Upadłość konsumencka. Fot. Archiwum

Transkrypt

1

2

3 Padłeś? Powstań! Instytucja upadłości konsumenckiej okazała się konstrukcją prawną, z której Polacy praktycznie nie mogą korzystać. Nawet ci, którzy złożyli wnioski, wycofują się z nich. Nie zapadła dotychczas żadna decyzja sądu o ogłoszeniu upadłości. W ocenie mecenasa Jerzego Bańki, dyrektora ds. legislacyjno-prawnych w Związku Banków Polskich, nowelizacja ustawy Prawo upadłościowe i naprawcze w części dotyczącej wprowadzenia tzw. upadłości konsumenckiej w obecnym kształcie stanie się szybko zbiorem martwych przepisów. Ustawę promowano w mediach jako panaceum na polską biedę i cudowny ratunek dla zadłużonych. Tymczasem zamiast pomocnej dłoni państwa, osoby, które znalazły się w kłopotach finansowych niezawinionych, mogą oczekiwać syndyka. Procedura upadłości Ustawa określa, że z przywileju zostania bankrutem mogą skorzystać tylko osoby nieprowadzące działalności gospodarczej, które udowodnią przed sądem, że ogromne długi powstały nie z ich winy, popadły w kłopoty z powodu długotrwałej choroby, nieszczęśliwych wypadków czy niezawinionej utraty pracy. Stwierdzić to i ogłosić może sąd. Intencją ustawodawcy było to, aby instytucja upadłości umożliwiała dłużnikowi normalne funkcjonowanie przy jednoczesnym spłacaniu długów. Likwidacja masy upadłości może być więc przeprowadzona przez samego upadłego, ale pod nadzorem syndyka i za zgodą sądu. Dłużnik musi wydać syndykowi cały swój majątek, łącznie z nieruchomościami. Z pieniędzy uzyskanych ze sprzedaży domu lub mieszkania otrzyma jednak kwotę odpowiadającą przeciętnemu czynszowi najmu lokalu mieszkalnego za okres 12 miesięcy. Jeżeli pozostaną niespłacone długi po przeprowadzeniu likwidacji masy upadłości i zaspokojeniu wierzycieli z funduszów masy upadłości, sąd, na wniosek upadłego, będzie orzekał o planie ich spłat nawet przez kolejne pięć lat. Zakres spłat zależy od zarobków dłużnika, wysokości wierzytelności i możliwości ich zaspokojenia. W tym czasie dłużnik nie może zaciągać kolejnych kredytów ani kupować nic na raty. Jeśli nie będzie się z tego wywiązywał, upadłość zostanie unieważniona. To się jednak nie opłaca, bowiem tylko w sytuacji ogłoszenia upadłości przez sąd banki i inni wierzyciele nie mogą naliczać odsetek, zaś komornicy zajmować majątku dłużnika na poczet długu. Jeśli dłużnik będzie w pełni wywiązywał się z postanowień sądu, to może liczyć na umorzenie części długów. Podczas ich spłaty niewypłacalne osoby nie mogą dokonywać czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu oraz są zobowiązane do składania corocznych sprawozdań o wykonaniu planu spłat, osiągniętych przychodach i zwiększeniu majątku. Jeżeli upadły dłużnik narusza te obowiązki i nie dokonuje spłaty sąd umorzy postępowanie. Brutalna egzekucja Ustawa zezwala na zlicytowanie mieszkania bądź domu dłużnika i przekazanie pieniędzy wierzycielom. Takie regulacje nie dziwią na Zachodzie, w Polsce jednak jak wiadomo zakup lokalu pochłania dorobek całego życia, a nie kilku lat. Ustawodawca odrzucił poprawkę, która gwarantowała dłużnikowi np. zatrzymanie części domu. Stało się tak, mimo że głównym celem ustawy miało być udzielenie wsparcia, pomocy dla tych rodzin, które popadły w stan nadmiernego zadłużenia ze względów losowych. W każdym społeczeństwie takie osoby oczekują wsparcia i otrzymują je, także od banków, które zdaniem doradcy prezesa ZBP są otwarte na restrukturyzację zadłużenia, często dokonują umorzenia części kwot, a nawet odstępują od dochodzenia należności. Dotyczy to spraw wyjątkowych, gdy 62 Nowoczesny Bank Spółdzielczy

4 Upadłość konsumencka Fot. Archiwum na przykład umiera kredytobiorca, jedyny żywiciel rodziny. Ustawa jest natomiast tak skonstruowana, że po ogłoszeniu upadłości sąd powołuje syndyka, który przystępuje do wyprzedaży całego majątku dotkniętego przez los człowieka. Ustawodawca nie wprowadził zapisu o możliwości zawarcia ugody z wierzycielami, lecz postępowanie upadłościowe z likwidacją majątku. Zastąpiono więc komornika równie kosztownym syndykiem, który dokonuje zazwyczaj szybkiej wyprzedaży majątku za bezcen. Traci więc dłużnik, ale również wierzyciel, ponieważ niewiele już pozostaje dla banków. ZBP stoi na stanowisku, że zabrakło w ustawie opcji układowej. Najpierw bowiem należy układać się, pozostawić zadłużonej rodzinie prawo do normalnego życia, a więc określić plan spłat, aby mogła spłacać długi w miarę możliwości, które zostaną ocenione obiektywnie przez sąd. Inaczej będzie to zwykła egzekucja, która w niczym problemów społecznych nie rozwiązuje, a dodatkowo pogarsza sytuację wierzycieli, ponieważ generuje duże koszty związane z funkcjonowaniem syndyka. Złudne miraże Zadłużenie konsumentów nie wynika wyłącznie z zaciągniętych kredytów bankowych, tak jak jest to prezentowane w wielu mediach, lecz z różnych tytułów m.in. niespłaconego czynszu, usług telekomunikacyjnych czy też WNIOSEK O UPADŁOŚĆ Osoba, która chce ogłosić upadłość konsumencką winna złożyć wniosek w sądzie rejonowym. Powinny się w nim znaleźć m.in. następujące informacje: imię i nazwisko dłużnika, miejsce zamieszkania, wskazanie okoliczności, które uzasadniają wniosek i ich uprawdopodobnienie. Opłata za złożenie wniosku wynosi 200 zł. nieuregulowanych podatków. Postrzeganie zatem ustawy jako swego rodzaju remedium na problem złych długów jest co najmniej nietrafne. W żadnym razie nie można zaliczyć do ustawowych okoliczności wyjątkowych i niezależnych od konsumenta na przykład kryzysu finansowego. Każdy bowiem, kto zaciąga zobowiązania kredytowe, musi liczyć się z tym, że zmianie ulgnie urzędowy koszt kredytu. Temu między innymi służy przyjmowanie przez banki odpowiednich zabezpieczeń prawnych z nadwyżką, która pozwala na amortyzowanie tych zmian. Ustawa nie przewiduje wykorzystania systemu elektronicznej informacji o upadłości konsumenckiej, co mogłoby stanowić doskonałe źródło informacji dla wszystkich wierzycieli, w tym także dla banków. To wielki błąd ustawodawcy i ogromne zagrożenie dla wszystkich potencjalnych wierzycieli, którzy mogą sprzedać na raty czy udzielić pożyczki lub kredytu osobie, wobec której ogłoszona jest już upadłość. Prawo upadłościowe jest bardzo skomplikowanym aktem prawnym. Hasła głoszone w związku z ustawą były 5/

5 OCENA ZACHOWAŃ NARUSZAJĄCYCH NORMĘ NAKAZUJĄCĄ ODDAWANIE DŁUGÓW Czy uważa P., że złe (godne potępienia) jest, gdy... ktoś nie oddaje długu koledze, woląc pojechać na ekskluzywną wycieczkę? ktoś nie płaci (choć może) czynszu za mieszkanie? ktoś zaciąga kredyt, nie zaznajamiając się dokładnie z warunkami spłaty? ktoś zaciąga dług, zdając sobie sprawę, że nie będzie mógł go spłacić? ktoś nie płaci (choć może) za korzystanie z radia i telewizji? ktoś zataja informacje uniemożliwiające udzielenie mu kredytu? ktoś podejmuje pracę na czarno, by uniknąć ściągania długów z pensji? Częstość w proc. tak nie trudno powiedzieć ranga l II III IV V VI VII Źródło: Badania ankietowe na zlecenie Konferencji Przedsiębiorstw Finansowych. dość nośne i atrakcyjne, gdy jednak dokonano gruntownej analizy prawnej, okazało się, że powstał akt prawny, z którego Polacy praktycznie nie będą mogli korzystać. Banki nie mają interesu w tym, żeby zniszczyć dłużników podkreśla mec. J. Bańka. Chcemy, żeby odrodzili się i na nowo mogli być dobrymi klientami. Niestety na etapie prac legislacyjnych myśl ta z trudem przebijała się do świadomości posłów, a także organizacji konsumenckich. OGŁOSZENIE BANKRUCTWA Sąd, ogłaszając upadłość dłużnika, informuje o tym opinię publiczną przez: wywieszenie informacji w swoim budynku, a także zamieszczając ogłoszenie w prasie ogólnopolskiej. Ustawa do poprawki ZBP przygotował projekt nowelizacji ustawy. Proponowane poprawki dotyczą w szczególności odpowiedniego uregulowania dotyczącego trybu ustalenia planu spłaty i umorzenia części zobowiązań upadłego, tak aby sytuacja konsumenta nie była wyraźnie gorsza od sytuacji upadłego przedsiębiorcy (osoby fizycznej), i tak, aby główny cel ustawy (restrukturyzacja zadłużenia i umożliwienie rehabilitacji społecznej dłużnika) mógł być rzeczywiście osiągnięty. Poprawki te dotyczą więc wyraźnego odróżnienia upadłości likwidacyjnej od trybu upadłości poprzez ustalenie spłaty z opcją oddłużenia. W treści noweli powinno znaleźć się racjonalne uregulowanie dotyczące trybu ustalenia planu spłaty i umorzenia części zobowiązań upadłego, tak aby sytuacja konsumenta nie była wyraźnie gorsza od sytuacji upadłego przedsiębiorcy (osoby fizycznej), i tak, aby główny cel ustawy (restrukturyzacja zadłużenia i umożliwienie rehabilitacji społecznej dłużnika) mógł być rzeczywiście osiągnięty. Liczymy mówi mec. J. Bańka, że do nowelizacji dojdzie w miarę szybko. Ustawa jest niewątpliwie potrzebna, ale powinna być napisana w taki sposób, aby rzeczywiście łagodziła problemy społeczne. ZBP proponuje taki kierunek nowelizacji tej ustawy, aby umożliwić ugodowe rozwiązywanie sytuacji zadłużenia poprzez postępowanie układowe. W innych systemach funkcjonujących w Europie i na świecie jest regułą, że postępowanie układowe stanowi pierwszą część procedury oddłużeniowej. Jak upada świat? Na świecie uregulowania dotyczące upadłości konsumenckiej istnieją od wielu lat. W Wielkiej Brytanii co kwartał bankructwo ogłasza 5 10 tys. osób! W USA na ogłoszenie upadłości decyduje się co roku 1,5 mln osób. Ok proc. Amerykanów, którzy skorzystali z procedury tzw. Chapter 13, stanęło na nogi. Z Chapter 13 może skorzystać każdy, kto ma stały dochód, jego zadłużenie na karcie kredytowej nie przekracza 250 tys. dol., a dług hipoteczny nie jest wyższy niż 750 tys. dol. Od pięciu lat z prawa do ogłoszenia upadłości mogą korzystać zadłużeni Niemcy. W prawie niemieckim obowiązuje zasada, że najpierw trzeba spróbować ułożyć się z wierzycielami. Jeśli wierzyciele na to nie przystaną, pozostaje droga sądowa. Sędzia ustala wysokość comiesięcznych spłat i wyznacza tzw. powiernika, którzy zarządza majątkiem i dochodami dłużnika przez kolejnych sześć lat. Po udanym okresie dobrego zachowania sąd odpuszcza dłużnikowi resztę długów. Dostęp do upadłości jest w wielu krajach utrudniany, żeby wyeliminować groźbę nadużyć. W Stanach Zjednoczonych, gdzie zbankrutować można wielokrotnie, kredytobiorcy zadłużają się na potęgę. Ponad 80 proc. amerykańskich gospodarstw domowych ma kredyt w banku, a przeciętny obywatel co drugiego zarobionego dolara przeznacza na spłatę kredytu. Na razie, bo Amerykanie dotknięci kryzysem finansowym zaostrzyli przepisy. Dotychczas konsument nie regulował nawet części długu, który systematycznie narastał. Obecnie co najmniej 1 proc. długu musi być spłacony, co oznacza że realna wysokość płaconych rat wzrośnie o około 2 proc. Amerykanie ograniczyli też dostępność upadłości konsumenckiej, stawiając na restrukturyzację długów np. poprzez konsolidację i obniżanie lub anulowanie odsetek. W Niemczech planuje się nowelizację instytucji upadłości również w kierunku zawężenia korzystania z tej szansy tylko do konsumentów, którzy mogą spłacić co najmniej 10 proc. zadłużenia. 64 Nowoczesny Bank Spółdzielczy