Przetworniki piezokwarcowe

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Przetworniki piezokwarcowe"

Transkrypt

1 Przetworniki piezokwarcowe 1. Zjawisko piezoelektryczne Zjawisko piezoelektryczne polega na powstawaniu ładunków elektrycznych na pewnych powierzchniach ograniczających niektóre rodzaje kryształów przy ich rozciąganiu lub ściskaniu wzdłuŝ określonych osi. Własności piezoelektryczne, odkryte w 1880 r. przez braci Curie, wykazują takie kryształy naturalne jak np. kwarc, SiO 2, turmalin jak i sztuczne np. tytanian baru BaTiO 3, winian sodowo-potasowy (sól Seignette a) NaKC 4 H 4 O 6 *4H 2 O. W budowie przetworników do pomiaru szybkozmiennych ciśnień najbardziej rozpowszechnił się kwarc ze względu na duŝa wytrzymałość, dobre własności izolacyjne oraz niezaleŝność charakterystyki piezoelektrycznej w stosunkowo szerokim zakresie temperatur. Kwarc krystalizuje w układzie heksagonalnym, przy czym elementarna komórka strukturalna jest pryzmat. Uproszczony schemat kryształu kwarcu przedstawiono na rys.1. W krysztale wyróŝnia się trzy osie główne pokazane na rys.1. Są to osie: 1. z - z - oś podłuŝna (optyczna) - równoległa do krawędzi granianiastosłupa, 2. x - x - oś elektryczna - prostopadła do osi podłuŝnej i przechodząca przez krawędzie sześciennego pryzmatu, 3. y - y - oś mechaniczna - prostopadła do płaszczyzny przechodzącej przez osie x-x i z-z. W krysztale istnieją jedna os z-z oraz trzy pary osi x-x i y-y przesunięte względem siebie o kąt Rys.1. Oznaczenie osi kryształu kwarcu 120 o. Wycięta z kryształu kwarcu płytka prostopadłościenna (rys.1), której krawędzie są odpowiednio równolegle do osi optycznej, elektrycznej oraz mechanicznej, poddana obciąŝeniu wzdłuŝ którejkolwiek osi prostopadłej do osi optycznej wykaŝe na płaszczyznach prostopadłych do kierunku obciąŝenia ładunki elektryczne. Przy działaniu obciąŝenia wzdłuŝ osi optycznej ładunki nie powstaną. Schematy odkształcenia kryształu przy jego obciąŝeniu przedstawiono na rys.3. Ładunki elektryczne powstają wiec tylko przy działaniu obciąŝenia w kierunkach osi x-x, tj. osi elektrycznej oraz osi y-y tj. osi mechanicznej kryształu. Zjawisko piezoelektryczne powstające przy działaniu siły skierowanej wzdłuŝ osi elektrycznej x-x nazywa się zjawiskiem piezoelektrycznym podłuŝnym (rys.2a). 1

2 Wartość ładunków powstających na powierzchniach prostopadłych do osi x-x pod wpływem działania siły skierowanej wzdłuŝ osi elektrycznej nie zaleŝy od wymiarów geometrycznych płytki: Px Q = k Ax = k Px Ax gdzie: Q - ładunek na powierzchni prostopadłej do osi elektrycznej, k - moduł piezoelektryczny np. dla kwarcu k=2.3*10-12 [As/N], P x - siła zgodna z kierunkiem osi elektrycznej, A x - powierzchnia płytki prostopadła do osi elektrycznej. Natomiast zjawisko piezoelektryczne powstające przy a) działaniu siły skierowanej wzdłuŝ osi mechanicznej y-y nazywa się zjawiskiem piezoelektrycznym P x poprzecznym (rys.2b) i korzysta się z tego zjawiska nieraz w celu zwiększenia czułości przetworników przez zwiększenie stosunku wymiarów a/b płytki, O 2 Si O 2 gdyŝ w tym przypadku ładunki powstające na płaszczyznach prostopadłych do osi elektrycznej zaleŝą od wymiarów płytki. Si O 2 Si P y b Q = - k Ax = - k P y Ay a gdzie: Q - ładunek na powierzchni prostopadłej do osi elektrycznej, k - moduł piezoelektryczny P y - siła zgodna z kierunkiem osi mechanicznej, A x - powierzchnia płytki prostopadła do osi elektrycznej. A y - powierzchnia płytki prostopadła do osi mechanicznej, a,b - wymiary geometryczne płytki. Tak, więc wartość ładunku w przypadku obu zjawisk zaleŝna jest od obciąŝenia, a w przypadku zjawiska poprzecznego dodatkowo takŝe od wymiarów geometrycznych płytki. Oczywiście w obu przypadkach wartość ładunku jest proporcjonalna do odkształcenia w granicach zaś odkształceń spręŝystych - do nacisku. 2. Zasady budowy przetworników piezoelektrycznych W budowie przetworników piezokwarcowych wykorzystuje się głównie podłuŝne zjawisko piezoelektryczne. Płytki kwarcowe wykonywane są w postaci walców, w których wysokość jest mniejsza od średnicy, przy czym osią walca jest oś x-x kryształu kwarcu. Przy wykorzystaniu zjawiska podłuŝnego, aby zwiększyć ładunek buduje się obecnie stosy płytek nakładanych jedna na drugą i połączonych ze sobą równolegle (rys.3). P y b) O 2 Si a Si O 2 P x Si O 2 P y Rys.2. Schemat odkształceń kryształu kwarcu przy jego obciąŝaniu wzdłuŝ róŝnych osi: a) podłuŝne zjawisko piezoelektryczne, b) poprzeczne zjawisko piezoelektryczne. b 2

3 Dzięki bardzo pomysłowemu łączeniu płaszczyzn płytek zsumowano wszystkie pojawiające się ładunki dodatnie i ujemne, co umoŝliwiło powiększenie czułości przetwornika. Pomiary w przestrzeniach o wysokich temperaturach mogą mimo chłodzenia przetwornika spowodować nagrzanie się kwarcu. Pociąga to za sobą zmiany w oporności własnej kwarcu oraz jego stałej piezoelektrycznej. ZaleŜność oporności właściwej kwarcu od temperatury przedstawiono na rys.4. Rys.3. Schemat łączenia stosu płytek kwarcowych w przetwornikach AVL [6] Oporność kwarcu w temperaturze 20 o C wynosi ok Ω/cm 3, natomiast przy wzroście temp. do 100 o C wynosi juŝ tylko Ω/cm 3. Przy podgrzaniu kwarcu do temperatury powyŝej 573 o C traci on swoje własności piezoelektryczne. Spadek stałej Rys.4. Zmiana oporności właściwej kwarcu w funkcji temperatury piezoelektrycznej wynosi 3 10 % przy temperaturze 200 o C. Z tych teŝ względów nie dopuszcza się do większego nagrzewania płytek kwarcowych, aby nie wprowadzać zmiany w charakterystykach przetworników. Jedna z najistotniejszych cech przetwornika, która w zasadzie decyduje o jego przydatności do pomiarów, jest liniowość wskazań w całym zakresie pomiarowym. Zjawisko piezoelektryczne jest w granicach odkształceń spręŝystych proporcjonalne do nacisku. Jeśli ta zaleŝność nie jest spełniona, w przewaŝającej liczbie przypadków jest to spowodowane przez mechaniczna stronę konstrukcji przetwornika bądź przez kanał pomiarowy. Nieliniowość przetwornika nie powinna przekraczać w całym zakresie pomiarowym ±1%. Przy szczególnie starannym wykonaniu i selekcji płytek moŝna ja zmniejszyć do ± 0,2%. W celu zapewnienia dobrej liniowości przetwornika wszystkie płaszczyzny styku zarówno płytek kwarcowych, jak i części metalowych musza być optycznie polerowane w celu uzyskania idealnie gładkich płaszczyzn. Chodzi tu o to, by nie pozostały Ŝadne nierówności na płaszczyznach przylegania, gdyŝ podczas obciąŝenia przetwornika w warunkach pracy powierzchnia styku ulegałaby powiększeniu (przez rozgniatanie nierówności), a to wywołałoby zwiększenie czułości przetwornika. 3

4 MontaŜ przetworników odbywa się w pomieszczeniach całkowicie pozbawionych kurzu, gdyŝ nawet najmniejsze zanieczyszczenia, które mogłyby się dostać pomiędzy przylegające płaszczyzny mogą spowodować wyraźne pogorszenie liniowości przetwornika. Ponadto w celu zapewnienia duŝej liniowości przetwornika elementy kwarcowe są podczas montaŝu poddane trwałemu obciąŝeniu ściskającemu, przez zastosowanie dwuczęściowej konstrukcji kadłuba i skręcenie obu części odpowiednio duŝym momentem. ObciąŜenie płytek kwarcu wywierane jest poprzez membranę zamykającą przetwornik od strony przestrzeni pomiarowej (czujniki ciśnień) lub przez masę sejsmiczna w przypadku akcelerometrów. Typowe konstrukcje przetworników kwarcowych przedstawiono na rysunkach 5 i 6. Na rys.5 zilustrowano budowę przetwornika do pomiarów ciśnienia gazu w silnikach spalinowych. Czujnik taki musi reagować na ciśnienie mniejsze, jak i większe od atmosferycznego, tak jak to jest w cylindrze silnika, dlatego płytki kwarcowe poddane są wstępnemu naciskowi za pomocą spręŝyny. Dwie płytki kwarcu 1 o przekroju kołowym są umieszczone miedzy stalowymi przekładkami 2 i znajdują się w cienkościennej spręŝystej tulei 3. Na zewnątrz tej tulei przepływa strumień wody przechodzący przez wlot i wylot 7; strumień ten ma chłodzić otoczenie płytek kwarcowych. Siła nacisku F jest przekazywana na tuleje za pomocą membrany 4, która jednocześnie nie przepuszcza gazu do środka przetwornika. Sygnał z czujnika jest odprowadzony przez przewód 5 prowadzony w izolatorze 6. Rys.6. Konstrukcja piezokwarcowego przetwornika do pomiaru przyśpieszeń Rys.5. Konstrukcja piezokwarcowego przetwornika do pomiaru ciśnień Na rys.6 pokazano przekrój typowego piezokwarcowego czujnika drgań. Jest to przetwornik elektromechaniczny, którego podstawę 6 mocuje się do drgającego elementu. Siły bezwładności masy 3 odkształcają element piezokwarcowy 4 i wskutek tego generują w nim napięcie proporcjonalne do przyspieszenia mierzonych drgań. SpręŜyna 2 jest potrzebna dla uzyskania wstępnego docisku elementu piezokwarcowego. Zakres pomiarowy takich czujników zawiera się w przedziale 2 Hz do 15 khz. Przykład nowoczesnego przetwornika ciśnień szybkozmiennych firmy KISTLER [2] typ 6061 wraz z jego danymi technicznymi pokazano na rys.7. 4

5 Zakres pomiarowy - [bar] Kalibrowane zakresy częściowe - [bar] [bar] Dopuszczalne przeciąŝenie - [bar] 250 Czułość - [pc/bar] 25 Częstotliwość drgań własnych - [khz] > 90 Liniowość, wszystkie zakresy - % FSO ± 0,8 Dopuszczalny zakres temperatur pracy bez chłodzenia - [ o C ] Zmiany czułości ( w zakresie o C) - [ % ] ±1 % ( w zakresie o C) - [ % ] ±3.5 % ( przy 200 ± 50 o C) - [ % ] 1 % Oporność izolacji przy 20 o C - [Ω] Pojemność - [ pf] 7 Masa - [ g ] 14 Średnica gwintu - [ mm] M10 * 1 Rys.7. Piezokwarcowy przetwornik ciśnienia KISTLER 6061 [2] Charakterystykę cechowania tego przetwornika oraz zaleŝność czułości od temperatury pokazano na rys.8. 5

6 Rys.8. Charakterystyka cechowania przetwornika KISTLER 6061 wraz zaleŝnością czułości od temperatury[2] 6

7 3. Czujnik piezokwarcowy w układzie pomiarowym Przetwornik piezokwarcowy, po umieszczeniu na powierzchniach jego płytek (prostopadłych do osi elektrycznej) metalowych elektrod, w obwodzie elektrycznym będzie zachowywał się jak kondensator o pojemności C ze zgromadzonym ładunkiem Q: ε ε o b c C = a gdzie: ε - względna przenikliwość dielektryczna kwarcu = 4,5, ε o - przenikliwość dielektryczna próŝni = 8,87*10-12 F/m 2. JeŜeli pod wpływem siły P x na powierzchniach płytki pojawi się ładunek Q to wywoła on róŝnice potencjałów: Q k Px U = = C C W rzeczywistości do pojemności C naleŝy dodać równolegle połączona pojemność układu pomiarowego C o (przewody pomiarowe, miernik) co daje: Q k Px U = = C +C C + C Czułość przetwornika definiowana jest jako: du S = = dp o k C + x C o Czułość przetwornika moŝna wiec zwiększyć zmniejszając pojemność C o. Przetwornik, traktowany jako kondensator naładowany do napięcia U ładunkiem Q, podłączony jest do wejścia wzmacniacza, który posiada pewna skończona wartość rezystancji wejściowej R z. Schemat zastępczy układu połączeń przetwornika przedstawiano na rys.9. o Rys. 9. Schemat zastępczy pracy układu przetwornika piezokwarcowego Ładunek elektryczny powstający na jego powierzchniach w chwili przyłoŝenia siły P zachowuje się tak długo, jak długo działa siła P x - pod warunkiem, Ŝe nie ma upływu. W rzeczywistości 7

8 jednak ulegnie rozładowaniu poprzez oporność R z. Napięcie na elektrodach przetwornika będzie malało zgodnie z zaleŝnością: U =U p e gdzie: U p - napięcie początkowe = Q/C z, T - stała czasowa = R z C z. WyraŜenie e -t/t moŝna zastąpić dwoma pierwszymi wyrazami szeregu potęgowego, w który moŝna je rozwinąć: t - t t e T 1-1- T Rz C z Uwzględniając powyŝszą zaleŝność otrzymamy: U t t = 1- = 1- U p Rz C z T Z pomiarowego punktu widzenia zaleŝy nam na tym, aby mierzyć wartość napięcia U p, które jest napięciem dokładnie odzwierciedlającym stan obciąŝenia (ciśnienie, przyspieszenie) przetwornika piezokwarcowego. Napięciem mierzonym jest jednak napięcie U. RóŜnica pomiędzy nimi mówi nam o błędzie wprowadzonym przez układ pomiarowy. Aby upływ był moŝliwie niewielki naleŝy dąŝyć do tego, aby stała czasowa układu była moŝliwie duŝa. Przyjmując dopuszczalne zmniejszenie potencjału w danym przedziale czasu określić moŝna niezbędne wartości R z. Przyjmijmy, Ŝe po czasie t = 60s upływ będzie wynosić 1 % (napięcie U spadnie do wartości 0,99U p ). Z równania (9) wynika, iŝ stała czasowa T = C z R z zapewniająca tak powolne rozładowanie kondensatora o pojemności C z musi wynosić T = 6000s, czyli niezbędna oporność wejściowa wzmacniacza przy pojemności C z =100pF zapewniająca tę stałą czasową: T 13 Rz = = 6 10 Ω C z Z powyŝszego wynika, iŝ wzmacniacz powinien charakteryzować się: małą pojemnością wejściowa (dla zapewniania duŝej czułości), duŝą rezystancja wejściowa (dla zapewnienia małego upływu ładunku. Konsekwencja tego jest to, iŝ przetwornika piezoelektrycznego nie moŝna bezpośrednio podłączyć do Ŝadnego przyrządu pomiarowego, który nie odznacza się określonymi powyŝej parametrami wejścia. Tak duŝe rezystancje wejściowe zapewniają specjalne układy elektroniczne zwane przedwzmacniaczami pracującymi w układzie pokazanym na rys.10. Zadaniem przedwzmacniacza jest przede wszystkim transformacja wysokiej impedancji wymaganej na jego wejściu z punktu widzenia skuteczności pomiaru do niskiej impedancji na wyjściu wymaganej dla t - T Rys.10. Schemat układu połączeń przetwornika piezokwarcowego z miernikiem prawidłowej współpracy z przyrządami pomiarowymi i analizującymi. W większości przypadków przedwzmacniacz umoŝliwia takŝe wzmocnienie sygnału mierzonego. 8

9 4. Wzmacniacze ładunku Wzmacniacze słuŝące do pomiaru sygnału z przetwornika piezoelektrycznego noszą nazwę wzmacniaczy ładunku. Zasada ich działania polega na pomiarze napięcia na wewnętrznym kondensatorze o znanej pojemności C z. Stosowane są dwie struktury wzmacniaczy ładunku (rys.11): z kondensatorom C z w obwodzie wejściowym, zwane wzmacniaczami elektrometrycznymi lub wzmacniaczami napięcia, z kondensatorom C z w obwodzie sprzęŝenia zwrotnego, zwane wzmacniaczami ładunku. a) b) Zerowanie Zerowanie R z C z I we I Cz W I Cw W Q C w C z R w U we U wy Q C w U we U wy Rys.11. Schematy blokowe wzmacniaczy ładunku: a) z kondensatorom pomiarowym na wejściu, b) z kondensatorom pomiarowym w obwodzie sprzęŝenia zwrotnego; ( Q - ładunek sygnału wejściowego, C w - pojemność wypadkowa (suma pojemności przetwornika, kabla łączącego przetwornik ze wzmacniaczem oraz pojemności wejściowej wzmacniacza), C z - pojemność kondensatora zakresu pomiarowego, R w - rezystancja wypadkowa wejściowa, R z - rezystancja determinująca stała czasowa układu). Działanie układu przedstawionego na rys.11.a. jest następujące: ładunek Q generowany przez przetwornik ładuje wybrany dla danego zakresu pomiarowego kondensator o pojemności C z = C 1...C n do napięcia wejściowego określonego równaniem: Q U = C z +Cw Na wyjściu wzmacniacza o wzmocnieniu K uzyskuje się napięcie: Q U wy = K C z +Cw Napięcie to, jak widać, zaleŝy od równieŝ od pojemności kabla łączącego przetwornik ze wzmacniaczem ładunku. Jest to pomiarowo bardzo niekorzystne, poniewaŝ wymaga kaŝdorazowego wzorcowania w komplecie z kablem uŝywanym podczas pomiarów, gdyŝ kaŝda zmiana jego pojemności powoduje pojawienie się na wyjściu wzmacniacza napięcia zakłócającego pomiar. Dolna częstotliwość graniczna sygnału mierzonego moŝna określić z zaleŝności na stała czasowa obwodu wejściowego wzmacniacza T w = R w (C w +C z ). 9

10 Bardzo dobrym wzmacniaczem ładunku jest układ przedstawiony na rys.11.b. Kondensatory zakresu pomiarowego o pojemnościach C z = C 1...C n znajdują się w pętli sprzęŝenia zwrotnego. Napięcie wyjściowe wzmacniacza obliczyć moŝna w następujący sposób: Q C z (U -U ) z we wy I cz = = t t a uwzględniając, Ŝe: wy K = - U U = - U we U we K otrzymujemy: U wy 1 I cz = -C z 1+ t K Analogicznie: Qw C w U we 1 U wy I cw = = = - C w t t K t Uwzględniając, Ŝe I we = I cz + I cw, przy pominięciu prądu wyjściowego wzmacniacza i przy załoŝeniu, Ŝe R otrzymuje się równanie: Q 1 1 U wy I we = I cz + I cw = = - 1+ C z + C w t K K t Stad moŝna wyznaczyć napięcie wyjściowe: Q U wy = C w K K Zwykle we wzmacniaczu scalonym monolitycznym bądź hybrydowym współczynnik wzmocnienia K>>10 6 i przy tym załoŝeniu wzór na napięcie wyjściowe moŝna uprościć do postaci: wy U - Q Cz Napięcie wyjściowe zaleŝy, więc tylko od pojemności C z określającej zakres pomiarowy, a nie zaleŝy od pojemności wypadkowej C w. Rezystory o wartościach R z = R 1...R n słuŝą do wybierania stałej czasowej układu determinującej wartość dolnej częstotliwości granicznej sygnału mierzonego. Ograniczenie wzmocnienia sygnału przy najmniejszych częstotliwościach powoduje zmniejszenie dryfu i zwiększenie stabilności wzmocnienia. Przyczynami dryfu wzmocnienia są napięcie niezrównowaŝenia i prąd wejściowy. Napięcie niezrównowaŝenia powoduje przepływ prądu przez kondensator C z w obwodzie sprzęŝenia zwrotnego i wskutek tego napięcie wejściowe zmienia się w przybliŝeniu liniowo w kierunku dodatnim lub ujemny, zaleŝnie od znaku napięcia niezrównowaŝenia. Np. przy napięciu niezrównowaŝenia 10mV i rezystancji Ω otrzymuje się prąd dryfu A, co przy pojemności C z = 100 pf, powoduje zmianę napięcia wejściowego o 0,01 mv/s. W omawianym przypadku po czasie 10 5 s napięcie dryfu na wyjściu będzie wynosiło 1V. Prąd wejściowy wzmacniacza ładunku płynie bezpośrednio do kondensatora do kondensatora C z w pętli sprzęŝenia zwrotnego. Powstałe wskutek tego napięcie na kondensatorze stanowi napięcie dryfu na wyjściu układu. Przy wartości tego prądu A napięcie dryfu 1 V (przy C z =100pF) uzyska się po czasie 10 3 s. Omawiany wzmacniacz ładunku dzięki sprzęŝeniu zwrotnemu charakteryzuje się bardzo małymi zniekształceniami nieliniowymi w szerokim zakresie częstotliwości. wy 10

PRZETWORNIKI PIEZOKWARCOWE

PRZETWORNIKI PIEZOKWARCOWE PRZETWORNIKI PIEZOKWARCOWE 1. Zjawisko piezoelektryczne Zjawisko piezoelektryczne polega na powstawaniu ładunków elektrycznych na pewnych powierzchniach ograniczających niektóre rodzaje kryształów przy

Bardziej szczegółowo

WIECZOROWE STUDIA NIESTACJONARNE LABORATORIUM UKŁADÓW ELEKTRONICZNYCH

WIECZOROWE STUDIA NIESTACJONARNE LABORATORIUM UKŁADÓW ELEKTRONICZNYCH POLITECHNIKA WARSZAWSKA Instytut Radioelektroniki Zakład Radiokomunikacji WIECZOROWE STUDIA NIESTACJONARNE Semestr III LABORATORIUM UKŁADÓW ELEKTRONICZNYCH Ćwiczenie Temat: Badanie wzmacniacza operacyjnego

Bardziej szczegółowo

BADANIE PROSTEGO ZJAWISKA PIEZOELEKTRYCZNEGO POMIAR NAPRĘśEŃ BADANIE ODWROTNEGO ZJAWISKA PIEZOELEKTRYCZNEGO METODĄ STATYCZNĄ. POMIAR MAŁYCH DEFORMACJI

BADANIE PROSTEGO ZJAWISKA PIEZOELEKTRYCZNEGO POMIAR NAPRĘśEŃ BADANIE ODWROTNEGO ZJAWISKA PIEZOELEKTRYCZNEGO METODĄ STATYCZNĄ. POMIAR MAŁYCH DEFORMACJI BADANIE PROSTEGO ZJAWISKA PIEZOELEKTRYCZNEGO POMIAR NAPRĘśEŃ BADANIE ODWROTNEGO ZJAWISKA PIEZOELEKTRYCZNEGO METODĄ STATYCZNĄ. POMIAR MAŁYCH DEFORMACJI Zagadnienia: - Pojęcie zjawiska piezoelektrycznego

Bardziej szczegółowo

Materiał do tematu: Piezoelektryczne czujniki ciśnienia. piezoelektryczny

Materiał do tematu: Piezoelektryczne czujniki ciśnienia. piezoelektryczny Materiał do tematu: Piezoelektryczne czujniki ciśnienia Efekt piezoelektryczny Cel zajęć: Celem zajęć jest zapoznanie się ze zjawiskiem piezoelektrycznym, zachodzącym w niektórych materiałach krystalicznych

Bardziej szczegółowo

Temat ćwiczenia. Pomiary drgań

Temat ćwiczenia. Pomiary drgań POLITECHNIKA ŚLĄSKA W YDZIAŁ TRANSPORTU Temat ćwiczenia Pomiary drgań 1. Cel ćwiczenia Celem ćwiczenia jest zapoznanie studentów z metodami pomiarów drgań urządzeń mechanicznych oraz zasadą działania przetwornika

Bardziej szczegółowo

ĆWICZENIE 15 BADANIE WZMACNIACZY MOCY MAŁEJ CZĘSTOTLIWOŚCI

ĆWICZENIE 15 BADANIE WZMACNIACZY MOCY MAŁEJ CZĘSTOTLIWOŚCI 1 ĆWICZENIE 15 BADANIE WZMACNIACZY MOCY MAŁEJ CZĘSTOTLIWOŚCI 15.1. CEL ĆWICZENIA Celem ćwiczenia jest poznanie podstawowych właściwości wzmacniaczy mocy małej częstotliwości oraz przyswojenie umiejętności

Bardziej szczegółowo

Ćwiczenie 2: pomiar charakterystyk i częstotliwości granicznych wzmacniacza napięcia REGIONALNE CENTRUM EDUKACJI ZAWODOWEJ W BIŁGORAJU

Ćwiczenie 2: pomiar charakterystyk i częstotliwości granicznych wzmacniacza napięcia REGIONALNE CENTRUM EDUKACJI ZAWODOWEJ W BIŁGORAJU REGIONALNE CENTRUM EDUKACJI ZAWODOWEJ W BIŁGORAJU R C E Z w B I Ł G O R A J U LABORATORIUM pomiarów elektronicznych UKŁADÓW ANALOGOWYCH Ćwiczenie 2: pomiar charakterystyk i częstotliwości granicznych wzmacniacza

Bardziej szczegółowo

Politechnika Poznańska Wydział Budowy Maszyn i Zarządzania Podstawy Automatyki laboratorium

Politechnika Poznańska Wydział Budowy Maszyn i Zarządzania Podstawy Automatyki laboratorium Cel ćwiczenia: Celem ćwiczenia jest uzyskanie wykresów charakterystyk skokowych członów róŝniczkujących mechanicznych i hydraulicznych oraz wyznaczenie w sposób teoretyczny i graficzny ich stałych czasowych.

Bardziej szczegółowo

W celu obliczenia charakterystyki częstotliwościowej zastosujemy wzór 1. charakterystyka amplitudowa 0,

W celu obliczenia charakterystyki częstotliwościowej zastosujemy wzór 1. charakterystyka amplitudowa 0, Bierne obwody RC. Filtr dolnoprzepustowy. Filtr dolnoprzepustowy jest układem przenoszącym sygnały o małej częstotliwości bez zmian, a powodującym tłumienie i opóźnienie fazy sygnałów o większych częstotliwościach.

Bardziej szczegółowo

WZMACNIACZ OPERACYJNY. Podstawowe właściwości wzmacniaczy operacyjnych. Rodzaj wzmacniacza Rezystancja wejściowa Rezystancja wyjściowa

WZMACNIACZ OPERACYJNY. Podstawowe właściwości wzmacniaczy operacyjnych. Rodzaj wzmacniacza Rezystancja wejściowa Rezystancja wyjściowa WZMACNIACZ OPEACYJNY kłady aktywne ze wzmacniaczami operacyjnymi... Podstawowe właściwości wzmacniaczy operacyjnych odzaj wzmacniacza ezystancja wejściowa ezystancja wyjściowa Bipolarny FET MOS-FET Idealny

Bardziej szczegółowo

Zastosowania liniowe wzmacniaczy operacyjnych

Zastosowania liniowe wzmacniaczy operacyjnych UKŁADY ELEKTRONICZNE Instrukcja do ćwiczeń laboratoryjnych Zastosowania liniowe wzmacniaczy operacyjnych Laboratorium Układów Elektronicznych Poznań 2008 1. Cel i zakres ćwiczenia Celem ćwiczenia jest

Bardziej szczegółowo

Statyczne badanie wzmacniacza operacyjnego - ćwiczenie 7

Statyczne badanie wzmacniacza operacyjnego - ćwiczenie 7 Statyczne badanie wzmacniacza operacyjnego - ćwiczenie 7 1. Cel ćwiczenia Celem ćwiczenia jest zapoznanie się z podstawowymi zastosowaniami wzmacniacza operacyjnego, poznanie jego charakterystyki przejściowej

Bardziej szczegółowo

Zespół Szkół Łączności w Krakowie. Badanie parametrów wzmacniacza mocy. Nr w dzienniku. Imię i nazwisko

Zespół Szkół Łączności w Krakowie. Badanie parametrów wzmacniacza mocy. Nr w dzienniku. Imię i nazwisko Klasa Imię i nazwisko Nr w dzienniku espół Szkół Łączności w Krakowie Pracownia elektroniczna Nr ćw. Temat ćwiczenia Data Ocena Podpis Badanie parametrów wzmacniacza mocy 1. apoznać się ze schematem aplikacyjnym

Bardziej szczegółowo

Technika sensorowa. Czujniki wielkości mechanicznych. dr inż. Wojciech Maziarz Katedra Elektroniki C-1, p.301, tel

Technika sensorowa. Czujniki wielkości mechanicznych. dr inż. Wojciech Maziarz Katedra Elektroniki C-1, p.301, tel Technika sensorowa Czujniki wielkości mechanicznych dr inż. Wojciech Maziarz Katedra Elektroniki C-1, p.301, tel. 1 617 30 39 Wojciech.Maziarz@agh.edu.pl 1 Czujniki wielkości mechanicznych Wielkości mechaniczne

Bardziej szczegółowo

INSTYTUT ELEKTROENERGETYKI POLITECHNIKI ŁÓDZKIEJ BADANIE PRZETWORNIKÓW POMIAROWYCH

INSTYTUT ELEKTROENERGETYKI POLITECHNIKI ŁÓDZKIEJ BADANIE PRZETWORNIKÓW POMIAROWYCH INSTYTUT ELEKTROENERGETYKI POLITECHNIKI ŁÓDZKIEJ ZAKŁAD ELEKTROWNI LABORATORIUM POMIARÓW I AUTOMATYKI W ELEKTROWNIACH BADANIE PRZETWORNIKÓW POMIAROWYCH Instrukcja do ćwiczenia Łódź 1996 1. CEL ĆWICZENIA

Bardziej szczegółowo

POMIAR NAPIĘCIA STAŁEGO PRZYRZĄDAMI ANALOGOWYMI I CYFROWYMI. Cel ćwiczenia. Program ćwiczenia

POMIAR NAPIĘCIA STAŁEGO PRZYRZĄDAMI ANALOGOWYMI I CYFROWYMI. Cel ćwiczenia. Program ćwiczenia Pomiar napięć stałych 1 POMIA NAPIĘCIA STAŁEGO PZYZĄDAMI ANALOGOWYMI I CYFOWYMI Cel ćwiczenia Celem ćwiczenia jest poznanie: - parametrów typowych woltomierzy prądu stałego oraz z warunków poprawnej ich

Bardziej szczegółowo

Wzmacniacze, wzmacniacze operacyjne

Wzmacniacze, wzmacniacze operacyjne Wzmacniacze, wzmacniacze operacyjne Schemat ideowy wzmacniacza Współczynniki wzmocnienia: - napięciowy - k u =U wy /U we - prądowy - k i = I wy /I we - mocy - k p = P wy /P we >1 Wzmacniacz w układzie

Bardziej szczegółowo

Ćwiczenie ELE. Jacek Grela, Łukasz Marciniak 3 grudnia Rys.1 Schemat wzmacniacza ładunkowego.

Ćwiczenie ELE. Jacek Grela, Łukasz Marciniak 3 grudnia Rys.1 Schemat wzmacniacza ładunkowego. Ćwiczenie ELE Jacek Grela, Łukasz Marciniak 3 grudnia 2009 1 Wstęp teoretyczny 1.1 Wzmacniacz ładunkoczuły Rys.1 Schemat wzmacniacza ładunkowego. C T - adaptor ładunkowy, i - źródło prądu reprezentujące

Bardziej szczegółowo

Dynamiczne badanie wzmacniacza operacyjnego- ćwiczenie 8

Dynamiczne badanie wzmacniacza operacyjnego- ćwiczenie 8 Dynamiczne badanie wzmacniacza operacyjnego- ćwiczenie 8 1. Cel ćwiczenia Celem ćwiczenia jest dynamiczne badanie wzmacniacza operacyjnego, oraz zapoznanie się z metodami wyznaczania charakterystyk częstotliwościowych.

Bardziej szczegółowo

R 1 = 20 V J = 4,0 A R 1 = 5,0 Ω R 2 = 3,0 Ω X L = 6,0 Ω X C = 2,5 Ω. Rys. 1.

R 1 = 20 V J = 4,0 A R 1 = 5,0 Ω R 2 = 3,0 Ω X L = 6,0 Ω X C = 2,5 Ω. Rys. 1. EROELEKR Ogólnopolska Olimpiada Wiedzy Elektrycznej i Elektronicznej Rok szkolny 9/ Rozwiązania zadań dla grupy elektrycznej na zawody stopnia adanie nr (autor dr inŝ. Eugeniusz RoŜnowski) Stosując twierdzenie

Bardziej szczegółowo

5 Filtry drugiego rzędu

5 Filtry drugiego rzędu 5 Filtry drugiego rzędu Cel ćwiczenia 1. Zrozumienie zasady działania i charakterystyk filtrów. 2. Poznanie zalet filtrów aktywnych. 3. Zastosowanie filtrów drugiego rzędu z układem całkującym Podstawy

Bardziej szczegółowo

Uniwersytet Pedagogiczny

Uniwersytet Pedagogiczny Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie Laboratorium elektroniki Ćwiczenie nr 5 Temat: STABILIZATORY NAPIĘCIA Rok studiów Grupa Imię i nazwisko Data Podpis Ocena 1. Cel ćwiczenia

Bardziej szczegółowo

1. Wstęp teoretyczny.

1. Wstęp teoretyczny. 1. Wstęp teoretyczny. W naszym ćwiczeniu mieliśmy za zadanie zbadać pracę uładu generatora opartego na elementach biernych R i C. W generatorach ze sprzęŝeniem zwrotnym jest przewidziany obwód, dzięki

Bardziej szczegółowo

Piezoelektryki. Jakub Curie

Piezoelektryki. Jakub Curie Piezoelektryki Ryszard J. Barczyński, 2011 Politechnika Gdańska, Wydział FTiMS, Katedra Fizyki Ciała Stałego Materiały dydaktyczne do użytku wewnętrznego Piezoelektryki Jakub Curie Piotr Curie W 1880 Piotr

Bardziej szczegółowo

WZORCE I PODSTAWOWE PRZYRZĄDY POMIAROWE

WZORCE I PODSTAWOWE PRZYRZĄDY POMIAROWE WZORCE I PODSTAWOWE PRZYRZĄDY POMIAROWE 1. Cel ćwiczenia Celem ćwiczenia jest: 1. Poznanie podstawowych pojęć z zakresu metrologii: wartość działki elementarnej, długość działki elementarnej, wzorzec,

Bardziej szczegółowo

Ćwiczenie 3 LABORATORIUM ELEKTRONIKI POLITECHNIKA ŁÓDZKA KATEDRA PRZYRZĄDÓW PÓŁPRZEWODNIKOWYCH I OPTOELEKTRONICZNYCH

Ćwiczenie 3 LABORATORIUM ELEKTRONIKI POLITECHNIKA ŁÓDZKA KATEDRA PRZYRZĄDÓW PÓŁPRZEWODNIKOWYCH I OPTOELEKTRONICZNYCH LABORATORIUM ELEKTRONIKI Ćwiczenie 3 Wybór i stabilizacja punktu pracy tranzystorów bipolarnego el ćwiczenia elem ćwiczenia jest poznanie wpływu ustawienia punktu pracy tranzystora na pracę wzmacniacza

Bardziej szczegółowo

Ćwiczenie nr 8. Podstawowe czwórniki aktywne i ich zastosowanie cz. 1

Ćwiczenie nr 8. Podstawowe czwórniki aktywne i ich zastosowanie cz. 1 Ćwiczenie nr Podstawowe czwórniki aktywne i ich zastosowanie cz.. Cel ćwiczenia Celem ćwiczenia jest zapoznanie się ze sposobem realizacji czwórników aktywnych opartym na wzmacniaczu operacyjnym µa, ich

Bardziej szczegółowo

BADANIE PROSTEGO I ODWROTNEGO ZJAWISKA PIEZOELEKTRYCZNEGO I JEGO ZASTOSOWANIA

BADANIE PROSTEGO I ODWROTNEGO ZJAWISKA PIEZOELEKTRYCZNEGO I JEGO ZASTOSOWANIA BADANIE PROSTEGO I ODWROTNEGO ZJAWISKA PIEZOELEKTRYCZNEGO I JEGO ZASTOSOWANIA I. BADANIE PROSTEGO ZJAWISKA PIEZOELEKTRYCZNEGO a). Zestaw przyrządów: 1. Układ do badania prostego zjawiska piezoelektrycznego

Bardziej szczegółowo

Wykład Drgania elektromagnetyczne Wstęp Przypomnienie: masa M na sprężynie, bez oporów. Równanie ruchu

Wykład Drgania elektromagnetyczne Wstęp Przypomnienie: masa M na sprężynie, bez oporów. Równanie ruchu Wykład 7 7. Drgania elektromagnetyczne Wstęp Przypomnienie: masa M na sprężynie, bez oporów. Równanie ruchu M d x kx Rozwiązania x = Acost v = dx/ =-Asint a = d x/ = A cost przy warunku = (k/m) 1/. Obwód

Bardziej szczegółowo

Ogólny schemat blokowy układu ze sprzężeniem zwrotnym

Ogólny schemat blokowy układu ze sprzężeniem zwrotnym 1. Definicja sprzężenia zwrotnego Sprzężenie zwrotne w układach elektronicznych polega na doprowadzeniu części sygnału wyjściowego z powrotem do wejścia. Częśd sygnału wyjściowego, zwana sygnałem zwrotnym,

Bardziej szczegółowo

2. Pomiar drgań maszyny

2. Pomiar drgań maszyny 2. Pomiar drgań maszyny Stanowisko laboratoryjne tworzą: zestaw akcelerometrów, przedwzmacniaczy i wzmacniaczy pomiarowych z oprzyrządowaniem (komputery osobiste wyposażone w karty pomiarowe), dwa wzorcowe

Bardziej szczegółowo

Liniowe układy scalone w technice cyfrowej

Liniowe układy scalone w technice cyfrowej Liniowe układy scalone w technice cyfrowej Wykład 6 Zastosowania wzmacniaczy operacyjnych: konwertery prąd-napięcie i napięcie-prąd, źródła prądowe i napięciowe, przesuwnik fazowy Konwerter prąd-napięcie

Bardziej szczegółowo

ε (1) ε, R w ε WYZNACZANIE SIŁY ELEKTROMOTOTYCZNEJ METODĄ KOMPENSACYJNĄ

ε (1) ε, R w ε WYZNACZANIE SIŁY ELEKTROMOTOTYCZNEJ METODĄ KOMPENSACYJNĄ WYZNACZANIE SIŁY ELEKTROMOTOTYCZNEJ METODĄ KOMPENSACYJNĄ I. Cel ćwiczenia: wyznaczanie metodą kompensacji siły elektromotorycznej i oporu wewnętrznego kilku źródeł napięcia stałego. II. Przyrządy: zasilacz

Bardziej szczegółowo

IMPULSOWY PRZEKSZTAŁTNIK ENERGII Z TRANZYSTOREM SZEREGOWYM

IMPULSOWY PRZEKSZTAŁTNIK ENERGII Z TRANZYSTOREM SZEREGOWYM Instrukcja do ćwiczenia laboratoryjnego. IMPSOWY PRZEKSZTAŁTNIK ENERGII Z TRANZYSTOREM SZEREGOWYM Przekształtnik impulsowy z tranzystorem szeregowym słuŝy do przetwarzania energii prądu jednokierunkowego

Bardziej szczegółowo

Temat ćwiczenia. Pomiary otworów na przykładzie tulei cylindrowej

Temat ćwiczenia. Pomiary otworów na przykładzie tulei cylindrowej POLITECHNIKA ŚLĄSKA W YDZIAŁ TRANSPORTU Temat ćwiczenia Pomiary otworów na przykładzie tulei cylindrowej I Cel ćwiczenia Zapoznanie się z metodami pomiaru otworów na przykładzie pomiaru zuŝycia gładzi

Bardziej szczegółowo

PRZETWORNIKI CIŚNIENIA. ( )

PRZETWORNIKI CIŚNIENIA. ( ) PRZETWORNIKI CIŚNIENIA. 1. Wprowadzenie Pomiary ciśnień należą do najczęściej wykonywanych pomiarów wraz z pomiarami temperatury zarówno w przemyśle wytwórczym jak i w badaniach laboratoryjnych. Pomiary

Bardziej szczegółowo

ZASADA DZIAŁANIA miernika V-640

ZASADA DZIAŁANIA miernika V-640 ZASADA DZIAŁANIA miernika V-640 Zasadniczą częścią przyrządu jest wzmacniacz napięcia mierzonego. Jest to układ o wzmocnieniu bezpośred nim, o dużym współczynniku wzmocnienia i dużej rezystancji wejściowej,

Bardziej szczegółowo

WZMACNIACZ NAPIĘCIOWY RC

WZMACNIACZ NAPIĘCIOWY RC WZMACNIACZ NAPIĘCIOWY RC 1. WSTĘP Tematem ćwiczenia są podstawowe właściwości jednostopniowego wzmacniacza pasmowego z tranzystorem bipolarnym. Zadaniem ćwiczących jest dokonanie pomiaru częstotliwości

Bardziej szczegółowo

PIEZOELEKTRYKI I PIROELEKTRYKI. Krajewski Krzysztof

PIEZOELEKTRYKI I PIROELEKTRYKI. Krajewski Krzysztof PIEZOELEKTRYKI I PIROELEKTRYKI Krajewski Krzysztof Zjawisko piezoelektryczne Zjawisko zachodzące w niektórych materiałach krystalicznych, polegające na powstawaniu ładunku elektrycznego na powierzchniach

Bardziej szczegółowo

Tranzystory bipolarne elementarne układy pracy i polaryzacji

Tranzystory bipolarne elementarne układy pracy i polaryzacji Tranzystory bipolarne elementarne układy pracy i polaryzacji Ryszard J. Barczyński, 2010 2014 Politechnika Gdańska, Wydział FTiMS, Katedra Fizyki Ciała Stałego Materiały dydaktyczne do użytku wewnętrznego

Bardziej szczegółowo

2 K A T E D R A F I ZYKI S T O S O W AN E J

2 K A T E D R A F I ZYKI S T O S O W AN E J 2 K A T E D R A F I ZYKI S T O S O W AN E J P R A C O W N I A P O D S T A W E L E K T R O T E C H N I K I I E L E K T R O N I K I Ćw. 2. Łączenie i pomiar pojemności i indukcyjności Wprowadzenie Pojemność

Bardziej szczegółowo

INSTRUKCJA DO ĆWICZEŃ LABORATORYJNYCH

INSTRUKCJA DO ĆWICZEŃ LABORATORYJNYCH INSTYTUT MASZYN I URZĄDZEŃ ENERGETYCZNYCH Politechnika Śląska w Gliwicach INSTRUKCJA DO ĆWICZEŃ LABORATORYJNYCH BADANIE TWORZYW SZTUCZNYCH OZNACZENIE WŁASNOŚCI MECHANICZNYCH PRZY STATYCZNYM ROZCIĄGANIU

Bardziej szczegółowo

LABORATORIUM ELEKTROTECHNIKI POMIAR PRZESUNIĘCIA FAZOWEGO

LABORATORIUM ELEKTROTECHNIKI POMIAR PRZESUNIĘCIA FAZOWEGO POLITECHNIKA ŚLĄSKA WYDZIAŁ TRANSPORTU KATEDRA LOGISTYKI I TRANSPORTU PRZEMYSŁOWEGO NR 1 POMIAR PRZESUNIĘCIA FAZOWEGO Katowice, październik 5r. CEL ĆWICZENIA Poznanie zjawiska przesunięcia fazowego. ZESTAW

Bardziej szczegółowo

Ćwiczenie 21 Temat: Komparatory ze wzmacniaczem operacyjnym. Przerzutnik Schmitta i komparator okienkowy Cel ćwiczenia

Ćwiczenie 21 Temat: Komparatory ze wzmacniaczem operacyjnym. Przerzutnik Schmitta i komparator okienkowy Cel ćwiczenia Ćwiczenie 21 Temat: Komparatory ze wzmacniaczem operacyjnym. Przerzutnik Schmitta i komparator okienkowy Cel ćwiczenia Poznanie zasady działania układów komparatorów. Prześledzenie zależności napięcia

Bardziej szczegółowo

Laboratorium POMIAR DRGAŃ MASZYN W ZASTOSOWANIU DO OCENY OGÓLNEGO STANU DYNAMICZNEGO

Laboratorium POMIAR DRGAŃ MASZYN W ZASTOSOWANIU DO OCENY OGÓLNEGO STANU DYNAMICZNEGO INSTYTUT KONSTRUKCJI MASZYN Laboratorium POMIAR DRGAŃ MASZYN W ZASTOSOWANIU DO OCENY OGÓLNEGO STANU DYNAMICZNEGO Measurement of vibrations in assessment of dynamic state of the machine Zakres ćwiczenia:

Bardziej szczegółowo

XLVI OLIMPIADA FIZYCZNA (1996/1997). Stopień III, zadanie doświadczalne D

XLVI OLIMPIADA FIZYCZNA (1996/1997). Stopień III, zadanie doświadczalne D KOOF Szczecin: www.of.szc.pl XLVI OLIMPIADA FIZYCZNA (1996/1997). Stopień III, zadanie doświadczalne D Źródło: Komitet Główny Olimpiady Fizycznej; Fizyka w Szkole Nr 1, 1998 Autor: Nazwa zadania: Działy:

Bardziej szczegółowo

Ćw. 5 Wzmacniacze operacyjne

Ćw. 5 Wzmacniacze operacyjne Ćw. 5 Wzmacniacze operacyjne. Cel ćwiczenia Celem ćwiczenia jest zapoznanie się z podstawowymi zastosowaniami wzmacniaczy operacyjnych do przetwarzania sygnałów analogowych. 2. Wymagane informacje Podstawowe

Bardziej szczegółowo

BADANIE PROSTEGO ZJAWISKA PIEZOELEKTRYCZNEGO POMIAR NAPRĘŻEŃ

BADANIE PROSTEGO ZJAWISKA PIEZOELEKTRYCZNEGO POMIAR NAPRĘŻEŃ ĆWICZENIE NR 14A BADANIE PROSTEGO ZJAWISKA PIEZOELEKTRYCZNEGO POMIAR NAPRĘŻEŃ I. Zestaw pomiarowy: 1. Układ do badania prostego zjawiska piezoelektrycznego metodą statyczną 2. Odważnik 3. Miernik uniwersalny

Bardziej szczegółowo

Instrukcja do ćwiczenia laboratoryjnego nr 4

Instrukcja do ćwiczenia laboratoryjnego nr 4 Instrukcja do ćwiczenia laboratoryjnego nr 4 Temat: Badanie własności przełączających diod półprzewodnikowych Cel ćwiczenia. Celem ćwiczenia jest poznanie własności przełączających złącza p - n oraz wybranych

Bardziej szczegółowo

Ćwiczenie nr 05 1 Oscylatory RF Podstawy teoretyczne Aβ(s) 1 Generator w układzie Colpittsa gmr Aβ(S) =1 gmrc1/c2=1 lub gmr=c2/c1 gmr C2/C1

Ćwiczenie nr 05 1 Oscylatory RF Podstawy teoretyczne Aβ(s) 1 Generator w układzie Colpittsa gmr Aβ(S) =1 gmrc1/c2=1 lub gmr=c2/c1 gmr C2/C1 Ćwiczenie nr 05 Oscylatory RF Cel ćwiczenia: Zrozumienie zasady działania i charakterystyka oscylatorów RF. Projektowanie i zastosowanie oscylatorów w obwodach. Czytanie schematów elektronicznych, przestrzeganie

Bardziej szczegółowo

Wydział Elektrotechniki, Automatyki, Informatyki i Elektroniki Katedra Elektroniki

Wydział Elektrotechniki, Automatyki, Informatyki i Elektroniki Katedra Elektroniki Wydział Elektrotechniki, Automatyki, Informatyki i Elektroniki Na podstawie instrukcji Wtórniki Napięcia,, Laboratorium układów Elektronicznych Opis badanych układów Spis Treści 1. CEL ĆWICZENIA... 2 2.

Bardziej szczegółowo

U 2 B 1 C 1 =10nF. C 2 =10nF

U 2 B 1 C 1 =10nF. C 2 =10nF Dynamiczne badanie przerzutników - Ćwiczenie 3. el ćwiczenia Zapoznanie się z budową i działaniem przerzutnika astabilnego (multiwibratora) wykonanego w technice TTL oraz zapoznanie się z działaniem przerzutnika

Bardziej szczegółowo

Akustyczne wzmacniacze mocy

Akustyczne wzmacniacze mocy Akustyczne wzmacniacze mocy 1. Cel ćwiczenia Celem ćwiczenia jest zapoznanie się z budową, sposobem projektowania oraz parametrami wzmacniaczy mocy klasy AB zbudowanych z użyciem scalonych wzmacniaczy

Bardziej szczegółowo

Ćwiczenie 2a. Pomiar napięcia z izolacją galwaniczną Doświadczalne badania charakterystyk układów pomiarowych CZUJNIKI POMIAROWE I ELEMENTY WYKONAWCZE

Ćwiczenie 2a. Pomiar napięcia z izolacją galwaniczną Doświadczalne badania charakterystyk układów pomiarowych CZUJNIKI POMIAROWE I ELEMENTY WYKONAWCZE Politechnika Łódzka Katedra Mikroelektroniki i Technik Informatycznych 90-924 Łódź, ul. Wólczańska 221/223, bud. B18 tel. 42 631 26 28 faks 42 636 03 27 e-mail secretary@dmcs.p.lodz.pl http://www.dmcs.p.lodz.pl

Bardziej szczegółowo

Podstawy Elektrotechniki i Elektroniki. Opracował: Mgr inż. Marek Staude

Podstawy Elektrotechniki i Elektroniki. Opracował: Mgr inż. Marek Staude Podstawy Elektrotechniki i Elektroniki Opracował: Mgr inż. Marek Staude Część 1 Podstawowe prawa obwodów elektrycznych Prąd elektryczny definicja fizyczna Prąd elektryczny powstaje jako uporządkowany ruch

Bardziej szczegółowo

Zespół Szkół Technicznych im. J. i J. Śniadeckich w Grudziądzu

Zespół Szkół Technicznych im. J. i J. Śniadeckich w Grudziądzu Zespół Szkół Technicznych im. J. i J. Śniadeckich w Grudziądzu Pracownia elektryczna MontaŜ Maszyn Instrukcja laboratoryjna Pomiar mocy w układach prądu przemiennego (dwa ćwiczenia) Opracował: mgr inŝ.

Bardziej szczegółowo

Metodę poprawnie mierzonego prądu powinno się stosować do pomiaru dużych rezystancji, tzn. wielokrotnie większych od rezystancji amperomierza: (4)

Metodę poprawnie mierzonego prądu powinno się stosować do pomiaru dużych rezystancji, tzn. wielokrotnie większych od rezystancji amperomierza: (4) OBWODY JEDNOFAZOWE POMIAR PRĄDÓW, NAPIĘĆ. Obwody prądu stałego.. Pomiary w obwodach nierozgałęzionych wyznaczanie rezystancji metodą techniczną. Metoda techniczna pomiaru rezystancji polega na określeniu

Bardziej szczegółowo

PODSTAWY ELEKTRONIKI I TECHNIKI CYFROWEJ

PODSTAWY ELEKTRONIKI I TECHNIKI CYFROWEJ z 0 0-0-5 :56 PODSTAWY ELEKTONIKI I TECHNIKI CYFOWEJ opracowanie zagadnieo dwiczenie Badanie wzmacniaczy operacyjnych POLITECHNIKA KAKOWSKA Wydział Inżynierii Elektrycznej i Komputerowej Kierunek informatyka

Bardziej szczegółowo

A-6. Wzmacniacze operacyjne w układach nieliniowych (diody)

A-6. Wzmacniacze operacyjne w układach nieliniowych (diody) A-6. Wzmacniacze operacyjne w układach nieliniowych (diody) I. Zakres ćwiczenia 1. Zastosowanie diod i wzmacniacza operacyjnego µa741 w następujących układach nieliniowych: a) generator funkcyjny b) wzmacniacz

Bardziej szczegółowo

LABORATORIUM PODSTAW METROLOGII M-T Ćwiczenie nr 5 BADANIE CZUJNIKÓW CIŚNIENIA.

LABORATORIUM PODSTAW METROLOGII M-T Ćwiczenie nr 5 BADANIE CZUJNIKÓW CIŚNIENIA. 1. Wprowadzenie LABORATORIUM PODSTAW METROLOGII M-T Ćwiczenie nr 5 BADANIE CZUJNIKÓW CIŚNIENIA. W przemyśle (także w praktyce laboratoryjnej) pomiary ciśnienia oprócz pomiarów temperatury należą do najczęściej

Bardziej szczegółowo

Laboratorium z Układów Elektronicznych Analogowych

Laboratorium z Układów Elektronicznych Analogowych Laboratorium z Układów Elektronicznych Analogowych Wpływ ujemnego sprzężenia zwrotnego (USZ) na pracę wzmacniacza operacyjnego WYMAGANIA: 1. Klasyfikacja sprzężeń zwrotnych. 2. Wpływ sprzężenia zwrotnego

Bardziej szczegółowo

4. Schemat układu pomiarowego do badania przetwornika

4. Schemat układu pomiarowego do badania przetwornika 1 1. Projekt realizacji prac związanych z uruchomieniem i badaniem przetwornika napięcie/częstotliwość z układem AD654 2. Założenia do opracowania projektu a) Dane techniczne układu - Napięcie zasilające

Bardziej szczegółowo

Liniowe układy scalone. Elementy miernictwa cyfrowego

Liniowe układy scalone. Elementy miernictwa cyfrowego Liniowe układy scalone Elementy miernictwa cyfrowego Wielkości mierzone Czas Częstotliwość Napięcie Prąd Rezystancja, pojemność Przesunięcie fazowe Czasomierz cyfrowy f w f GW g N D L start stop SB GW

Bardziej szczegółowo

Wykaz ćwiczeń realizowanych w Pracowni Urządzeń Mechatronicznych

Wykaz ćwiczeń realizowanych w Pracowni Urządzeń Mechatronicznych Centrum Kształcenia Zawodowego 2000 Wykaz ćwiczeń realizowanych w Pracowni Urządzeń Mechatronicznych Nr ćwiczenia Temat Wiadomości i umiejętności wymagane do realizacji ćwiczenia na pracowni 1 Badanie

Bardziej szczegółowo

Tranzystorowe wzmacniacze OE OB OC. na tranzystorach bipolarnych

Tranzystorowe wzmacniacze OE OB OC. na tranzystorach bipolarnych Tranzystorowe wzmacniacze OE OB OC na tranzystorach bipolarnych Wzmacniacz jest to urządzenie elektroniczne, którego zadaniem jest : proporcjonalne zwiększenie amplitudy wszystkich składowych widma sygnału

Bardziej szczegółowo

Wzmacniacze operacyjne

Wzmacniacze operacyjne Wzmacniacze operacyjne Cel ćwiczenia Celem ćwiczenia jest badanie podstawowych układów pracy wzmacniaczy operacyjnych. Wymagania Wstęp 1. Zasada działania wzmacniacza operacyjnego. 2. Ujemne sprzężenie

Bardziej szczegółowo

Dielektryki polaryzację dielektryka Dipole trwałe Dipole indukowane Polaryzacja kryształów jonowych

Dielektryki polaryzację dielektryka Dipole trwałe Dipole indukowane Polaryzacja kryształów jonowych Dielektryki Dielektryk- ciało gazowe, ciekłe lub stałe niebędące przewodnikiem prądu elektrycznego (ładunki elektryczne wchodzące w skład każdego ciała są w dielektryku związane ze sobą) Jeżeli do dielektryka

Bardziej szczegółowo

PRZETWORNIKI C / A PODSTAWOWE PARAMETRY

PRZETWORNIKI C / A PODSTAWOWE PARAMETRY PRZETWORIKI C / A PODSTAWOWE PARAMETRY Rozdzielczość przetwornika C/A - Określa ją liczba - bitów słowa wejściowego. - Definiuje się ją równieŝ przez wartość związaną z najmniej znaczącym bitem (LSB),

Bardziej szczegółowo

SPRAWDZENIE PRAWA OHMA POMIAR REZYSTANCJI METODĄ TECHNICZNĄ

SPRAWDZENIE PRAWA OHMA POMIAR REZYSTANCJI METODĄ TECHNICZNĄ Laboratorium Podstaw Elektroniki Marek Siłuszyk Ćwiczenie M 4 SPWDZENE PW OHM POM EZYSTNCJ METODĄ TECHNCZNĄ opr. tech. Mirosław Maś niwersytet Przyrodniczo - Humanistyczny Siedlce 2013 1. Wstęp Celem ćwiczenia

Bardziej szczegółowo

Rozdział 22 Pole elektryczne

Rozdział 22 Pole elektryczne Rozdział 22 Pole elektryczne 1. NatęŜenie pola elektrycznego jest wprost proporcjonalne do A. momentu pędu ładunku próbnego B. energii kinetycznej ładunku próbnego C. energii potencjalnej ładunku próbnego

Bardziej szczegółowo

Analiza zderzeń dwóch ciał sprężystych

Analiza zderzeń dwóch ciał sprężystych Ćwiczenie M5 Analiza zderzeń dwóch ciał sprężystych M5.1. Cel ćwiczenia Celem ćwiczenia jest pomiar czasu zderzenia kul stalowych o różnych masach i prędkościach z nieruchomą, ciężką stalową przeszkodą.

Bardziej szczegółowo

MULTIMETR CYFROWY TES 2360 #02970 INSTRUKCJA OBSŁUGI

MULTIMETR CYFROWY TES 2360 #02970 INSTRUKCJA OBSŁUGI MULTIMETR CYFROWY TES 2360 #02970 INSTRUKCJA OBSŁUGI 1. SPECYFIKACJE 1.1. Specyfikacje ogólne. Zasada pomiaru: przetwornik z podwójnym całkowaniem; Wyświetlacz: LCD, 3 3 / 4 cyfry; Maksymalny odczyt: 3999;

Bardziej szczegółowo

Modulatory PWM CELE ĆWICZEŃ PODSTAWY TEORETYCZNE

Modulatory PWM CELE ĆWICZEŃ PODSTAWY TEORETYCZNE Modulatory PWM CELE ĆWICZEŃ Poznanie budowy modulatora szerokości impulsów z układem A741. Analiza charakterystyk i podstawowych obwodów z układem LM555. Poznanie budowy modulatora szerokości impulsów

Bardziej szczegółowo

ZJAWISKO PIEZOELEKTRYCZNE.

ZJAWISKO PIEZOELEKTRYCZNE. ZJAWISKO PIEZOELEKTRYCZNE. A. BADANIE PROSTEGO ZJAWISKA PIEZOELEKTRYCZNEGO I. Zestaw przyrządów: 1. Układ do badania prostego zjawiska piezoelektrycznego metodą statyczną. 2. Odważnik. 3. Miernik uniwersalny

Bardziej szczegółowo

Generatory Podział generatorów

Generatory Podział generatorów Generatory Generatory są układami i urządzeniami elektronicznymi, które kosztem energii zasilania wytwarzają okresowe przebiegi elektryczne lub impulsy elektryczne Podział generatorów Generatory moŝna

Bardziej szczegółowo

. Diody, w których występuje przebicie Zenera, charakteryzują się małymi, poniŝej 5V, wartościami napięcia stabilizacji oraz ujemną wartością α

. Diody, w których występuje przebicie Zenera, charakteryzują się małymi, poniŝej 5V, wartościami napięcia stabilizacji oraz ujemną wartością α 2 CEL ĆWCENA Celem ćwiczenia jest praktyczne zapoznanie się z charakterystykami statycznymi oraz waŝniejszymi parametrami technicznymi diod stabilizacyjnych Są to diody krzemowe przeznaczone min do zastosowań

Bardziej szczegółowo

Zalecenia projektowe i montaŝowe dotyczące ekranowania. Wykład Podstawy projektowania A.Korcala

Zalecenia projektowe i montaŝowe dotyczące ekranowania. Wykład Podstawy projektowania A.Korcala Zalecenia projektowe i montaŝowe dotyczące ekranowania Wykład Podstawy projektowania A.Korcala Mechanizmy powstawania zakłóceń w układach elektronicznych. Głównymi źródłami zakłóceń są: - obce pola elektryczne

Bardziej szczegółowo

Podstawowe zastosowania wzmacniaczy operacyjnych wzmacniacz odwracający i nieodwracający

Podstawowe zastosowania wzmacniaczy operacyjnych wzmacniacz odwracający i nieodwracający Podstawowe zastosowania wzmacniaczy operacyjnych wzmacniacz odwracający i nieodwracający. Cel ćwiczenia. Celem ćwiczenia jest praktyczne poznanie właściwości wzmacniaczy operacyjnych i ich podstawowych

Bardziej szczegółowo

Pomiar wielkości nieelektrycznych: temperatury, przemieszczenia i prędkości.

Pomiar wielkości nieelektrycznych: temperatury, przemieszczenia i prędkości. Zakład Napędów Wieloźródłowych Instytut Maszyn Roboczych CięŜkich PW Laboratorium Elektrotechniki i Elektroniki Ćwiczenie E3 - protokół Pomiar wielkości nieelektrycznych: temperatury, przemieszczenia i

Bardziej szczegółowo

Ćwiczenie nr 254. Badanie ładowania i rozładowywania kondensatora. Ustawiony prąd ładowania I [ ma ]: t ł [ s ] U ł [ V ] t r [ s ] U r [ V ] ln(u r )

Ćwiczenie nr 254. Badanie ładowania i rozładowywania kondensatora. Ustawiony prąd ładowania I [ ma ]: t ł [ s ] U ł [ V ] t r [ s ] U r [ V ] ln(u r ) Nazwisko... Data... Wydział... Imię... Dzień tyg.... Godzina... Ćwiczenie nr 254 Badanie ładowania i rozładowywania kondensatora Numer wybranego kondensatora: Numer wybranego opornika: Ustawiony prąd ładowania

Bardziej szczegółowo

Dla poprawnej oceny stanu technicznego maszyny konieczny jest wybór odpowiednich parametrów jej stanu (symptomów stanu)

Dla poprawnej oceny stanu technicznego maszyny konieczny jest wybór odpowiednich parametrów jej stanu (symptomów stanu) 74 Dla poprawnej oceny stanu technicznego maszyny konieczny jest wybór odpowiednich parametrów jej stanu (symptomów stanu) Symptomy powinny jak najwierniej oddawać stan maszyny NaleŜy podjąć następujące

Bardziej szczegółowo

UKŁADY KONDENSATOROWE

UKŁADY KONDENSATOROWE UKŁADY KONDENSATOROWE 3.1. Wyprowadzić wzory na: a) pojemność kondensatora sferycznego z izolacją jednorodną (ε), b) pojemność kondensatora sferycznego z izolacją warstwową (ε 1, ε 2 ) c) pojemność odosobnionej

Bardziej szczegółowo

Pomiar podstawowych parametrów liniowych układów scalonych

Pomiar podstawowych parametrów liniowych układów scalonych Instytut Fizyki ul Wielkopolska 15 70-451 Szczecin 5 Pracownia Elektroniki Pomiar podstawowych parametrów liniowych układów scalonych Zakres materiału obowiązujący do ćwiczenia: wzmacniacz operacyjny,

Bardziej szczegółowo

REZONANS SZEREGOWY I RÓWNOLEGŁY. I. Rezonans napięć

REZONANS SZEREGOWY I RÓWNOLEGŁY. I. Rezonans napięć REZONANS SZEREGOWY I RÓWNOLEGŁY I. Rezonans napięć Zjawisko rezonansu napięć występuje w gałęzi szeregowej RLC i polega na tym, Ŝe przy określonej częstotliwości sygnałów w obwodzie, zwanej częstotliwością

Bardziej szczegółowo

MULTIMETR CYFROWY AX-100

MULTIMETR CYFROWY AX-100 MULTIMETR CYFROWY AX-100 INSTRUKCJA OBSŁUGI 1. Informacje dotyczące bezpieczeństwa 1. Nie podawaj na wejście wartości przekraczającej wartość graniczną podczas pomiarów. 2. Podczas pomiarów napięcia wyŝszego

Bardziej szczegółowo

POLITECHNIKA ŁÓDZKA INSTYTUT FIZYKI LABORATORIUM FIZYKI KRYSZTAŁÓW STAŁYCH. ĆWICZENIE Nr 2. Badanie własności ferroelektrycznych soli Seignette a

POLITECHNIKA ŁÓDZKA INSTYTUT FIZYKI LABORATORIUM FIZYKI KRYSZTAŁÓW STAŁYCH. ĆWICZENIE Nr 2. Badanie własności ferroelektrycznych soli Seignette a POLITECHNIKA ŁÓDZKA INSTYTUT FIZYKI LABORATORIUM FIZYKI KRYSZTAŁÓW STAŁYCH ĆWICZENIE Nr 2 Badanie własności ferroelektrycznych soli Seignette a Celem ćwiczenia jest wyznaczenie zależności temperaturowej

Bardziej szczegółowo

Temat ćwiczenia. Pomiary przemieszczeń metodami elektrycznymi

Temat ćwiczenia. Pomiary przemieszczeń metodami elektrycznymi POLITECHNIKA ŚLĄSKA W YDZIAŁ TRANSPORTU Temat ćwiczenia Pomiary przemieszczeń metodami elektrycznymi Cel ćwiczenia Celem ćwiczenia jest zapoznanie się z elektrycznymi metodami pomiarowymi wykorzystywanymi

Bardziej szczegółowo

Ćwiczenie: "Obwody prądu sinusoidalnego jednofazowego"

Ćwiczenie: Obwody prądu sinusoidalnego jednofazowego Ćwiczenie: "Obwody prądu sinusoidalnego jednofazowego" Opracowane w ramach projektu: "Informatyka mój sposób na poznanie i opisanie świata realizowanego przez Warszawską Wyższą Szkołę Informatyki. Zakres

Bardziej szczegółowo

1 K A T E D R A F I ZYKI S T O S O W AN E J

1 K A T E D R A F I ZYKI S T O S O W AN E J 1 K A T E D R A F I ZYKI S T O S O W AN E J P R A C O W N I A P O D S T A W E L E K T R O T E C H N I K I I E L E K T R O N I K I Ćw. 1. Łączenie i pomiar oporu Wprowadzenie Prąd elektryczny Jeżeli w przewodniku

Bardziej szczegółowo

Ćwiczenie 1. Sprawdzanie podstawowych praw w obwodach elektrycznych przy wymuszeniu stałym

Ćwiczenie 1. Sprawdzanie podstawowych praw w obwodach elektrycznych przy wymuszeniu stałym Ćwiczenie 1 Sprawdzanie podstawowych praw w obwodach elektrycznych przy wymuszeniu stałym Wprowadzenie Celem ćwiczenia jest sprawdzenie podstawowych praw elektrotechniki w obwodach prądu stałego. Badaniu

Bardziej szczegółowo

WSTĘP DO ELEKTRONIKI

WSTĘP DO ELEKTRONIKI WSTĘP DO ELEKTRONIKI Część VI Sprzężenie zwrotne Wzmacniacz operacyjny Wzmacniacz operacyjny w układach z ujemnym i dodatnim sprzężeniem zwrotnym Janusz Brzychczyk IF UJ Sprzężenie zwrotne Sprzężeniem

Bardziej szczegółowo

Wyznaczanie krzywej ładowania kondensatora

Wyznaczanie krzywej ładowania kondensatora Ćwiczenie E10 Wyznaczanie krzywej ładowania kondensatora E10.1. Cel ćwiczenia Celem ćwiczenia jest zbadanie przebiegu procesu ładowania kondensatora oraz wyznaczenie stałej czasowej szeregowego układu.

Bardziej szczegółowo

1. W gałęzi obwodu elektrycznego jak na rysunku poniżej wartość napięcia Ux wynosi:

1. W gałęzi obwodu elektrycznego jak na rysunku poniżej wartość napięcia Ux wynosi: 1. W gałęzi obwodu elektrycznego jak na rysunku poniżej wartość napięcia Ux wynosi: A. 10 V B. 5,7 V C. -5,7 V D. 2,5 V 2. Zasilacz dołączony jest do akumulatora 12 V i pobiera z niego prąd o natężeniu

Bardziej szczegółowo

Charakterystyki statyczne przetworników pomiarowych

Charakterystyki statyczne przetworników pomiarowych Charakterystyki statyczne przetworników pomiarowych Transport informacji w postaci sygnału wykazuje wiele podobieństw do transportu energii, stanowiącej jego nośnik. W szczególności transportowi energii

Bardziej szczegółowo

Ćw. 7 Wyznaczanie parametrów rzeczywistych wzmacniaczy operacyjnych (płytka wzm. I)

Ćw. 7 Wyznaczanie parametrów rzeczywistych wzmacniaczy operacyjnych (płytka wzm. I) Ćw. 7 Wyznaczanie parametrów rzeczywistych wzmacniaczy operacyjnych (płytka wzm. I) Celem ćwiczenia jest wyznaczenie parametrów typowego wzmacniacza operacyjnego. Ćwiczenie ma pokazać w jakich warunkach

Bardziej szczegółowo

Badanie przebiegów falowych w liniach długich

Badanie przebiegów falowych w liniach długich Politechnika Lubelska Wydział Elektrotechniki i Informatyki Katedra Urządzeń Elektrycznych i TWN 0-68 Lublin, ul. Nadbystrzycka 38A www.kueitwn.pollub.pl LABORATORIUM TECHNIKI WYSOKICH NAPIĘĆ Instrukcja

Bardziej szczegółowo

WZMACNIACZ ODWRACAJĄCY.

WZMACNIACZ ODWRACAJĄCY. Ćwiczenie 19 Temat: Wzmacniacz odwracający i nieodwracający. Cel ćwiczenia Poznanie zasady działania wzmacniacza odwracającego. Pomiar przebiegów wejściowego wyjściowego oraz wzmocnienia napięciowego wzmacniacza

Bardziej szczegółowo

4.2 Analiza fourierowska(f1)

4.2 Analiza fourierowska(f1) Analiza fourierowska(f1) 179 4. Analiza fourierowska(f1) Celem doświadczenia jest wyznaczenie współczynników szeregu Fouriera dla sygnałów okresowych. Zagadnienia do przygotowania: szereg Fouriera; sygnał

Bardziej szczegółowo

PL B1. AKADEMIA GÓRNICZO-HUTNICZA IM. STANISŁAWA STASZICA W KRAKOWIE, Kraków, PL BUP 14/12

PL B1. AKADEMIA GÓRNICZO-HUTNICZA IM. STANISŁAWA STASZICA W KRAKOWIE, Kraków, PL BUP 14/12 PL 218560 B1 RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 218560 (13) B1 (21) Numer zgłoszenia: 393408 (51) Int.Cl. H03F 3/18 (2006.01) Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (22) Data zgłoszenia:

Bardziej szczegółowo

KT 33 MULTIMETRY CYFROWE INSTRUKCJA OBSŁUGI. Strona 1

KT 33 MULTIMETRY CYFROWE INSTRUKCJA OBSŁUGI. Strona 1 MULTIMETRY CYFROWE KT 33 INSTRUKCJA OBSŁUGI Instrukcja obsługi dostarcza informacji dotyczących parametrów technicznych, sposobu uŝytkowania oraz bezpieczeństwa pracy. Strona 1 1. WPROWADZENIE: Mierniki

Bardziej szczegółowo