarmowego. Gruczoly trawienne. Proces trawienia. Podstawowa przemiana materii. Objawy zab~~rzeli w funkcjonowaniu ~~kiadu pokarmowego.

13 Wyjasnianie procesow trawienia zachodzqcych w poszczeg6lnych odcinkach ukladu pokarmowego.. ldentyfikowanie symptomow zaburzen w -funkcjonowaniu uktadu pokarmowego. 3. Anatomia, fizjologia i patologia uktadu oddechowego Narzqdy wchodzqce w sklad ukladu oddechowego. Funkcje uktadu oddechowego. Fizjologia oddychania. Mechanizmy regulujqce oddychanie. Objawy zaburzeri w funkcjonowaniu ukladu oddechowego. OkreSlanie czynnikow usposabiajqcych do powstawania zaburzeri oddechowych. a ldentyfikowanie symptomow zaburzeri w funkcjonowaniu uitladu oddechowego. 4. Anatomia, fizjologia i patologia ukfaclu moczowego i ptciowega Narzqdy tworz~ce uklad moczowy. CzynnoSC wydzielnicza nerek. Sklad moczu. Wydalanie moczu. Budowa i funkcje narzqdow plciowych meskich i zeriskich. Objawy zaburzen w funkcjonowaniu ukladu moczowego i plciowego. ldentyfikowanie objawow zaburzeri w ulttadzie moczowym. e Rozpoznawanie problemow zwiqzanych z zaburzeniami w funkcjonowaniu narzqdd6w ptciowych. 5. Anatomia, fizjologia i patologia uktadu narzqdow ruchu Anatomia i fizjologia ukladu szkieletowego. Anatomia i fizjologia ukladu miqsniowego. Objawy zaburzeri w f~~nltcjonowaniu ~~kladu narzqdow ruchu. Wskazywanie potoienia i polqc~eii ltosci na modelu szkieletu czlowieka. Identyfikowanie polozenia poszczegolnych migsni na modelu muskulatury czlowieka. OkreSlanie dysfunkcji wystgpujqcych vv narzqdzie ruchu, na podstawie opisu przypadk6w.

14 6. Anatomia, fizjologia i patologia narzqd6w zzmysl6w Budowa i czynno6c oka, ucha, narzqdu smaku, powonienia, narzqdu czucia. Budowa i funkcje skory. Objawy zaburzeti w funkcjonowaniu narzqdbw zmysiow. Klasyfikacja zaburzeri narzqdu wzroku, klasflikacja zaburzeti sluchu. Cj~iczenia: e Rbinicowanie podstawowych symptombw \Nystgpuj~cych w zaburzeniach dotyczqcych narzqdbw zmyslbw. 7. Anatornia, fizjologia i patologia ukfadu neiwowego Rola ukladu newowego. Budowa i czynnost centralnego ukladu nerwowego. Budowa i czynnosb obwodowego ukladu newowego. Zaburzenia neurologiczne i psychiczne. Klasyfikacja zaburzeti psychicznych i neurologicznych. e R6inicowanie podstawowych symptom6w zaburzen psychicznych. 8. Choroby zakaine Wybrane zagadnienie z irnm~lnologii. Podstawo~ive definicje: epidemia, epidemiologia, zakaienie, chorobotw6rczosb. a OltreSlanie przyczyn i identyfikowanie podstawowych symptombw chorbb zakainych. e Analizowanie metod zapobiegania i posiepowania w przypadku wyst~ienia choroby zaltainej. Qrodki dydakkyczne: Atlasy anatomiczne. lablice poglqdowe. Fiimy dydaktyczne i popularnona~lkowe Akty prawne. Plansze, schernaty, wyltresy, rysunlti. ivlapy.

15 Uwagi o realizacji Ceiem realizacji programu nauczania przedmiotu jest przekazanie uczniom wiedzy o zaleinosciach zachodzqcych miqdzy uktadami i narzqdami w organizmie cztowieka oraz ogoine przedstawienie zaburzen w ich funkcjonowaniu. Program zawiera tresci dotyczqce anatomii fizjologii i patologii, poszczegoinych ukladbw, ujqte w iogicznq catosc. W procesie nauczania uczeri powinien nabyc umiejqtnosci obserwowania zmian w wyglqdzie, zachowaniu oraz reakcjach psychicznych osoby niepetnosprawnej spowodowanych chorobq. Nabyte umiejqtnosci pozwoiq uczniowi, w czasie towarzyszenia osobie niepelnosprawnej, podjqc dziafania zgodne z uprawnieniami oraz stosownie do stanu podopiecznego. Program nalety reaiizowac w korelacji z nastqpujqcymi przedmiotami: promocja zdrowia i profilaktyka, asystowanie osobie niepelnosprawnej w rehabilitacji kompleksowej, zajecia praktyczne i praktyka zawodowa. W procesie dydaktycznym naleiy dobrac metody nauczania i srodki dydaktyczne ulatwiajqce uczniom przyswojenie najtrudniejszych elementbw programu. Zajqcia powinny by6 prowadzone metodami aktywizujqcymi, takimi jak: dyskusja dydaktyczna, metoda przypadk6w, Cwiczenia. Cwiczenia zamieszczone w programie sq propozycjq do wykorzystania. Nauczyciei moze opracowac Cwiczenia zgodnie z potrzebami edukacyjnymi i motliwe do zrealizowania w szkole. Przed przystqpieniem do Cwiczeti nauczyciel powinien przygotowac atlasy, opisy przypadkbw oraz programy komputerowe. Cwiczenia powinny by6 prowadzone w 15 osobowych grupach. Proponuje siq nastqpujqcy podziat godzin na realizacjq poszczegblnych dzial6w tematycznych:

16 Podane w tabeli liczby godzin na realizacje poszczegolnych dziat6w majq charakter orientacyjny. Nauczyciel moie wprowadzic pewne zmiany, majqce na celu dostosowanie programu do specyfiki szkoly. Propozycje metod sprawdzania i oceny osiqgnigc edukacyjnych ucznia Sprawdzanie i ocenianie osiqgniq6 uczni6w naiety prowadzic systematycznie, na podstawie ustalonych kryteri6w. Podstawowym kryterium oceniania jest stopieii realizacji zaplanowanych cel6w ksztalcenia. Dokonujqc oceny szczegolnq uwage naleiy zwr6cic na: - poslugiwanie sie pojeciami z zakresu anatomii i patologii, - wyjasnianie proces6w f~zjologicznych zachodzqcych w organizmie czlowieka, - identyfikowanie symptom6w zaburzeti w funkcjonowaniu ukladtrw i narzqd6w. WiadomoSci i umiejetnokci uczni6w mozna oceniac na podstawie: - sprawdziandw ustnych i pisemnych, - test6w wiadomosci i umiejetnosci, - obserwacji pracy uczni6w podczas Cwiczeti. Obserwujqc pracq uczni6w podczas Cwlczeti naleiy zwracac uwage na umiejetnosc wspbtpracy w grupie, rozwiqzywanie problembw oraz aktywnosc i systernatycznos6 w nauce. W ocenie koticowej nalety uwzgledni6 wyniki wszystkich metod sprawdzania stosowanych przez nauczyciela. Literatura Adamczyk K.: Pielegnowanie chorych po udarach m6zgowych.,,czelej", Lublin 2003 Baker P.: Metafory w psychoterapii. Gdatiskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdansk 1997 Berne E.: Dzied dobry i co dalej?. Dom wydawniczy REBIS, Poznah 1998 Bieleda T.: Zablocki J.: Ludzie niepelnosprawni a prawo. PZWL, Warszawa 1994 Bilikiewicz A. (red.): Psychiatria. Tom 1-3. Urban & Partner, Wroctaw 2002 Brearley G.: Psychoterapia dzieci niepetnosprawnych ruchowo. WSiP, Warszawal999 Brearley G.: Psychoterapia dzieci niepelnosprawnych ruchowo. WSiP, Warszawal999

17 Brown L. (red.): Raport o stanie Swiata Worldwatch Institute o szansach przettwania ludzkosci. PWE, Warszawa '1990 Chodkowska M. (red.): Dziecko niepefnosprawne W rodzinie: socjalizacja i resocjalizacja. Wydaw. Uniwersytetu Marii Curie- Sklodowskiej, Lublin 1995 Czabala Cz.: Zdrowie psychiczne. Zagrozenia i promocja. IPN, Warszawa Giec L., Trusz-Gluza M.: Choroba niedokrwienna serca. PZWL, Warszawa 1999 Haley J. Niezwykla terapia. Gdaliskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdalisk 1995 Jarosz M.: Podstawy psychiatrii. PZWL, Warszawa 1988 Jarosz M.: Psychologia lekarska. PZWL, Warszawal983 Kokoszko A. (red): Wprowadzenie do psychoterapii. AM im. M. Kopernika, Krak6w 1993 Kokot F.: Choroby wewngtrzne. Tom 1 i 2. PZWL, Warszawa 2005 Korniszewski L.: Dziecko z zespolem wad wrodzonych - diagnostyka dysmorfologiczna. PZWL, Warszawa 2004 Kubicka K., Kawalec W.: Pediatria. PZWL, Warszawa 2003 Kuchar E.: Atlas chorob zakatnych wieku dziecigcego. G6rnickie Wydawnictwo Medyczne, Wroclaw 2004 Kuipers L.: Praca z rodzinami chorych na schizofrenig. lnstytut Psychiatrii i Neurologii, Warszawa 1997 Michajlik A,, Ramotowski W.: Anatomia i fizjologia czlowieka. PZWL, Warszawa 2001 Nowak A,: Wybrane edukacyjne i prawne aspekty niepetnosprawnosci.,,lmpuls", Krak6w 1999 Program Ochrony Zdrowia Psychicznego. Departament Polityki Zdrowotnej i Lecznicfwa 1994 Wykaz literatuiy naleiy aktualizowac w miare ukazywania sic nowych pozycji wydawniczych.

18 Szcaegotewe ce$e ksdatcenia W wyniku procesu ksztaicenia uczerilsluchacz powinien umiec: - posluiyc sie pojeciami z zakresu pedagogiki specjalnej, - dokonac analizy cel6w i zasad pedagogiki specjainej, - okreslid kateaorie osob nie~etnosprawnvch. - okreslic form; postepowania terapeuty&no-wychowawczeyo, - scharakteryzowat metody stosowane w nauczaniu i wychowaniu os6b niep&nosprawnych, - wykorzystac w pracy Metode Ruchu Rozwijajqcego oraz Metode Dobrego Startu, - dokonat analizy planu pracy dydaktyczno-wychowawczej, - okreslic zaiotenia systemu ksztaicenia specjalnego, - dokonac analizy systemow ksztalcenia i zatrudniania osob niepelnosprawnych. Material nauczania 1. Przedmiot i zakres pedagogiki specjalnej Definicje pojec: pedagogika specjalna, norma, normalnosc, zdrowie, choroba, niepelnosprawnosc (modele niepeinosprawnosci), uszkodzenie, uposiedzenie, kalectwo, inl~alidztwo, rewalidacja, resocjalizacja, rehabilitacja. Pedagogika specjalna jako nauka teoretyczna, empiryczna i praktyczna. Grupy osob bgdqce przedmiotem i podmiotem pedagogiki specjainej Subdyscypliny pedagogiki specjalnej. ewiczenia: r Anaiizowanie tradycyjnej i wsp6lczesnej kiasyfikacji osob niepehosprawnych. 2. Nurty teoretyczne w pedagogice specjalnej Pojecia: kompensacja, resocjaiizacja, terapia pedayogiczna. Cecihy wspoine form postqpowania terapeutyczno-wychowawczego. * Wykazywanie roinic w formach poslgpowania terapeutycznowychowawczego.

19 3. Cele i zasady pedagogiki specjalnej Ceie nauczania i wychowania osob niepelnosprawnych. Zasady pracy pedagogicznej. Sporzqdzanie katalogu celow stosowanych w nauczaniu i wychowaniu osob niepetnosprawnych. o Sporzqdzanie kataiogu zasad stosowanych w nauczaniu i wychowaniu osob niepetnosprawnych. 4. Metody pedagogiki specjalnej Metody nauczania w ksztatceniu specjalnym ze szczegolnym uwzglednieniem metody osrodkow pracy. Metody wspomagajqce pracg pedagoga specjalnego: Metoda Ruchu Rozwijajqcego (Scherborne), Metoda Dobrego Startu (Bogdanowicz) oraz SwiadomosC ciala, kontakt i komunikacja(m. Ch. Knillow). Formy organizacyjne stosowane w ksztalceniu specjalnym. Sporzqdzanie scenariusza zaj$ z zastosowaniem metody osrodk6w pracy. Wykonywanie przyktadowych Cwiczeri stosowanych w mefodach: W. Scherborne, M. i Ch. Knill6w oraz M. Bogdanowicz. Dostosowywanie metod pedagogiki ogolnej dla potrzeb pedagogiki specjalnej i stosowanie ich w sytuacjach symulowanych. 5. Planowanie pracy dydaktyczno-wychowawczej Cechy dobrego planu. Czynniki uwzglgdniane w planowaniu pracy. Rodzaje planow w ksztatceniu specjalnym. Przygotowanie metodyczne. Przygotowanie organizacyjne. o Sporzqdzanie listy cech dobrego planu dydaktycznowychowawczego. OkreSlanie i analizowanie czynnikow warunkujqcych powstanie planu. Dobieranie tresci ksztatcenia oraz metod i srodk6w dydaktycznych do zaplanowanych celow. 8. ZaloPenia systemu ksztalcenia specjalnego w Polsee Systemy ksztalcenia i zatrudnienia: segregacyjny, czgsciowo i catkowicie integracyjny. Plac6wlti edukacyjne organizujqce proces ksztatcenia specjalnego.

20 e Analizowanie zalet i wad poszczeg6lnych system6w nauczania i zatrudniania osbb niepetnosprawnych. e Analizowanie funkcjonowania placo!~lti ksmtalcenia specjalnego, na podstawie spostrzeieti dokonanych podczas wycieczki dydaktycznej. Srodki dydaktyczne Tablica, pisaki. Tablica flip-chart, markery. Rzutnik pisma, foliogramy. Odtwarzacz wideo, wideokasety. Teksty ir6dlowe. Uwagi o realizacji Realizacja programu nauczania przedmiotu Podstawy pedagogiki specjainej powinna by6 prowadzona w korelacji z przedmiotem asystowanie osobie niepetnosprawnej w rehabilitacji kompleksowej. Celem realizacji programu jest zapoznanie uczni6w z problemami os6b niepelnosprawnych oraz z dokonujqcymi sie zmianami w systemie opieki, rehabilitacji oraz ksztalcenia os6b niepetnosprawnych. Umiejetnosci opanowane przez uczniow w czasie realizacji programu sq niezbedne w dalszym procesie ksztatcenia asystenta osoby niepetnosprawnej. Tresci programowe powinny byt realizowane metodq wykladu informacyjnego, dyskusji dydaktycznej, pracy z tekstem oraz twiczeti w grupach 15-osobowych. Zaleca sie organizowanie wycieczek dydaklycznych do szk6t specjalnych. Proponuje sie nastepujqcy podziaf godzin na reaiizacje poszczeg6inych dzial6w tematycznych: Lp. / Dzialy temaiyczne I Liczba godzin 1. / Przedmiot i zakres pedagogiki specjalnej I\-fly teoreiyczne! 3,., Cele i zasady peoagogi ( spz<~ej ,. 4.:!letod~.~edag?g;ki sp.eclaneiei S rplanov~an e-p!qcy-dydak!yc=vycpo!.av cze, ' Zarozen.as,:s!cmtl - kszra!cen'a specanego w Posce.. 5., Podane w tabeli liczby godzin na realizacje poszczeg6lnych dzialow majq charakter orientacyjny. Nauczyciel moze wprowadzit pewne zmiany, majqce na celu dostosowanie programu do specyfiki szkoly. 20

21 Propozycje met& sprawdsania I sceny osiqgniqk edukacyjnyck ucznia Sprawdzenie i ocenianie osiqgniek ucznia nalety przeprowadzak systematycznie, na podstawie ustalonych kryteri6w. Oceniajqc poziom wiediy i umiejetnosci ucznia naleiy brat pod uwage: - stopieli przyswojenia wiadomosci i umiejetnosci, - aktywne i systematyczne uczestnictwo w zajeciach. - poprawnose postugiwania sie specyficznq tefmino~o~iq. WiadomoSci i umiejetnosci uczni6w naleiy oceniat na podstawie: - sprawdziandw ustnych i pisemnych, - test6w osiagnigc szkolnych, - obserwacji pracy uczni6w podczas cwiczen. W ocenie kolicowej naleiy uwzglqdnic wyniki wszystkich metod sprawdzania stosowanych przez nauczyciela. Literatura Chodkowska M.(red.): Dziecko niepelnosprawne w rodzinie: socjalizacja i resocjalizacja. Wydaw. Uniwersytetu Marii Curie- Sklodowskiej, Lublin 1995 Doroszewska J.: Pedagogika specjalna. Ossoiineum, Wroctaw 1989 Dykcik W.: Pedagogika specjalna. Wydawnictwo UAM, Poznali 2003 Hulek A,: Pedagogika rewalidacyjna. PWN, Warszawa 1988 Kosakowski C.: Wqztowe problemy pedagogiki specjalnej. Wydawnjctwo Edukacyjne,,Akapit", Torun 2003 Lipkowski 0.: Pedagogika specjalna. PWN, Warszawa 1981 Palak 2. (red.): Pedagogika specjalna w reformowanych ustroju edukacyjnym. Wydawnictwo UMCS, Lublin 2001 Sekowska Z.: Pedagogika specjalna - zarys. PWN, Warszawa 1995 Sekowska Z.: Wprowadzenie do pedagogiki specjalnej. Akademia Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej. Wydaw., Warszawa 7001 Sowa J.: Pedagogika specjalna w zarysie. Wydawnictwo Oswiatowe FOSZE, Rzeszow 1997 Stawowy-Wojnarowska I.: Podstawy ksztalcenia specjalnego. WSiP, Warszawa 1989 Zabtocki K.: Dziecko niepetnosprawne, jego rodiina i edukacja. Talc, Warszawa 1999 Wyltaz literafury nalezy aktualizowad w miare ukazywania sie nowych pozycji wydawniczych.

22 Szeaegairlowe ceie Basztakeeaia W wyniku procesu ksztalcenia uczelilsluchacz powinien umiec: - wyjasnic znaczenie wiedzy z zakresu ekonomii i prawa w wykonywaniu zawodu asystenta osoby niepelnosprawnej, - postuiyc sie podstawowymi pojeciami z zakresu ekonomiki I prawa, - zinterpretowae procesy zachodzqce w zyciu gospodarczym oraz dostrzec uwarunkowania polityki gospodarczej, - zinterpretowae przepisy prawa cywilnego, rodzinnego i opiekuriczego oraz prawa pracy i prawa o ubezpieczeniach spolecznych, - wykorzystat przepisy prawa w dzialalnosci zawodowej, - dokonac analizy powiqzali miedzy przyczynami i skutkami proces6w gospodarczych, - zinterpretowat zaleinosci miedzy procesami gospodarczymi i spoiecznymi, - okreslic podstawowe problemy gospodarcze i problemy prawne. Material. nauczania 1. Podstawowe pojgcia prawne Pojecie prawa. System prawny. Prawo przedmiotowe. Prawo podmiotowe. Gaigzie prawa. Norma prawna. Akt prawny. Przepis prawny. Wskazywanie rbinic miqdzy normq prawnq, aktem prawnym i przepisem prawnym. 2. Qsoby niepetnosprawne w iwietle prawa cywilnegc irbdla prawa cywilnego. Podstawowe masady prawa cywilnego. Podmioty prawa cywilnego: osoba fizyczna, osoba prawna. Pojgcia: zdolnost do czynnokci prawnej, zdolnosc prawna. lnstytucja ubezwiasnowoinienia i jej prawne nastepstwa. Wybrane zagadnienia z zakresu prawa zobowiqzan. Podstawy prawa spadkowego. Podstawy prawa rzeczowego. Pojecie przedstawicielstwa ustawowego oraz pelnomocnictwa.

23 3. Prawo vodzinne irodia prawa rodzinnego i opiekuhczego. Stosunlti prawne migdzy matzonkami. Stosunki prawne migdzy rodzicami a dziecmi. Pojgcie opiekuna prawnego i kurateli. Obowiqzki opiekuna prawnego i kuratora. instytucja przysposobienia i jego rodzaje. Obowiqzek alimentacyjny. 4. Organy ochrony prawnej i obstugi prawnej Struktura sqdownictwa powszechnego. Organy obslugi prawnej: prokuratura, notariat, adwokatura, radcy prawni. Rzecznik Praw Obywatelskich. 5. Osoby niepelnosprawne w swietle przepis6w prawa socjainego NiepetnosprawnoSC w aspekcie prawnym. Prawa os6b niepetnosprawnych w Swietie przepisow: ustawa o rehabiiitacji zawodowej i spotecznej oraz zatrudnianiu osob niepetnosprawnych, ustawa o dziatalnosci poiytku publicznego i o wolontariacie, ustawe o pomocy spotecznej. Zadania samorzqdu wojewodztwa (ktore mogq byc) dofinansowane ze Srodkow Pahstwowego Funduszu Rehabilitacji Os6b Niepetnosprawnych. Karta praw osob niepelnosprawnych. Deklaracja os6b niepetnosprawnych. Prawo wsp6inotowe dotyczqce niepetnosprawnosci. Prawo krajowe w zakresie przeciwdzialania dyskryminacji, lnstytucje podejmujqce problematykg zwalczania dyskryminacji z uwagi na niepetnosprawnosc. Pomoc udzieiana przedsigbiorcom zatrudniajqcym osoby niepelnosprawne. Analizowanie akt6w prawnych regulujqcych funkcjonowanie osoby niepetnosprawnej. 6. Pianowanie, organizacja i zarzqdzanie Procesy tworzenia i podejmowania decyzji. Pojecie organizacji i zarzqdzania. UmiejetnoSC podejmowa~iia decyzji jako element zarzqdzania. Funkcje i technilti zarzqdzania. Cele i funkcje motywowania pracownik6w. Analizowanie poszczeg6lnych stylow zarzqdzania. Wskazywanie najwazniejszych funltcji zarzqdzania. Przedstawianie sposobow motywowania pracownikow do efektywnej pracy.

24 7. Finanse publiczple I polityka budietowa Pojecie finansow pubiicznych. Budiet. Podziat wydatkow i clochodbw budzetowych ze wzglgdu na ich specflikq. Rezerwy obowiqzkowe i nadobowiqzkowe. Rola podatkow IN budzecie paiistwa. Rodzaje i podziai podatk6w. 8. Uynelc pracy, prowadzenie ds~alalnosci gospodarczej Osoby niepetnosprawne na rynku pracy. Sposoby aktywnego i skutecznego poszukiwania pracy. UmiejgtnosC prezentowania swoich umiejetnosci podczas poszukiwania pracy. Podstawowe przepisy kodeksu pracy zwiqzane z zatrudnieniem. Charalderystyka podstawowych rodzajbw przedsigbiorstw. Spolki, sp6tdzielnie, przedsigbiorstwa jednoosobowych wtascicieli. Zaktadanie, specyfika i prowadzenie wiasnej dzialalnosci gospodarczej. Znaczenie i rola Poiskiej Organizacji Pracodawcow Os6b Niepetnosprawnych. cwiczenia: e Analizowanie specyfiki zatrudnienia i rynku pracy. Analizowanie najwazniejszych przepisow kodeksu pracy zwiqzanych z zatrudnieniem. 8 Analizowanie praw i obowiqzkbw pracodawcy oraz pracownika. Analizowanie sposob6w skutecznego poszukiwania pracy. * OkreSlanie i analizowanie podstawowych czynnosci zmierzajqcych do podejmowania dziatalnosci gospodarczej. srodki dydaktyczne Akty prawne. Wykresy i rysunki. Filmy dydaktyczne i popularnonaukowe. Artykub prasowe. Wzory pism. Foliogramy. Plansze pogl~dowe. Zeszyty Orzecznictwa Sqdu Najwyzszego. Roczniki statystyczne GUS. Publikacje organ6w samorzqdowych. Encyklopedie specjalistyczne. S4owniki pojgt z dziedziny nauk ekonomicznych Zasoby internetowe.

25 Uwagi o realizaeji Program przedmiotu Podsi'awy prawa i ekonomiki obejmuje tresci z zaltresu prawa cywilnego, prawa rodzinnego i przepisow prawnych dotyczqcych os6b niepelnosprawnych oraz tresci z zaltresu ekonomii, organizacji i zarzqdzania, finans6w publicznych i polityki budietowej, rynku pracy, kierunkow politylti gospodarczej Wspolnoty Europejskiej. Celem realizacji programu przedmiotu jest zapoznanie uczniow z uwarunkowaniami i zaleinosciami zachodzqcymi w rzeczywistosci prawno-ekonomicznej i spolecznej. Program powinien bye realizowany metodami: wykladu, dyskusji dydaktycznej i Cwiczen. Ze wzglqdu na specyfikg przedmiotu uczeri powinien w pierwszej kolejnosci przyswoic wiedzg dotyczqcq prawa. Szczegolnq uwage naleiy zwrocit na przepisy prawa socjalnego i rodzinnego. Uczniowie powinni nabye umiejetnosci analizowania tekstow irtrdtowych oraz interpretowania przepisow prawa socjalnego krajowego i wspolnotowego. Cwiczenia powinny sie odbywac w 15 osobowych grupach, w pracowni wyposatonej w czasopisma zawodowe, irodta prawa oraz programy komputerowe. Propon~~je sie nastepujqcy podziat godzin na realizacje poszczeg6lnych dziatow tematycznych: Lp Dziaty tematyczne Podstawowe pokcia prawne Osoby niepelnosprawne w Swietle prawa cywilnego Prawo rodzinne Liczba godzin i4 lorgan! ocnrony para I oosr-q pra5ne.. / ,- -Osob_y r;epa~nospravrne a swietle przep;sopra!asocan.egp, I Razem 1 28 I Zaproponowane w tabeli iiczby godzin na realizacje poszczegolnych dziatow majq charakter orientacyjny. Na~~czyciel moie wprowadzic pewne zmiany, majqce na celu dostosowanie programu do specyfiki szkoty prowadzonych zajcc.

26 F~sopozycj~e rnetod sprawdzania i sceny oeiqgnlqc edeakacyjnych ucenia Proces oceniania i sprawdzania osiqgnigc ucmiow powinien odbywat sig systematycznie na podstawie okreslonych kryteribw. Oceniajqc poziom wiadomosci i umiejgtnosci ucznia nalezy brat pod uwagg: - stopieh opanowania wiadomosci i umiejgtnosci, - umiejgtnos6 samodzielnego myslenia, - umiejgtnos6 wykorzystania wiedzy teoretycznej w rozwiqzywaniu zadah praktycznych, - aktywne i systematyczne uczestnictwo w zajgciach. Sprawdzanie i ocenianie powinno byc dokonywane na podstawie: - sprawdzianbw ustnych i pisemnych, - testow osiqgnigt szkoinych, - obserwacji pracy uczni6w podczas cwiczeti. Obserwujqc pracg ucznibw nalezy zwracat uwage na umiejetnost wsp6ipracy w grupie, tw6rczego myslenia i postugiwania sig.terrninologiqz zakresu prawa oraz interpretowania przepisow prawa. W ocenie koricowej nalezy uwzglgdnit wyniki wszystkich metod sprawdzania stosowanych przez nauczyciela. Literatura Cyrson E.: Kompendium wiedzy o gospodarce. Wydawnictwo PWN, Poznah-Warszawa 2000 Czachor Z., Mojsiewicz C., Wallas T.: Stownilc wiedzy o UE. Wydawnictwo Uniwersytetu im A. Mickiewicza w Poznaniu, Poznati 2001 GodnoSt cztowieka a Prawa ekonomiczne i socjalne: ksigga jubileuszowa wydana w piqtnastq rocznicg ustanowienia Rzecznilta Praw 0bywateiski.cii. Biuro Rzecznika Praw Obywateiskich 2003 Kolaticzyk K.: Prawo rzymsltie. Wydabv Prawnicze,,LexisNexisV, Warszawa 2001 Nasitowski M.: Ekonornia w procesie przeltsztalceh systemowych. Paiistwowe Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 1990 Nasitowski M.: System rynltowy: podstawy mikro i makroekonomii.,,key Text', Warszawa 2000 Piasecki K.: Kodeks rodzinny i opiekuiiczy z ltomenlarzem. Wydaw. Prav~nicze,,LexisNexisn, Warsza\~~a 2002 Rornanow B.: Historia mysli ekonomicznej w zarysie. Wydawniciwo Akademii Ekonomicznej w Poznaniu, Poznan 1999

27 Tendera-Wtaszczuk H.: Rozszerzenie Unii na wschod. Wydawnictwo PWN, Warszawa 2001 Winiarski B., Patrzatek L.: Promowanie rozwoju lokalnego i regionalnego. Warszawa 1994 Winiarski B.: Polityka gospodarcza. Wydawnictwo PWN, Warszawa 1999 Winiarz J.: Prawo rodzinne. Wydaw. Prawnicze,,LexisNexis", Warszawa 2001 Kodeks Cywilny z kornentarzern, BECK 2004 r. Zeszyty Orzecznictwa Sqdu Najwytszego Akty prawa dotyczqce osob niepetnosprawnych. Wykaz literafuty nalety aktualizowac w miare ukazywania sie nowych pozycji wydawniczych.

28 Szezegblswe cele ksztalcenia W wyniku procesu ksztalcenia uczerilstuchacz powinien umiec: - przedstawib genezg polityki spotecznej, jej rozw6j i problemy, - wyjasnic podstawowe pojecia, cele i zadania polityki spolecznej, - scharakteryzowac zwiqzki migdzy politykq spolecznq a politykq gospodarczq, - posluiyc sig metodami badawczymi stosowanymi w polityce spolecznej, - posluiyd si? krajowymi i migdzynarodowymi podmiotami polityki spolecznej, - scharakteryzowac politykg spolecznqw gospodarce rynkowej, - scharakteryzowac system zabezpieczeri spolecznych w Polsce, - okreslic cele poiityki spolecznej wobec os6b niepetnosprawnych, - scharakteryzowac modele polityki spolecznej, - skorzystac z podmiot6w polityki spolecznej przy rozwiqzywaniu problemow podopiecznych, - wyjasnic znaczenie podstawowych pojgc dotyczqcych problem6w i kwestii spotecznych, - scharakteryzowac najbardziej dokuczliwe problemy i kwestie spoleczne wystgpujqce we wsp6lczesnym spoteczeristwie, - okreslic role diagnozy spolecznej w rozwiqzywaniu problem6w spolecznych, - rozpoznac czynniki wplywajqce na wykluczenie spoleczne jednostki i rodziny, - przedstawik instytucjonalnqodpowiedz na problemy spoleczne. 1. Geneza i rozwoj polityki spoiecznej X\vistie sporeczne n,ystep~&ce VJ X\/I I i XIX VJ. oraz ich v~plp! na ksztaltowanie sig- polityki spotecznej. Formowanie sig polit-yki spolecznej jako dyscypliny naukowo-badawczej. Podstawowe nurty rozwoju polityki spolecznej, prekursorzy, problematyka badawcza. Definicje polityki spolecznej. 2. Zakres i zadania polityki spo#ecznej Zakres przedmiotowy i podmiotowy polityki spolecznej. Jednostka, rodzina i grupa spoleczna w krggu zainteresowari polityki spolecznej.

29 Diagnoza iudzkich potrzeb i sposoby ich zaspoltajarlia w poiityce spotecznej. Kataiog potrzeb watnych i wymagajqcych interwencjonizmu paristwa. ~wiczenia: e Okreslanie zakresu polityki spolecznej na podstawie definicji. * Sporzqdzanie wykazu potrzeb spotecznych z uwzglqdnieniem wieku os6b potrzebujqcych pomocy. 3. Wspcitzale2noSC polityki spotecznej i gospodarczej Ekonomiczne podstawy zatoieii i reaiizacji polityki spotecznej w gospodarce rynkowej. Rola patistwa w polityce spolecznej, roia rynku w polityce spolecznej, rola spoteczetistwa obywatelskiego w polityce spolecznej. Rozw6j gospodarczy a postqp spoteczny. Polityita gospodarcza a polityka spoteczna. e Wskazywanie wzajemnych zaleinosci miqdzy politykq spotecznq a politykq gospodarczq. 4. lnstrumenty polityki spotecznej Swiadczenia socjaine. System zabezpieczeri spolecznych. Techniki zabezpieczania spolecznego. Ubezpieczenia spoleczne. Rola podatkow w polityce spolecznej. Pomiary poziomu zycia. Minimum socjalne, minimum egzystencji, linia ubostwa. Polityka spoleczna a pomoc spoleczna. Perspektywy rozwoju instrument6w polityki spolecznej. ~wiczenia: 0 Anaiizowanie stosowanych techniic zabezpieczenia spotecznego. e Wykazywanie r6znic w systemach zabezpieczeri spotecznych w itrajach Unii Europejskiej. 5. Podstawowe podmioty polityki spotecznej Jednostka, rodzina i grupa spoteczna jako podmiot i przedmiot zainteresowania poiityki spotecznej. Znaczenie i roia krajowych podmiotow poiityki spolecznej. Samorzqd terytorialny jako lokainy podmiot polityki spotecznej. Znaczenie i roia migdzynarodowych podmiotow polityki spotecznej. Rola konwencji i zalozeti Miqdzynarodowej Organizacji Pracy w ksztattowaniu politylti spotecznej. Pozapanstwowe podmioty politylti spotecznej: organizacje spoteczne, wspoinoty iokalne, f~~ndacje, organizacje charytatywne, grllpy samopomiocowe.

30 e Analizowanie roli lkonwencji i zaleceri Miedzynarodowej Oryanizacji Pracy w ksztaltowaniu miedzynarodowej polityki spolecznej i okreslanie jej znaczenia dla Polski. 6. WartoS.ci i prawa czlowieka w polityce spolecznej WartoSci i wartosciowanie w polityce spolecznej. Postep spoteczny gl6wnym celem polityki spotecznej. Prawa socjalne i swobody obywatelskie. Definicja pojec: rownosc, wolnosc, sprawiedliwosc spoleczna, bezpieczenstwo socjalne, wyrownywanie szans iyciowych, solidarnosc. Rola prawa w polityce spolecznej. e Analizowanie systemu bezpieczetistwa socjalnego w Polsce. 7. Wsp6lczesne kwestie spoleczne Pojecie problemu spolecznego i kwestii spolecznej. lstota kwestii spolecznych. Ewolucja kwestii spolecznych. Sposoby definiowania pojecia kwestii spotecznych. Kwestie spoleczne w wymiarze globalnym, regionalnym, paristw, wsp6lnot lokalnych. ZbiorowoSci szczeg6lnie zagroione kwestiami spolecznymi. Aktualne kwestie spoleczne w Polsce: bezrobocie, ubostwo, edukacja, zjawiska patologii spolecznej, iebractwo, problem czasu wolnego, zatrudnienie, dezorganizacja rodziny. OdpowiedzialnoSC i rola polityki spolecznej w lagodzeniu kwestii spotecznych. Rola i znaczenie profilaktyki LV przeciwdziataniu kwestiom spolecznym. lnstytucje wobec kwestii spotecznych. Opracowywanie wykazu cech szczeg6lnych kwestii spoiecznych. Y Wskazywanie najwainiejszych problemow I kwestii spotecznych w miejscu zamieszkania, w skali kraju, w skali Swiata. e Analizowanie przyczyn i skutkow najistotniejszych kbvestii spotecznych, taltich jalk: alltoholizm, AIDS, bezdomnosc, bezrobocie, dezoraanizacia rodzinv,, narkomania, nieuelnosurawnosc. prostyhcja, 'przemoc w rodzinie, przestqpczo~&, samobbjstwa; ubostwo, uchodictwo, problemy mniejszosci narodowych, iebractwo. * Przedstawianie problembw i kwestii spotecznych, majqcych znaczenie w obecnych realiacli spoleczno- ekonomicznych. B Charaltieryzowanie grup IudnoSci najbardziej naratonych na blokady zaspokajania podstawowych potrzeb.

31 Mnaiizowanie prqjeidow socjalnych, stanowiqcych skiileczny Srodek naprawczy i profilamyczny wobec okre6loinej dolegliwo8ci spoiecznej. Fhodki dydaktyczne Roczniki statystyczne GUS. Publikacje statystyczne urzqdow ptiishvowych. Publikacje organow samorzqdodowych. Publikacje organow pozarzqdowych. Encyklopedie specjalistyczne. Slowniki pojqc z dziedziny nauk spoiecznych. Akty prawne: dzienniki ustaw, monitory i inne. Filmy dydaktyczne o tematyce spolecznej. Teksty prasowe. Zasoby internetowe. Uwagi o realizacji Program przedmiotu Polityka spoleczna obejmuje treici dotyczqce genezy, zadari i rozlwojoju polityki spoiecznej, instrumentow polityki spotecznej, zwiqzkow miqdzy politykq spoiecznq a politykq gospodarcz;t podmiotow polityki spolecznej, wspolczesnych problem6w i kwestii spoiecznych. Celem realizacji programu przedmiotu jest zapoznanie uczniow z og6lnymi pojqciami z zakres~i nauk spolecznych, funkcjami polityki spoiecznej i jej roli w zaspokajaniu potrzeb jednostki, rodziny i spoleczelislwa oraz uksztaltowanie systemu wartosci potqdanego u przyszlego asystenta osoby niepelnosprawnej. lstotne jest rowniet przedstawienie uwarunkovvah i wsp6izaletnosci zachodzqcych miqdzy procesami spoleczno - gospodarczymi a potrzebami spolecznymi oras metod badawczych stosowanych w polityce spotecznej. Opanowanie tych wiadomosci i umiej~nosci pozwoli ~lczniom rozpoznawak i oceniac zloionos6 zjawisk spolecznych. lnierdyscyplinarny charakter politylti spoiecznej, zwiaszcza jej silne zwliqzki z ekonomiq i socjologiq wymagajq wnikliwego omowienia zagadnieh spoieczno-ekonornicznych. TreSci te mogq stanowic dla ~1czni6w tr~~dnosc, dlatego naleiy dobra6 metody v/yzwalajqce zainteresowanie i aktywnosc ~iczniow. Program powinien by6 realizowany metodq wykladu, dyskusji dydaktycznej, rnetociq przypadkbw oraz Cwiczeii.

32 Zajgcia powinny odbywac sig w pracowni wyposaionej w specjalistycznq literaturq, ir6dta prawa, czasopisma zawodowe oraz Srodki audiowizualne. Proponuje sig nastgpujqcy podziat godzin na realizacje poszczegoinych dziai6w tematycznych: Lp Dzialy tematyczne Geneza i rozwoj polityki spolecznej Zakres i zadania polityki spolecznej Wsp6lzaletnoSC polityki spolecznej i gospodarczej lnstrumenty polityki spolecznei Liozba godzin j 7. / Wsp6lczesne kwestie spoleczne 15 a"7pmi LIQ Podane w tabeli liczby godzin na realizacje poszczegoinych dzial6w majq charakter orientacyjny. Nauczyciel moie wprowadzit pewne zmiany, majqce na celu dcstosowanie programu do specyfiki szkoly. Propozycje metod sprawdzania i oceny osiqgnigk edukacyjnych ucznia Sprawdzanie i ocenianie osiqgniec uczni6w nalety przeprowadzat systematycznie, na podstawie ustalonych kryteri6w. Przedmiotem oceny powinna bye: merytoryczna jakosc wypowiedzi, poprawno66 wnioskowania, prawidtowosc definiowania pojqc. W procesie sprawdzania i oceniania szczeg6lnq uwage nalety zwracac na umiejgtnosci: - identyfikowania kwestii spoiecznych w Srodowisku iokalnym, - charakteryzowania przyczyn i skutk6w najistotniejszych kwestii spotecznych, - charakteryzowania systemu zabezpieczenia spolecznego. Osiwniecia uczni6w moina oceniac na podstawie: - sprawdzian6w ustnych i pisemnych, - testdw osiwniqc szkolnych z zakresu poszczeg6inych dziat6w tematycznych, - obsetwacji pracy uczni6w podczas Cwiczeri. W ocenie kolicowej naleiy uwzglqdnic wyniki wszystkich stosowanych przez nauczyciela metod sprawdzania osiqgnipe ucznia.

33 hiteratuna Auleytner J., Glqbicka K.: Polskie lkwestie socjalne na przetonlie wiekow. Elipsa, Warszawa 2001 Auleytner J.: Glqbicka K.: Polityka spoteczna pomigdzy opiekuhczobciq a pomocniczosciq. WSiP, Warszawa 2000 Auleytner J.: Polityka spoleczna teoria i organizacja. TWP, Warszawa 2000 Auleytner J.: Polityka spoleczna, czyli ujarzmienie chaosu socjalnego. Wyd. WSP, Warszawa 2000 Barr N.: Ekonomika polityki spotecznej. Wyd. AE, Poznan 1993 Glqbicka K.: Polityka spoleczna w Unii Europejskiej - aspekty aksjologiczne i empiryczne. Elipsa, Warszawa 2000 Golinowska S.: (red.): Polska bieda II: kryteria, ocena, przeciwdzialanie. IPiSS, Warszawa 1997 Golinowska S.: Polityka spoleczna - koncepcje, instytucje, koszty. Poltext, Warszawa 2000 Gorczycka E.: Polityka spoleczna wobec osob niepelnosprawnych. Wydaw. PC, Czgstochowa 1992 Januszek H.: Aksjologiczne kontrowersje wokcit transforrnacji systemowej. W: Aksjologiczne i metodologiczne problemy socjologii ekonomicznej. red. F. Krzykala, Wyd. AE, Poznari 1996 Kawczyhska-Butrym 2.: NiepelnosprawnoSt - specyfika pomocy spotecznej. BPS, Warszawa 1996 Koczur W.: Zadania samorzqdu terytorialnego w zakresie pomocy spolecznej. Samorzqdowa polityka spoleczna pod red. Frqckiewicz- Wronka A., Warszawa 2000 Kowalak T.: Marginalnost i marginalizacja spoteczna. BPS, Warszawa 1998 Kr61 K.: Zebractwo w Polsce jako kwestia spoleczna. W: Socjologiczne i ekonomiczne zagadnienia gospodarki rynkowej - szanse i zagrozenia. red. Januszek H., Wyd. AE, Poznari 2002 Ksieiopolski M.: Modele polityki spolecznej. IPiSS, Warszawal999 Przymehski A.: BezdomnosC jako kwestia spoleczna w Polsee wsp6tczesnej. Wyd. AE, Poznati 2001 Ratyriski W.: Problemy i dylematy polityki spotecznej w Polsce. Difin, Warszawa 2003 Rysz-Kowalczyk B. (red.): Leltsykon polityki spotecznej.: Aspra-Jr, Warszawa 2002 Rysz-Kowalczyk B.: Szatur-Jaworska 0. (red.): Wok01 teorii polityki spolecznej. IPS, Warszawa 2003 Tarnowska E.: Przeciw biedzie - programy, pomysly, inicjatywy. Oficyna Naultowa, Warszawa 2002

34 - loczyslti W. (red.): Natura i kwestia ub6stwa. Osrodek Badari Spotecznych, Warszawa 1991 Warzywoda..Kl.uszyliska W. Grolowska-Leder J.: Wielkomiejska bieda w okresie transformacji: (zasiikobiorcy pornocy spolecznej). lnstytu! Socjologii Uniwersytetu L6dzkiego,,Omega Praksis", C6di 1996 Wykaz literafury nalezy akfualizowad w miare ukazywania siq nowych pozycji wydawniczych.

35 Szcseg6iowe cele ksztatcenia W wyniku procesu ksztatcenia uczeril stuchacz powinien umied: - przedstawit genezg oraz rozwoj pracy socjalnej, - wykazat roinice pomiedzy formami pracy socjalnej, - scharakteryzowad modeie pracy socjalnej, - postutyd sig terminologiq z zakresu pracy socjalnej, - scharakteryzowat rodzaje i typy diagnozy spotecznej, - wyjasnic znaczenie diagnozy decyzyjnej dla planowanych dziatai? socjalnych, - zastosowat obserwacjg, wywiad, analizg dokumentow i badania ankietowe w pracy socjalnej, - dokonat analizy wynik6w przeprowadzonych badan oraz sformutowal: wnioski, - scharakteryzowat metodg indywidualnych przypadkow, - zaplanowat pracg z osobq niepelnosprawnq z uwzglgdnienie~n jej moziiwosci i ograniczeli. - okreslic obszar wspotdziatania z pracownikiem socjalnym oraz innymi specjalistami w pracy metodq indywidualnych przypadkow, - scharakteryzowat metodg pracy grupowej, - okreslit znaczenie grupy wsparcia dla poprawy funltcjonowania spolecznego osoby niepetnosprawnej, - wtqczyi: osobe niepetnosprawnq do grup wsparcia funkcjonujqcych w Srodowisku lokalnym, - scharakteryzowab wsp6tczesnq rodzing, - s~harakter~zowat procedury systemowego zmieniania sytuacji rodziny, - zaplanowal: pracg z rodzinq osoby niepetnosprawnej, - wtqczyd sie w proces diagnozowania rodziny, - podjqt wspotpracg z pracownikiem socjainym oraz innymi specjalistami we wspieraniu rodziny osoby niepetnosprawnej, - zdefiniowat metodg organizowania spotecznosci lokainej, - okreslit role organizacji pozarzqdowych w dziataniach z osobq niepetnosprawnq i na jej rzecz, - scharakteryzowat modele pracy ze spotecznosciq lokalnq, - wyjasnil: znaczenie ltampanii edukacyjnej dla zmiany wiserunku osob niepelnosprawnych,

36 - zaplanowat wlqczenie osoby niepelnosprawnej w dziaiania spotecznosci loltalnej, - pocuqc wspolpracg z pracownikiem socjalnyrn oraz przedstawicieiami innych instylucji w organizowaniu dzialah wspierajqcych, - dobrat melody i techniki pracy socjalnej, adekwatne do sytuacji osoby niepelnosprawnej, - scharalderyzowac ltontrakt oltreslajqcy podstawowe kierunki pracy z osobq niepetnosprawnq i jej rodzinq, - ocenic znaczenie kontraktu jako procesu decyzyjnego, - zawrzec kontrakty socjalne z osobq niepelnosprawnq, jej rocizinq oraz specjalistami swiadczqcymi uslugi rehabilitacyjne, - scharakteryzowac rolg poradnictwa w rozwiqzywaniu problemow, - scharakteryzowac etapy projektowania, - wykazac zaleinosci pomigdzy diagnozq spolecznq a projektem dzialania, - zaprojektowac dzialania nastawione na zmiang sytuacji osoby niepetnosprawnej i jej rodziny we wspolpracy z innymi specjalistami, - scharakteryzowai: etapy monitorowania i oceny, - zorganizowac monitoring zaprojektowanych dzlatah, - ocenic efekty realizowanych projektow i wtasnych dziatah, - okreslic relacje migdzy etykq a prawem i morainosci& - rozpoznac dylematy etyczne wystgpujqce w pracy z osobq niepetnosprawnq - wykorzysiac techniki informalyczne w zakresie wspomagajqcym prace socjalnq. 1. Genera i rom6j pracy socjainej DzialalnoSC filantropijna kobciola i jej wplyw na ksztattowanie sig pracy socjalnej. WIqczenie sig paristwa w tworzenie sytern~~ opieki nad osobami wymagajqcymi opieki. Wplyw Mary Richmond, Heleny Radiihsltiej na rozw6j pracy socjalnej. 2. Wybrane zagadnienia pracy socjalnej Praca socjalna jako dzialalnosc praktyczna i dyscyplina naukowa. Deliniowanie pojgc: ratownictwo, opieka, pomoc, kompensacja, podmiotowosi:, przedmiotowosc, strategia lnterwencji. Zasady pracy socjalnej.