TRENING KREATYWNOŚCI. Skrypt dla studentów AWF Wrocław. Autor: Radosław Wyrzykowski

Transkrypt

1 TRENING KREATYWNOŚCI Skrypt dla studentów AWF Wrocław Autor: Radosław Wyrzykowski

2 SPIS TREŚCI Spis treści... 2 Kreatywność - definicje... 3 Cechy ludzi twórczych....3 Kreatywność - uwarunkowania... 3 Kreatywność - motywatory Kreatywność - blokady... 4 Lewa kontra prawa półkula mózgowa... 4 Myślenie dywergentne/myślenie konwergentne... 4 Myślenie lateralne/myślenie wertykalne... 5 Myślenie lateralne (dywergentne)/myślenie wertykalne (konwergentne) - różnice... 5 Proces twórczy - fazy... 5 Proces twórczy - etapy... 5 Trening kreatywności... 6 Mapy Myśli (Mind Mapping)... 6 Ćwiczenie "Instrukcja"... 8 Bibliografia

3 Kreatywność można i należy rozwijać. I to właśnie jest celem tego modułu - rozwój a jednocześnie zabawa. Stymulowanie mózgu do kreatywnego myślenia i generowania twórczych idei. Kreatywność to zdolność ludzi do tworzenia najrozmaitszych kompozycji, pomysłów czy wyrobów, które pod istotnymi względami są nowe (nie były wcześniej twórcy znane) oraz wartościowe. Kreatywność to aktywna i gotowa do zmian postawa wobec wydarzeń i problemów. Aby mieć godne uwagi osiągnięcia twórcze, trzeba najpierw zrozumieć stosowną dziedzinę. Trening kreatywności - ćwiczenia indywidualne i grupowe stosowane w celu pobudzenia oraz rozwijania zdolności generowania nowych i wartościowych pomysłów rozwiązania problemów poznawczych oraz praktycznych. Cechy ludzi twórczych: - elastyczność myślenia (rozważanie licznych możliwości), - ponadprzeciętne wyczucie problemów, - ciekawość w szerokim obszarze zainteresowań, - otwartość na uczucia i emocje (słuchanie wewnętrznego głosu), - duża motywacja wewnętrzna, - bawienie się pomysłami, eksperymentowanie, wytrwałość, - stabilność psychiczna, - złożona osobowość (szaleństwo i rozsądek), - niechęć przed sterowaniem, - wyrozumiałość wobec napięć i niejasności, - umiejętność wyraźnego rozróżniania co jest ważne, - gruntowna, szeroka wiedza, doświadczenie, - niezależność opinii i etyka działania, - niekonwencjonalność, gotowość do łamania tabu, - artystyczne zacięcie, - poczucie humoru, - podążanie za wewnętrznym impulsem, - ponadprzeciętna energia. Kreatywność - uwarunkowania Trzeba: - chcieć się z czymś zmierzyć, - mieć poczucie, że wolno się tym zająć, - posiadać konieczne możliwości. Na ile ktoś jest twórczy zależy zarówno od niego samego (uwarunkowania wewnętrzne) jak i od sytuacji (uwarunkowania zewnętrzne). 3

4 Kreatywność - motywatory - dana czynność odpowiada naszym zainteresowaniom, - planowanych rezultatów nie określają osoby trzecie, - sami możemy wybrać środki, sposoby i narzędzia, - czynności nie są wykonywane pod presją, - wierzymy, że nasze działania również dla innych są sensowne, użyteczne i dobrze widziane, - nasze osiągnięcia zostaną zauważone i docenione, - jako jednostki jesteśmy szanowani, - okazuje nam się zaufanie do naszych zdolności, - jesteśmy z innymi w relacjach otwartych nastawionych na współpracę i mamy z tego dodatkową korzyść. Kreatywność - blokady - bierna postawa wobec sytuacji i problemów, - mało wiary w siebie (obawa przed porażką), - przesadny lęk przed krytyką, niedopuszczanie pomyłek, - niedobór pozytywnych odczuć (skłonność do pesymizmu), - skłonność do pochopnej oceny i zamykanie umysłu na nowe informacje, - uczucie uzależnienia od innych/podporządkowania, - poczucie braku czasu (napięte terminy), - potrzeba znanego, - skłonność do konformizmu, - nastawienie głównie praktyczne. Lewa kontra prawa półkula mózgowa Lewa - odpowiedzialna za "chłodne myślenie", logikę, analizę, liczenie, racjonalność, mowę; przetwarza informacje krok po kroku. Prawa - odpowiedzialna za "ciepłe myślenie", intuicję, syntezę, obraz, emocje, myślenie przestrzenne, muzykalność; przetwarza informacje "całościowo". "Model półkul mózgowych to ogromne uproszczenie. Proces myślenia polega na zgodnej współpracy tysięcy ośrodków". Myślenie dywergentne/myślenie konwergentne Myślenie dywergentne - podchodzenie do problemów w sposób otwarty, nieformalny i na luzie. Myślenie konwergentne - podchodzenie do problemów w sposób logiczny, planowy i ściśle racjonalny. Joy Paul Guilford ( ) amerykański psycholog, badacz inteligencji i mechanizmów myślenia 4

5 Myślenie lateralne/myślenie wertykalne TRENING KREATYWNOŚCI Myślenie lateralne - poszukiwanie nowych możliwości; "kopie nowy dołek w innym miejscu" Myślenie wertykalne - utarte, możliwe standardowe postępowanie; "pogłębia już istniejący dołek" Edward de Bono (ur. 1933) badacz i popularyzator metod kreatywnego myślenia Myślenie lateralne (dywergentne)/myślenie wertykalne (konwergentne) Lateralne (dywergentne) swobodne, skojarzeniowe w wielu kierunkach odbiegające od tematu różnorodne, dopuszczające sprzeczności Wertykalne (konwergentne) logiczne, racjonalne w jednym kierunku pozostające w tematyce jednolite, wolne od sprzeczności tworzące nowe sposoby postępowania krytyczne zarzuty hamują myślenie dywergentne wiele oryginalnych rozwiązań prowadzące do standardowych rozwiązań krytyczne zarzuty ulepszają myślenie konwergentne jedno właściwe rozwiązanie źródło: Nollke M., Techniki kreatywności, jak wpadać na lepsze pomysły, Flashbook, Warszawa 2008 Proces twórczy - fazy 1. Przygotowanie 2. Faza twórcza/intuicyjna 3. Faza praktyczna/refleksyjna Proces twórczy - etapy 1. Niezadowolenie osoby z jej otoczenia 2. Analiza dostrzeżone problemu 3. Określenie problemu i sformułowanie celu 4. Gromadzenie potrzebnych informacji 5. Pierwsze podejście do rozwiązania i wnikanie problemu w podświadomość (inkubacja) 6. Nagłe olśnienia (przebłyski geniuszu) 7. Sprawdzenie i dopracowanie pomysłów 8. Prezentacja wybranego pomysłu 9. Urzeczywistnienie rozwiązania 5

6 Trening kreatywności Zaczynamy od dociekliwego przypatrywania się rzeczywistości, stawiania odważnych pytań i formułowania problemów (eksploracje), poprzez łączenie różnorodnych idei w procesie twórczym i generowanie odkrywczych syntez (kombinacje), aż do przekształcania rozwiązań (idei i rzeczy) po to, by realizować cele twórcze, otrzymać idee nowsze i cenniejsze niż do tej pory (transformacje). Rozgrzewka twórcza oznacza zapoznanie się z tzw. starterami myślenia dywergencyjnego. Do zdolności myślenia dywergencyjnego zaliczamy: Płynność myślenia - zdolność do wytwarzania w krótkim czasie wielu słów, sentencji, idei, pomysłów (liczba wytworzonych pomysłów) Giętkość myślenia - zdolność wytwarzania jakościowo różnych wytworów i zmiany kierunku poszukiwań (dostosowywanie metod do zmieniających się okoliczności) Oryginalność myślenia - zdolność wychodzenia poza stereotypowe, najbardziej narzucające się rozwiązania (dostrzeganie nowych, niezwykłych aspektów) Mapy myśli (Mind Mapping) Mapa myśli to innowacyjny sposób przedstawiania niektórych zagadnień ułatwiający naukę. Ma na celu przyspieszyć pracę i dać lepszy efekt zapamiętania. Do tworzenia map myśli używa się rysunków i krótkich haseł. Mapa powinna być przejrzysta, czytelna, kolorowa, zwracająca uwagę na najważniejsze rzeczy- istotne dla twórcy. Należy pamiętać, że najlepsze będą pierwsze skojarzenia które przychodzą do głowy. Mankamentem tego rodzaju pracy jest to że jest ona czytelna tylko i wyłącznie dla autora. Istota i zastosowanie: - prosta, uniwersalna technika pobudzająca myślenie przestrzenno-obrazowe, - ma otwartą kompozycję - łatwo ją uzupełniać, - sprawdza się przy analizie problemu, planowaniu, całościowym spojrzeniu na dane zagadnienie Proces (ok min) - duży arkusz papieru, pisaki w różnych kolorach, - na środku kartki właściciel mapy zapisuje lub rysuje temat/główne pojęcie, - następnie rysuje linie biegnące od głównego rysunku i przy każdej z nich wypisuje pojęcie wyprowadzone z kluczowego terminu, - wychodząc od nowych terminów, wypisuje kolejne, itd., - korekty, uzupełnienia są pożądane. 6

7 W centralnej części mapy należy umieścić kolorowy rysunek. Od niego powinny odchodzić grube linie z najważniejszymi słowami kluczowymi w postaci wyrazów lub obrazów. Od tych linii mogą odchodzić kolejne cieńsze z mniej ważnymi informacjami a od nich jeszcze kolejne. Mapy myśli nie mają żadnych ograniczeń pod względem wielkości sporządzanych notatek. Mapy myśli powinny, według zaleceń autorów tej metody, przyjmować promienistą strukturę, co odzwierciedla sposób myślenia opierający się na tworzeniu ciągu następujących po sobie skojarzeń. Tony Buzan udziela następujących rad tworzenia Map Myśli: 1. Na środku kartki narysuj związany z tematem obrazek składający się z minimum trzech kolorów. 2. Używaj obrazów i symboli na całej mapie. 3. Najważniejsze słowa powinny być najsilniej oznaczone. 4. Na jednej linii może się znajdować tylko jedno słowo lub rysunek. 5. Linie powinny być takiej długości jak słowa. 6. Używaj różnych wielkości i stylów liter. 7. Używaj wielu różnych kolorów. 8. Daj się ponieść swojej wyobraźni - twórz nawet mapy najbardziej abstrakcyjne, absurdalne. 9. Wykreuj swój własny styl tworzenia Map Myśli. 10. Umieszczaj na Mapie Myśli nie tylko same fakty, ale także problemy, skojarzenia, etc. Uwagi - mapy myśli......są bardzo indywidualne (mogą być różnie interpretowane)...są odbiciem Twoich myśli (mogą Cię zainspirować, ale nie zastąpią myślenia)...opierają się na maksymalnych skrótach (redukcja do słów kluczowych)...mogą stworzyć fałszywe wrażenie ładu nawet tam, gdzie nie panuje żaden porządek 7

8 ryc. Przykładowa mapa myśli źródło: Buzan B., Buzan T., Mapy Twoich Myśli, Wydawnictwo RAVI, Łódź 2003 Ćwiczenie Instrukcja (praca w grupach) Proszę wylosować po jednym pasku, a następnie ułożyć instrukcję wykonania wylosowanej czynności z pozycji wylosowanej osoby. Ważne jest zachowanie lakonicznej formy, jaka jest na ogół stosowana przy pisaniu instrukcji, ale z uwzględnieniem niuansów związanych z charakterem wylosowanej postaci. Po napisaniu instrukcji proszę zaprezentować ją na forum, zachowując w tajemnicy to, z pozycji jakiej osoby została ona napisana. Zadaniem pozostałych grup jest odgadnięcie tego. Czynności: pranie obieranie ziemniaków pastowanie butów sprzątanie, odkurzanie robienie zakupów wyjście z psem na spacer trzepanie dywanów Osoby: dziennikarz sportowy ksiądz biznesmen milioner żołnierz góral pilot rajdowy hip-hopowiec 8

9 Bibliografia: Buzan B., Buzan T., Mapy Twoich Myśli, Wydawnictwo RAVI, Łódź 2003 Wrona S., Trening kreatywności - materiały szkoleniowe, UE Wrocław