Zgony z przyczyn sercowo-naczyniowych u inwalidów wzroku z powodu cukrzycy
|
|
- Dorota Walczak
- 7 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Elżbieta Bandurska-Stankiewicz, Joanna Rutkowska PRACA ORYGINALNA Olsztyński Ośrodek Diabetologii i Zaburzeń Metabolizmu Zgony z przyczyn sercowo-naczyniowych u inwalidów wzroku z powodu cukrzycy Mortality due to cardio-vascular causes in visually disabled diabetic patients Abstract Introduction. Mortality among diabetic patients is higher than among general population. So far there are no long- -term studies determining the mortality rate of visually disabled diabetic patients. Material and methods. Death certificates of visually disabled diabetic patients comprised by the provincial sight invalids register in the years (permanent citizens of Olsztyn province with certified visual disability) were analysed. Results. During the 10-year study period there were reported 79 deths of visually disabled patients due to diabetes, in this 23 with diabetes type 1 (12 women and 11men) aged 50.4 ± 14 years and 56 with diabetes type 2 (35 women and 21 men) aged 66.7 ± 0.86 years. Among the group studied, city inhabitants made 62%, and country inhabitants 38%. Death was caused by cardiovascular factors in 69.9% of patients. The most common cause of death was stroke, 25.3% for the whole group and 27.7% for women. Ischaemic heart disease and infarction were the most common death cause in men; they occurred significantly more frequently in men (31.3% ) than in women (12.8%) at p < Conclusions. 1) The most common cause of death in diabetic visually disabled patients is heart infarction and ischaemic heart disease in men and cerebro-vascular disease in women. 2) Microangiopathy (diabetic retinopathy) is a risk factor in cardio-vascular related mortality. key words: diabetes, visually disabled patients, mortality due to cardio-vascular causes Wstęp Adres do korespondencji: dr med. Elżbieta Bandurska-Stankiewicz Olsztyński Ośrodek Diabetologii i Zaburzeń Metabolizmu Wojewódzki Szpital Specjalistyczny ul. Żołnierska 18, Olsztyn tel. +48 (0 prefiks 89) , tel./faks +48 (0 prefiks 89) Copyright 2002 Via Medica, ISSN W latach 90. XX wieku leczenie ostrych powikłań cukrzycy nie stanowiło już problemu, a najważniejszym zagadnieniem społecznym i klinicznym stało się zapobieganie i leczenie jej przewlekłych powikłań naczyniowych mikroangiopatii i makroangiopatii. Podstawowym mechanizmem prowadzącym do powikłań naczyniowych jest połączenie niekorzystnego wpływu hiperglikemii z innymi zaburzeniami, jak nadciśnienie tętnicze i hiperlipidemia [1, 2]. Czynnikami rozwoju późnych powikłań naczyniowych cukrzycy, na które zwraca się ostatnio szczególną uwagę, są hiperglikemia poposiłkowa, a także gwałtowne poposiłkowe zaburzenia lipoprotein osocza [3]. Obecnie potwierdzono wpływ poposiłkowego wzrostu glikemii na ryzyko i śmiertelność z powodu chorób układu sercowo-naczyniowego [4 6]. Wykazano także, że u około 50% chorych na cukrzycę typu 2 w chwili jej rozpoznania występują powikłania naczyniowe. Prowadzą one zarówno do obniżenia jakości życia, jak i skrócenia jego spodziewanej długości. Umieralność chorych na cukrzycę jest wciąż większa od populacyjnej [7]. Dotychczas nie przeprowadzono wieloletnich badań oceniających umieralność inwalidów wzroku chorych na cukrzycę. Materiał i metody Prospektywne badanie nad inwalidami wzroku przeprowadzono w latach Program badawczy obejmował populację województwa olsztyńskiego (obecnie część województwa warmińsko-mazurskiego). Rejestrem objęto łącznie 288 chorych ze stwierdzonym inwalidztwem wzroku i udokumentowanym związkiem przyczynowo-skutkowym pomiędzy cukrzycą a inwalidz- 61
2 Diabetologia Doświadczalna i Kliniczna rok 2002, tom 2, nr 1 twem wzroku [8] (tab. 1). Źródłem danych o zgonach inwalidów wzroku były lekarskie karty zgonów zgromadzone w Wojewódzkim Urzędzie Statystycznym w Olsztynie, dodatkowe informacje uzyskano z Zakładu Patomorfologii Wojewódzkiego Szpitala Specjalistycznego w Olsztynie. Cennym uzupełnieniem informacji o chorych były kartoteki Polskiego Związku Niewidomych w Olsztynie. Uzyskane dane, odpowiednio zabezpieczone, wprowadzono anonimowo do komputerowej bazy danych i opracowano statystycznie. Za początek obserwacji i obliczeń wskaźników epidemiologicznych przyjęto 1990 rok. Analizie poddano bezpośrednie przyczyny zgonów zawarte w lekarskich kartach zgonów. W przypadku, gdy cukrzyca wymieniana była jako jedyna przyczyna zgonu, przyjmowano, że był to zgon z powodu ostrych powikłań cukrzycy. Przyczyny zgonów analizowano według zasad 9 Rewizji ICD aktualizowanych zgodnie z zasadami 10 Rewizji ICD [9]. W tabeli 2 przedstawiono rozpoznania kliniczne, na podstawie których analizowano przyczyny zgonów. Analizę przeżycia przeprowadzono metodą Kaplana- -Meiera, wykorzystując program Statistica. Do wykazania różnic przeżycia w grupach płci i typach cukrzycy 1 i 2 zastosowano nieparametryczny test Wilcoxona według Gehena [10]. Śmiertelność wyrażano za pomocą wskaźnika śmiertelności (wsk-ś) według wzoru [11]: C 100 wsk-ś = (%) B gdzie: C oznacza zgony inwalidów wzroku, B ogólną liczbę inwalidów wzroku. Komisja Bioetyki Medycznej wyraziła zgodę na opublikowanie wyżej wymienionych danych. Tabela 1. Charakterystyka inwalidów wzroku z powodu cukrzycy w latach Table 1. Characteristics of visually disabled diabetic patients in the years Typ cukrzycy Płeć Inwalidzi wzroku Wiek chorych Wiek zachorowania Czas trwania n (%) (lata) na cukrzycę (lata) cukrzycy (lata) 1 Kobiety 35 (48,6) 49,65 ± 11,7 22,10 ± 12,61 27,55 ± 9,7 Mężczyźni 37 (51,4) 46,95 ± 14,2 20,23 ± 16,86 26,7 ± 8,06 Ogółem 72 (100) 48,27 ± 12,9 21,2 ± 14,7 27,12 ± 8,8 2 Kobiety 146 (67,6) 67,4 ± 6,64 48,86 ± 8,24 18,54 ± 7,42 Mężczyźni 70 (32,4) 65,8 ± 7,68 48,75 ± 9,46 17,05 ± 8,06 Ogółem 216 (100) 66,91 ± 6,99 48,8 ± 8,85 18,08 ± 7,63 Tabela 2. Kliniczne rozpoznania przyczyn zgonów inwalidów wzroku z powodu cukrzycy Table 2. Clinical diagnoses of causes of death in visually disabled diabetic patients Lp. Kliniczne rozpoznania przyczyn zgonów Symbole chorób wg ICD ICD-9 ICD Choroba niedokrwienna serca I 21.0 i inne choroby układu krążenia I Choroba naczyniowa mózgu E 10.4 E Inne choroby naczyń, tętnic i tętniczek E E Choroby nerek E 10.2 E Śpiączki cukrzycowe 250 E 10.0 E Nowotwory złośliwe C Zakażenia A 00 B Marskość wątroby 571 K 74 9/10. Wypadki, urazy i zatrucia S 00 T Cukrzyca typu 1 (insulinozależna) 250 E 10 Cukrzyca typu 2 (insulinoniezależna) 250 E
3 Elżbieta Bandurska-Stankiewicz, Joanna Rutkowska Zgony sercowo-naczyniowe niewidomi cukrzyca Wyniki Grupa zmarłych inwalidów wzroku z powodu cukrzycy W latach zmarło 79 inwalidów wzroku, w tym 13 kobiet i 12 mężczyzn chorych na cukrzycę typu 1 (w wieku średnio 48,95 ± 8,40 lat) oraz 34 kobiety i 20 mężczyzn chorych na cukrzycę typu 2 (w wieku średnio 67,17 ± 7,02) (tab. 3). Analiza przyczyn zgonów W badanej grupie chorych inwalidów wzroku z powodu cukrzycy najczęściej występowały zgony z przyczyn sercowo-naczyniowych (65,9%), a wśród nich zgony z powodu udarów mózgu (25,6%). Zgony z powodu choroby niedokrwiennej i zawału serca stanowiły 20,3% ogółu zgonów, podobnie jak zgony z powodu innych chorób naczyniowych (20,3%). U 10,1% zmarłych z powodu cukrzycy nie ustalono bezpośredniej przyczyny śmierci. Zgony z powodu śpiączki cukrzycowej stanowiły 6,3% w całej badanej grupie, a 12,3% u inwalidów wzroku z cukrzycą typu 1. U 17,4% inwalidów wzroku z powodu cukrzycy typu 1 nastąpiły zgony z powodu choroby niedokrwiennej i zawału serca, również u 17,4% z powodu udaru mózgu. Zgony z powodu chorób nerek występowały w grupie chorych na cukrzycę typu 1 u 13%, wśród chorych na cukrzycę typu 2 u 1,8%. W grupie mężczyzn najczęstszą przyczyną zgonów była choroba niedokrwienna i zawał serca 31,3% (u kobiet 12,8%). U 25% mężczyzn przyczyną zgonów były inne choroby naczyń, a u 21,9% udar mózgu. Nowotwory złośliwe stanowiły przyczynę zgonów 3,1% mężczyzn i 8,5% kobiet (tab. 4, ryc. 1). Śmiertelność, analiza przeżycia i długość życia Jak wynika z równania regresji liniowej: y = 0,0049x + + 0,0913 (ryc. 2) ogólna śmiertelność obniżyła się znamiennie w okresie 10-letniej obserwacji z 10 do 7%. Na podstawie testu Wilcoxona według Gehena wykazano Tabela 3. Charakterystyka zmarłych inwalidów wzroku z powodu cukrzycy w latach Table 3. Characteristics of visually disabled diabetic patients who died in the years Typ cukrzycy Płeć Inwalidzi wzroku Wiek chorych Wiek trwania Czas trwania n (%) (lata) cukrzycy (lata) inwalidztwa (lata) 1 Kobiety 13 (52) 51,50 ± 10,07 26,85 ± 4,73 18,61 ± 4,6 Mężczyźni 12 (48) 47,09 ± 6,86 Ogółem 25 (100) 48,95 ± 8,40 2 Kobiety 45 (61) 67,15 ± 7,19 11,87 ± 1,36 6,72 ± 2,61 Mężczyźni 30 (39) 67,19 ± 6,87 Ogółem 75 (100) 67,17 ± 7,02 Tabela 4. Przyczyny zgonów inwalidów wzroku z powodu cukrzycy wśród kobiet i mężczyzn w latach Table 4. Causes of death of visually disabled diabetic patients (women and men) in the years Przyczyny zgonów Zgony inwalidów wzroku z powodu cukrzycy (n = 79) Kobiety Mężczyźni Ogółem n (%) n (%) n (%) Choroba niedokrwienna i zawał serca 6 (12,8) 10 (31,3) 16 (20,3) Choroba niedokrwienna i udar mózgu 13 (27,7) 7 (21,9) 20 (25,3) Inne choroby naczyniowe 8 (17,0) 8 (25,0) 16 (20,3) Choroby nerek 3 (6,4) 1 (3,1) 4 (5,1) Śpiączki cukrzycowe 4 (8,5) 1 (3,1) 5 (6,3) Nowotwory złośliwe 4 (8,5) 1 (3,1) 5 (6,3) Zakażenia 2 (4,3) 0 (0,0) 2 (2,5) Marskość wątroby 1 (2,1) 0 (0,0) 1 (1,3) Upadki i urazy 1 (2,1) 0 (0,0) 1 (1,3) Zatrucia 0 (0,0) 1 (3,1) 1 (1,3) Cukrzyca bez ustalonego rozpoznania 5 (8,6) 3 (6,4) 8 (10,1) 63
4 Diabetologia Doświadczalna i Kliniczna rok 2002, tom 2, nr 1 Rycina 1. Przyczyny zgonów inwalidów wzroku z powodu cukrzycy typu 1 i typu 2 w latach Figure 1. Causes of death of visually disabled patients with type 1 and 2 diabetes in the years Rycina 2. Śmiertelność wśród inwalidów wzroku z powodu cukrzycy w latach Figure 2. Mortality rate among visually disabled diabetic patients in the years istotne różnice pomiędzy czasem przeżycia chorych na cukrzycę typu 1 i 2 (p < 0,001) (ryc. 3). Z tabeli 5 wynika, że 25% inwalidów wzroku z powodu cukrzycy typu 1 umierało przed osiągnięciem 53,27 roku życia, a 50% przed osiągnięciem 63,13 roku życia. Wśród chorych na cukrzycę typu 2 przed 70 rokiem życia umierało 25%, a 50% przed 76,24 rokiem życia. Prawdopodobieństwo przeżycia nie różniło się istotnie wśród kobiet i mężczyzn (tab. 6, ryc. 4). Ze wzoru regresji liniowej: y = 0,9052x + 56,651 wynika, że średnia długość życia wzrosła istotnie w okresie 10-letniej obserwacji z 52,4 do 63,5 lat (ryc. 5). Dyskusja Przeprowadzone badania dowodzą, że retinopatia cukrzycowa stanowi istotny czynnik ryzyka zwiększonej umieralności wśród chorych na cukrzycę. W okresie 10- -letniej obserwacji z grupy 288 inwalidów wzroku z po- 64
5 Elżbieta Bandurska-Stankiewicz, Joanna Rutkowska Zgony sercowo-naczyniowe niewidomi cukrzyca Rycina 3. Prawdopodobieństwo przeżycia inwalidów wzroku z powodu cukrzycy typu 1 i typu 2 w latach Figure 3. Probability of survival of visually disabled patients with type 1 and type 2 diabetes in the years Tabela 5. Różnice pomiędzy czasem przeżycia chorych na cukrzycę typu 1 a chorych na cukrzycę typu 2 Table 5. Differences between survival time of patients with diabetes type 1 and type 2 Percentyle funkcji przeżycia Czas przeżycia chorych na cukrzycę typu 1 Czas przeżycia chorych na cukrzycę typu 2 25 percentyl (dolny kwartyl) 53,27 70,00 50 percentyl (mediana) 63,15 76,24 75 percentyl (górny kwartyl) 81,74 Tabela 6. Różnice pomiędzy czasem przeżycia chorych na cukrzycę kobiet i mężczyzn Table 6. Differences between survival time of diabetic women and men Percentyle funkcji przeżycia Czas przeżycia chorych na cukrzycę (kobiety) Czas przeżycia chorych na cukrzycę (mężczyźni) 25 percentyl (dolny kwartyl) 69,00 66,66 50 percentyl (mediana) 75,37 73,00 75 percentyl (górny kwartyl) 81,02 81,00 wodu cukrzycy zmarło 79 osób, czyli ponad 1/3 chorych. W dotychczasowych badaniach wykazano, że w preparatach histopatologicznych mięśnia sercowego pochodzących od chorych na cukrzycę zmiany w naczyniach przypominają zmiany cukrzycowe stwierdzane w siatkówce oka [12]. Ten fakt potwierdzają badania przeprowadzone w meksykańskiej populacji chorych na cukrzycę, z których wynika, że częstość zgonów z powodu choroby wieńcowej jest 3-krotnie większa u chorych z retinopatią proliferacyjną niż u chorych z prawidłowym stanem siatkówki oka [13]. Uważa się także, że retinopatia cukrzycowa jest niezależnym czynnikiem ryzyka udaru mózgu [14]. Głównymi dokumentami, na podstawie których dokonano oceny przyczyn zgonów inwalidów wzroku z powodu cukrzycy, były szpitalne historie choroby, pro- 65
6 Diabetologia Doświadczalna i Kliniczna rok 2002, tom 2, nr 1 Rycina 4. Prawdopodobieństwo przeżycia inwalidów wzroku z powodu cukrzycy wśród kobiet i mężczyzn w latach Figure 4. Probability of survival of visually disabled diabetic patients (men and women) in the years Rycina 5. Średnie długości życia w grupie inwalidów wzroku z powodu cukrzycy w latach Figure 5. Average lifespan among visually disabled diabetic patients in the years
7 Elżbieta Bandurska-Stankiewicz, Joanna Rutkowska Zgony sercowo-naczyniowe niewidomi cukrzyca tokoły sekcyjne i przede wszystkim lekarskie karty zgonów. Po wnikliwej analizie kart zgonów okazało się, że 17 kart (20%) lekarze stwierdzający zgon wypełnili nieprawidłowo. W 9 kartach (12%) pominięto rozpoznanie cukrzycy, a w 8 (10%) cukrzycę wymieniono jako wyjściową oraz bezpośrednią przyczynę zgonu. Jak wynika z dostępnego piśmiennictwa, błędne wypełnienie kart zgonu zdarza się na całym świecie. Okazuje się, że w połowie przypadków zgonów chorych na cukrzycę rozpoznanie tej choroby jest pomijane, a zaledwie w 25% kart cukrzycę wymienia się jako wyjściową przyczynę zgonu [15]. W innych przypadkach rozpoznanie cukrzycy było jedynym rozpoznaniem, z pominięciem bezpośredniej przyczyny zgonu [16, 17]. Fakt, że ryzyko zgonu w populacji chorych na cukrzycę jest wielokrotnie większe od ryzyka zgonu w populacji ogólnej, udowodniono w wielu badaniach epidemiologicznych i klinicznych. Z przeprowadzonych przed 30 laty badań w Whitehall wynika, że u osób z glikemią wyższą niż 95 mg% ryzyko zgonu z powodu choroby wieńcowej jest dwukrotnie wyższe od populacyjnego [18]. Według Panzrama [19] u chorych na cukrzycę obserwuje się 2 5-krotnie wyższe ryzyko powikłań naczyniowych niż u populacji osób bez tej choroby. W wielu kolejnych badaniach, takich jak: Framinghan Study [20] Multiple Risk Factor Intervention Trial (MRFITR) [21], United Kingdom Prospective Diabetes Study (UKPDS) [2] czy Decode Study [4], potwierdzono zależność pomiędzy cukrzycą a większym ryzykiem rozwoju powikłań sercowo-naczyniowych. Te ostatnie wskazują, że niezależnym czynnikiem ryzyka umieralności z przyczyn sercowo-naczyniowych jest hiperglikemia poposiłkowa. W badanej grupie inwalidów wzroku z powodu cukrzycy 68% zgonów wywołały choroby sercowo-naczyniowe. Najczęstszą przyczyną zgonu w całej badanej grupie oraz w grupie kobiet był udar mózgu. Z amerykańskich danych wynika, że częstość udarów mózgu u chorych na cukrzycę jest 2 4 razy większa niż u osób bez cukrzycy [19, 21]. Po 65 roku życia 13% chorych przebyło udar mózgu [22]. Wielu autorów uważa, że cukrzyca jest samodzielnym czynnikiem ryzyka udaru mózgu, a w populacji chorych na cukrzycę stwierdza się większe zmiany miażdżycowe w tętnicach szyjnych [23, 24]. Z danych statystycznych wynika także, że u chorych z retinopatią cukrzycową występuje 3-krotnie większe ryzyko zgonu z powodu udaru mózgu [14]. Zgony z powodu zawału serca wśród badanych osób występowały 2,5-krotnie częściej wśród mężczyzn niż wśród kobiet. Powstaje pytanie: czy wśród kobiet ze schyłkową chorobą oczu mimo cukrzycy zaznacza się ochronny wpływ płci żeńskiej na częstość choroby wieńcowej, czy też miażdżyca częściej dotyczy w tej grupie naczyń mózgowych, stąd wśród kobiet większa liczba zgonów z powodu udaru mózgu. Choroby nerek, a przede wszystkim nefropatia cukrzycowa, stanowią jedną z głównych przyczyn umieralności wśród chorych na cukrzycę. Ryzyko śmierci z powodu chorób nerek jest 2 3-krotnie większe od notowanego w populacji ogólnej. Według danych amerykańskich i polskich zgony z powodu chorób nerek są najczęstszą przyczyną zgonu u chorych na cukrzycę typu 1 [25, 26]. Podobne obserwacje pochodzą z Wielkiej Brytanii, gdzie zgony chorych na cukrzycę stanowią 35% ogółu zgonów [27]. Z badania MRFITR wynika, że dużą umieralność z powodu chorób nerek obserwuje się u chorych na cukrzycę tylko w pierwszych 10 latach trwania choroby, natomiast w późniejszym okresie na przeżywalność chorych z nefropatią wpływa duże ryzyko rozwoju powikłań sercowo-naczyniowych [21]. W badaniach prowadzonych u chorych dializowanych wykazano, że ogólna śmiertelność jest większa 2,74 razy, a z przyczyn sercowo-naczyniowych aż 4,45 razy [28]. W badanej grupie ociemniałych chorych z cukrzycą typu 1 zgony z powodu choroby nerek były drugą co do częstości przyczyną zgonów i stanowiły 13%, ale chorzy dializowani zmarli z przyczyn sercowo-naczyniowych. Zgony z powodu chorób nerek wśród chorych na cukrzycę typu 2 występują wielokrotnie rzadziej [16, 28]. W badanej grupie były one przyczyną zgonu tylko 1,8% chorych. W omawianej grupie chorych z powodu ostrych powikłań cukrzycy (śpiączki) zmarło 12,7% chorych. Z dostępnych danych pochodzących z Polski z lat wynikało, że zgony z powodu śpiączki cukrzycowej stanowiły 2,3% ogółu zgonów wśród chorych na cukrzycę [29]. W późniejszych badaniach [16, 17, 25] prowadzonych w latach i w Warszawie wykazano, że zgony z powodu ostrych powikłań cukrzycy stanowiły 5,6% ogółu zgonów, ale z powodu śpiączki ketonowej 1%, przyczyną pozostałych zgonów była śpiączka hiperosmotyczna lub mleczanowa [16, 17, 25]. Obecnie w krajach wysoko rozwiniętych zgony z powodu śpiączki cukrzycowej należą do rzadkości, tak jest w Finlandii, gdzie odnotowuje się najwyższą zapadalność na cukrzycę typu 1, czy Japonii, gdzie stanowią one 1,7% ogółu zgonów [30, 31]. Niestety, z ostatnich danych pochodzących z Litwy wynika, że na tym obszarze Europy śpiączka cukrzycowa jest nadal częstym powikłaniem cukrzycy prowadzącym do zgonu [30]. Częstość zgonów z powodu posocznicy jest odmiennie oceniana w różnych częściach świata. W populacji japońskiej zgony z powodu posocznicy stanowią 10,2% [31], w Polsce według Janeczko 16% [17]. W obserwowanej grupie z powodu posocznicy zmarło tylko 2 chorych po przeszczepie nerki i trzustki (1,3%). 67
8 Diabetologia Doświadczalna i Kliniczna rok 2002, tom 2, nr 1 W omawianej grupie chorych zgony z powodu marskości wątroby stanowiły tylko 1,3% ogółu zgonów. Przed ponad 20 laty w populacji warszawskiej zgony z powodu marskości wątroby występowały 3-krotnie częściej [17]. Tak duży spadek częstości zgonów z powodu marskości wątroby wśród chorych na cukrzycę uzyskano dzięki powszechnemu stosowaniu strzykawek jednorazowych oraz piór insulinowych, co istotnie zmniejszyło liczbę chorych na cukrzycę zakażonych wirusem B. Istotną rolę odegrało również wprowadzenie do leczenia cukrzycy typu 2 mniej hepatotoksycznych pochodnych sulfonylomocznika II generacji [32]. Zgony z powodu nowotworów wśród inwalidów wzroku spowodowane były nowotworami sutka (8,5%). W populacji warszawskiej nowotwory były drugą co do częstości przyczyną zgonów i stanowiły 12,5% [17]. Według danych światowych [31] zgony z powodu chorób nowotworowych wśród chorych na cukrzycę stanowią przyczynę zgonu nawet ponad 1/5 ogółu zgonów chorych na cukrzycę [31]. Cukrzyca pomimo dużego postępu w leczeniu jest nadal chorobą nieuleczalną, która prowadzi nie tylko do obniżenia jakości życia, ale również do skrócenia jego długości, powodując przedwczesną śmierć [7]. W badanej grupie inwalidów wzroku na początku obserwacji stwierdzono dużą 10-procentową śmiertelność i krótszy niż notowany w populacji ogólnej okres życia 52,3 lat, a 25% chorych z inwalidztwem wzroku z powodu cukrzycy typu 1 umierało przed 53 rokiem życia. W ciągu 10 lat od początku obserwacji w diabetologii nastąpił ogromny postęp. Wprowadzono do leczenia insuliny ludzkie, metody insulinoterapii naśladujące fizjologię, zaczęto stosować modele samokontroli i wstrzykiwacze do insuliny. Lepsza opieka diabetologiczna, także w województwie olsztyńskim, nastąpiła dzięki zorganizowaniu scentralizowanej opieki diabetologicznej i wprowadzeniu modeli aktywnej edukacji także wśród inwalidów wzroku, poprzez poprawę wyrównania metabolicznego cukrzycy przyczyniła się do zmniejszenia śmiertelności do 7% i wydłużenia okresu życia do 62,7% lat. Streszczenie Wstęp. Umieralność chorych na cukrzycę jest większa od umieralności w populacji ogólnej. Dotychczas nie przeprowadzono wieloletnich badań oceniających umieralność inwalidów wzroku chorych na cukrzycę. Materiał i metody. Analizowano karty zgonów z przyczyn sercowo-naczyniowych inwalidów wzroku chorych na cukrzycę, objętych ogólnowojewódzkim rejestrem inwalidów wzroku w latach (stali mieszkańcy województwa olsztyńskiego, posiadający zaświadczenie o inwalidztwie wzroku). Wyniki badań. Podczas 10-letniej obserwacji z grupy 288 pacjentów zmarło: 79 chorych z inwalidztwem wzroku z powodu cukrzycy, 23 chorych na cukrzycę typu 1 (12 kobiet i 11 mężczyzn) w wieku 50,4 ± 14 lat i 56 chorych na cukrzycę typu 2 (35 kobiet i 21 mężczyzn) w wieku średnio 66,7 ± 0,86 lat. Wśród badanych 62% stanowili mieszkańcy miast i 38% mieszkańcy wsi. Zgony z przyczyn sercowo- -naczyniowych odnotowano u 69,9% chorych. Najczęstszą przyczyną zgonów była choroba naczyniowa mózgu w całej badanej grupie (25,3%) oraz w grupie kobiet (27,7%). Choroba niedokrwienna serca i zawał serca były najczęstszą przyczyną zgonu wśród mężczyzn (31,3%) i występowały istotnie częściej niż wśród kobiet (12,8%), p < 0,05. Wnioski. 1) Najczęstszą przyczyną zgonów inwalidów wzroku chorych na cukrzycę jest wśród mężczyzn zawał serca i choroba niedokrwienna serca, a wśród kobiet choroba naczyniowa mózgu. 2) Mikroangiopatia (retinopatia cukrzycowa) jest czynnikiem ryzyka zgonów z przyczyn sercowo- -naczyniowych. słowa kluczowe: cukrzyca, inwalidztwo wzroku, zgony z przyczyn sercowo-naczyniowych Pracę wykonano częściowo w ramach zamówionego przez MZIOS programu nr PB pt.: Prewencja pierwotna i wtórna oraz jej wpływ na wskaźniki epidemiologiczne i ekonomiczne w 1 i 2 typie cukrzycy w populacji polskiej Piśmiennictwo 1. DCCT Research Group. The effect of intensive diabetes treatment on the development and progression of long-term complications in insulin dependent diabetes mellitus.the Diabetes Control and Complication Trial N. Engl. Med. 1993; 329: UK Prospective Diabetes Study (UKPDS) Group. Intensive blood glucose control with sulphonylureas or insulin compared with conventional treatment and risk complications in patients with type 2 diabetes (UKPDS 33). Lancet 1998; 352: Ceriello A. The emerging role of postprandial hyperglycaemic spikes in the patogenesis of diabetic complications. Diabet. Med. 1998; 15: The Decode Study Group. Glucose tolerance and mortality: comparison of WHO and American Diabetes Association diagnostic criteria. Lancet 1999; 354: Barret-Connor E., Ferrara A. Isolated postchallenge hyperglycaemia and the risk of total cardiovascular disease in older women and men. The Roncho Bernardo Study. Diabetes Care 1998; 21: Slama G. Clinical significance of post-prandial blood glucose excursions in type 1 and type 2 diabetes mellitus. IJCP 2000; 112 (supl.): Donnelly R., Emslie-Smith A.M., Gardner I.D., Morris A.D. Vascular complications of diabetes. BMI 2000; 320: Bandurska-Stankiewicz E., Kołakowska H., Żbikowska E. Zapadalność na inwalidztwo wzroku z powodu cukrzycy w województwie olsztyńskim w latach Pol. Arch. Med. Wewn. 2001; 3 (9): Międzynarodowa statystyczna klasyfikacja chorób i problemów zdrowotnych (ICD-10). Rewizja 10. Uniwersyteckie Wydawnictwo Medyczne Versolus, Kraków Stanisz A. Przystępny kurs statystyki. StatSoft Polska Kraków Statgraphicus Plus 5 Standard. Część I i II, Edition Rockville T2 2000, Kraków
9 Elżbieta Bandurska-Stankiewicz, Joanna Rutkowska Zgony sercowo-naczyniowe niewidomi cukrzyca 11. Jabłoński L. Epidemiologia. Folium, Lublin Factor S.M., Okin E.M., Minase T. Capillary microaneurysms in the human diabetic heart. N. Engl. J. Med. 1980; 302: Harris C.L., Chu H., Lawson K. i wsp. Mortality of Mexican Americans with NIDDM Retinopathy and other predictors in Starr County, Texas. Diabetes Care 1993; 16: Pettiti D.B., Bhatt H. Retinopathy as risk factor for non embolic stroke in diabetic subjects. Stroke 1995; 26 (4): Fuller J.H., Efford J., Goldblah P., Adelstein A.M. Diabetes mortality-new light on an underestimated public health problem. Diabetologia 1983; 24: Janeczko D., Kopczyński J., Czyżyk A. i wsp. Umieralność chorych na cukrzycę w Warszawie. Dwudziestodwuletnia obserwacja prospektywna 1973/ Część I. Umieralność chorych na cukrzycę typu 2 (insulinoniezależną). Pol. Arch. Med. Wewn. 1998; 100: Janeczko D., Kopczyński J., Czyżyk A. i wsp. Umieralność chorych na cukrzycę w Warszawie. 22-letnia obserwacja prospektywna 1973/ Część II. Umieralność chorych na cukrzycę typu 1 (insulinozależną). Pol. Arch. Med. Wewn. 1998; 2 (8): Fuller J.H., Mc Cartney P., Jarret R.J. i wsp. Hyperglycaemia and coronary heart disease: the Whitehall Study. J. Chronic Dis. 1979; 32: Panzram G. Mortality and survival in type 2 (non-insulin-dependent) diabetes mellitus. Diabetologia 1987; 30: Garcia M.I., Mc Namara P.M., Gordon T. i wsp. Morbidity and mortality in diabetes in the Framinghan population: Sixteenyear follow-up study. Diabetes 1974; 23: Stamler J., Vaccaro O., Neaton I.D. i wsp. Diabetes other risk factors and 12 year cardiovascular mortality for men screened in Multiple Risk Factor Intervention Trial. Diabetes Care 1993; 16: Kuller L.H. National Diabetes Data Group Stroke and Diabetes. W: Diabetes in America Bethesola Md. National Institutes of Health National Institute of Diabetes and Digestive and Kidney Diseases 1995; O Leary D.H., Polak I.F., Kronmal R.A. i wsp. Distribution and correlates of sonographically detected carotic artery disease in the cardiovascular health study. Stroke 1992; 23: Folsom A.R., Cram K.B., Hutchinson R.G. i wsp. Arterosclerosis Risk in Communities Study Investigators Relation of Carotic artery wall thickness in diabetes mellitus fasting glucose, and insulin, body size, physical activity. Stroke 1994; 25: Czyżyk A., Muszyński J., Krolewski A.S. Badania zapadalności na cukrzycę w populacji warszawskiej. Pol. Tyg. Lek. 1977; 32: Thompson T.J., Fischer M., Hettield P.I. Diabetic and IDDM patients in Japan in contrast to Allegheny County Pennsylvania, USA. Diabetes Epidemiology Research International (DERI) US-Japan Mortality Group Diabetologia 1995; 2 (38): Handbook of diabetes Williams G., Pickup J. red. Wyd Marcell D., Spotti D., Conti F. Survival of diabetic patients with peritoneal dialysis or hemodialysis. Perit. Dia. Int. 1996; (supl. 1) 283, 127 (2). Diabetes Epidemiology Research International Mortality Study Group. Major cross-country differences in risk of dying for people with IDDM. Diabetes Care 1991; 14: Mroszczyk M. Przyczyny zgonów chorych na cukrzycę na terenie miasta Łodzi w latatch Rozprawa doktorska. Akademia Medyczna w Łodzi Podar T., Solntsev A., Reunanen A. i wsp. Mortality in patients with childchood set type 1 diabetes in Finland, Estonia and Lithuania follow up of nationwide cohort. Diabetes Care 2000; 23 (3): Sakamoto N., Hotta N., Toyoda T. i wsp. The causes of death in Japanese diabetics based on survey results among diabetics during Report of Committee on Cause of Death in Diabetes Mellitus. J. Japan Diab. Soc. 1994; 37: Jick S.S., Stender M., Myers M.V. Frequency of Liver Disease in Type 2 Diabetic Patients Treated With Oral Antidiabetic Agents. Diabetes Care 1999; 22:
10 70
Cukrzyca typu 2 Novo Nordisk Pharma Sp. z o.o.
Cukrzyca typu 2 Cukrzyca typu 2 Jeśli otrzymałeś tę ulotkę, prawdopodobnie zmagasz się z problemem cukrzycy. Musisz więc odpowiedzieć sobie na pytania: czy wiesz, jak żyć z cukrzycą? Jak postępować w wyjątkowych
Bardziej szczegółowoPrzegląd randomizowanych, kontrolowanych badań klinicznych w grupie osób w wieku podeszłym
167 GERIATRIA 2011; 5: 167172 Akademia Medycyny GERIATRIA OPARTA NA FAKTACH/EVIDENCEBASED GERIATRICS Otrzymano/Submitted: 15.06.2011 Zaakceptowano/Accepted: 26.2011 Przegląd randomizowanych, kontrolowanych
Bardziej szczegółowoAnalysis of infectious complications inf children with acute lymphoblastic leukemia treated in Voivodship Children's Hospital in Olsztyn
Analiza powikłań infekcyjnych u dzieci z ostrą białaczką limfoblastyczną leczonych w Wojewódzkim Specjalistycznym Szpitalu Dziecięcym w Olsztynie Analysis of infectious complications inf children with
Bardziej szczegółowoOrganizacje pozarządowe w diabetologii: realne problemy pacjentów. problem z postrzeganiem cukrzycy typu 2 POLSKIE STOWARZYSZENIE DIABETYKÓW
POLSKIE STOWARZYSZENIE DIABETYKÓW Organizacje pozarządowe w diabetologii: realne problemy pacjentów problem z postrzeganiem cukrzycy typu 2 Małgorzata Marszałek POSTRZEGANIE CUKRZYCY TYPU 2 Łagodniejszy,
Bardziej szczegółowoEpidemia niewydolności serca Czy jesteśmy skazani na porażkę?
Epidemia niewydolności serca Czy jesteśmy skazani na porażkę? Piotr Ponikowski Klinika Chorób Serca Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu Ośrodek Chorób Serca Szpitala Wojskowego we Wrocławiu Niewydolność
Bardziej szczegółowoinwalidztwo rodzaj pracy
Zdrowie jest najważniejsze Wykłady wraz z konsultacjami medycznymi realizowane przez Stowarzyszenia na rzecz rozwoju wsi Bogufałów Źródło Baryczy w ramach wspierania realizacji zadania publicznego przez
Bardziej szczegółowoLek. Ewelina Anna Dziedzic. Wpływ niedoboru witaminy D3 na stopień zaawansowania miażdżycy tętnic wieńcowych.
Lek. Ewelina Anna Dziedzic Wpływ niedoboru witaminy D3 na stopień zaawansowania miażdżycy tętnic wieńcowych. Rozprawa na stopień naukowy doktora nauk medycznych Promotor: Prof. dr hab. n. med. Marek Dąbrowski
Bardziej szczegółowoANALIZA PRZYCZYN UMIERALNOŚCI MIESZKAŃCÓW POWIATU OLECKIEGO. 1. Długość życia i umieralność mieszkańców powiatu oleckiego
ANALIZA PRZYCZYN UMIERALNOŚCI MIESZKAŃCÓW POWIATU OLECKIEGO 1. Długość życia i umieralność mieszkańców powiatu oleckiego Analiza opracowana na podstawie publikacji GUS, Departamentu Badań Demograficznych
Bardziej szczegółowoNowe terapie w cukrzycy typu 2. Janusz Gumprecht
Nowe terapie w cukrzycy typu 2 Janusz Gumprecht Dziś już nic nie jest takie jak było kiedyś 425 000 000 Ilość chorych na cukrzycę w roku 2017 629 000 000 Ilość chorych na cukrzycę w roku 2045 International
Bardziej szczegółowoZróżnicowanie umieralności spowodowanej chorobami układu krążenia w Polsce w 2007 roku.
Zróżnicowanie umieralności spowodowanej chorobami układu krążenia w Polsce w 2007 roku. Objaśnienia. Materiałem badawczym były informacje zawarte w kartach zgonów, które przeniesione zostały na komputerowy
Bardziej szczegółowoEtiologia, przebieg kliniczny i leczenie udarów mózgu w województwie śląskim w latach
lek. Anna Starostka-Tatar Etiologia, przebieg kliniczny i leczenie udarów mózgu w województwie śląskim w latach 2009-2015 Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych Promotor: dr hab. n. med. Beata Labuz-Roszak
Bardziej szczegółowoLeczenie przeciwpłytkowe w niewydolności nerek (PCHN) Dr hab. Dorota Zyśko, prof. nadzw Łódź 2014
Leczenie przeciwpłytkowe w niewydolności nerek (PCHN) Dr hab. Dorota Zyśko, prof. nadzw Łódź 2014 Leki przeciwpłytkowe (ASA, clopidogrel) Leki przeciwzakrzepowe (heparyna, warfin, acenocumarol) Leki trombolityczne
Bardziej szczegółowoZmiana celu leczenia cukrzycy
Zmiana celu leczenia cukrzycy Edward Franek Klinika Chorób Wewnętrznych, Endokrynologii i Diabetologii CSK MSWiA Zakład Kliniczno-Badawczy Epigenetyki Człowieka IMDiK PAN, Warszawa IDF Diabetes Atlas 2015
Bardziej szczegółowoCharakterystyka kliniczna chorych na raka jelita grubego
Lek. Łukasz Głogowski Charakterystyka kliniczna chorych na raka jelita grubego Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych Opiekun naukowy: Dr hab. n. med. Ewa Nowakowska-Zajdel Zakład Profilaktyki Chorób
Bardziej szczegółowoZnaczenie wczesnego wykrywania cukrzycy oraz właściwej kontroli jej przebiegu. Krzysztof Strojek Śląskie Centrum Chorób Serca Zabrze
Znaczenie wczesnego wykrywania cukrzycy oraz właściwej kontroli jej przebiegu Krzysztof Strojek Śląskie Centrum Chorób Serca Zabrze Czynniki ryzyka rozwoju i powikłania cukrzycy Nadwaga i otyłość Retinopatia
Bardziej szczegółowoAKADEMIA SKUTECZNEJ SAMOKONTROLI W CUKRZYCY. Powikłania cukrzycy Retinopatia
AKADEMIA SKUTECZNEJ SAMOKONTROLI W CUKRZYCY Powikłania cukrzycy Retinopatia PRZEWLEKŁE POWIKŁANIA CUKRZYCY Cukrzyca najczęściej z powodu wieloletniego przebiegu może prowadzić do powstania tak zwanych
Bardziej szczegółowoOryginalne pełnotekstowe prace naukowe
Oryginalne pełnotekstowe prace naukowe 2012 1. Bandurska-Stankiewicz E., Matuszewski W., Wiatr-Bykowska D., Kuglarz E., Olszewska M., Rutkowska J. Algorytm przejścia u chorych na cukrzycą typu 2 leczonych
Bardziej szczegółowoOstre zespoły wieńcowe u kobiet od rozpoznania do odległych wyników leczenia
Ostre zespoły wieńcowe u kobiet od rozpoznania do odległych wyników leczenia Janina Stępińska Klinika Intensywnej Terapii Kardiologicznej Instytut Kardiologii, Warszawa o Abott Potencjalny konflikt interesów
Bardziej szczegółowoZachorowalność i umieralność u chorych na przewlekłą białaczkę limfocytową w Polsce w latach
PRACA POGLĄDOWA Hematologia 2016, tom 7, nr 2, 108 116 DOI: 10.5603/Hem.2016.0013 Copyright 2016 Via Medica ISSN 2081 0768 Zachorowalność i umieralność u chorych na przewlekłą białaczkę limfocytową w Polsce
Bardziej szczegółowoDorobek Naukowy, Joanna Rutkowska
Oryginalne pełnotekstowe prace naukowe 2012 1. Bandurska-Stankiewicz E., Matuszewski W., Wiatr-Bykowska D., Kuglarz E., Olszewska M., Rutkowska J. Algorytm przejścia u chorych na cukrzycą typu 2 leczonych
Bardziej szczegółowoPierwsi pacjenci z cukrzycą leczeni powtarzanymi dializami
KONFERENCJA PRASOWA WARSZAWA 04.03.2010 LECZENIE NERKOZASTĘPCZE Prof. Bolesław Rutkowski Katedra i Klinika Nefrologii, Transplantologii i Chorób Wewnętrznych Gdański Uniwersytet Medyczny 1 Pierwsi pacjenci
Bardziej szczegółowoOcena ryzyka sercowo naczyniowego w praktyce Katedra i Zakład Lekarza Rodzinnego Collegium Medicum w Bydgoszczy UMK w Toruniu
Ocena ryzyka sercowo naczyniowego w praktyce Katedra i Zakład Lekarza Rodzinnego Collegium Medicum w Bydgoszczy UMK w Toruniu 2018-03-15 Czym jest ryzyko sercowo naczyniowe? Ryzyko sercowo-naczyniowe to
Bardziej szczegółowoKoszty pośrednie cukrzycy w Polsce
PRACA ORYGINALNA ISSN 1640 8497 Paweł Kawalec 1, Andrzej Pilc² 1 Instytut Zdrowia Publicznego, Uniwersytet Jagielloński, Collegium Medicum w Krakowie ²Instytut Zdrowia Publicznego, Uniwersytet Jagielloński,
Bardziej szczegółowoZdrowotne i społeczne problemy wieku starszego - sprzężenia zwrotne
Zdrowotne i społeczne problemy wieku starszego - sprzężenia zwrotne Piotr Pruszczyk, Klinika Chorób Wewnętrznych i Kardiologii z Centrum Diagnostyki i Leczenia Żylnej Choroby Zakrzepowo Zatorowej Szpital
Bardziej szczegółowoANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI,58 SECTIO D 2005
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI,58 SECTIO D 2005 Studenckie Koło Naukowe przy Zakładzie Podstawowej Opieki Zdrowotnej i Katedrze Medycyny Rodzinnej Akademii
Bardziej szczegółowoDavid Levy. P raktyczna OPIEKA DIABETOLOGICZNA
David Levy P raktyczna OPIEKA DIABETOLOGICZNA David Levy m d P raktyczna OPIEKA DIABETOLOGICZNA Redakcja naukowa tłumaczenia prof. dr hab. n. med. W ALDEM AR KARNAFEL Z języka angielskiego tłumaczyła dr
Bardziej szczegółowoWYNIKI. typu 2 są. Wpływ linagliptyny na ryzyko sercowo-naczyniowe i czynność nerek u pacjentów z cukrzycą typu 2 z ryzykiem
Wpływ linagliptyny na ryzyko sercowo-naczyniowe i czynność nerek u pacjentów z cukrzycą typu 2 z ryzykiem sercowo-naczyniowym (badanie CARMELINA, 1218.22) Osoby z cukrzycą typu 2 są narażone na 2 do 4-krotnie
Bardziej szczegółowoNiedożywienie i otyłość a choroby nerek
Niedożywienie i otyłość a choroby nerek Magdalena Durlik Klinika Medycyny Transplantacyjnej, Nefrologii i Chorób Wewnętrznych Warszawski Uniwersytet Medyczny Częstość przewlekłej choroby nerek na świecie
Bardziej szczegółowoOcena wyrównania metabolicznego chorych na cukrzycę typu 2 przyjeżdżających na leczenie uzdrowiskowe do Wysowej-Zdroju w świetle kryteriów EDPG i ADA
Janina Kokoszka-Paszkot 1, Władysław Grzeszczak 2, Mariusz Paszkot 1, Tomasz Franczak 3 PRACA ORYGINALNA 1 Uzdrowisko Wysowa SA w Wysowej-Zdroju, 2 Katedra i Klinika Chorób Wewnętrznych, Diabetologii i
Bardziej szczegółowoUrząd Miasta Bielsko-Biała - um.bielsko.pl Wygenerowano: /14:10: listopada - Światowym Dniem Walki z Cukrzycą
14 listopada - Światowym Dniem Walki z Cukrzycą Cukrzyca jest chorobą, która staje się obecnie jednym z najważniejszych problemów dotyczących zdrowia publicznego. Jest to przewlekły i postępujący proces
Bardziej szczegółowoWarszawa, r.
Klinika Chorób Wewnętrznych i Diabetologii Warszawski Uniwersytet Medyczny SP CSK ul. Banacha 1a, 02-097 Warszawa Tel. 599 25 83; fax: 599 25 82 Kierownik: dr hab. n. med. Leszek Czupryniak Warszawa, 24.08.2016r.
Bardziej szczegółowoZAPOBIEGANIE I ZWALCZANIE PRZEWLEKŁYCH POWIKŁAŃ CUKRZYCY ORAZ POPRAWA JAKOŚCI LECZENIA CHORYCH
ZAPOBIEGANIE I ZWALCZANIE PRZEWLEKŁYCH POWIKŁAŃ CUKRZYCY ORAZ POPRAWA JAKOŚCI LECZENIA CHORYCH Sławomir Pynka PORADNIA DIABETOLOGICZNA I METABOLICZNA SPWSZ w SZCZECINIE Cukrzyca : Światowa Epidemia 1995
Bardziej szczegółowoEPIDEMIOLOGIA. Mierniki epidemiologiczne. Mierniki epidemiologiczne. Mierniki epidemiologiczne. Mierniki epidemiologiczne
EPIDEMIOLOGIA NOWOTWORÓW ZŁOŚLIWYCH EPIDEMIOLOGIA prof. dr hab. med. Jan Kornafel Katedra Onkologii i Klinika Onkologii Ginekologicznej AM we Wrocławiu Mierniki epidemiologiczne Mierniki epidemiologiczne
Bardziej szczegółowoANALIZA PROFILU METABOLICZNEGO PACJENTÓW Z PRZEWLEKŁĄ NIEWYDOLNOŚCIĄ SERCA I WSPÓŁISTNIEJĄCYM MIGOTANIEM PRZEDSIONKÓW
ANALIZA PROFILU METABOLICZNEGO PACJENTÓW Z PRZEWLEKŁĄ NIEWYDOLNOŚCIĄ SERCA I WSPÓŁISTNIEJĄCYM MIGOTANIEM PRZEDSIONKÓW Rozprawa doktorska Autor: lek. Marcin Wełnicki Promotor: prof. dr hab. n. med Artur
Bardziej szczegółowoSkale i wskaźniki jakości leczenia w OIT
Skale i wskaźniki jakości leczenia w OIT Katarzyna Rutkowska Szpital Kliniczny Nr 1 w Zabrzu Wyniki leczenia (clinical outcome) śmiertelność (survival) sprawność funkcjonowania (functional outcome) jakość
Bardziej szczegółowoAmy Ferris, Annie Price i Keith Harding Pressure ulcers in patients receiving palliative care: A systematic review Palliative Medicine 2019 Apr 24
Amy Ferris, Annie Price i Keith Harding Pressure ulcers in patients receiving palliative care: A systematic review Palliative Medicine 2019 Apr 24 Cel - przegląd ma na celu określenie częstości występowania
Bardziej szczegółowoNadciśnienie tętnicze u chorych z cukrzycą - groźny duet. prof. Włodzimierz J. Musiał
Nadciśnienie tętnicze u chorych z cukrzycą - groźny duet. prof. Włodzimierz J. Musiał Plan wykładu Epidemiologia Jaki wpływ ma współwystępowanie nadciśnienia u chorych z cukrzycą Do jakich wartości obniżać
Bardziej szczegółowoWpływ zanieczyszczeń powietrza na zdrowie, najnowsze wyniki badań
Wpływ zanieczyszczeń powietrza na zdrowie, najnowsze wyniki badań Łukasz Adamkiewicz Health and Environment Alliance (HEAL) 10 Marca 2014, Kraków HEAL reprezentuje interesy Ponad 65 organizacji członkowskich
Bardziej szczegółowoCele leczenia cukrzycy typu 2 w świetle światowych wytycznych. Możliwości ich osiągnięcia w praktyce klinicznej
ISSN 1640 8497 Jacek Sieradzki Katedra i Klinika Chorób Metabolicznych Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie Cele leczenia cukrzycy typu 2 w świetle światowych wytycznych. Możliwości ich osiągnięcia
Bardziej szczegółowoAKADEMIA SKUTECZNEJ SAMOKONTROLI W CUKRZYCY. Cukrzyca co powinniśmy wiedzieć
AKADEMIA SKUTECZNEJ SAMOKONTROLI W CUKRZYCY Cukrzyca co powinniśmy wiedzieć Cukrzyca jest chorobą metaboliczną, której głównym objawem jest podwyższone stężenie glukozy we krwi (hiperglikemia). Stan taki
Bardziej szczegółowoChoroby wewnętrzne - diabetologia Kod przedmiotu
Choroby wewnętrzne - diabetologia - opis przedmiotu Informacje ogólne Nazwa przedmiotu Choroby wewnętrzne - diabetologia Kod przedmiotu 12.0-WL-Lek-ChW-D Wydział Wydział Lekarski i Nauk o Zdrowiu Kierunek
Bardziej szczegółowoCUKRZYCA JAKO PRZYCZYNA HOSPITALIZACJI W POLSCE W LATACH 1980-1999
PRZEGL EPIDEMIOL 22;56:633-45 Hanna Roszkowska 1, Paweł Goryński 1, Mirosław J. Wysocki 2 CUKRZYCA JAKO PRZYCZYNA HOSPITALIZACJI W POLSCE W LATACH 198-1999 1 Zakład Statystyki Medycznej Państwowego Zakładu
Bardziej szczegółowoPrzestrzeganie zaleceń lekarskich (compliance) u chorych na cukrzycę leczonych w opiece ambulatoryjnej
PRACA ORYGINALNA ISSN 2084 4441 Maciej Molsa 1, Marek Tłuczykont 2, Anna Markowicz 3, Krzysztof Strojek 4 1 PSZOZ Wojewódzkie Centrum Medyczne w Opolu 2 SPZOZ Zespół Szpitali Miejskich w Chorzowie 3 Oddział
Bardziej szczegółowoPRACA ORYGINALNA ISSN
PRACA ORYGINALNA ISSN 1640 8497 Jacek Sieradzki 1, Maciej Nazar 2 1 Katedra i Klinika Chorób Metabolicznych Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego 2 Novo Nordisk Pharma Intensyfikacja leczenia
Bardziej szczegółowoMariusz Dąbrowski Uniwersytet Rzeszowski Poradnia Diabetologiczna NZOZ βeta-med Rzeszów
Mariusz Dąbrowski Uniwersytet Rzeszowski Poradnia Diabetologiczna NZOZ βeta-med Rzeszów TYTUŁEM WSTĘPU czyli parę słów o demografii i dlaczego wiek podeszły oznacza liczne wyzwania? GUS Rocznik Demograficzny
Bardziej szczegółowoRak płuca wyzwania. Witold Zatoński Centrum Onkologii Instytut im. Marii Skłodowskiej-Curie w Warszawie
Rak płuca wyzwania Witold Zatoński Centrum Onkologii Instytut im. Marii Skłodowskiej-Curie w Warszawie Innowacje w leczeniu RAKA PŁUC ocena dostępności w Polsce Warszawa, 1 marca 14 Nowotwory główna przyczyna
Bardziej szczegółowoEpidemiologia cukrzycy
PRACA POGLĄDOWA ISSN 1640 8497 Andrzej Nowakowski Klinika Endokrynologii Akademii Medycznej w Lublinie Epidemiologia cukrzycy Epidemiology of diabetes Wiek XX, który właśnie się skończył, przyniósł niezwykły
Bardziej szczegółowoANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 412 SECTIO D 2005
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 412 SECTIO D 2005 Zakład Pielęgniarstwa Internistycznego z Pracownią Pielęgniarstwa Onkologicznego WPiNoZ Akademii Medycznej
Bardziej szczegółowoANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 7 SECTIO D 2005
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 7 SECTIO D 5 1 Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Białej Podlaskiej Instytut Pielęgniarstwa Higher State Vocational School
Bardziej szczegółowoLosy pacjentów po wypisie z OIT Piotr Knapik
Losy pacjentów po wypisie z OIT Piotr Knapik Oddział Kliniczny Kardioanestezji i Intensywnej Terapii Śląskie Centrum Chorób Serca w Zabrzu Jaki sens ma to co robimy? Warto wiedzieć co się dzieje z naszymi
Bardziej szczegółowoRECENZJA rozprawy na stopień doktora nauk medycznych lek. Jacka Wacławskiego. Przesłana do recenzji rozprawa na stopień doktora nauk medycznych
Prof. dr hab. n. med. Marianna Janion Kielce, 23. 11. 2015 r. II Klinika Kardiologii Świętokrzyskie Centrum Kardiologii WSzZ w Kielcach Wydział Lekarski i Nauk o Zdrowiu Uniwersytet Jana Kochanowskiego
Bardziej szczegółowoZespół Metaboliczny w praktyce chirurga naczyniowego
Zespół Metaboliczny w praktyce chirurga naczyniowego Wacław Karakuła Katedra i Klinika Chirurgii Naczyń i Angiologii U.M. w Lublinie Kierownik Kliniki prof. Tomasz Zubilewicz Lublin, 27.02.2016 Zespół
Bardziej szczegółowoCHOROBY WEWNĘTRZNE CHOROBY UKŁADU MOCZOWEGO
CHOROBY WEWNĘTRZNE CHOROBY UKŁADU MOCZOWEGO Dariusz Moczulski Klinika Chorób Wewnętrznych i Nefrodiabetologii Uniwersytecki Szpital Kliniczny im. WAM ul. Żeromskiego 113, Łódź Cukrzycowa choroba nerek
Bardziej szczegółowoCHIRURGICZNE LECZENIE ZWĘŻEŃ TĘTNIC SZYJNYCH
CHIRURGICZNE LECZENIE ZWĘŻEŃ TĘTNIC SZYJNYCH KATEDRA I KLINIKA CHIRURGII NACZYŃ I ANGIOLOGII AKADEMII MEDYCZNEJ W LUBLINIE Kierownik: Dr hab.n. med. Jacek Wroński UDROŻNIENIE T. SZYJNEJ WEWNĘTRZNEJ WSKAZANIA
Bardziej szczegółowoMateriały edukacyjne. Diagnostyka i leczenie nadciśnienia tętniczego
Materiały edukacyjne Diagnostyka i leczenie nadciśnienia tętniczego Klasyfikacja ciśnienia tętniczego (mmhg) (wg. ESH/ESC )
Bardziej szczegółowoProgramy profilaktyczne w diabetologii ocena dostępności i funkcjonowania w Polsce. Obecna realizacja wykrywania cukrzycy typu 2 w naszym kraju
Programy profilaktyczne w diabetologii ocena dostępności i funkcjonowania w Polsce. Obecna realizacja wykrywania cukrzycy typu 2 w naszym kraju Jacek Sieradzki Uniwersytet Jagiellooski w Krakowie Seminarium
Bardziej szczegółowoCzy mogą być niebezpieczne?
Diety wysokobiałkowe w odchudzaniu Czy mogą być niebezpieczne? Lucyna Kozłowska Katedra Dietetyki SGGW Diety wysokobiałkowe a ryzyko zgonu Badane osoby: Szwecja, 49 261 kobiet w wieku 30 49 lat (1992 i
Bardziej szczegółowoANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LVIII, SUPPL. XIII, 232 SECTIO D 2003
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LVIII, SUPPL. XIII, 232 SECTIO D 2003 *Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Białej Podlaskiej Instytut Pedagogiki i Pielęgniarstwa 21-500
Bardziej szczegółowoWOJEWÓDZKI PLAN ZDROWOTNY NA ROK 2005 dla województwa łódzkiego
Zarząd Województwa Łódzkiego Departament Polityki Zdrowotnej WOJEWÓDZKI PLAN ZDROWOTNY NA ROK 2005 dla województwa łódzkiego CZĘŚĆ I CHARAKTERYSTYKA WOJEWÓDZTWA ŁÓDZKIEGO. 1. Diagnoza stanu zdrowia mieszkańców
Bardziej szczegółowoAKADEMIA SKUTECZNEJ SAMOKONTROLI W CUKRZYCY. Cukrzyca, a nadciśnienie tętnicze
AKADEMIA SKUTECZNEJ SAMOKONTROLI W CUKRZYCY Cukrzyca, a nadciśnienie tętnicze CZYM JEST NADCIŚNIENIE TĘTNICZE Nadciśnienie tętnicze jest chorobą układu krążenia, która charakteryzuje się stale lub okresowo
Bardziej szczegółowoCukrzyca a kamica żółciowa
PRACA ORYGINALNA ISSN 1640 8497 Paweł Kotarski, Agnieszka B. Niebisz, Janusz Krzymień Katedra i Klinika Gastroenterologii i Chorób Przemiany Materii Uniwersytetu Medycznego w Warszawie Cukrzyca a kamica
Bardziej szczegółowoCzy Polakom grozi niealkoholowe stłuszczenie wątroby? NAFL (non-alkoholic fatty liver ) Czy można ten fakt lekceważyć?
Czy Polakom grozi niealkoholowe stłuszczenie wątroby? NAFL (non-alkoholic fatty liver ) Czy można ten fakt lekceważyć? Beata Cywińska-Durczak SAPL.PCH.18.10.1754 NAFLD (non-alkoholic fatty liver disease)
Bardziej szczegółowoKinga Janik-Koncewicz
Kinga Janik-Koncewicz miażdżyca choroby układu krążenia cukrzyca typu 2 nadciśnienie choroby układu kostnego nowotwory Światowa Organizacja Zdrowia szacuje, że około 7-41% nowotworów jest spowodowanych
Bardziej szczegółowoMigotanie przedsionków czynniki ograniczające dostępności do współczesnej terapii
Migotanie przedsionków czynniki ograniczające dostępności do współczesnej terapii Piotr Pruszczyk, Klinika Chorób Wewnętrznych i Kardiologii Warszawski Uniwersytet Medyczny Centrum Diagnostyki i Leczenia
Bardziej szczegółowoOcena ryzyka operacyjnego. Piotr Czempik Oddział Kliniczny Kardioanestezji i Intensywnej Terapii SUM
Ocena ryzyka operacyjnego Piotr Czempik Oddział Kliniczny Kardioanestezji i Intensywnej Terapii SUM Ryzyko związane z zabiegiem operacyjnym Typ operacji (np. kardiochirurgiczne/niekardiochirurgiczne)
Bardziej szczegółowoŻylna choroba zakrzepowo-zatorowa Niedoceniany problem?
Żylna choroba zakrzepowo-zatorowa Niedoceniany problem? Żylna Choroba Zakrzepowo-Zatorowa (ŻChZZ) stanowi ważny ny, interdyscyplinarny problem współczesnej medycyny Zakrzepica żył głębokich (ZŻG) (Deep
Bardziej szczegółowoAneks III Zmiany w charakterystyce produktu leczniczego oraz w ulotce dla pacjenta
Aneks III Zmiany w charakterystyce produktu leczniczego oraz w ulotce dla pacjenta Uwaga: Niniejsze zmiany do streszczenia charakterystyki produktu leczniczego i ulotki dla pacjenta są wersją obowiązującą
Bardziej szczegółowoZałożenia i plan badania ADVANCE: ocena preparatów Preterax i Diaprel MR w badaniu z udziałem grupy kontrolnej działanie w cukrzycy i chorobach naczyń
PRACA ORYGINALNA ISSN 1640 8497 Grupa nadzorująca badanie ADVANCE Założenia i plan badania ADVANCE: ocena preparatów Preterax i Diaprel MR w badaniu z udziałem grupy kontrolnej działanie w cukrzycy i chorobach
Bardziej szczegółowoMgr Paulina Jóźwiak Katedra Profilaktyki Zdrowotnej Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu
Mgr Paulina Jóźwiak Katedra Profilaktyki Zdrowotnej Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu PROMOCJA ZDROWIA POWSTAŁA W WYNIKU EKONOMICZNYCH KALKULACJI ZMNIEJSZA KOSZTY MEDYCYNY NAPRAWCZEJ
Bardziej szczegółowoCukrzyca jako wyzwanie zdrowia publicznego koszty źle leczonej cukrzycy. Jerzy Gryglewicz Warszawa 17 maja 2017 r.
Cukrzyca jako wyzwanie zdrowia publicznego koszty źle leczonej cukrzycy Jerzy Gryglewicz Warszawa 17 maja 2017 r. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 27 lutego 2018 r. w sprawie priorytetów zdrowotnych
Bardziej szczegółowoProf. Józef Drzewoski. Metformina- diabetologiczna miss piękności
Prof. Józef Drzewoski Metformina- diabetologiczna miss piękności Jak wiadomo na urodę składa się wiele czynników. W odniesieniu do leków decydują o tym dwie zasadnicze cechy: bezpieczeństwo i skuteczność.
Bardziej szczegółowoNarodowy Test Zdrowia Polaków
Raport z realizacji projektu specjalnego MedOnet.pl: Narodowy Test Zdrowia Polaków Autorzy: Bartosz Symonides 1 Jerzy Tyszkiewicz 1 Edyta Figurny-Puchalska 2 Zbigniew Gaciong 1 1 Katedra i Klinika Chorób
Bardziej szczegółowo[2ZSP/KII] Diabetologia
1. Ogólne informacje o module [2ZSP/KII] Diabetologia Nazwa modułu DIABETOLOGIA Kod modułu Nazwa jednostki prowadzącej moduł Nazwa kierunku studiów Forma studiów Profil kształcenia Semestr Status modułu
Bardziej szczegółowoEdukacja w cukrzycymiejsce i rola. pielęgniarek w Finlandii
Edukacja w cukrzycymiejsce i rola pielęgniarek w Finlandii Outi Himanen, pielęgniarka, pielęgniarka specjalistka, edukator, menadżer edukacji. Centrum Edukacji/Fińskie Stowarzyszenie Diabetologiczne Zawartość
Bardziej szczegółowoNOWOTWORY TRZUSTKI KLUCZOWE DANE, EPIDEMIOLOGIA. Dr n. med. Janusz Meder Prezes Polskiej Unii Onkologii 4 listopada 2014 r.
NOWOTWORY TRZUSTKI KLUCZOWE DANE, EPIDEMIOLOGIA Dr n. med. Janusz Meder Prezes Polskiej Unii Onkologii 4 listopada 2014 r. Najczęstsza postać raka trzustki Gruczolakorak przewodowy trzustki to najczęstsza
Bardziej szczegółowoOcena skuteczności preparatów miejscowo znieczulających skórę w redukcji bólu w trakcie pobierania krwi u dzieci badanie z randomizacją
234 Ocena skuteczności preparatów miejscowo znieczulających skórę w redukcji bólu w trakcie pobierania krwi u dzieci badanie z randomizacją The effectiveness of local anesthetics in the reduction of needle
Bardziej szczegółowoPRZEWODNIK DYDAKTYCZNY NA ROK AKADEMICKI 2011/2012 NAZWA JEDNOSTKI:
PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY NA ROK AKADEMICKI 2011/2012 NAZWA JEDNOSTKI: Katedra i Klinika Chorób Wewnętrznych i Diabetologii UM w Poznaniu 1. Adres jednostki: Adres: Szpital im. Fr. Raszei, ul. Mickiewicza
Bardziej szczegółowoCHOROBOWOŚĆ HOSPITALIZOWANA
CHOROBOWOŚĆ HOSPITALIZOWANA UWAGI WSTĘPNE Ogólnopolskie badanie chorobowości hospitalizowanej prowadzone jest na podstawie Programu Badań Statystycznych Statystyki Publicznej rozdział Zdrowie i ochrona
Bardziej szczegółowoStosowanie preparatu BioCardine900 u chorych. z chorobą wieńcową leczonych angioplastyką naczyń
Jan Z. Peruga, Stosowanie preparatu BioCardine900 u chorych z chorobą wieńcową leczonych angioplastyką naczyń wieńcowych II Katedra Kardiologii Klinika Kardiologii Uniwersytetu Medycznego w Łodzi 1 Jednym
Bardziej szczegółowoChoroby układu krążenia
Śląski Urząd Wojewódzki Wydział Nadzoru Nad Systemem Opieki Zdrowotnej Oddział Analiz i Statystyki Medycznej Zespół ds. Chorobowości Hospitalizowanej Choroby układu krążenia Katowice 2013 Śląski Urząd
Bardziej szczegółowoZwiększenie finansowania i potrzeby w ochronie zdrowia perspektywa PTK. Piotr Hoffman Prezes PTK
Zwiększenie finansowania i potrzeby w ochronie zdrowia perspektywa PTK Piotr Hoffman Prezes PTK Death by cause in 53 European countries (WHO data) M Nichols et al, European Heart Journal 2013; 34: 3028-34
Bardziej szczegółowo10 FAKTÓW NA TEMAT CUKRZYCY
10 FAKTÓW NA TEMAT CUKRZYCY FAKT 1. Około 347 mln ludzi na świecie choruje na cukrzycę. Istnieje rosnąca globalna epidemia cukrzycy, u której podłoża leży szybki przyrost przypadków nadwagi i otyłości
Bardziej szczegółowodystrybucji serotypów powodujących zakażenia inwazyjne w poszczególnych grupach wiekowych zapadalność na IChP w poszczególnych grupach wiekowych
Warszawa, 15.06.2015 Rekomendacje Pediatrycznego Zespołu Ekspertów ds. Programu Szczepień Ochronnych (PZEdsPSO) dotyczące realizacji szczepień obowiązkowych, skoniugowaną szczepionką przeciwko pneumokokom;
Bardziej szczegółowoRaport z rejestru REG-DIAB ocena wybranych aspektów leczenia chorych na cukrzycę typu 2 w warunkach codziennej praktyki lekarskiej w Polsce
Raport z rejestru REG-DIAB ocena wybranych aspektów leczenia chorych na cukrzycę typu 2 w warunkach codziennej praktyki lekarskiej w Polsce Badanie nr: GLIME_L_00670 przeprowadzenie i opracowanie wyników
Bardziej szczegółowoLeczenie dyslipidemii u dorosłych osób chorych na cukrzycę
ZALECENIA ISSN 1640 8497 Stanowisko American Diabetes Association Leczenie dyslipidemii u dorosłych osób chorych na cukrzycę Management of dyslipidemia in adults with diabetes Przedrukowano za zgodą z:
Bardziej szczegółowoMolekularne i komórkowe podstawy treningu zdrowotnego u ludzi chorych na cukrzycę
Molekularne i komórkowe podstawy treningu zdrowotnego u ludzi chorych na cukrzycę Cukrzyca grupa chorób metabolicznych charakteryzująca się hiperglikemią (podwyższonym poziomem cukru we krwi) wynikającą
Bardziej szczegółowoCo możemy zaoferować chorym z rozpoznanym migotaniem przedsionków? Możliwości terapii przeciwkrzepliwej.
Adam Sokal Śląskie Centrum Chorób Serca Zabrze Kardio-Med Silesia Co możemy zaoferować chorym z rozpoznanym migotaniem przedsionków? Możliwości terapii przeciwkrzepliwej. AF i udar U ok. 1 z 3 chorych
Bardziej szczegółowoSystemowe aspekty leczenia WZW typu C
Systemowe aspekty leczenia WZW typu C Dr n. med. Jakub Gierczyński, MBA Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego-PZH Instytut Zarządzania w Ochronie Zdrowia, Uczelnia Łazarskiego Warszawa, 06.06.2017 r. Systemowe
Bardziej szczegółowoOtyłość i cukrzyca typu 2 jako główne przyczyny hospitalizacji w polskich szpitalach w 2008 roku
132 Probl Hig Epidemiol 2011, 92(1): 132-136 Otyłość i cukrzyca typu 2 jako główne przyczyny hospitalizacji w polskich szpitalach w 2008 roku Obesity and type 2 diabetes as main causes of hospitalization
Bardziej szczegółowoBadanie ADVANCE-ON na tle innych badań follow-up komentarz do wyników
NOWOŚCI PRZEMYSŁU FARMACEUTYCZNEGO ISSN 2084 4441 Janusz Gumprecht 1, Maciej Małecki 2, Leszek Czupryniak 3, Krzysztof Strojek 4, Tomasz Klupa 2, Liliana Majkowska 5, Dorota Zozulińska-Ziółkiewicz 6, Małgorzata
Bardziej szczegółowoHARMONOGRAM ZAJĘĆ Z DIAGNOSTYKI LABORATORYJNEJ DLA III ROKU KIERUNKU LEKARSKIEGO 2015/2016:
HARMONOGRAM ZAJĘĆ Z DIAGNOSTYKI LABORATORYJNEJ DLA III ROKU KIERUNKU LEKARSKIEGO 2015/2016: Tematy wykładów: 1. Badania laboratoryjne w medycynie prewencyjnej. dr hab. Bogdan Solnica, prof. UJ 2. Diagnostyka
Bardziej szczegółowoSTRESZCZENIE Celem głównym Materiał i metody
STRESZCZENIE Choroby układu krążenia od lat pozostają jedną z głównych przyczyn śmierci w Europie. W licznych badaniach opisano czynniki ryzyka, które predysponują do rozwoju miażdżycy i wystąpienia choroby
Bardziej szczegółowoZDROWIE MIESZKAŃCÓW WOJEWÓDZTWA ŚLĄSKIEGO W LICZBACH
2014 ZDROWIE MIESZKAŃCÓW WOJEWÓDZTWA ŚLĄSKIEGO W LICZBACH Śląski Urząd Wojewódzki Wydział Nadzoru nad Systemem Opieki Zdrowotnej Oddział Analiz i Statystyki Medycznej Dyrektor: Ireneusz Ryszkiel Z-ca Dyrektora:
Bardziej szczegółowoGłówne przyczyny hospitalizacji ze szczególnym uwzględnieniem chorób układu krążenia. Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego Państwowy Zakład Higieny
Główne przyczyny hospitalizacji ze szczególnym uwzględnieniem chorób układu krążenia P. Goryński, M.J. Wysocki, Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego Państwowy Zakład Higieny Narodowy Instytut Zdrowia
Bardziej szczegółowoKamil Barański 1, Ewelina Szuba 2, Magdalena Olszanecka-Glinianowicz 3, Jerzy Chudek 1 STRESZCZENIE WPROWADZENIE
Czynniki socjodemograficzne wpływające na poziom wiedzy dotyczącej dróg szerzenia się zakażenia w kontaktach niezwiązanych z procedurami medycznymi wśród pacjentów z WZW typu C Kamil Barański 1, Ewelina
Bardziej szczegółowoEDUKACJA PACJENTA I JEGO RODZINY MAJĄCA NA CELU PODNIESIENIE ŚWIADOMOŚCI NA TEMAT CUKRZYCY, DOSTARCZENIE JAK NAJWIĘKSZEJ WIEDZY NA JEJ TEMAT.
EDUKACJA PACJENTA I JEGO RODZINY MAJĄCA NA CELU PODNIESIENIE ŚWIADOMOŚCI NA TEMAT CUKRZYCY, DOSTARCZENIE JAK NAJWIĘKSZEJ WIEDZY NA JEJ TEMAT. Prowadząca edukację: piel. Anna Otremba CELE: -Kształtowanie
Bardziej szczegółowoANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LIX, SUPPL. XIV, 32 SECTIO D 2004
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LIX, SUPPL. XIV, 32 SECTIO D 4 Studenckie Koło Naukowe przy Katedrze i Zakładzie Epidemiologii Akademii Medycznej im. Prof. Feliksa Skubiszewskiego
Bardziej szczegółowoMałgorzata Kołpak-Kowalczuk. Stacjonarna opieka zdrowotna w realizacji potrzeb zdrowotnych populacji województwa podlaskiego w latach
Małgorzata Kołpak-Kowalczuk Stacjonarna opieka zdrowotna w realizacji potrzeb zdrowotnych populacji województwa podlaskiego w latach 2007-2012 Streszczenie Poprawa zdrowia i związanej z nim jakości życia
Bardziej szczegółowoPROGRAM PREWENCJI I LECZENIA CUKRZYCY W POLSCE
MINISTER ZDROWIA PROGRAM PREWENCJI I LECZENIA CUKRZYCY W POLSCE Zadania do realizacji w 2009 roku: Wdrożenie i prowadzenie Rejestru Chorych na Cukrzycę (dorosłych), Wdrożenie i prowadzenie Rejestru Wieku
Bardziej szczegółowo