Nowe Technologie w uczeniu

Transkrypt

1 Nowe Technologie w uczeniu Raport z badania Listopad 2013, Warszawa Wydawca Patroni medialni

2 Spis treści 03 Fundacja Obserwatorium Zarządzania 04 O badaniu 05 Słowo wstępne 05 Cele badania 05 Metodologia badania 05 Charakterystyka respondentów 07 Raport z badania 08 Najważniejsze wnioski 09 Panorama szkoleń w 2013 roku 14 Co przyniesie rok 2014? 17 Ocena poszczególnych form szkoleń 22 Budżet na szkolenia 27 Zalety i wady e-learningu 29 Podsumowanie 30 Okiem eksperta 31 Webinarium jako cały proces szkoleniowy, czy jego uzupełnienie? 33 Rozmawiajmy językiem kompetencji. 35 M-learning - nauka przyszłości 38 E-learning - tendencja wzrostowa w Europie 40 Jak się kręci szkolenia, czyli o pigułkach wiedzy. 42 Nowe pojęcia związanie z e-nauczaniem 45 E-learning na żywo - jak przeżyć on air 47 E-learning jest dla ludzi 7 postulatów projektowania szkoleń i rozwoju przy wykorzystaniu technologii 49 Wykorzystanie narzędzi ICT w edukacji zawodowej 51 Prawdziwy e-learning dopiero przed nami 53 E-learning w marketingu

3 Fundacja Obserwatorium Zarządzania Fundacja Obserwatorium Zarządzania (FOZ) jest instytucją otoczenia biznesu (IOB), która zajmuje się popularyzowaniem dobrych praktyk w biznesie, promuje dzielenie się wiedzą i doświadczeniem oraz wdraża innowacje w obszarze uczenia osób dorosłych ( W ramach działań Obserwatorium realizowane są stałe autorskie programy badawczo - rozwojowe poświęcone strategii prowadzenia biznesu, wykorzystania nowoczesnych form zarządzania, rynku pracy, technologii ICT oraz dostępu do kapitału dla MSP. New Media Production Methodology how to increase your multimedia competencies (pl.newmediaproduction.eu), Knowledge Management 2.0 for SMEs, Content Marketing Expert. Od 2007 roku FOZ jest też koordynatorem klastra EduKlaster - Nowe Media w Edukacji stanowiącego formalne powiązanie sieci instytucji i firm szkoleniowych, doradczych, firm związanych z technologiami audio-wizualnymi i teleinformatycznymi, ośrodków badawczych, organizacji branżowych oraz instytucji otoczenia biznesu. Działanie powiązania ukierunkowane jest na wspólną realizację ciekawych i innowacyjnych projektów, szczególnie w obszarze badań i kreowania nowoczesnych rozwiązań biznesowych wspieranych technologią informacyjno-komunikacyjną. Projekty wdrażane przez FOZ adresowane są do kierowników wyższego szczebla i są zasadniczo powiązane z: problematyką strategii biznesowych, ciągłą problematyką usprawnień, komunikacją wewnętrzną i zewnętrzną, wykorzystaniem Internetu i nowych mediów. Przykładowe projekty realizowane przez FOZ to: How to webcast - new media use in the efficient learning processes (www. webcasttolearn.com), Knowledge Pills Methodology efficient learning and knowledge sharing for SMEs (pl.edupills.eu), WebQuest for Human Resources Management - collaborative blended learning methodology for VET (pl.webquests.eu), Webinar 2 Learn - video conference use for adult learning ( E-business Mobile Training - use of mobile Performance Support System for acquiring e-business management skills ( 3

4 O badaniu Raport z badania 4

5 Słowo wstępne Platformy e-learningowe, rozwiązania web 2.0, technologie dotykowe czy interaktywne urządzenia przenośne nie tylko zmieniają wymiar komunikacji biznesowej, ale również podejście do szkoleń oraz przekazywania i zarządzania wiedzą w firmie. W tegorocznym badaniu postanowiliśmy sprawdzić jaki wpływ wywiera postęp technologiczny na obszar szkoleń i rozwoju kadr w polskich przedsiębiorstwach oraz porównać uzyskane dane z wynikami badania przeprowadzonego w 2012 roku. Zdecydowaliśmy się zbadać, czy i jak polscy pracodawcy stosują nowe technologie w uczeniu, które formy stosują obecnie i które planują stosować w przyszłym roku. W tym roku postanowiliśmy też sprawdzić, czy w firmach stosowane jest łączenie różnych typów działań rozwojowych zwane popularnie jako blended learning. Zapytaliśmy ponadto o budżety przeznaczane na szkolenia realizowane aktualnie i te planowane na kolejny rok oraz o ocenę poszczególnych form szkoleń pod kątem atrakcyjności dla uczestników, skuteczności w przekazywaniu wiedzy, kosztu dla firmy i łatwości aktualizacji treści szkoleniowych. Na zakończenie, w pytaniu otwartym, poprosiliśmy o wskazanie zalet i wad e-learningu. Uzyskane dane pozwoliły nam na dokonanie ciekawych porównań i wyciągnięcie interesujących, a czasami nawet zaskakujących wniosków. Zapraszamy do lektury i zachęcamy do komentowania przedstawionych wyników. Cele badania Realizując tą edycję badania postanowiliśmy przede wszystkim sprawdzić stopień wykorzystania narzędzi e-learningowych w procesie uczenia osób dorosłych. Ponadto określiliśmy trzy cele szczegółowe, które przedstawiają się następująco: poznanie skali wykorzystania e-learningu w polskich firmach, diagnoza wiodących trendów w obszarze szkoleń wspieranych komputerowo, prognoza kierunków rozwoju branży. Metodologia badania Badanie zrealizowane zostało metodą CAWI (Computer-Assisted Web Interviews) w okresie od kwietnia do lipca 2013 roku. CAWI to technika badań ilościowych wykorzystująca Internet do zebrania odpowiedzi respondentów. Zapewnia ona dostęp do szerokiego kręgu respondentów bądź do wybranej grupy docelowej. Ankieta znajduje się na stronie internetowej realizatora badania, a pytania przesyłane są bezpośrednio do respondenta. Odpowiedzi na pytania zapisywane są automatycznie na serwerze. Ponadto system kontroluje aby pytania pojawiały się na ekranie komputera respondenta we właściwej kolejności. Podstawą badania była ankieta w formie elektronicznej zawierająca zarówno pytania zamknięte, jak i otwarte. Większość pytań została zaczerpnięta z ankiety przygotowanej do badania realizowanego w 2012 roku, część została przygotowana na nowo. Powtórzenie pytań dało nam możliwość porównania danych i ich weryfikacji. Ponadto w części pytań respondenci mogli udzielić więcej niż jedną odpowiedź, dlatego też wyniki nie zawsze sumują się do 100%. Charakterystyka respondentów Badanie skierowane było do osób, które w swoich firmach mają bezpośredni wpływ na wybór tematyki i formy szkoleń oraz są osobami decyzyjnymi w tym zakresie. Dobór próby miał więc charakter celowy. Do dalszej części ankiety mogły przejść tylko osoby, które w pierwszym pytaniu potwierdziły, że do ich kompetencji należy decyzja o wyborze szkoleń w firmie. W badaniu wzięło udział 276 firm (o 115 więcej niż w badaniu przeprowadzonym w 2012 roku). Najszerzej reprezentowaną grupą były duże przedsiębiorstwa, zatrudniające powyżej 249 pracowników. Ich udział w badaniu stanowił 37% (102 firmy). Drugą pod względem liczebności grupą były mikroprzedsiębiorstwa, poniżej 10 pracowników, stanowiące 32% (89 firm) wszystkich firm biorących udział w badaniu. Ponadto, w badaniu udział wzięło 47 małych i 38 średnich firm (odpowiednio 17% i 14%). Dane przedstawiono na wykresie 1. 5

6 Najwięcej osób, które wzięło udział w badaniu to właściciele firm (21%), głównie właściciele mikro przedsiębiorstw. Drugą najbardziej liczną grupą są dyrektorzy i managerowie ds. HR (19%) oraz kierownicy działów (18%) reprezentujący głównie średnie przedsiębiorstwa. 16% respondentów stanowią trenerzy wewnętrzni (zatrudnieni przede wszystkim w najmniejszych firmach), a 14% prezesi i członkowie zarządu kierujący małymi firmami zatrudniającymi do 49 pracowników. W badaniu wzięło udział również 8% specjalistów ds. szkoleń głównie z dużych firm. 03 Wykres 3. Wielkość przedsiębiorstwa a stanowiska osób biorących udział w badaniu Właściciel Dyrektor/Manager ds. HR Kierownik działu Trener wewnętrzny Prezes/Członek Zarządu Specjalista ds. skoleń Inne stanowisko 01 Wykres 1. Wielkość przedsiębiorstwa mikro (poniżej 10 pracowników) 1% 5% 6% 2% 6% 37% 14% 17% 32% małe (od 10 do 49 pracowników) średnie (od 50 do 249 pracowników) duże (powyżej 250 pracowników) 21% 8% 6% 2% Mikro 89 firm 57% 32% 9% Małe 47 firm 21% 24% 02 Wykres 2. Zajmowane stanowisko 14% 8% 4% 21% Właściciel Dyrektor/Manager ds. HR Kierownik działu Trener wewnętrzny Prezes/Członek Zarządu Specjalista ds. skoleń 13% 5% 3% 5% 3% Średnie 38 firm 34% 3% 18% 3% 3% Duże 102 firmy 25% 16% 19% Inne stanowisko 37% 27% 21% 18% 6

7 Raport z badania Raport z badania 7

8 Najważniejsze wnioski Szkolenia e-learningowe umacniają swoją pozycję na polskim rynku. Najczęściej wybieraną formą szkoleń e-learningowych są obecnie nagrania audio i wideo stosowane przez 65% firm (spośród 276 biorących udział w badaniu). Zaraz za nimi plasują się webinaria wybierane przez prawie połowę firm (48%). Ta tendencja ma się utrzymać w roku Coraz więcej szkoleń jest też obecnie realizowanych przez pracowników firm 42% przebadanych firm deklaruje, że tworzy treści szkoleniowe na miejscu, w odpowiedzi na konkretne potrzeby. Jest to duża zmiana w stosunku do roku poprzedniego, gdy szkolenia kupowane były głównie jako gotowe moduły. W 2013 roku obserwujemy również kurczenie się budżetów szkoleniowych, mimo wcześniejszych deklaracji, że budżet na szkolenia e-learningowe będzie wzrastał. Dlatego też firmy zaczęły poszukiwać optymalizacji kosztów. A ponieważ jedną z głównych zalet e-learningu są niższe koszty tworzenia i realizacji szkoleń (co zauważyło 38% badanych firm), skierowały swoją uwagę na tą formę uczenia w większym stopniu niż w latach poprzednich. 8

9 Panorama szkoleń w 2013 roku W 2013 roku wciąż największą popularnością cieszą się szkolenia tradycyjne, zarówno w formie aktywnego warsztatu (90% ankietowanych), jak i klasycznego wykładu (80%). Również w zeszłym roku te formy szkoleń tradycyjnych były najpopularniejsze (87% firm wybierało w 2012 roku warsztaty, a 71% wykłady). Jednak firmy sięgają też coraz częściej po e-learning. Wzrost procentowy prezentujący wykorzystanie form e-learningowych jest nawet znacznie większy (analizując poszczególne formy szkoleń e-learningowych) niż wzrost wykorzystania szkoleń tradycyjnych. Jeżeli w przypadku szkoleń tradycyjnych widzimy wzrost o maksymalnie 9% (szkolenie w formie wykładu), to w przypadku e-learningu jego wykorzystanie wzrosło o 11, 17, a nawet 33% (nagrania audio/ wideo). Tak więc, choć metody tradycyjne mają wciąż silną pozycję, to możemy pokusić się o stwierdzenie, że formy e-learningowe szybko nadrabiają dzielący je dystans. Wśród form e-learningowych największą popularnością w 2013 roku cieszą się nagrania audio/wideo (65%). Ich wzrost popularności w stosunku do roku poprzedniego również jest ogromny (aż o 33%). Wynika to zapewne z faktu, że szkolenia z wykorzystaniem nagrań audio i wideo są łatwe i szybkie w przygotowaniu (można do tego wykorzystać nie tylko kamerę, ale również aparaty fotograficzne czy powszechnie dostępne telefony komórkowe) i dystrybucji (np. poprzez wykorzystanie społecznościowych serwisów wideo jak YouTube) oraz nie kosztują dużo. Firmy zauważają te zalety i coraz chętniej sięgają po tą formę kształcenia swoich pracowników. Zauważalny jest również wzrost popularności webinariów, które w zeszłym roku były na pierwszej pozycji wśród form e-learningowych. W 2012 roku stosowało je 37% firm, a w roku obecnym prawie połowa (48%). Wynika to zapewne z faktu, że firmy widzą coraz więcej możliwości jego zastosowania nie tylko do celów szkoleniowych, ale również marketingowych czy komunikacji z klientami o każdej godzinie i z dowolnego miejsca. Zaletą webinariów jest również możliwość odtworzenia nagranego spotkania, jeśli nie możemy wziąć 04 Wykres 4. Formy szkoleń stosowane w firmach porównanie 2012 i 2013 roku szkolenia tradycyjne metody aktywne/warsztat szkolenia tradycyjne wykład nagrania audio/wideo inne formy szkoleń tradycyjnych webinaria inne formy szkoleń e-learningowych na platformie LMS na CD/DVD itp narzędzia społecznościowe Web 2.0 gry i symulacje wspierane komputerowo szkolenia z wykorzystaniem urządzeń mobilnych światy wirtualne 6% 6% 15% 16% 19% 21% 26% 24% 26% 32% 32% 29% 37% 36% 36% 41% 58% 52% 48% 65% 71% 80% 90% 87% w nim udziału osobiście oraz możliwość udziału dużej liczby osób w szkoleniu lub spotkaniu. Coraz większą popularnością cieszą się również na platformie LMS oraz na CD/DVD (po 36%), a także szkolenia z wykorzystaniem narzędzi społecznościowych/web 2.0 (32%), gry i symulacje wspierane komputerowo (29%) oraz szkolenia z wykorzystaniem urządzeń mobilnych (26%). Jest to bardzo ciekawy wynik biorąc pod uwagę, że technologie mobilne są wciąż nowością na polskim rynku, aczkolwiek zainteresowanie nimi rośnie z roku na rok. Biorąc to pod uwagę (wg badania Mobile 9

10 05 Wykres 5. Formy e-learningowe stosowane przez firmy w 2013 roku z uwzględnieniem wielkości przedsiębiorstwa nagrania audio/wideo inne formy szkoleń e-learningowych webinaria narzędzia społecznościowe Web2.0 na CD/DVD szkolenia z wykorzystaniem urządzeń mobilnych gry i symulacje wspierane komputerowo na platformie LMS światy wirtualne 6% 5% 6% 7% 19% 23% 22% 22% 21% 32% 33% 34% 32% 31% 34% 32% 34% 38% 38% 36% 34% 42% 45% 47% 45% 49% 55% 53% 53% 51% 57% 60% 66% 68% 66% 69% duże średnie małe mikro 2013 przeprowadzonego przez IAB Polska na koniec roku 2012 liczba użytkowników smartfonów wśród aktywnych internautów osiągnęła 54% i będzie nadal dynamicznie rosnąc, utrzymując dwucyfrową dynamikę) możemy się spodziewać dalszego wzrostu zainteresowania tą formą szkoleń. Nagrania audio/wideo cieszą się dużą popularnością w przypadku wszystkich typów firm wybiera je 60% dużych, 66% średnich i małych oraz 69% mikro przedsiębiorstw. Największy wzrost wykorzystania tej formy szkoleń nastąpił wśród małych firm - aż o 50% w stosunku do roku poprzedniego. W przypadku pozostałych przedsiębiorstw wzrost też jest duży, ale już nie tak spektakularny. Webinaria, czyli druga najbardziej popularna forma szkoleń e- learningowych w 2013 roku, wybierana jest najczęściej przez średnie i mikro przedsiębiorstwa (po 53%). Stosuje je również 47% małych i 42% dużych firm. Zarówno nagrania audio/wideo jak i webinaria dają możliwość realizacji szkoleń bez konieczności ponoszenia dodatkowych kosztów. Dlatego wybierane są przez firmy coraz częściej. Pracownicy uczestniczą w nich w dowolnym czasie i z dowolnego miejsca, więc firma nie musi płacić za wynajem sali czy ponosić kosztów związanych z podróżą. Dodatkowo materiały szkoleniowe są dostępne stale i mogą być wykorzystywane wielokrotnie w celu utrwalenia lub przypomnienia zdobytej wiedzy. W przypadku małych firm dość dużą popularności cieszą się też szkolenia z wykorzystaniem narzędzi społecznościowych stosuje je prawie połowa małych przedsiębiorstw biorących udział w badaniu (49%). Natomiast w przypadku dużych firm drugą najczęściej wybieraną formą szkoleń (po nagraniach audio/ wideo) są na platformie LMS (51%). Jak w roku 2013 firmy pozyskują treści e-learningowe? Czy coś się zmieniło w stosunku do roku 2012? Otóż tak. O ile w roku poprzednim treści e- learningowe były najczęściej kupowane jako gotowe moduły (38%), o tyle w roku obecnym ten sposób ich pozyskiwania wybiera już tylko 28% firm, czyli ok. 1 4 firm, które wzięły udział w badaniu (wykres 6). Widać w tej kwestii dużą zmianę obecnie e-learning tworzony jest najczęściej na miejscy, w odpowiedzi na konkretne potrzeby firm (42% firm). Tworzenie treści e-learningowych 10

11 zlecane jest również na zewnątrz, ale częściej tylko pod kątem opracowania technicznego na podstawie dostarczonych treści (19%). Jedynie 11% firm zleca na zewnątrz zarówno opracowanie merytoryczne, jak i techniczne. 07 Wykres 7. Sposoby pozyskiwania treści e-learningowych w 2013 roku z uwzględnieniem wielkości przedsiębiorstwa tworzone na miejscu 06 Wykres 6. Sposoby pozyskiwania treści e-learningowych porównanie 2012 i 2013 roku kupowane jako gotowe moduły zlecane na zewnątrz na podstawie treści dostarczonej przez zleceniobiorcę zlecane na zewnątrz (opracowanie merytoryczne i techniczne) 13% 12% zlecane na zewnątrz (opracowanie merytoryczne i techniczne) zlecane na zewnątrz na podstawie treści dostarczonych przez zleceniodawcę 16% 19% kupowane jako gotowe moduły 28% 38% tworzone na miejscu Ciekawe czy ta tendencja się utrzyma. Może w przyszłym roku znowu będziemy obserwować duże zmiany? A może oznacza to rewolucję na rynku szkoleń i przeniesienie ciężaru na szkolenia realizowane przez zasoby wewnętrzne? Ciekawe też, jak ta zmiana wpłynie na rodzaj stosowanych form szkoleniowych i na przyszłe budżety szkoleniowe? Odpowiedzi na te pytania przyniesie z pewnością przyszłoroczne badanie. 33% 42% 13% 43% 8% Mikro firmy 36% 18% 12% 25% Małe firmy 45% Najczęściej to właśnie duże przedsiębiorstwa tworzą treści szkoleniowe na miejscu, w odpowiedzi na konkretne potrzeby firmy (47%). Jednak procent szkoleń tworzonych na miejscu w przypadku pozostałych przedsiębiorstw również jest duży (mikro 36%, małe 45%, średnie 42%). Jedynie w przypadku mikro przedsiębiorstw treści e-learningowe są częściej kupowane jako gotowe moduły (43%) niż tworzone na miejscu. Jest to dość zaskakujący wynik. Sytuacja mikro firm wskazywałaby raczej, że będą one wykorzystywać wewnętrzne zasoby i tworzyć treści samodzielnie, niż ponosić wydatki związane z zakupem szkoleń. Z drugiej strony może to być wynikiem braku odpowiednich osób wewnątrz najmniejszych przedsiębiorstw, które mogłyby opracowywać szkolenia. Duże firmy posiadają rozwinięte działy szkoleń, więc jest im znacznie prościej tworzyć szkolenia wewnątrz. 21% 9% 28% Średnie firmy 42% 23% 15% 15% Duże firmy 47% 11

12 08 09 Wykres 8. Stosowanie blended learningu w 2013 roku nie 33% % tak 67% Wykres 9. Stosowanie blended learningu w 2013 roku a wielkość przedsiębiorstwa duże średnie małe mikro Nowością w tegorocznym badaniu było pytanie dotyczące blended learningu. Postanowiliśmy zapytać firmy o to, czy stosują blended learning, czyli czy łączą w szkoleniach metody tradycyjne z e-learningiem. Okazało się, że 2/3 badanych firm stosuje w swoich szkoleniach blended learning (wykres 8). Wygląda na to, że pod tym względem stajemy się liderami, ponieważ wg badania Professional Training in Europe przeprowadzonego w kwietniu 2012 przez CEGOS wykorzystanie blended learningu w Wielkiej Brytanii jest na poziomie 50%, we Włoszech na poziomie 48%, a w Hiszpanii 43%. Firmy, które stosują blended learning to głównie małe (77%) i duże przedsiębiorstwa (72%). Rzadziej z tej mieszanej formy szkoleń korzystają mikro (60%) i średnie firmy (61%). Jakie metody są łączone? Najczęściej jest to połączenie warsztatu ze szkoleniem na platformie LMS (głównie małe i duże firmy 11%) lub z webinarium (13% średnich przedsiębiorstw biorących udział w badaniu). Rzadziej stosowane są połączenia warsztatów lub wykładów z grami i symulacjami, czy nagraniami audio/wideo. 61% 60% 72% 77% Komentarz eksperta: Szkolenia tradycyjne dominują, aczkolwiek... Jak wynika z raportu, szkolenia tradycyjne dominują nad e-learningowymi. Widać jednak tendencję wzrostową, w zakresie e-learningowych technologii szkoleniowych. W przypadku niektórych z nich wzrost jest szczególnie wyraźny dotyczy on szkoleń wideo i webinariów. To co ucieszyło mnie bardzo, to fakt, że stosujemy w naszych organizacjach technologie, uznawane za najważniejsze trendy w e-learningu - wykorzystujemy grywalizację, stosujemy technologie mobilne oraz narzędzia społecznościowe. Nie ma w raporcie informacji, czy do dokształcania pracowników naszych organizacji wykorzystujemy Mooc-e, czyli masowe kursy on-line. Jest to jeden z najbardziej kontrowersyjnych trendów i rozwój tego modelu zdobywania wiedzy i umiejętności jest jeszcze niepewny, stąd być może nie zagościł on jeszcze w naszych organizacjach. Górą technologie służące przekazywaniu wiedzy i informacji Nastąpił dynamiczny wzrost zastosowania technologii videolearningu w szkoleniach. Decydującym czynnikiem takiego wzrostu może być szybkość wykonania, niższe koszty niż w przypadku ekranowych szkoleń e-learning, a także mniejszy nakład pracy autorów szkoleń, związany z przygotowaniem materiałów merytorycznych. Jak słusznie zwracają uwagę autorzy raportu, wzrost ilości szkoleń wideo wynika również z większej dostępności i niższej ceny samej technologii, która służy do przygotowania filmów dziś, niż było to możliwe jeszcze jakiś czas temu. Podobne zresztą są prawdopodobnie przyczyny stałego wzrostu popularności webinariów. Omawiane zjawiska wzrostu niewątpliwie cieszą. Warto jednak 12

13 zwrócić uwagę na fakt, że wzrost nastąpił głównie wśród technologii mniej interaktywnych, służących głównie przekazowi wiedzy i informacji. Technologie te mają mniejszą siłę w zakresie rozwoju kompetencji i umiejętności. Warto o tym pamiętać, ciesząc się ze wzrostu ich wykorzystania. Aby zwiększać kompetencje i umiejętności... Jak sprawić, żeby e-learning nie tylko przekazywał informacje i zwiększał nie tylko poziom wiedzy, lecz również poziom kompetencji i umiejętności? Potrzebny byłby wzrost ilościowy i jakościowy takich rozwiązań jak angażujący e-learning ekranowy, grywalizacja, rozwój symulacji, czy social learning. Dopóki tak się nie stanie, tak jak do tej pory dominującą pozycję będą utrzymywały tradycyjne szkolenia warsztatowe. stoi przed całym globalnym rynkiem szkoleniowym: łączenie szkoleń stacjonarnych z mobile learningiem, webinariami (co jak wynika z raportu już się dzieje), social learningiem, czy nauczaniem nieformalnym. W związku z tym, że w małych, średnich i dużych przedsiębiorstwach większość szkoleń e-learningowych przygotowywana jest wewnątrz organizacji, stąd ważne może być pozyskanie osób, które będą umiały wdrożyć blended learning, obejmujący złożone szkolenia lub skorzystanie z usług firm zewnętrznych zajmujących się wdrażaniem rozwiązań blended learning. Janusz Lenkiewicz mediakursy.pl Warto pomyśleć o zastosowaniu rozwiązań wiązanych Jak można wywnioskować z raportu wzrost jednej technologii, w tym wypadku videolearningu nie jest powiązany zbyt silnie ze wzrostem innych np. social learningiem, grywalizacją, czy rozwiązaniami mobilnymi. Takie powiązanie mogłoby znacząco zwiększyć skuteczność szkoleniową. Blended learning nowe wyzwania Szczególnie cieszy mnie pojawienie się w badaniu pytania dotyczącego blended learningu. Na tle Europy wyglądamy bardzo dobrze. Blended learning jak wynika z badania to głównie połączenie szkoleń stacjonarnych ze szkoleniem na platformie LMS. W stosunku do rynku globalnego stosujemy, w blended learningu, w mniejszej skali webinaria, social learning, gry i symulacje. Wyzwanie jakie przed nami stoi jest podobne do tego, jakie 13

14 Co przyniesie rok 2014? 10 Wykres 10. Formy szkoleń planowane w 2014 roku w porównaniu do form szkoleń stosowanych w 2013 roku Zgodnie z deklaracjami firm uczestniczących w badaniu zainteresowanie formami e-learningowymi w 2014 roku będzie wciąż rosło, natomiast wykorzystanie metod tradycyjnych pozostanie praktycznie na tym samym poziomie co w roku 2013 (wykres 10). Wciąż dużym zainteresowaniem będą się cieszyć nagrania audio/wideo (71% firm deklaruje ich stosowanie w 2014 roku) oraz webinaria (68%). Deklaracje wskazują również, że nastąpi duży wzrost jeżeli chodzi o stosowanie szkoleń z wykorzystaniem urządzeń mobilnych (z 26% w 2013 do 52% w 2014) oraz gier i symulacji komputerowych (wzrost z 29% do 51%). Są to formy szkoleń coraz łatwiej dostępne i coraz bardziej atrakcyjne dla użytkowników, więc nie dziwi fakt wzrostu ich popularności. szkolenia tradycyjne metody aktywne/warsztat szkolenia tradycyjne wykład nagrania audio/wideo szkolenia internetowe w czasie rzeczywistym webinary inne formy szkoleń tradycyjnych szkolenia z wykorzystaniem urządzeń mobilnych gry i symulacje wspierane komputerowo 26% 29% 90% 91% 80% 76% 65% 71% 48% 68% 58% 60% 52% 51% W 2014 roku popularne będą też wciąż na platformie LMS (48%), narzędzia społecznościowe/web 2.0 (46%) oraz szkolenia multimedialne na CD/DVD (42%). Najmniejszą popularnością nadal będą się cieszyć światy wirtualne, bo tylko 20% firm deklaruje ich wykorzystanie w kolejnym roku, ale wzrost z 6% do 20% można ocenić jako duży. Jakie formy e-learningu będą najbardziej popularne w poszczególnych grupach przedsiębiorstw? Z analizy wykresu 11 wynika, ze zarówno nagrania audio/ wideo jak i webinaria, będą się cieszyć największym zainteresowaniem wśród wszystkich przedsiębiorstw, bez względu na ich wielkość. Pozostałe formy szkoleń e-learningowych również będą się cieszyć sporym zainteresowaniem firm, ale już w bardziej zróżnicowany sposób. Mikro firmy, poza nagraniami audio/wideo i webinariami, planują w dalszej kolejności stosować szkolenia z wykorzystaniem urządzeń mobilnych (54%) i narzędzia społecznościowe (51%). Te dwie formy szkoleń będą też popularne wśród małych firm (odpowiednio 60% i 57%), ale ponadto 53% małych firm planuje stosować w przyszłym roku gry i symulacje wspierane komputerowo. Średnie firmy stawiają na na platformie LMS oraz szkolenia z wykorzystaniem urządzeń mobilnych (po 55%). A duże przedsię- inne formy szkoleń e-learningowych na platformie LMS narzędzia społecznościowe Web 2.0 na CD/DVD itp (off-line) światy wirtualne 6% 20% 36% 32% 41% 46% 36% 42% 51% 48% biorstwa, poza szkoleniami na platformie LMS, również na gry i symulacje wspierane komputerowo (57%). Widać więc, że pozycja szkoleń z wykorzystaniem urządzeń mobilnych będzie wzrastać. Firmy dostrzegają ich zalety i coraz częściej będą się na nie decydować. Tak jak w przypadku nagrań audio/wideo czy webinariów, dają one możliwość szkoleń z dowolnym miejscu i czasie, bez generowania dodatkowych kosztów, co dla firm jest bardzo ważne. 14

15 11 Wykres 11. Formy szkoleń e-learningowych planowane w 2014 roku z uwzględnieniem wielkości przedsiębiorstwa Komentarz eksperta: nagrania audio/wideo inne formy szkoleń e-learningowych webinaria narzędzia społecznościowe Web2.0 na CD/DVD 35% 36% 51% 44% 50% 57% 51% 50% 45% 44% 54% 58% 62% 73% 74% 66% 72% 71% 74% 71% Ponad 60% badanych firm to firmy mikro, małe i średnie. W mojej ocenie, popartej kilkunastoletnią obserwacją rozwoju rynku oraz produktów, zarówno e- learning jak i blended learning to rozwiązania wciąż skierowane do dużych firm o rozproszonej strukturze. Nie sądzę, aby optymistyczne wyniki sondażu w obszarze małych i średnich firm przekładały się na rzeczywisty rozwój rynku i monetyzację podejmowanych inicjatyw. Oczywiście napawa optymizmem fakt, że również małe firmy planują korzystać z zdalnych rozwiązań edukacyjnych. Mam jednak wrażenie, że respondenci z mikro i małych firm mogli mieć na myśli darmowe e-szkolenia dostępne w sieci przygotowane przez szkoleniowców amatorów lub sfinansowane ze środków europejskich. Aktualnie, poza szkoleniami językowymi (konwersacje na skype lub szkolenia e-learning w serwisach szkół językowych) komercyjna oferta e-szkoleń dla tego segmentu firm jest mała. Inwestycja w e-szkolenia dla tego segmentu może przynieść dobre wyniki, ale wyłącznie w perspektywie długoterminowej. szkolenia z wykorzystaniem urządzeń mobilnych gry i symulacje wspierane komputerowo na platformie LMS światy wirtualne 18% 16% 21% 22% 35% 45% 55% 60% 54% 57% 42% 53% 47% 47% 58% 55% duże średnie małe mikro Duże firmy, które miały udział w badaniu poniżej 40%, zachowują się w podobny sposób jak przedsiębiorstwa w innych krajach Europy. Kupują platformy LMS lub hostują je w modelu SaaS, zamawiają kursy wspierające rozwój kompetencji zawodowych i gotowe biblioteki szkoleń ogólnorozwojowych. Pytane o plany na przyszłość, deklarują wzrost gotowości zastosowania e-learningu w przyszłości. Kryzys ekonomiczny wydaje się sprzyjać rozwojowi edukacji elektronicznej, gdyż jednym z ważnych powodów wdrożenia e-learningu jest optymalizacja kosztów oraz potrzeba szybkiego działania wobec zmian operacyjnych i taktycznych. Tylko w ostatnich 3 latach ilość firm w Europie, które zakupiły rozwiązanie e-learningowe 15

16 jest porównywalna z liczbą firm z wcześniejszych 10 lat. Podobną tendencje obserwujemy również w Polsce. To zasługa powiązań gospodarczych i właścicielskich z firmami w Europie zachodniej, globalizacji gospodarki, rozwoju internetu i szybkości przepływu informacji. Pozytywnym czynnikiem jest ilość dużych i udanych wdrożeń platform LMS wraz z systemami wspierającymi zarządzanie kompetencjami. Z badania wynika, iż duże przedsiębiorstwa chętnie będą korzystać z szkoleń w postaci nagrań audio/wideo. Zastanawiam się jednak nad tym wynikiem badania, ponieważ nie umiem sobie wyobrazić dużej firmy w której pracownicy pracujący w dużych pokojach, nierzadko w open space, i uruchamiają w takich warunkach swoje e-szkolenia z elementem audio. Nie zakładam również zakupu w ramach projektu słuchawek dla 5 lub 10 tys. pracowników. Pozostaje więc otwarte pytanie o faktyczne powody dużego zainteresowania szkoleniami audio/wideo w obliczu realnych ograniczeń organizacyjnych? Wysoki wzrost zainteresowania w badaniu grami decyzyjnymi i symulacjami wskazuje na potrzebę rozwoju umiejętności w stosunku do nabywanej wiedzy. Badania wśród polskich firm potwierdzają światowe trendy wskazując na ciągły wzrost zainteresowania e-learningiem w organizacjach. Wykazane w nim tendencje są wyraźnym znakiem, że e-learning należy do stałych i dobrze postrzeganych rozwiązań edukacyjnych dla biznesu, pomimo dławienia rozwoju rynku i obniżania jakości poprzez stosowanie kryteriów wyboru opartych o najniższą cenę. Jerzy Durślewicz Prezes Zarządu, Tomorrow Sp. z o.o. 16

17 Ocena poszczególnych form szkoleń W tegorocznym badaniu również zapytaliśmy naszych respondentów o to, jak oceniają wartość poszczególnych form szkoleń. W badaniu przeprowadzonym w 2012 roku prosiliśmy ich by każdą z form szkoleniowych ocenili na skali od 1 do 5 (gdzie 1 oznaczało ocenę najniższą, a 5 ocenę najwyższą). W badaniu z roku obecnego poprosiliśmy natomiast by wskazali, która z form szkoleniowych jest najlepsza, a która najgorsza w kontekście każdej cechy. Ankietowani mogli wskazać tylko jedną formę przy ocenie każdej z cech. Atrakcyjność dla uczestnika W pierwszej kolejności zapytaliśmy firmy, która z form szkoleniowych (tradycyjnych i e-learningowych) jest najbardziej atrakcyjna, a która najmniej atrakcyjna dla uczestników. Jak widać na wykresie 12 aż 44% firm uznało metody aktywne/warsztat za najbardziej atrakcyjne dla uczestników (żadna z firm nie wskazała, że jest to ich zdaniem metoda najmniej atrakcyjna). Jeśli chodzi o e-learning to wg badanych firm najbardziej atrakcyjne dla uczestników są gry i symulacje wspierane komputerowo (29%). Sytuacja przedstawia się tak jak w zeszłym roku, gdy zarówno metody/aktywne, jak i gry i symulacje wspierane komputerowo otrzymały najwyższą ocenę pod kątem atrakcyjności. Jako najmniej atrakcyjna dla uczestników wskazana została druga z form szkoleń tradycyjnych wykład (58% wskazań). W kontekście form e- learningowych jako najmniej atrakcyjna oceniona została forma szkoleń multimedialnych na CD/DVD (18%). Jednocześnie żadna z tych form nie została wskazana przez ankietowane firmy jako najbardziej atrakcyjna. Gry i symulacje wspierane komputerowo, jako forma szkoleń e-learningowych najbardziej atrakcyjna dla uczestników, ocenione są praktycznie jednakowo przez wszystkie przedsiębiorstwa bez względu na ich wielkość (28-30%). Również ocena wśród osób zajmujących różne stanowiska przedstawia się w sposób zbliżony. Patrząc na formy szkoleń wskazane przez respondentów jako te najmniej atrakcyjne dla uczestników widać natomiast, że to przede wszystkim Wykres 12. Która z form szkoleniowych jest najbardziej atrakcyjna dla uczestników? metody aktywne/warsztat gry i symulacje wspierane komputerowo webinaria szkolenia z wykorzystaniem urządzeń mobilnych narzędzia społecznościowe web 2.0 na platformie LMS światy wirtualne nagrania audio/wideo 2% wykład 0% na CD/DVD 0% 3% 5% 5% 4% 8% Wykres 13. Która z form szkoleniowych jest najmniej atrakcyjna dla uczestników? wykład na CD/DVD nagrania audio/wideo światy wirtualne narzędzia społecznościowe web 2.0 szkolenia z wykorzystaniem urządzeń mobilnych na platformie LMS gry i symulacje wspierane komputerowo webinaria metody aktywne/warsztat 2% 1% 0% 3% 2% 4% 4% 9% 18% 29% 44% 58% 17

18 14 Wykres 14. Która z form szkoleniowych jest najtańsza dla firmy? webinaria 19% mikro przedsiębiorstwa (ich właściciele) uznali szkolenia tradycyjne w formie wykładu za najmniej atrakcyjne (69% mikro przedsiębiorstw biorących udział w badaniu). Szkolenia multimedialne na CD/DVD były natomiast wskazywane przez duże przedsiębiorstwa (26%). wykład na platformie LMS nagrania audio/wideo na CD/DVD metody aktywne/warsztat narzędzia społecznościowe web 2.0 szkolenia z wykorzystaniem urządzeń mobilnych gry i symulacje wspierane komputerowo światy wirtualne 5% 5% 3% 3% 1% 18% 16% 16% 14% Koszt dla firmy Drugą cechą, którą badaliśmy był koszt szkoleń zapytaliśmy firmy, która z form jest ich zdaniem najtańsza dla firmy, a która najdroższa. Okazuje się, że za najtańsze uważane są webinaria (19%) oraz szkolenia tradycyjne w formie wykładu (18%). Na kolejnych pozycjach uplasowały się na platformie LMS i nagrania audio/wideo (po 16%) oraz szkolenia multimedialne na CD/DVD (14%). Najdroższe dla firmy są metody aktywne/ warsztat (37% wskazań), a z form e-learningowych gry i symulacje wspierane komputerowo (21%). Jest to dość zaskakujący wynik zarówno wykład, jak i warsztat wymagają bowiem podobnych nakładów finansowych, a zostały ocenione w tak różny sposób. 15 Wykres 15. Która z form szkoleniowych jest najdroższa dla firmy? metody aktywne/warsztat gry i symulacje wspierane komputerowo światy wirtualne na platformie LMS wykład 6% 8% 11% 21% 37% Webinaria wskazywane były jako najtańsze rozwiązania głównie przez mikro przedsiębiorstwa, natomiast jeżeli chodzi o szkolenia w formie wykładu, to najczęściej wskazywane były przez średnie firmy. Szkolenia multimedialne na platformie LMS oraz nagrania audio i wideo zostały ocenione jako najtańsze przede wszystkim przez duże przedsiębiorstwa. Jeżeli chodzi o szkolenia multimedialne na CD/DVD to sytuacja jest odwrotna to bardziej te mniejsze firmy (do 49 pracowników) uważają je za najtańsze, wskazań w przypadku firm powyżej 50 pracowników jest znacznie mniej. Warsztat uważany jest za najdroższą z form szkoleniowych głównie przez duże przedsiębiorstwa (49%). Natomiast gry i symulacje wspierane komputerowo oceniane są jako drogie częściej przez firmy małe i średnie, niż przez firmy powyżej 250 pracowników. webinaria szkolenia z wykorzystaniem urządzeń mobilnych nagrania audio/wideo narzędzia społecznościowe web 2.0 na CD/DVD 5% 5% 3% 2% 2% Łatwość aktualizacji Za najłatwiejsze w aktualizacji uznane zostały w 2013 roku na platformie LMS (21% firm), webinaria (20%) oraz metody aktywne/ warsztaty (19%). W roku poprzednim na pierwszej pozycji pod kątem łatwości aktualizacji były szkolenia tradycyjne prowadzone metodami aktywnymi (obec- 18

19 16 17 Wykres 16. Która z form szkoleniowych jest najłatwiejsza w aktualizacji? na platformie LMS webinaria metody aktywne/warsztat wykład narzędzia społecznościowe web 2.0 nagrania audio/wideo szkolenia z wykorzystaniem urządzeń mobilnych gry i symulacje wspierane komputerowo na CD/DVD światy wirtualne 0% 3% 3% 4% Wykres 17. Która z form szkoleniowych jest najtrudniejsza w aktualizacji? na CD/DVD gry i symulacje wspierane komputerowo nagrania audio/wideo światy wirtualne na platformie LMS wykład metody aktywne/warsztat szkolenia z wykorzystaniem urządzeń mobilnych webinaria narzędzia społecznościowe web 2.0 0% 2% 4% 5% 7% 7% 8% 10% 10% 15% 14% 20% 19% 21% 20% 28% nie trzecia pozycja), na następnie webinaria i wykłady. Widać, że opinia na ten temat uległa sporej zmianie. Natomiast zdaniem ankietowanych najtrudniejsze w aktualizacji są na CD/DVD (28%) oraz gry i symulacje wspierane komputerowo (20%). Szkolenia multimedialne na platformie LMS uznawane są za najłatwiejsze w aktualizacji głównie przez duże przedsiębiorstwa, webinaria oceniane są w ten sam sposób częściej przez mniejsze firmy (do 49 pracowników), niż przez te większe. Jeżeli chodzi o szkolenia tradycyjne w formie warsztatów to najczęściej wskazywane były przez duże firmy (26%), a najrzadziej przez średnie przedsiębiorstwa (tylko 8%). Szkolenia multimedialne na CD/DVD jako metoda szkoleń, którą najtrudniej aktualizować, wskazywana była głównie przez małe przedsiębiorstwa (43%). Skuteczność w przekazywaniu wiedzy Jeżeli chodzi o skuteczność w przekazywaniu wiedzy, w zdecydowanej czołówce znajdują się szkolenia metodami aktywnymi aż 55% wskazań. Tak samo sytuacja wyglądała w roku poprzednim, gdy aż 58% badanych uznało ją za bardzo skuteczną metodę przekazywania wiedzy. Spośród form e- learningowych to gry i symulacje wspierane komputerowo zostały uznane za jedne z najbardziej skutecznych w przekazywaniu wiedzy (20%), kolejne formy szkoleń otrzymały znacznie mniej wskazań. Za metodę najmniej skuteczną w przekazywaniu wiedzy połowa badanych firm (50%) uznała szkolenia tradycyjne w formie wykładu. Metody aktywne, jako forma szkoleń najskuteczniejsza w przekazywaniu wiedzy, najczęściej wskazywane były przez duże przedsiębiorstwa (62%), pozostałe typy przedsiębiorstw wskazywały na tą formę szkoleń trochę rzadziej. Natomiast w przypadku gier i symulacji wspieranych komputerowo sytuacja przedstawia się odwrotnie duże przedsiębiorstwa wskazywały na nie rzadziej niż pozostałe grupy firm. Jeżeli chodzi o wykład formę szkoleń wskazaną przez połowę badanych firm jako najmniej skuteczną w przekazywaniu wiedzy to najrzadziej wskazywały ją średnie przedsiębiorstwa. Rozkład procentowy pomiędzy pozostałe typy firm przedstawia się w miarę równomiernie. 19

20 18 Wykres 18. Która z form szkoleniowych jest skuteczna w przekazywaniu wiedzy? Komentarz eksperta: metody aktywne/warsztat 55% Facebooki i inne Web 2.0 gry i symulacje wspierane komputerowo webinaria na platformie LMS światy wirtualne szkolenia z wykorzystaniem urządzeń mobilnych narzędzia społecznościowe web 2.0 nagrania audio/wideo na CD/DVD wykład 8% 5% 3% 3% 3% 3% 1% 1% 20% Słaba ocena atrakcyjności narzędzi społecznościowych i Web 2.0 pozwala mi wysnuć wniosek, że w naszym kraju nie zagościły jeszcze modele nieformalnego kształcenia pracowników (np. model 70:20:10), nie funkcjonują osobiste sieci uczenia się (PLN - Personal Learning Network), rzadko wykorzystywane są narzędzia takie jak: Twitter, LinkedIn, Facebook, Google+, YouTube, Pinterest, Yammer, czy Evernote. Gdzie są narzędzia takie jak Google Drive/Docs, Dropbox, czytniki RSS, czy MO- OCe? Może nadszedł czas, by rozpoznać potęgę tych narzędzi i modeli rozwoju, w których można ich użyć? Mobile 19 Wykres 19. Która z form szkoleniowych jest mało skuteczna w przekazywaniu wiedzy? wykład na CD/DVD 18% 50% Martwi mnie trochę słaba ocena szkoleń z wykorzystaniem urządzeń mobilnych, które świetnie spisują się w formule wspierania wydajności/wsparcia na stanowisku pracy (performance support). Możliwe, że firmy dopiero uczą się jak wykorzystać potencjał tych technologii. Nie bez znaczenia w tym obszarze będzie rosnący udział młodych pokoleń wkraczających na rynek pracy. nagrania audio/wideo światy wirtualne narzędzia społecznościowe web 2.0 na platformie LMS szkolenia z wykorzystaniem urządzeń mobilnych webinaria gry i symulacje wspierane komputerowo metody aktywne/warsztat 4% 4% 3% 3% 2% 2% 0% 14% Warsztat vs. kursy multimedialne Skoro polski biznes wie, że tradycyjny warsztat i metody aktywne są najbardziej atrakcyjne dla uczestników, to dlaczego mamy takie duże nasycenie pasywnymi slajdowiskami w szkoleniach multimedialnych na platformach LMS? Świetnie byłoby móc częściej obserwować mądrzejsze łączenie tych form. Szkolenia na platformach wymagają uatrakcyjnienia - na przykład dodania większej ilości interakcji user-content, 20

21 czy choćby oparcia ich struktury o cykl Kolba. Ich główny obszar zastosowania to pomoc w pozyskaniu wiedzy przez pracowników, która będzie prerekwizytem do wzięcia udziału w warsztatach rozwijających umiejętności. Warsztat - to według wyników raportu - niekwestionowany król skuteczności w przekazywaniu wiedzy. Tymczasem warsztat, to przede wszystkim król w rozwijaniu umiejętności i postaw. Martwi mnie także słaba ocena skuteczności niektórych form szkoleniowych. Może warto wracać do różnych skutecznych koncepcji rozwoju (np. aktywności z podstawy stożka Dale a) i zastanowić się nad ich wykorzystaniem wraz z nowymi technologiami? Do drzwi puka nowy standard TinCanAPI, który otwiera zamknięte dotychczas możliwości raportowania aktywności uczących się pracowników. Wykład vs. warsztat Nie zgodzę się z autorami raportu w jednej z interpretacji wyników badania. Moim zdaniem warsztat wymaga znacznie większych nakładów czasowych i doświadczenia trenera, niż pasywna forma wykładu. Warsztat jest zatem zdecydowanie droższą formą niż wykład. Dziś liczą się dobre studia przypadków i storytelling, wplecione w formy aktywizujące i gry trenerskie. Odnoszą one sukces i ze wsparciem technologii lub bez, nadal będą go odnosić. Podsumowując E-learning wreszcie zaczyna być rozumiany szerzej niż platforma z kursami zdalnymi. Gdy pojawia się jakiś problem, z dowolnej dziedziny lub branży, pojawia się też pytanie: jak go rozwiązać? Jakie jest prawdopodobieństwo, że ktoś, gdzieś na świecie, miał już taki lub podobny problem i go rozwiązał (lub właśnie go rozwiązuje)? Dobrze zadane pytanie prowadzi do różnych odpowiedzi, które z kolei generują powstawanie kolejnych pytań. Zbieramy materiał, analizujemy go, wybieramy to, co jest ważne, odrzucamy rozwiązania, które nie są dla nas przydatne. Z pomocą przychodzą wyszukiwarki i treści w sieci. Czy ich wykorzystanie do rozwiązania problemu to nie jest aktywny e-learning? Technologii wspierających uczenie jest znacznie więcej, niż te, o które pytano w badaniu. Warto je poznać i łączyć ze skutecznymi formami rozwojowymi, umożliwiając rozwój ludzi pracujących na sukces firmy. Tomasz Jankowski Metodyk e-learning Webinary Cieszy mnie dobry wynik webinarów w raporcie. Mogę chyba zaryzykować stwierdzenie, że firmy nauczyły się (lub nadal się uczą), że nie wystarczy prezentacja z tysiącem wypunktowań i odczytujący ją trener. Coraz więcej trenerów dba o brak przeciążenia poznawczego i interakcje z uczestnikami. 21

22 Budżet na szkolenia Również w tym roku zapytaliśmy firmy biorące udział w badaniu o budżet przeznaczany na poszczególne formy szkoleń. Okazało się, że w porównaniu do roku poprzedniego w tej kwestii nie nastąpiły praktycznie żadne zmiany. Firmy w 2013 roku na szkolenia tradycyjne przeznaczyły średnio 64%, a w roku % budżetów szkoleniowych. Na e-learning w 2013 roku przeznaczono 36%, a w %. Pomimo wcześniejszych deklaracji, że budżet na szkolenia e-learningowe będzie wzrastał (w badaniu w 2012 roku firmy zadeklarowały, że budżet na e-learning wzrośnie z 37% do 41%), obserwujemy jego spadek. Wykres 22 przedstawia podział środków na szkolenia tradycyjne i e-learning z uwzględnieniem wielkości przedsiębiorstwa. Jak łatwo można zauważyć to właśnie duże przedsiębiorstwa wciąż największą część budżetu przeznaczają na szkolenia tradycyjne, a jedynie 1 4 na e-learning. W przypadku pozostałych typów przedsiębiorstw ta różnica nie jest już tak wyraźna. W budżecie przeznaczonym w 2013 roku na e-learning największą część zajmują nagrania audio/wideo (czyli najpopularniejsza forma szkoleń e- learningowych w tegorocznym badaniu), webinaria i na platformie LMS (po 7%). Wciąż są to jednak znacznie niższe budżety w porównaniu z wydatkami na szkolenia tradycyjne (40% budżetów szkoleniowych przeznaczana jest na warsztaty, a 16% na wykłady). Jak widać na wykresie 24 podział środków na poszczególne formy szkoleń jest bardzo zróżnicowany w poszczególnych wielkościach przedsiębiorstw. Szkolenia w postaci aktywnych warsztatów pochłaniają największą cześć budżetów dużych firm (prawie połowa środków na szkolenia 48% - wydawana jest właśnie na tą formę szkoleń). W przypadku pozostałych wielkości firm wydatki na warsztaty kształtują się podobnie (35%-36%). Na wykład firmy przeznaczają od 14% do 18% budżetów szkoleniowych. Jeżeli chodzi o formy e-learningowe to mikro przedsiębiorstwa największą cześć budżetów przeznaczają na webinaria (średnio 10% budżetu przeznaczanego na szkolenia) oraz na nagrania audio i wideo (8%). Małe przedsiębiorstwa Wykres 20. Budżet przeznaczany na szkolenia tradycyjne i e-learning w 2013 i 2012 roku szkolenia tradycyjne e-learning % % budż. rzecz Wykres 21. Budżet przeznaczany na szkolenia tradycyjne i e-learning w 2013 w odniesieniu do deklaracji dotyczących budżetu na 2013 rok z badania przeprowadzonego w 2012 roku szkolenia tradycyjne e learning budżet deklarowany szkolenia tradycyjne e-learning Wykres 22. Budżet przeznaczany na szkolenia tradycyjne i e-learning w 2013 z uwzględnieniem wielkości przedsiębiorstwa duże średnie małe mikro 22

23 23 Wykres 23. Budżet przeznaczany na poszczególne formy szkoleń w 2013 roku 24 Wykres 24. Budżet przeznaczony na poszczególne formy szkoleń w 2013 roku z uwzględnieniem wielkości przedsiębiorstwa % budżetu metody aktywne/warsztat wykład nagrania audio/wideo na platformie LMS inne formy szkoleń tradycyjnych webinaria gry i symulacje wspierane komputerowo inne formy szkoleń e-learningowych narzędzia społecznościowe web 2.0 na CD/DVD itp. szkolenia z wykorzystaniem urządzeń mobilnch % Mikro firmy % 8 Małe firmy światy wirtualne 1 1 skupiają się przede wszystkim na nagraniach audio i wideo (8%) oraz na grach i symulacjach wspieranych komputerowo (7%). Średnie i duże przedsiębiorstwa przeznaczają największą część budżetu na na platformie LMS (po 9%). Ponadto średnie przedsiębiorstwa przeznaczają też sporą cześć budżetu na webinaria (7% budżetu) oraz na nagrania audio/wideo (7%). Jak widać, to właśnie duże firmy wciąż przeznaczają najwięcej środków na tradycyjne metody szkoleń. Mniejsze firmy decydują się coraz częściej na rozwiązania e-learningowe i inwestują w nie coraz chętniej % 7 Średnie firmy % 18 2 Duże firmy 48 Jak wyglądamy pod tym względem na tle Europy? Raport 1st European E-learning Barometer (podsumowanie badania przeprowadzonego wśród 6 europejskich krajów: Francji, Wielkiej Brytanii, Hiszpanii, Włoch, Belgii i Holandii) wskazuje, że jedynie 8% firm europejskich przeznacza na e-learning więcej niż 30% budżetów szkoleniowych. Najczęściej przeznaczają one mniej niż 5% budżetów szkoleniowych (44% firm) lub od 5% do 10% (25% firm). Większość ankietowanych twierdzi, że budżet przeznaczany na szkolenia w 2014 roku będzie większy niż w roku 2013 (31%) lub taki sam (30%). Znaczny wzrost środków na szkolenia deklaruje tylko 4% firm (głównie średnich). Natomiast 24% firm wskazało, że będzie on mniejszy (wykres 25). metody aktywne/warsztat wykład nagrania audio/wideo na platformie LMS inne formy szkoleń tradycyjnych webinaria gry i symulacje wspierane komputerowo inne formy szkoleń e-learningowych narzędzia społecznościowe web 2.0 na CD/DVD itp. szkolenia z wykorzystaniem urządzeń mobilnch światy wirtualne 23

24 25 26 Wykres 25. Budżet przeznaczony na szkolenia w 2014 roku % znacząco większy nieco większy taki sam nieco mniejszy znacząco mniejszy nie wiem / trudno powiedzieć Wykres 26. Budżet przeznaczony na szkolenia w 2014 roku a wielkości firmy. Sytuacja przedstawia się podobnie jak w przypadku deklaracji dotyczących roku wtedy respondenci zadeklarowali, że budżet będzie większy w przypadku 34% firm, taki sam jak w roku poprzednim w przypadku 27% firm, a mniejszy w przypadku 25% firm. Najwięcej deklaracji dotyczących wzrostu budżetów szkoleniowych w przyszłym roku widać w przypadku średnich firm (47% średnich firm biorących udział w badaniu zadeklarowało, że będzie on znacznie lub nieco większy). Pozostawienie budżetów szkoleniowych na takim samym poziomie jak w roku 2013 deklarują głównie małe przedsiębiorstwa (39%). Aczkolwiek prawie tyle samo małych firm odpowiedziało, że będzie on większy (38%). W przypadku dużych firm widać więcej wskazań dotyczących obniżenia budżetów na szkolenia (30%), niż ich wzrostu (25%). Jest to dosyć ciekawa sytuacja budżety mają być zwiększane częściej w mniejszych firmach, niż w tych największych % 3 Mikro firmy % Małe firmy 34 Co może być tego przyczyną? Sytuacja dużych firm na rynku wskazywałaby raczej, że to właśnie one będą zwiększać budżety na szkolenia pracownicze. Tym bardziej, że duże firmy wciąż najczęściej korzystają z tradycyjnych, droższych rozwiązań, niż tańszych e-learningowych. Być może te środki przeznaczane będą na inne, bardziej istotne zdaniem tych firm, działania? A może duże firmy planują obniżyć liczbę organizowanych szkoleń? Albo będą je realizować wykorzystując głównie wewnętrzne zasoby? % Średnie firmy % 3 Duże firmy Deklaracje dotyczące budżetów na szkolenia tradycyjne i e-learning w 2014 roku wskazują, że środki przeznaczane na e-learning będą znacznie większe niż w roku 2012 i 2013 (wzrost z 36% do 50%). W rezultacie budżety na szkolenia tradycyjne i e-learning mają być podzielone równomiernie (wykres 27). W badaniu z 2012 roku prognozowany wzrost środków na e-learning miał wynieść 4%, w rzeczywistości zmalał o 1%. Czas pokaże na ile sprawdzą się tegoroczne deklaracje firm. W 2014 roku wciąż największa część budżetów szkoleniowych przeznaczana będzie na szkolenia tradycyjne, nadal inwestować w nie najwięcej będą duże firmy. W przypadku pozostałych firm budżet przeznaczony będzie w znacznie większym stopniu na rozwiązania e-learningowe. Mikro przedsiębiorstwa najwięcej środków z budżetu na szkolenia e-learningowe przeznaczać będą na 24

25 27 webinaria (13%) oraz na nagrania audio/wideo (9%). Małe przedsiębiorstwa środki te przeznaczać będą przede wszystkim na webinaria (10%) oraz gry i symulacje wspierane komputerowo (9%), część środków planują również przeznaczyć na szkolenia z wykorzystaniem urządzeń mobilnych oraz nagrania audio/wideo (po 8%). Średnie przedsiębiorstwa inwestować będą w webinaria (10%), na platformie LMS (10%) oraz nagrania audio/wideo (8%). Duże przedsiębiorstwa największą część budżetu na e-learning przeznaczą natomiast na na platformie LMS (10%). Wykres 27. Budżet przeznaczany na szkolenia tradycyjne i e-learning w 2013 z uwzględnieniem wielkości przedsiębiorstwa procent budżetu w Wykres 29. Deklaracje dotyczące budżetu na poszczególne formy szkoleń w 2014 roku z uwzględnieniem wielkości przedsiębiorstwa % 6 Mikro firmy % 7 1 Małe firmy procent budżetu w deklarowany procent budżetu w e-learning szkolenia tradycyjne Wykres 28. Deklaracje budżetu na poszczególne formy szkoleń w 2014 roku 6 4 % Średnie firmy 6 6 % Duże firmy % budżetu metody aktywne/warsztat wykład nagrania audio/wideo na platformie LMS inne formy szkoleń tradycyjnych webinaria gry i symulacje wspierane komputerowo inne formy szkoleń e-learningowych narzędzia społecznościowe web 2.0 na CD/DVD itp. szkolenia z wykorzystaniem urządzeń mobilnch światy wirtualne metody aktywne/warsztat wykład nagrania audio/wideo na platformie LMS inne formy szkoleń tradycyjnych webinaria gry i symulacje wspierane komputerowo inne formy szkoleń e-learningowych narzędzia społecznościowe web 2.0 na CD/DVD itp. szkolenia z wykorzystaniem urządzeń mobilnch światy wirtualne 25

26 Komentarz eksperta: Porównując wyniki tegorocznego badania z badaniem z roku 2012, można stwierdzić, iż brak jest zdecydowanych trendów w obszarze wykorzystania nowych technologii w uczeniu w firmach w Polsce. Temat jest oczywiście podejmowany, ale wciąż nieśmiało i bez wyraźnego wzrostu. Patrząc na odpowiedzi respondentów dotyczące budżetów przeznaczanych na zdalne formy nauczania, nasuwa się myśl, iż wciąż brakuje nam wiary w e-learning lub też są inne przyczyny, dla których nie inwestujemy więcej w tą formę dokształcania. Pomimo deklaracji respondentów podczas badania w 2012 roku, dotyczących wzrostu budżetów na szkolenia e-learningowe o 4 punkty procentowe w roku 2013 kosztem inwestycji w szkolenia tradycyjne, wzrost ten nie nastąpił. Z odpowiedzi respondentów wynika nawet spadek o 1 punkt procentowy. Dlaczego boimy się e-learningu? Sporo mówi się, o tym, że powodem, dla którego nie inwestujemy więcej w zdalne nauczanie jest m.in. opór pracowników przed szkoleniami opartymi o nowoczesne technologie. Tylko czy na pewno jest to opór wyłącznie pracowników? Rozważania nad tym tematem doprowadziły mnie do myśli, iż osoby odpowiedzialne za politykę szkoleniową w firmach to takie same osoby, jak pracownicy, dla których organizują one szkolenia. Co za tym idzie, najpierw należy przełamać opór pracowników działów szkoleń do form nauczania opartych na nowych technologiach. Ich przekonanie do skuteczności i efektywności szkoleń realizowanych zdalnie pomoże przełamać opór pracowników. Dlaczego taka myśl? Proszę spojrzeć na wykresy ilustrujące budżet przeznaczony na poszczególne formy szkoleń w 2013 roku z uwzględnieniem wielkości przedsiębiorstwa. Największe firmy, o prawdopodobnie ustrukturalizowanym podejściu do rozwoju pracowników, 66% budżetu szkoleniowego przeznaczają na tradycyjne firmy szkolenia (warsztat, wykład), a na przykład na webinaria zaledwie 3%. Firmy z sektora mikro, małych i średnich przedsiębiorstw na szkolenia tradycyjne wydają między 49% a 53%, inwestując więcej w zdalne metody nauczania. Prawdopodobnie przyczyn, dla których duże przedsiębiorstwa mniej inwestują w szkolenia oparte na nowych technologiach może być więcej, lecz najważniejsze jest tutaj nastawienie i chęć wyjścia poza schemat, ale to też często jest mocno powiązane z zasadami obowiązującymi w firmie. Podam w tym miejscu przykład. Firma, którą reprezentuję organizuje warsztaty w formie otwartej dla pracowników różnych przedsiębiorstw. Uczestnicy mogą brać udział w tych seminariach w formie stacjonarnej lub działu online (transmisja z warsztatu). Zdarzył nam się w przypadku jednego z warsztatów klient z sektora dużych przedsiębiorstw (duża międzynarodowa korporacja), którego pracownicy chcieli wziąć udział w transmisji online, lecz okazało się, że mają zablokowany dostęp do transmisji online na komputerach biurowych, a procedura odblokowania mogłaby trwać nawet do 2-3 tygodni, gdyż jest podejmowana w centrali za granicą. Wobec powyższego pracownicy wzięli udział w warsztacie stacjonarnym, co było droższe (poza ceną udziału w warsztacie, również koszty delegacji). Takich przykładów można zapewne znaleźć więcej. Ja jednak mocno wierzę w to, iż deklaracje respondentów dotyczące podziału budżetu szkoleniowego w 2014 roku po 50% na szkolenia stacjonarne i 50% na szkolenia e-learningowe, staną się rzeczywistością. Monika Nowacka-Sahin Fundacja Obserwatorium Zarządzania 26

27 Zalety i wady e-learningu Ostatnie dwa pytania w naszej ankiecie dotyczyły zalet i wad e-learningu. Oba pytania miały formę otwartą, by nie sugerować odpowiedzi i nie ograniczać możliwości swobodnej wypowiedzi i formułowania własnych opinii. Wśród zalet najczęściej wymieniane były niższe koszty (38%) oraz możliwość uczenia się w dowolnym czasie (25%). 18% ankietowanych firm wskazało też, że zaletą e-learningu jest możliwość udziału dużej liczny osób w szkoleniu (w znacznej większości tą zaletę wskazywały duże przedsiębiorstwa, co nie powinno być zaskoczeniem biorąc pod uwagę liczbę zatrudnionych w nich osób). Ciekawie przedstawia się analiza zalet e-learningu, gdy spojrzymy na nią pod kątem stanowisk osób wypowiadających się. Niskie koszty szkoleń są zaletą przede wszystkim dla specjalistów ds. szkoleń, najrzadziej wskazywali je natomiast trenerzy wewnętrzni. Możliwość uczenia się w dowolnym czasie doceniają przede wszystkim kierownicy działów i specjaliści ds. szkoleń, a możliwość nauczania dużej liczby osób dyrektorzy i managerowie ds. HR. Co ciekawe na możliwość uczenia dużej liczby osób bardzo rzadko wskazywali prezesi i członkowie zarządu oraz właściciele firm (jedynie ok 5% wskazań). 30 (różni się wskaźnik procentowy, np. w roku ubiegłym brak interakcji między prowadzącym i uczestnikami wskazywany był przez 38% firm, a w tym roku już tylko 22%), o tyle w przypadku zalet pojawiły się nowe. W badaniu w 2012 możliwość uczenia dużej liczby pracowników nie była wskazywana jako zaleta, tak samo jako szybkość i łatwość dostępu do wiedzy. Są to więc nowe korzyści dostrzeżone przez uczestników tegorocznego badania. Wykres 30. Główne zalety e-learningu niższe koszty uczenie się w dowolnym czasie duża liczba uczestników szybkość i łatwość dostępu do wiedzy oszczędność czasu uczenie się w dowolnym miejscu łatwość aktualizacji możliwość śledzenia postępów 9% 8% 14% 14% 14% 18% 25% 38% Jeżeli chodzi o wady e-learningu to najczęściej wskazywano na brak interakcji między prowadzącymi i uczestnikami (22% badanych firm, głównie mikro i średnie przedsiębiorstwa) oraz na problem motywacji, dyscypliny i zaangażowania uczestników (17%, przede wszystkim małe przedsiębiorstwa). 12% firm wskazało również wysoki koszt szkoleń e-learningowych jako ich wadę. Były to w przeważnie duże przedsiębiorstwa. Brak interakcji między prowadzącym i uczestnikami jest wadą głównie dla osób bardziej lub mniej bezpośrednio zaangażowanych w realizację lub tworzenie szkoleń, dla prezesów i członków zarządu czy kierowników działów nie jest to aż tak istotne. Na problem motywacji, dyscypliny i zaangażowania uczestników szkoleń wskazują przede wszystkim dyrektorzy i managerowie ds. HR oraz trenerzy wewnętrzni. Dla nich również wysoki koszt szkoleń jest wadą. 31 atrakcyjność formy i technologii Wykres 31. Główne wady e-learningu brak interakcji prowadzący-uczestnicy problem motywacji, dyscypliny i zaangażowania uczesników wysoki koszt problemy techniczne, uzależnienie od technologii niewielkie zainteresowanie lub opór uczesników brak lub nieefektywne metody kontroli i weryfikacji wiedzy 6% 7% 9% 9% 12% 17% 22% O ile w przypadku wad są one praktycznie takie same jak w roku poprzednim brak informacji zwrotnej 7% 27

28 Komentarz eksperta: W czasie kiedy pojawił się internet i rozpoczął się gwałtowny rozwój technologii sieciowych, coraz częściej zaczęto wykorzystywać technologie multimedialne w nauczaniu, zaś sam komputer został sprowadzony do roli narzędzia przekazującego wiedzę. W ostatnich latach nauczanie na odległość z wykorzystaniem nowoczesnych technologii okrzepło i stało się jedną z pełnoprawnych form transferu informacji. Dowodzą tego wyniki badania przeprowadzonego przez Fundację Obserwatorium Zarządzania. Coraz więcej przedsiębiorstw dostrzega i wykorzystuje e-learning w obszarze szkoleń i rozwoju kadr, starając się stosować jak najefektywniej tę formę kształcenia. Ankietowane osoby były odpowiedzialne za wpływ oraz wybór tematyki i formy szkoleń, świadomie decydując się na wdrożenie rozwiązań e-szkoleń w firmie. Z obserwacji zalet i wad e-learningu wynika kilka ciekawych spostrzeżeń. Respondenci jako zalety wskazują typowe zjawiska charakteryzujące wykorzystanie nowych technologii w uczeniu, czyli niższe koszty, uczenie się w dowolnym czasie i miejscu z akcentem na skalowalność szkolenia (dużą liczbę uczestników). W wielu przypadkach wdrożone platformy e-learningowe, są częścią systemu zarządzania wiedzą organizacyjną w przedsiębiorstwie. Dlatego też duży odsetek pozytywnych odpowiedzi nawiązywał do funkcjonalności, szybkości i łatwości dostępu do wiedzy w systemie e-learningowym oraz prostoty ich aktualizacji. Znamienny jest fakt pokazujący korelację ostatnich wymienionych dwóch zalet i głównej wady w badaniu. Z jednej strony respondenci wskazali możliwość śledzenia postępów, atrakcyjność formy i technologii w e-szkoleniach za zaletę, równocześnie typując jako główną wadę brak interakcji pomiędzy prowadzącym zajęcia a uczestnikiem. Można domniemywać, że e-learning w polskich przedsiębiorstwach jest niskiej jakości, skupiając się na przekazywaniu wiedzy opartej na materiałach statycznych, bez wsparcia ze strony np. przekazu strumieniowego, wideokonferencji, mediów społecznych, elementów interakcji. Dodając do tego kolejne wymienione przez osoby ankietowane wady, takie jak problemy techniczne, niewielkie zainteresowanie lub opór uczestników (szkoleniem), nieefektywne metody kontroli i weryfikacji wiedzy, a także brak informacji zwrotnej można utwierdzić się w przekonaniu, że e- learning jest gorszą formą kształcenia. Problem motywacji, dyscypliny i zaangażowania jest typową wadą wskazywaną w przypadku e-szkoleń, mającą podłoże bardziej w samodyscyplinie osoby uczącej się oraz w tym, że wiele osób nie potrafi się samodzielnie uczyć. Spory odsetek przedsiębiorstw (głównie dużych) odczuło wdrożenie szkolenia e-learningowego jako wysoki koszt, co pokazuje, że duże nakłady nie zawsze idą w parze z jakością i multimedialnością takiego szkolenia. Prezentowane wyniki badań wskazują zmianę trendu w postrzeganiu jak i w samym wykorzystaniu e-learningu przez firmy, które traktują tę formę kształcenia jako równą szkoleniom tradycyjnym. Jest to racjonalne spojrzenie, oparte na ekonomicznych przesłankach. Ważny jest pomysł wdrożenia szkolenia e-learning w firmie, a nie tylko chęć dostosowania się do pewnych trendów bo konkurencja to ma. Szkolenie e-learning musi być przemyślane oraz starannie przygotowane, zaś sami pracownicy muszą mieć świadomość dlaczego oferuje się im taką formę zamiast szkolenia wyjazdowego czy stacjonarnego. E- learning powoli staje się miarą nowoczesnego szkolenia w innowacyjnym przedsiębiorstwie. Zbigniew Zieliński 28

29 Podsumowanie Z przeprowadzonego badania wynika, że e-learning staje się coraz bardziej popularny i coraz częściej stosowany przez polskie firmy. Aczkolwiek nie rezygnują też one z tradycyjnych szkoleń (dotyczy to głównie dużych przedsiębiorstw, które wciąż w największym stopniu inwestują w tradycyjne formy szkoleń). Okazuje się również, że polskie przedsiębiorstwa coraz częściej decydują się na łączenie form tradycyjnych i e-learningowych, czyli blended learning. Tworzenie multimediów bez tajemnic! Zalety takie jak, niski koszt wyprodukowania szkoleń, czy możliwość uczenia się w dowolnym miejscu i czasie sprawia, że obecnie firmy najczęściej wybierają szkolenia e-learningowe w postaci nagrań audio i wideo oraz webinaria. Dodatkową oszczędność stanowi brak kosztów organizacyjnych (wynajęcie sali, wyżywienie, przejazdy, itp.) oraz brak konieczności opuszczania miejsca pracy na czas szkolenia. Szkolenia z wykorzystaniem nagrań wideo pozwalają ponadto przekazywać wiedzę w sposób bardzo dokładny i przejrzysty. Webinaria zaś pozwalają na interakcję między prowadzącym i uczestnikami przez co mogą zastępować tradycyjne zajęcia w sali szkoleniowej oraz umożliwiają łatwą aktualizację treści. Ta tendencja ma się utrzymać również w 2014 roku, a popularność e-learningu ma wciąż rosnąć. Ogromna zmiana nastąpiła natomiast w zakresie pozyskiwania treści szkoleniowych przez firmy. O ile w zeszłym roku szkolenia były w większości kupowane jako gotowe moduły, o tyle obecnie firmy decydują się na ich tworzenie wewnątrz firmy w odpowiedzi na pojawiające się potrzeby. Duże znaczenie w tej kwestii może mieć również obserwowana redukcja budżetów szkoleniowych, chociaż w ubiegłym roku firmy deklarowały, że budżety szkoleniowe będą rosły. Nauczymy Cię profesjonalnego korzystania z dostępnego na rynku sprzętu i technologii! Więcej na: newmediaproduction.eu Budżety na szkolenia e-learningowe wciąż są niestety stosunkowo niskie w porównaniu do budżetów na szkolenia tradycyjne, np. na szkolenia w formie nagrań audio/wideo firmy przeznaczają ok. 7% budżetu, podczas gdy aż 40% przeznaczane jest na szkolenia tradycyjne w formie warsztatu. Być może zmieni się to w kolejnym roku, gdyż z deklaracji uczestników badania wynika, że budżety na szkolenia tradycyjne i e-learning mają być podzielone równomiernie oraz mają być nieco większe w porównaniu do budżetów tegorocznych. Konsorcjum: Projekt został zrealizowany przy wsparciu finansowym Komisji Europejskiej w ramach programu Uczenie się przez całe życie. Informacje zawarte na niniejszej stronie odzwierciedlają jedynie stanowisko autora. Komisja Europejska ani Narodowa Agencja nie ponoszą odpowiedzialności za umieszczoną na niej zawartość merytoryczną ani za sposób wykorzystania zawartych na niej informacji. 29

30 Okiem eksperta Raport z badania 30

31 Webinarium jako cały proces szkoleniowy, czy jego uzupełnienie? Nowe technologie, innowacje, profesjonalizm, rozwój... Chyba wszystkim firmom zależy na tym by te terminy kojarzone były z ich marką. Często jednak nieumiejętne wdrażanie nowoczesnych rozwiązań może firmie bardziej zaszkodzić, niż wesprzeć jej działania. Webinarium daje możliwość ominięcia tego problemu, wymagana jest jednak umiejętność właściwego posługiwania się tym narzędziem. Słysząc o nowych formach e-learningowych w szkoleniach zazwyczaj pojawia się wątpliwość OK, rozumiem, nowoczesne technologie, internet, innowacyjność, ale czy zastępować tradycyjne szkolenia formami online? Przecież szkolenia stacjonarne dalej cieszą się dużą popularnością, trenerzy nie będą chcieli zrezygnować z tradycyjnej formy, a co dopiero uczestnicy... Tylko dlaczego rezygnować z tradycyjnych form? Problem, który obecnie pojawia się chyba najczęściej to umiejętność sprawnego łączenia form e- learningowych z dotychczas stosowanymi formami tradycyjnymi. Wyjdźmy więc z założenia, że nowe technologie mają usprawniać dobrze działający proces szkoleniowy, a nie go zastępować. Czy tak nie jest prościej? Wykorzystajmy więc potencjał trenerów i dajmy im narzędzia dzięki którym będą się rozwijać, inspirować innych pracowników i przekazywać im wiedzę w łatwy i przystępny sposób. Wiedzę, do której w każdej chwili nasi pracownicy będą mogli wrócić i dzielić się nią z innymi. Również z osobami oddalonymi o setki kilometrów. Całość procesu Webinarium jako cały proces szkoleniowy jest świetnym rozwiązaniem dla wszystkich firm, które mają rozproszoną strukturę czy to na poziomie narodowym, czy też międzynarodowym. Tylko to narzędzie jest w stanie zapewnić doświadczenia najbardziej zbliżone do szkolenia tradycyjnego łącząc w jednym procesie szkoleniowym osoby oddalone od siebie o setki kilometrów. Oprócz korzyści związanych z ograniczeniem kosztów podróży i zakwaterowania pracowników wyjeżdżających na szkolenia stacjonarne mamy tutaj również wartość dodaną w postaci zwiększenia produktywności pracowników. Pozostając w biurze i uczestnicząc w szkoleniu zdalnie są oni w stanie przeznaczyć na szkolenie odpowiednią ilość czasu - taką, jaka jest wymagana by efektywnie uczestniczyć w szkoleniu, a jednocześnie pozostała część dnia może zostać wykorzystana już w normalnym trybie zajęć. Oczywiście w takiej formie pracodawca zobowiązany jest zapewnić pracownikom odpowiednie warunki do uczestnictwa w szkoleniu online. Na pewno nie może być tak, że siedząc przy swoim biurku uczestnik webinarium będzie co chwilę odrywany od szkolenia dzwoniącymi telefonami, czy zaczepiany przez osoby przychodzące w różnych ważnych sprawach. Pamiętajmy, że w dalszym ciągu jest to szkolenie, w którym uczestnik ma brać aktywny udział. Pracodawca powinien więc zapewnić w firmie miejsce, gdzie uczestnictwo w szkoleniu stanie się bardziej komfortowe. Może to być sala konferencyjna w przypadku, gdy w webinarium uczestniczy większa liczba uczestników, lub salka spotkań, w której uczestnik może przebywać samodzielnie lub w małej grupie. Dobrą praktyką jest również poinformowanie innych osób o tym, że dany pracownik uczestniczy w danej chwili w szkoleniu na pewno mniej osób zdecyduje się wtedy wejść do takiego pomieszczenia ze sprawami, które mogą poczekać minut. W takiej formie webinarium jako cały proces szkoleniowy ma szansę odnieść sukces i spełnić wszystkie oczekiwania. Pamiętajmy jednak, że zarówno w przypadku webinariów, jak i spotkań online nie wskazane jest całkowite eliminowanie kontaktu face-to-face. Może on mieć bardzo duże znaczenie dla podtrzymywania relacji między pracownikami, które również bardzo przydają się podczas kontaktów online. Uzupełniając proces Drugim rozwiązaniem jest włączanie webinariów w proces szkoleniowy odbywający się w formie stacjonarnej. Dzięki temu webinaria mogą w odpowiedni sposób uzupełniać i wspierać proces szkoleniowy dostarczając nowych możli- 31

32 wości zarówno trenerowi, jak i uczestnikom. Scenariuszy takiego włączania sesji online w tradycyjny proces szkoleniowy może być wiele, wszystko zależy od trenera. My skupimy się tutaj na trzech głównych modelach: PRZED szkoleniem stacjonarnym, jako wprowadzenie do tematu i sposób rozeznania wiedzy i umiejętności uczestników szkolenia. Dzięki temu zarówno trener, jak i uczestnicy oszczędzają czas potrzebny na wprowadzenie do tematu podczas sesji stacjonarnej i rozpoczynając szkolenie lub warsztat w sali szkoleniowej mogą od razu przystąpić do pracy. MIĘDZY sesjami szkolenia stacjonarnego, jako forma podsumowania już przeprowadzonej sesji. W takiej formie webinarium pomaga utrwalić zdobytą wiedzę, zastosować ją w praktyce przy realizacji zadań grupowych lub po prostu dyskutując i dzieląc się swoimi opiniami na temat zrealizowanego zagadnienia. PO szkoleniu lub sesji szkoleń tradycyjnych, jako forma podsumowania i ewaluacji szkolenia. Dzięki temu oszczędzamy czas zazwyczaj przeznaczony na uzupełnianie ankiet, podsumowania, ewaluację. Wszystkie te elementy możemy z powodzeniem przenieść do webinarium, a sesję stacjonarną w całości poświęcić ćwiczeniom praktycznym. Webinarium daje możliwość realizacji całego szkolenia w formie seminarium online, w którym mogą uczestniczyć osoby znajdujące się w bardzo różnych lokalizacjach; Webinarium może uzupełniać szkolenie/szkolenia stacjonarne przenosząc takie elementy jak wprowadzenie, podsumowanie, ewaluację w formułę spotkania online; Webinarium daje elastyczność, czyli możliwość dowolnego łączenia elementów online z tradycyjnymi formami szkoleniowymi; Webinarium oprócz transmisji audio i wideo udostępnia wiele narzędzi interakcji, które odpowiednio wykorzystane uatrakcyjniają przekaz i aktywizują uczestników szkolenia. Anna Jaruga Fundacja Obserwatorium Zarządzania Oczywiście scenariusze te można ze sobą łączyć i powielać w zależności od liczby zaplanowanych sesji stacjonarnych. Co ważne, webinarium to nie tylko prezentacja i wystąpienie trenera. To przede wszystkim umiejętność włączania narzędzi interakcji, takich jak ankiety, quizy, praca w grupach, wspólna praca nad dokumentami oraz wykorzystywanie narzędzi dostępnych online poprzez dzielenie pulpitu swojego komputera (np. Prezi, Google Docs, Scribd, Slide Share, You Tube, etc). Narzędzia te dają więc możliwość sprawdzania wiedzy uczestników, zachęcania ich do współpracy i poszukiwania dodatkowych informacji w interecie. Dzięki temu dajemy uczestnikom możliwość współpracy również w rozproszonych zespołach, między osobami znajdującymi się setki kilometrów od siebie. Podsumowując Gather all your employees and start the training! Dowiedz się jak szkolić online i docieraj do odbiorców z całego świata! Oferujemy: Wdrożenia szkoleń online w przedsiębiorstwach Warsztaty dla trenerów z nauczania na odległość Metodykę organizacji webinariów ad A do Z Więcej informacji na Projekt został zrealizowany przy wsparciu finansowym nso Komisji Europejskiej w ramach programu Uczenie się przez całe życie. 32

33 Rozmawiajmy językiem kompetencji. Od ponad 5 lat edialog dostarcza rozwiązania dla biznesu i edukacji. Nasze zainteresowanie w związku ze specyfiką naszych produktów często koncentruje się na problemach rynku pracy. Zauważyliśmy, że pomimo deklarowanej chęci współpracy pomiędzy Uczelniami Wyższymi a pracodawcami jest ona utrudniona poprzez język komunikacji. Rekrutując, firmy poszukują ludzi na stanowiska o coraz bardziej wymyślnych nazwach, filtrując kandydatów przez obrazowo opisane umiejętności lub przy specjalistycznych stanowiskach - poprzez hermetyczne nazewnictwo. Obraz zapotrzebowania na umiejętności uzyskiwany przez kadrę dydaktyczną jest często obarczony błędem interpretacji oraz problemami z analizą dużej ilości danych. Na szczęście od października 2012 sytuacja powoli się zmienia poprzez wprowadzenie w edukacji obowiązku opisu programów nauczania efektami kształcenia, które zbliżają opis sylwetki absolwenta do rynkowego opisu stanowiska pracy. Nie jest to jednak wciąż wspólny język, który jest jednakowo zrozumiały dla każdej ze stron. Na pomoc przychodzą tu rozwiązania natury merytorycznej jak np. Krajowe Standardy Kompetencji Zawodowych jak i informatycznej, wspierające ich używanie, do których należą systemy klasy Minerva oferowane przez edialog. Warto podkreślić, iż w systemie Minerva zaimplementowano mechanizmy pozwalające na określanie zależności pomiędzy efektami kształcenia (od strony środowiska akademickiego) a kompetencjami zawodowymi (od strony rynku pracy) oraz możliwość definiowania sylwetki absolwenta w kategoriach kompetencji i zadań zawodowych. Taka funkcjonalność daje możliwość zarządzania jakością kształcenia nakierowanego na ciągłe dostosowywanie programów studiów do zmieniających się potrzeb rynku pracy. System Minerva działając w uczelni wspomaga wiele procesów związanych ze współpracą z rynkiem pracy przyspieszając i upraszczając komunikację z pracodawcami tym samym dając możliwość biznesowi oddziaływać na programy kształcenia, aktywnie uczestnicząc w wykrywaniu luk kompetencyjnych u absolwentów. Z drugiej strony pracodawcy posługując się systemem Minerva mają oddane do dyspozycji narzędzia analizy efektywności, ewidencji i ewaluacji kompetencji swoich pracowników jak i unikalne rozwiązanie rekrutacji absolwentów i studentów na praktyki i staże w oparciu o zweryfikowane umiejętności wynikające z toku studiów. Już na etapie przygotowawczym daje Bazując na doświadczeniu naszym i naszych partnerów stworzyliśmy system ekspercki, który zapewnia pełen wachlarz instrumentów zarówno dla biznesu jak i edukacji, które zapewniają spójną wymianę informacji pomiędzy edukacją np: uczelniami wyższymi i firmami szkoleniowymi a pracodawcami. Narzędzia, które od lat z dobrym skutkiem były wykorzystywane przez menadżerów HR jak oceny 180 czy 360 stopni, assesment/development center czy testy kompetencyjne zostały przeniesione i dostosowane do specyfiki jednostek edukacyjnych. Każdy student, absolwent czy osoba podnosząca swoje kompetencje ma możliwość zbudować swój profil kompetencyjny w oparciu o efekty kształcenia uzyskane w procesie nauczania. 33

34 to możliwość ograniczenia kosztów naboru oraz przeniesienia części procesu na ścieżkę elektroniczną. Z perspektywy procesów szkoleniowych możliwość wykrywania luk kompetencyjnych oraz budowania ścieżki szkoleniowej wraz z badaniem jej efektywności przynosi kolejne korzyści nie tylko dla pracodawców ale również dla firm szkoleniowych, które korzystając z systemu Minerva mogą opisać swoje moduły edukacyjne językiem kompetencji i analizować ich efektywność oraz dopasowanie do potrzeb rynku. Udostępnione słowniki zawierające międzynarodowe i krajowe klasyfikacje oraz standardy z obszaru działalności gospodarczej, szkolnictwa wyższego i edukacji pozwalają znacząco przyspieszyć i ułatwić pracę. Nasze rozwiązanie znalazło uznanie wśród sygnatariuszy partnerstwa Kompetencje 2030 mającego na celu propagowanie standardów kompetencji. Michał Rzepnikowski, Prezes edialog Sp. z o.o. 34

35 M-learning nauka przyszłości Czy zastanawiałeś się kiedyś, jak wyglądałby Twój dzień bez telefonu (trudno to sobie wyobrazić, prawda)? Smartfony i tablety to doskonałe narzędzia nie tylko do kontaktowania się z innymi czy przeglądania Internetu, ale też świetnie nadające się do nauki. Być może już za kilka lat ciężko będzie nam wyobrazić sobie właśnie uczenie się bez zastosowania urządzeń mobilnych. Urządzenia mobilne, takie jak smartfony, tablety czy netbooki coraz częściej stają się stałym fragmentem naszego życia. Co więcej, na całym świecie i w Polsce przybywa ich posiadaczy oraz pomysłów na to, jak je wykorzystywać. Aby uświadomić sobie skalę tego zjawiska, wystarczy spojrzeć na kilka danych statystycznych: Istnieje około 6500 różnych modeli urządzeń mobilnych, które są zdolne do uzyskania dostępu do sieci. Pod koniec 2012 roku na świecie było około 6,5 mld abonamentów telefonicznych, podczas gdy globalna populacja oscylowała wokół 7 miliardów Według IDC i Strategy Analytics w 2012 r. na całym świecie sprzedano 695 milionów smartfonów i 115 milionów tabletów. Liczby te mają wzrosnąć odpowiednio o około 20% i 35% do roku Według Magic Software Enterprises (badanie odbyło się w 2012 r.), najbardziej popularne narzędzia na urządzeniach mobilnych to: , przeglądarka internetowa, kalendarz, komunikator, menedżer zadań oraz aplikacje społecznościowe. Firma Gartner przewiduje, że co najmniej 60% pracowników związanych z przepływem informacji do 2015 r. będzie korzystać z treści udostępnianych w aplikacjach na urządzeniach mobilnych. Gartner przewiduje również, że do 2014 roku, 90% organizacji wesprze zbiorowe zastosowanie różnych urządzeń osobistych. Jak zatem widzimy, urządzenia mobilne są przyszłością i to od nas zależy, w jaki sposób pozwolimy im na wkroczenie w naszą codzienność. Jedno z owych rozwiązań to uczenie się na odległość, czyli m-learning. Nie ma jednej, klasycznej definicji mobile learning. Według jednych, są to wszelkie świadczenia edukacyjne, w których jedyną lub dominującą technologią są urządzenia mobilne (Kukulska-Hume i Traxler, 2005). Drudzy natomiast podkreślają, iż mobilne uczenie się powinno ograniczać się do nauki na urządzeniach mieszczących się do damskiej torebki lub do męskiej kieszeni (Keegan, 2005).W istniejących definicjach akcentuje się więc zarówno wykorzystanie mobilnej technologii, jak i mobilność osoby uczącej się. Ponadto m-learning łączy się z e-learningiem, stanowiąc jego rozszerzenie oraz uzupełnienie zarazem. Co zatem jest takiego szczególnego w mobile-learningu? Jakie są jego zalety? brak ograniczeń, jeśli chodzi o porę i miejsce. A co za tym idzie, oszczędność bardzo cennego w dzisiejszych czasach dobra czasu. Mobile learning to nauka o każdej porze i wszędzie. Nie jest ważne czy akurat siedzimy wygodnie we własnym fotelu czy też w kinie, kiedy seans wydaje nam się zbyt nudny. M-learning to wolność, co jest chyba największa jego zaletą. w stosunku do e-learningu, wydaje się być bardziej efektywny ponieważ nie jest aż tak bardzo obciążony dużymi porcjami informacji czy multimediami. Ucząc się na urządzeniach mobilnych, użytkownik przyswaja małe pigułki wiedzy, co zresztą ma swoje uzasadnienie (nauka podczas podróży czy w trakcie przerw między zajęciami/pracą) m-learning to także, dzięki różnym narzędziom w nim wykorzystywanym (o których mowa niżej), sposób na przekazywanie treści w bardziej atrakcyjny i angażujący odbiorców sposób. Wszyscy chyba zdajemy sobie sprawę z tego, że głównym czynnikiem motywującym ludzi do zapoznania się z danym materiałem jest zainteresowanie nim na odpowiednio wysokim poziomie. Największym wrogiem zaś nuda. A zatem ważna jest sama forma podania edukacyjnych treści. mobile learning to doskonałe rozwiązanie dla osób chcących utrwalić bądź powtórzyć wiedzę, a także mieć nieograniczony dostęp do informacji. 35

36 Mobile learning ma do dyspozycji całkiem szeroką gamę narzędzi, dzięki którym nauka, z przykrego obowiązku, staje się wręcz zabawą! Jakie to narzędzia? Interakcje, takie jak SMSy czy MMSy. Szybki i łatwy sposób, aczkolwiek istnieją na rynku bardziej angażujące formy. Quizy, ankiety: pozwalają na nawiązanie kontaktu z użytkownikiem, dowiadując się jakie jest jego zdanie na różne kwestie czy sprawdzając poziom nabytej wiedzy. Animacje: połączona z narracją daje świetny, mocno angażujący efekt. Animacje mogą zawierać też elementy interaktywne. Gry: kosztowny, ale bardzo dobry sposób na połączenie przyjemnego z pożytecznym. Rynek gier to jedna z najbardziej dynamicznych gałęzi aplikacji mobilnych. KONTAKT: info@mtraining.eu Tel.: /22/ MOBILNE SZKOLENIA DLA PRACOWNIKÓW! Kształć kadry częściej, taniej, kreatywniej! Mobile Learning w Twojej firmie! Narzędzia społecznościowe: któż z nas nie ma założonego, na chociaż jednym portalu społecznościowym, konta? Dzięki nim możemy współpracować ze znajomymi czy dzielić się mediami. Do mobile learningu nawiązuje projekt Szkolenia w zakresie e-biznesu z wykorzystaniem telefonii komórkowej zastosowanie mobilnego systemu wspomagającego sposób prowadzenia zajęć w celu nabycia umiejętności zarządzania e-biznesem, współfinansowanego w ramach programu Uczenie się przez całe życie Leonardo da Vinci. W konsorcjum projektu znajdują się następujące organizacje: Inveslan (Hiszpania), Dun Laoghaire Institute of Art, Design and Technology (Irlandia), Fundacja Obserwatorium Zarządzania i Nowoczesna Firma. E-business Mobile Training Methodology (nazwa w języku angielskim) to projekt Transferu Innowacji, polegającym na przenoszeniu i zastosowaniu na nowym gruncie innowacyjnych rozwiązań. Celem przedsięwzięcia jest zaadoptowanie i praktyczne włączenie innowacyjnej metodyki w obszar szkoleń z zakresu zarzadzania e-biznesem. Kolejną aspiracja projektu jest rozwój uczenia się na odległość w oparciu o technologię bezprzewodową i włączenie go w główny nurt edukacji oraz projektowania szkoleń. Jest to zatem odpowiedź na zapotrzebowanie rynku szkoleniowego na szkolenia e-biznesowe bez ograniczeń technologicznych i sprzętowych. Poznaj metody sprawnej dystrybucji wiedzy i doświadczenia za pomocą urządzeń mobilnych. Wypróbuj angażujące metody szkolenia oraz aktywizacji pracowników. KONSORCJUM: Więcej na mtraining.eu Projekt został zrealizowany przy wsparciu finansowym Komisji Europejskiej w ramach programu Uczenie się przez całe życie. Informacje zawarte na niniejszej stronie odzwierciedlają jedynie stanowisko autora. Komisja Europejska ani Narodowa Agencja nie ponoszą odpowiedzialności za umieszczoną na niej zawartość merytoryczną ani za sposób wykorzystania zawartych na niej informacji. 36