Adam FREJ, Wacław Marian ZUBEREK Uniwersytet Śląski, Wydział Nauk o Ziemi, Katedra Geologii Stosowanej, Sosnowiec

Transkrypt

1 Materiały Warsztatów str Adam FREJ, Wacław Marian ZUBEREK Uniwersytet Śląski, Wydział Nauk o Ziemi, Katedra Geologii Stosowanej, Sosnowiec Dyskusja nad amplifikacją drgań sejsmicznych w rejonie niecki bytomskiej Streszczenie W pracy podjęto dyskusję poprawności wyznaczenia wielkości amplifikacji drgań wywołanych wstrząsami górniczymi na obszarze miast: Bytomia i Piekar Śląskich. Szacowanie współczynnika amplifikacji realizowano za pomocą metody HVSR, która jest wykorzystywana głównie w sejsmiczności naturalnej. Otrzymane wyniki skorelowano z budową geologiczną badanego miejsca. Ponadto przeprowadzono dyskusję wyników i założeń metody w nawiązaniu do wcześniejszych badań w tym rejonie. Przedstawiono próbę porównania wyników z analizy HVSR z analizą relacji tłumienia dla obszaru niecki bytomskiej. 1. Wstęp W wyniku eksploatacji górniczej obserwujemy na powierzchni wiele negatywnych skutków oddziaływujących między innymi na infrastrukturę powierzchniową. Zjawiska te związane są z mechanizmem wstrząsu, odległością epicentralną, głębokością występowania wstrząsu, energią wstrząsu oraz budową geologiczną. Obszarem narażonym na wszelkiego rodzaju wymienione negatywne skutki jest rejon miasta Bytom i Piekary Śląskie, gdzie wcześniej prowadzono intensywną eksploatację górniczą, którą nadal kontynuują KWK Bobrek-Centrum oraz Zakład Górniczy Piekary. W artykule omówiony zostanie wpływ budowy geologicznej na wielkość obserwowanej amplitudy drgań sejsmicznych występujących na tych terenach. Wartość współczynnika amplifikacji wzrasta wraz z spadkiem prędkości fal sejsmicznych w warstwie przypowierzchniowej (Olszewska, Lasocki 2004). Związane jest to ściśle z różnorodnością utworów geologicznych w warstwie przypowierzchniowej oraz ich miąższością. Są to czynniki decydujące zwykle o wielkości amplifikacji drgań sejsmicznych powstałych w czasie oraz po zakończeniu eksploatacji. Na wielkość amplifikacji, czyli tzw. efektów lokalnych, wpływa również występowanie skał słabo związanych, bądź też spękanych, które to skały znacznie zwiększają wielkość obserwowanej amplifikacji drgań sejsmicznych. Szacowanie wielkości współczynnika amplifikacji prowadzone jest w oparciu o metody analityczne bądź też w oparciu o pomiary terenowe. Stosując metody analityczne konieczna jest znajomość warstw nadkładu oraz jego miąższości w miejscu analizy. W zależności od charakterystyki zalegania warstw nadkładu stosuje się odpowiednie modele: model jednowymiarowy dla płaskiego zalegania warstw nadkładu lub dla warstw o małym nachyleniu (Lachet, Bard 1994), model dwu- lub trójwymiarowy dla zaburzonego zalegania warstw (Olsen, Archuleta 1996). Metody analityczne obarczone są jednak dużą liczbą ograniczeń 211

2 A. FREJ, W. M. ZUBEREK Dyskusja nad amplifikacją drgań sejsmicznych powodujących zmniejszenie dokładności szacowania wielkości amplifikacji drgań górotworu. Głównym problemem poprawnego zastosowania modeli analitycznych jest wiarygodne przyjęcie parametrów wejściowych (Bard 2002). Wyznaczanie wielkości współczynnika amplifikacji w oparciu o pomiary terenowe zakłada równoczesny pomiar amplitudy drgań na powierzchni oraz na twardym podłożu. Również ta metoda posiada ograniczenia związane z wysokimi kosztami prac terenowych co powoduje, iż dość rzadko jest stosowana. Współczynnik amplifikacji wyznaczany może być w oparciu o założenia metody HVSR opracowanej przez Nakamurę dla potrzeb sejsmologii (Nakamura 1989) i jeśli się okaże, że może być stosowany dla wstrząsów lokalnych to można będzie wówczas tę metodę szerzej stosować. Postanowiono zatem sprawdzić jej wykorzystanie w warunkach niecki bytomskiej. 2. Analiza warunków geologicznych W obrębie Niecki Bytomskiej prowadzona jest eksploatacja górnicza związana z występowaniem w tym rejonie pokładów węgla kamiennego. Prace wydobywcze prowadzone są na terenach górniczych prowadzi KWK Bobrek-Centrum oraz Zakład Górniczy Piekary. Powyżej utworów karbonu występują lokalnie warstwy triasu oraz czwartorzędu. Miąższość utworów triasowych jest zmienna w szerokich granicach. Strop warstw triasowych występuje na rożnych głębokościach w zależności od miejsca pomiaru, przy czym niejednokrotnie już na bardzo małych głębokościach np. 5,0 m p.p.t. w rejonie szybu Julian II. Również warstwy nadkładu występujące w postaci utworów czwartorzędowych charakteryzują się różną miąższością sięgającą kilkuset metrów np. 187,46 m w rejonie otworu nr 2 na obszarze Zakładu Górniczego Piekary. Warstwy czwartorzędu reprezentowane są głównie przez piaski, iły oraz wapienie. W związku ze znacznym zróżnicowaniem warstw nadkładu w rejonie niecki bytomskiej bardzo duży znaczenie ma dokładne oszacowanie wielkości amplifikacji drgań podłoża. Proces ten jest dość skomplikowany i wymagający dokładnej analizy. Prace w analizowanym obszarze prowadzone były przez Główny Instytut Górnictwa i zostały zawarte w niepublikowanych raportach. Wyznaczenie amplifikacji opierało się na metodach analitycznych, w związku z czym oszacowanie wielkości wzmocnienia drgań jest mało dokładne. W prezentowanej pracy szacowanie współczynnika amplifikacji skorelowano z wnioskami wyciągniętymi z analizy krzywej tłumienia wyznaczonej dla badanego obszaru. Ponadto wyniki odniesiono do budowy geologicznej miejsca rejestracji. 3. Metoda HVSR W 1989 Y. Nakamura opublikował założenia metody HVSR (ang. Horizontal to Vertical Spectral Ratio) służącej do wyznaczania współczynnika amplifikacji drgań podłoża wywołanych wstrząsami naturalnymi. Podstawowym założeniem metody jest wyznaczenie stosunku składowej poziomej widma przyspieszenia drgań gruntu względem składowej pionowej widma przyspieszenia drgań gruntu (Nakamura 1989). W przypadku gdy nie obserwuje się żadnego wzmocnienia amplitudy drgań gruntu, stosunek składowych w przybliżeniu równy jest jedności (Coutel, Mora 1998). W przypadku gdy wartość stosunku składowych przyjmuje wartości większe od jedności, mamy do czynienia z amplifikacją drgań związaną 212

3 z własnościami ośrodka geologicznego w miejscu rejestracji drgań. Główne założenia metody zostały zweryfikowane teoretycznie (Konno, Ohmachi 1998) oraz praktycznie porównując uzyskane wyniki z wynikami uzyskanymi z równoczesnych pomiarów amplitudy drgań na powierzchni oraz w otworach (Tsuboi i in. 2001) ale dla trzęsień o dużych odległościach epicentralnych. Wykorzystywany stosunek składowej poziomej widma przyspieszenia drgań gruntu H względem składowej pionowej widma przyspieszenia drgań gruntu V otrzymujemy w procesie szybkiej transformacji Fouriera (FFT). Przedstawia się on za pomocą następującego ilorazu: H A G R h h h (3.1) V A G R v v v gdzie: A h, A v współczynniki składowej poziomej i pionowej amplifikacji pionowo padającej fali wgłębnej, G h, G v widma składowej poziomej i pionowej przyspieszenia drgań twardego podłoża, R h, R v widma składowej poziomej i pionowej fali powierzchniowej Rayleigha. Należy zaznaczyć, iż najlepsze wyniki uzyskuje się dla obliczeń wykorzystujących fazę S sygnału. W przypadku stosowania metody HVSR dla szacowania współczynnika amplifikacji wstrząsów indukowanych, gdzie odległości epicentralne nie są duże obserwujemy pewne lokalne efekty, w wyniku których przyjęte zostały założenia upraszczające cały proces analizy. W związku z porównywalną amplitudą składowej poziomej i pionowej widma przyspieszenia drgań twardego podłoża ich wzajemny iloraz równy jest jedności. Podstawy teoretyczne metody zakładają, iż nie obserwuje się wzmocnienia pionowej składowej w obszarach częstotliwości charakterystycznych dla silnego wzmacniania składowej poziomej. Obserwujemy bardzo małe wartości energii fali Rayleigha w obrębie częstotliwości, gdzie występuje charakterystyczny pik amplifikacji, co powoduje, iż stosunek składowej pionowej widma fali powierzchniowej Rayleigha względem składowej pionowej widma przyspieszenia drgań twardego wynosi zero. Uwzględniając przedstawione efekty równanie HVSR dla przypadku wstrząsów indukowanych przyjmuje następującą postać: H R A h V h G (3.2) h gdzie: A h, współczynnik składowej poziomej amplifikacji pionowo padającej fali wgłębnej, G h, widmo składowej poziomej przyspieszenia drgań twardego podłoża, R h, widmo składowej poziomej fali powierzchniowej Rayleigha. W rezultacie zastosowania powyższego wzoru otrzymuje się widmo amplifikacji zależne od częstotliwości rejestracji. Maksimum amplitudy dominującego piku obserwowanego w otrzymanym widmie szacuje wartość współczynnika amplifikacji w miejscu pomiaru. Określanie głównego piku czasem nie jest możliwe. Dzieje się tak w przypadku, gdy rejestracja nastąpiła w miejscu, gdzie budowa geologiczna jest bardzo złożona. Powoduje to utrudnioną interpretację widma. Częstotliwość, w obrębie której występuje główny pik, 213

4 A. FREJ, W. M. ZUBEREK Dyskusja nad amplifikacją drgań sejsmicznych odpowiada częstotliwości dominującej warstwy przypowierzchniowej. Piki amplifikacji mogą być szacowane w miarę dobrze dla niskich częstotliwości jednak dokładny zakres częstotliwości, w których analiza danych daje najlepsze rezultaty, nie został jeszcze dokładnie sprecyzowany. Przyjmuje się jednak, iż poprawne wyniki otrzymuje się w obszarze od częstotliwości 2 Hz do częstotliwości 10 Hz. Zakres dolnej granicy związany jest z występowaniem dużej ilości szumów, górna granica natomiast uwarunkowana jest faktem wykorzystywania w obliczeniach fali Rayleigha. Tak dobrany zakres częstotliwości powoduje, iż składowa pionowa jest wolna od szumów i innych zakłóceń (Tsuboi i in. 2001). 4. Charakterystyka danych pomiarowych Badania przeprowadzono w rejonie niecki bytomskiej na obszarach górniczych KWK Bobrek-Centrum oraz Zakładu Górniczego Piekary. Kopalnie te znajdują się w granicach administracyjnych miast Bytomia oraz Piekar Śląskich. Analizę przeprowadzono w oparciu o zapisy przyśpieszeń drgań gruntu zarejestrowane na czterech stacjach akcelerometrycznych posadowionych na obszarze tych miast. Rejestracji dokonano za pomocą aparatury typu CRP-97, która jest automatycznym rejestratorem trójskładowych przyspieszeń drgań gruntu (Markowski i in. 2002). Rejestratory zostały posadowione na fundamentach budynków, w których się znajdują. Takie posadowienie nie przeszkadza w analizie zapisów, gdyż można przyjąć, iż drgania fundamentów są podobne do drgań podłoża (Maciąg, Tatara 1999). Zakres poprawnie rejestrowanych przyśpieszeń częstotliwości obejmował pasmo od około 1 2 Hz do Hz. Przy rejestracji użyto detektora stałoprogowego, z progiem rejestracji ustawionym na poziomie 10 mm/s 2 lub 20 mm/s 2 (Markowski i in. 2002). W momencie wystąpienia wstrząsu powodującego drgania o przyśpieszeniach przekraczających próg rejestrowany był w postaci cyfrowej w pamięci komputera 10-sekundowy odcinek zapisu. Wykorzystane w analizie zapisy pochodzą z okresu Charakterystykę wykorzystanych stacji akcelerometrycznych przedstawia tabela 4.1. Rozkład geograficzny stanowisk pomiarowych przedstawia rysunek 4.1. Tabela 4.1. Dane wykorzystywane w analizie Table 4.1. Analysed data Lp. Nazwa stacji rejestrującej Współrzędne stanowiska pomiarowego w układzie Sucha Góra X Y Liczba rejestracji wykorzystanych w obliczeniach 1. Bobrek Julian Szyb Witczak Powstańców Śląskich

5 5. Analiza danych Rys Rozkład geograficzny stanowisk pomiarowych Fig Area distribution of recording stations Jak dobrze wiadomo czynnikami warunkującymi wielkość efektu sejsmicznego na powierzchni są: efekty lokalne, energia sejsmiczna wstrząsu, mechanizm zjawiska, odległość hipocentralna, głębokość ogniska oraz wpływ podłoża. Uwzględniając charakterystykę zapisu na obszarze niecki bytomskiej, gdzie występuje znaczna aktywność górnicza głównym czynnikiem wpływającym na wielkość amplifikacji pozostaje budowa geologiczna. W związku z powyższym zjawiskiem zebrane dane poddano analizie w celu określenia wpływu warstw nadkładu na zmiany przyśpieszenia drgań. Dane cyfrowe poddano selekcji uwzględniając poprawność rejestracji drgań gruntu, dokładność oszacowania energii oraz odległości epicentralnej. W wyniku tego procesu wybrano jedynie dane uwzględniające rejestrację o energii większej niż J. Spowodowało to zmniejszenie liczby danych, lecz jednocześnie pozostawienie jedynie danych o odpowiednim stosunku sygnał szum. Wyselekcjonowane dane poddano obróbce w wyniku, której wyznaczono krzywą tłumienia uwzględniającą maksymalne wartości przyśpieszenia drgań gruntu dla wszystkich trzech składowych względem odległości epicentralnej. W oparciu o wyselekcjonowane dane sporządzono wykres krzywej tłumienia oraz dokonano wyznaczenia amplifikacji drgań w miejscach rejestracji (rys. 5.1). 215

6 A. FREJ, W. M. ZUBEREK Dyskusja nad amplifikacją drgań sejsmicznych Rys Relacja tłumienia Fig Relation of attenuation Na prezentowanym wykresie przedstawiono dodatkowo funkcję gęstości prawdopodobieństwa rozkładu normalnego. W wyniku analizy maksymalnych wartości przyspieszeń analizowano zapisy powyżej granicy 100 mm/s 2, związane jest to z doborem danych o odpowiednich energiach. Maksymalna wartość przyśpieszenia drgań gruntu obserwowana w relacji tłumienia wynosi 930 mm/s 2. W oparciu o analizę histogramów odchylenia określono, iż dla rejestracji ze stanowisk szyb Witczak oraz Bobrek występują wyraźne odchylenia wykazujące tendencje do wzmocnienia drgań. Obserwowane odchylenie można wiązać z amplifikacją drgań podłoża powodowaną warunkami geologicznymi warstw nadkładu w miejscu rejestracji. W celu weryfikacji wyników otrzymanych z analizy krzywej tłumienia wyznaczono współczynnik amplifikacji drgań dla wybranych stanowisk. Wyznaczenie składowej poziomej i pionowej odbywało się za pomocą szybkiej transformacji Furiera (FFT) z całego obszaru widma. Następnie zastosowano metodę HVSR celem określenia wielkości amplifikacji w miejscu posadowienia poszczególnych stanowisk pomiarowych. Analizę współczynnika amplifikacji prowadzono na pojedynczych zapisach wstrząsów z danych stanowisk. Charakterystykę otrzymanych zależności wygładzono stosując funkcję Robust, co umożliwiło wyznaczenie głównego piku widma. W kolejnym kroku zaprezentowano wszystkie stosunki HVSR od częstotliwości dla danego stanowiska na wspólnym wykresie. Następnie wyniki porównano na wspólnym wykresie, gdzie główną charakterystykę określono za pomocą średniej ruchomej. W wyniku powyższej procedury otrzymano zależności przedstawione na rysunkach

7 Rys Stosunki widm rejestracji akcelerometrycznych dla stanowiska Powstańców Śląskich Fig Spectral ratios of ground accelerations from Powstańców Śląskich station Rys Stosunki widm rejestracji akcelerometrycznych dla stanowiska Witczak Fig Spectral ratios of ground accelerations from Witczak station 217

8 A. FREJ, W. M. ZUBEREK Dyskusja nad amplifikacją drgań sejsmicznych Rys Stosunki widm rejestracji akcelerometrycznych dla stanowiska Julian Fig Spectral ratios of ground accelerations from Julian station Rys Stosunki widm rejestracji akcelerometrycznych dla stanowiska Bobrek Fig Spectral ratios of ground accelerations from Bobrek station 218

9 Analizując zależności stosunku HVSR dla poszczególnych stanowisk widać, iż ich charakterystyka jest podobna w obrębie miejsca rejestracji. Podobieństwo widać w położeniu, a w niektórych przypadkach nawet amplitudy poszczególnych pików widma. Dodatkowo poszczególne stanowiska zdecydowanie różnią się od siebie swoją charakterystyką, co ściśle jest związane z różnym miejscem rejestracji. Rozpatrując przebieg zależności stosunku HVSR dla stanowiska Powstańców Śląskich wyraźnie widać, iż nie obserwujemy tutaj żadnego dominującego piku w widmie. Potwierdziło to określenie z analizowanych danych mediany. Jedynie w rejonach częstotliwości 4 Hz cześć zależności osiąga większe wartości, może to być związane z słabą amplifikacją, jednak nie są to duże wartości i dokładne określenie przyczyn wymagać będzie analizy dodatkowych danych. Wszystkie wyznaczone przebiegi są do siebie wzajemnie podobne i przebiegają w podobnych granicach. Jedynie w niskich częstotliwościach te relacje są zaburzone jednak ten obszar widma (poniżej 2 Hz) nie podlega analizie. W przebiegu stosunku HVSR dla stanowiska Witczak zaznacza się maksimum dla częstotliwości 2,8 Hz. Częstotliwość to jest w tym wypadku dominującą częstotliwością rezonansową warstwy przypowierzchniowej w rejonie szybu Witczak. Analizowany pik osiąga maksimum w okolicach wartości równej 2 H/V. Można na tej podstawie wnioskować, iż wielkość amplifikacji drgań wynosi właśnie 2. W związku z faktem, iż dominujący pik w widmie występuje w niskich wartościach częstotliwości dokładne oszacowanie wartości amplifikacji dla tego stanowiska może być obarczone pewnym błędem wynikłym z wpływu szumów, które występują w obszarach widma do około 2 Hz. Wielkość amplifikacji w tym miejscu może być związana z występowanie słabo związanych utworów geologicznych, głównie piasków. Analizując wyniki otrzymane dla stanowiska Julian określono, iż zależność stosunku HVSR od częstotliwości jest znacznie zaburzona. Określenie średniego trendu uwydatniło, iż dla powyższego stanowiska nie obserwujemy amplifikacji lub jest ona znikomo mała. Złożony charakter widma stosunku HVSR świadczy o niepewności oszacowania tej wartości. Analizując dane z stanowiska Bobrek obserwujemy wyraźny pik w rejonie dominującej częstotliwości 4 Hz. Wartość amplifikacji w tym miejscu odczytujemy z maksimum tegoż piku i kształtuje się ona na poziomie 3. Cały wykres ma jednostajny przebieg i nie obserwuje się tu żadnych znacznych odchyleń, co potwierdza dobrą jakość analizowanych danych. Na wielkość amplifikacji drgań w rejonie stanowiska Bobrek wpływ ma miąższość luźno związanych warstw geologicznych sięgająca nawet 187,46 m w rejonie otworu nr 2. Dodatkowo różnorodność utworów geologicznych występujących w rejonie tegoż stanowiska (np. piaski, iły, piaskowce) wpływa na wielkość amplifikacji. Wszystkie analizowane zależności stosunku HVSR od częstotliwości zgadzają się z wnioskami wyprowadzonymi z analizy relacji tłumienia. Dodatkowo współczynniki amplifikacji porównano z geologią obszaru badań, co potwierdziło, iż wielkość wzmocnienie drgań jest ściśle związana z charakterystyką warstw nadkładu. 6. Wnioski 1. W rejonie niecki bytomskiej występuje wyraźna amplifikacja drgań, która może osiągać nawet trzykrotne wzmocnienie obserwowanych drgań. Wielkość amplifikacji można wiązać z budową geologiczną nadkładu karbonu. 219

10 A. FREJ, W. M. ZUBEREK Dyskusja nad amplifikacją drgań sejsmicznych 2. W związku z tym, że ten efekt może wpływać na występowanie zniszczeń pod wpływem wstrząsów górniczych należy to zjawisko poddać bardziej szczegółowym badaniom. 3. Analizowana krzywa tłumienia wskazuje na amplifikację w rejonie stanowiska szyb Witczak oraz stanowiska Bobrek, co można uzasadnić miąższością i rodzajem występujących tam utworów geologicznych. 4. Uzyskane wyniki wskazują na możliwość wykorzystania metody HVSR do wyznaczania współczynnika amplifikacji w tym rejonie, należy jednak opracować metody wygładzania widma przyśpieszeń oraz metody określenia niepewności pomiarowej tego stosunku. 7. Podsumowanie W artykule podjęto próbę analizy zmian maksymalnych wartości przyspieszeń drgań gruntu. Wyznaczono zależność tłumienia oraz wielkości amplifikacji w poszczególnych miejscach pomiarowych. Otrzymane rezultaty zarówno jedną jak i druga metodą są do siebie zbliżone. Ponadto osiągnięte wyniki uzupełniają wcześniejszą analizę wykonaną na tych obszarach. Dotychczasowe badania były obarczone pewnymi ograniczeniami wynikającymi z przyjętego modelu analizy amplifikacji drgań. Ponadto analizując wielkość oraz zmiany przyspieszeń drgań gruntu należy uzupełnić dotychczasowy stan wiedzy gdyż relacje tłumienia mogą mieć charakter zarówno lokalny jak i czasowy (Kornowski, Kurzeja 2006). Pomimo wyznaczenia widma z całego sygnału a nie z S fazy sygnału analiza za pomocą metody HVSR daje dobre rezultaty. Literatura [1] Bard P.-Y. 2002: Site effects in urban areas, Key-note lecture, XXVIII Assembly of the European Seismological Commission, Genova, September 2 6, [2] Coutel F., Mora P. 1998: Simulation-based comparison of four site-response estimation techniques. Bull. Seismol. Soc. Am. 88, [3] Konno K., Ohmachi T. 1998: Ground-motion characteristics estimated from spectral ratio between horizontal to vertical components of microtremor. Bull. Seismol. Soc. Am. 88, [4] Lachet C., Bard P.Y. 1994: Numerical and theoretical investigations on the possibilities and limitations of Nakamura s technique. J. Phys. Earth, no 42, [5] Kornowski J., Kurzeja J. 2006: Ocena błędu warunkowanej prognozy amax określonej na podstawie relacji tłumienia. [W:] Materiały Sympozjum Warsztaty Górnicze z cyklu,,zagrożenia naturalne w górnictwie, Kraków Tomaszowice, czerwca 2006, red. nauk. E. Pilecka, Wyd. IGSMiE PAN, Kraków, [6] Maciąg E., Tatara T. 1999: Oddziaływania wstrząsów górniczych na budynki i sposoby oceny tych oddziaływań. [W:] V Dni Miernictwa Górniczego i Ochrony Terenów Górniczych. Prace Naukowe GIG, Konferencje, nr 30. ## ##. [7] Markowski E., Kornowski J., Zuberek W. M. 2002: Podsumowanie i analiza wyników powierzchniowych obserwacji przyspieszeń pochodzących od wstrząsów górniczych z zakładów górniczych zrzeszonych w Bytomskiej Spółce Węglowej S.A. za okres , Sosnowiec. [8] Nakamura Y. 1989: A method for dynamic characteristics estimations of subsurface using mictrotremors on the ground surface. QR RTRI 30, [9] Olszewska D., Lasocki S. 2004: Ground motion site characteristics. Acta Geophysica Polonica, vol 52, no 3, [10] Olsen K. B., Archuleta R. J. 1996: Three-dimensional simulation of earthquakes on the Los Angeles fault system. Bull. Seism. Soc. Am. 86, [11] Tsuboi S., Saito M., Ishihara Y. 2001: Verification of horizontal-to-vertical spectral-ratio technique for estimation of site response using borehole seismographs. Bull. Seismol. Soc. Am. 91,

11 The discussion on the amplification of seismic shocks in bytomska syncline region A discussion was undertaken on the estimation accuracy of the amplification vibrations implied by mining tremors in area of cities: Bytom and Piekary Śląskie (Upper Silesia). The estimation of amplification factor was realized with the help of HVSR (Horizontal to Vertical Spectral Ratio) method, used formerly in the natural seismicity. The results were correlated with geological structure of the overburden in studied area. It moreover was conducted the discussion of results and foundations of method in reference to earlier study in this region. The work presents an attempt of comparison of the results HVSR method with the analysis of attenuation relation for bytomska syncline area. The results indicate that thjere are observed local effects (area of amplifications of vibrations) and the HVSR method can be used to estimate the value of amplification factor. Przekazano: 9 marca 2007 r. 221