JAK OGŁOSIĆ UPADŁOŚĆ KONSUMENCKĄ I UZYSKAĆ CAŁKOWITE ODDŁUŻENIE

Transkrypt

1 JAK OGŁOSIĆ UPADŁOŚĆ KONSUMENCKĄ I UZYSKAĆ CAŁKOWITE ODDŁUŻENIE PRELEKCJA Prowadzący: Paweł Brych-Kadziński radca prawny Paweł Melka doradca restrukturyzacyjny

2 W dniu 31 grudnia 2014 r. osoby nadmiernie zadłużone uzyskały środek prawny pozwalający im na oddłużenie zobowiązań, których nie mają możliwości spłacić. Mowa o tzw. strząśnięciu zobowiązań" w ramach upadłości konsumenckiej. Choć upadłość konsumencka nie jest instytucją nową, gdyż została wprowadzona do porządku prawnego już w 2009 r., jednak dopiero wejście w życie z dniem 31 grudnia 2014 r. ustawy uchwalonej w dniu 29 sierpnia 2014 r. o zmianie ustawy prawo upadłościowe i naprawcze. Jak powiedział Benjamin Fran klin Na tym świecie pewne są tylko śmierć i podatki"... Jednak biorąc kredyt, warto zastanowić się nad pewnością swoich dochodów oraz nie zbędnymi, comiesięcznymi wydatkami. Pomoże Ci w tym sporządzenie budżetu dla Twojego gospodarstwa do mowego.

3 Przyczyny nowelizacji Dostrzegając potrzebę zmian ustawodawca uchwalając ustawę nowelizującą radykalnie zmienił przepisy dotyczące upadłości konsumenckiej. Nowe zasady, które weszły w życie w dniu 31 grudnia 2014 r., zwiększą dostępność do prawnych instrumentów zmierzających do konsumenckiego oddłużenia. Ustawodawca, odmiennie niż czynił to do tej pory, przyznał prymat funkcji oddłużeniowej konsumenckiego postępowania upadłościowego nad funkcją windykacyjną zmierzającą do zaspokojenia wierzycieli. Celem nowej upadłości konsumenckiej jest nie tylko - jak do tej pory - zaspokojenie wierzycieli (funkcja windykacyjna), ale przede wszystkim, oddłużenie. Zgodnie z nowym brzmieniem art. 2 ust. 2 PrUp celem postępowania prowadzonego wobec osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej jest umożliwienie umorzenia zobowiązań upadłego niewykonanych w postępowaniu upadłościowym, a jeśli jest to możliwe zaspokojenie wierzycieli w jak największym stopniu. Widać więc wyraźnie, iż podstawowym celem upadłości konsumenckiej jest oddłużenie, a dopiero w dalszej kolejności - o ile jest to możliwe (a więc nie zawsze) - zaspokojenie interesów wierzycieli. Taka gradacja celów postępowania upadłościowego skierowanego do osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej oznacza, że dopuszczono prowadzenie upadłości wobec konsumenta w sytuacji, gdy w tym postępowaniu nie zostanie zaspokojony żaden wierzyciel. Warto jednak pamiętać, że ustawa nowelizująca wprowadziła istotną (z powyższego punktu widzenia) przesłankę negatywną ogłoszenia upadłości konsumenckiej (a więc i oddłużenia), a mianowicie, iż były przedsiębiorca wywiązał się z ciążącego na nim, na podstawie art. 21 ust. 1 PrUp, obowiązku (w ciągu 10 lat od złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości konsumenckiej) złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości, w przypadku wcześniejszego wystąpienia jego niewypłacalności jako przedsiębiorcy (art ust. 2 pkt 3 PrUp.

4 Część I Kto, kiedy i jak? Przesłanki ogłoszenia upadłości konsumenckiej.

5 Kto? Konsument a. osoba nieprowadząca działalności gospodarczej (także taka, która zaprzestała prowadzenia działalności gospodarczej lub zawodowej, jeśli wcześniej nie złożono wniosku o ogłoszeniu upadłości na zasadach ogólnych), b. osoby, które przestały być wspólnikami spółki osobowej, bez względu na czas złożenia wniosku przez uprawnione osoby (dłużnik, wierzyciel), c. spadkobiercy zmarłego przedsiębiorcy, w stosunku do którego nie złożono wniosku o ogłoszenie upadłości w terminie roku od dnia śmierci, jeśli oczywiście nie prowadzą oni dalej przedsiębiorstwa we własnym imieniu,

6 d. osoby fizyczne, które zaprzestały prowadzenia działalności gospodarczej lub zawodowej, która nie była ujawniona w CEIDG, e. osoby fizyczne prowadzące gospodarstwo rolne, które nie prowadzą innej działalności gospodarczej lub zawodowej, f. wspólnicy (akcjonariusze) spółek kapitałowych oraz komandytariusze spółek komandytowych i komandytowo akcyjnych, jeśli nie prowadzą samodzielnie działalności gospodarczej lub zawodowej.

7 UWAGA!!! Zgodnie z art. 7 ustawy Prawo upadłościowe, w razie śmierci przedsiębiorcy można ogłosić jego upadłość, jeżeli wniosek o ogłoszenie upadłości został złożony w terminie roku od dnia jego śmierci. Wniosek o ogłoszenie upadłości może złożyć wierzyciel, a także spadkobierca, oraz małżonek i każde z dzieci lub rodziców zmarłego, chociażby nie dziedziczyli po nim spadku.

8 Zgodnie z art. 8 ust. 1 ustawy Prawo upadłościowe, wierzyciel może złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości osoby fizycznej, która była przedsiębiorcą, także po zaprzestaniu prowadzenia przez nią działalności gospodarczej, jeżeli od dnia wykreślenia z właściwego rejestru nie upłynął rok (dotyczy to także wspólników spółek handlowych). Innymi słowy osoba prowadząca działalność gospodarczą, choćby niezarejestrowaną nie będzie mogła złożyć wniosku o ogłoszenie upadłości konsumenckiej.

9 Zgodnie z art. 9 ustawy Prawo upadłościowe, wierzyciel może złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości osoby fizycznej, która faktycznie prowadziła działalność gospodarczą, nawet wówczas gdy nie dopełniła obowiązku jej zgłoszenia w CEIDG. W obydwu przypadkach jednak, postępowanie toczyć się będzie wg przepisów o upadłości konsumenckiej.

10 Kiedy? POJĘCIE NIEWYPŁACALNOŚCI O ogłoszenie upadłości konsumenckiej może ubiegać się osoba, która jest niewypłacalna. Dłużnik jest niewypłacalny, jeżeli utracił zdolność do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych. Domniemywa się, że dłużnik utracił zdolność do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych, jeżeli opóźnienie w wykonaniu zobowiązań pieniężnych przekracza 3 miesiące. Czy każde popadnięcie w stan niewypłacalności kwalifikuje do skorzystania z dobrodziejstwa upadłości konsumenckiej?

11 NIE! Przesłanką negatywną jest doprowadzenie przez dłużnika do niewypłacalności lub istotne zwiększenie już istniejącej niewypłacalności umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa. Umyślność: oznacza objęcie zamiarem dłużnika doprowadzenia do niewypłacalności albo jej pogłębienia, a nie sam fakt umyślnego dokonania czynności, które do niewypłacalności doprowadziły.

12 Przykładowo umyślne zaciągnięcie kredytu w sytuacji, w której zamiarem dłużnika nie było doprowadzenie do niewypłacalności, nie będzie oznaczało umyślnego doprowadzenia do niewypłacalności. Jako umyślne doprowadzenie do niewypłacalności albo zwiększenie jej stopnia należy natomiast traktować przypadki celowego wyzbycia się przez dłużnika składników swojego majątku w celu utrudnienia dochodzenia należności przez wierzycieli.

13 Elementy wniosku o ogłoszenie upadłości 1. aktualny i zupełny wykaz majątku z szacunkową wyceną (opis rzeczy wchodzących w skład majątku dłużnika, wskazanie ilości i miejsca zdeponowanych środków pieniężnych, wskazanie wierzytelności przypadających dłużnikowi); 2. spis wierzycieli wraz z podaniem wysokości wierzytelności oraz terminem zapłaty; 3. spis wierzytelności spornych wraz ze wskazaniem zakresu, w jakim dłużnik kwestionuje istnienie wierzytelności; 4. uzasadnienie wniosku; 5. oświadczenie dłużnika, że zapoznał się z treścią art ust. 2 i 3 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe.

14 Koszty postępowania, właściwość sądu Zgodnie z art. 19 ust.1 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe wniosek o ogłoszenie upadłości rozpoznaje sąd właściwy dla głównego ośrodka podstawowej działalności dłużnika. Przez główny ośrodek podstawowej działalności dłużnika należy rozumieć miejsce, w którym dłużnik regularnie zarządza swoją działalnością o charakterze ekonomicznym i które jako takie jest rozpoznawalne dla osób trzecich (art. 19 ust.1a ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowego). W przypadku osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej lub zawodowej domniemywa się, że głównym ośrodkiem podstawowej działalności dłużnika jest jej miejsce zwykłego pobytu (art. 19 ust. 1c ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe).

15 Opłata sądowa od wniosku o ogłoszenie upadłości konsumenckiej wynosi 30,- zł. Opłata może zostać uiszczona przelewem bankowych na rachunek właściwego sądu, bądź w znakach opłaty sądowej.

16 Postępowanie przez sądem w przedmiocie ogłoszenia upadłości uwagi praktyczne. Przykładowe dokumenty, które należy przygotować przed sporządzeniem wniosku o ogłoszenie upadłości: umowy kredytowe/leasingowe i inne, które są podstawą istniejących zobowiązań; dokumenty potwierdzające ew. uzyskiwane dochody ( odcinek pensji, roczne rozliczenia [za 2 3 ostatnie lata]); dokumenty potwierdzające wydatki na utrzymanie siebie oraz rodziny (faktury za media, etc.).

17 W toku postępowania przed sądem niezwykle przydatne może okazać się przesłuchanie samego dłużnika, ew. zeznania świadków. Sąd w toku postępowania może zażądać przedstawienia od banków informacji na temat rachunków bankowych (w tym historii) zalecana jest zatem uważność w dokonywaniu operacji tzw. bezgotówkowych.

18 Skutki ogłoszenia upadłości:

19 Ustanowienie syndyka Sąd ogłaszając upadłość ustanawia syndyka masy upadłości, który obejmuje cały majątek upadłego, zarządza nim, zabezpiecza przed zniszczeniem, oraz przystępuje do jego likwidacji (art. 173 ust. 1 w zw. z art ust. 1 PrUp.

20 Skład masy upadłości: W skład masy upadłości obligatoryjnie wchodzi lokal mieszkalny albo dom jednorodzinny, w którym zamieszkiwał upadły. W związku z likwidacyjnym charakterem postępowania lokal mieszkalny (lub dom jednorodzinny) jest sprzedawany przez syndyka, a z sumy uzyskanej z jego sprzedaży wydzielano upadłemu kwotę odpowiadającą przeciętnemu czynszowi najmu lokalu mieszkalnego za okres dwunastu miesięcy (art ust. 1 PrUp). Warto również podkreślić, iż w przypadku dłużnika pozostającego w związku małżeńskim, cały majątek - a więc nie tylko majątek osobisty dłużnika -wchodzi w skład masy upadłości!!! (art. 124 ust. 1 zd 2 w zw. z art ust. 1 PrUp).

21 Wpływ ogłoszenia upadłości na inne postępowania Z chwilą ogłoszenia upadłości postępowania egzekucyjne (sądowe i administracyjne) ulegają z mocy prawa zawieszeniu (art. 146 ust. 1 w zw. z art ust. 1 PrUp). Korzyścią wynikającą z upadłości konsumenckiej dla dłużników jest zamrożenie" zobowiązań. Wyraża się to w zasadzie, że z masy upadłości mogą być zaspokajane odsetki -zarówno za opóźnienie, kapitałowe i umowne - za okres do dnia ogłoszenia upadłości (art. 92 ust. 1 w zw. z art ust. 1 PrUp). Należy jednakże wskazać, że z chwilą ogłoszenia upadłości wszystkie zobowiązania konsumenta są natychmiast wymagalne -tzw. akceleracja zobowiązań (art. 91 ust. 1 w zw. z art ust. 1 PrUpN) - co oznacza w praktyce, że jeżeli konsument miał np. kredyt, który nie został wypowiedziany w związku z chociażby częściowymi spłatami, to kredyt taki stawał się natychmiast w całości wymagalny z dniem ogłoszenia upadłości.

22 Plan spłaty Po przeprowadzeniu likwidacji majątku dłużnika sąd w formie postanowienia ustala plan spłaty wierzycieli. Planem spłaty objęte zostały wierzytelności upadłego powstałe do dnia jego ustalenia (art ust. 1 zd. 2 PrUp). O ustaleniu planu spłaty sąd orzeka na wniosek upadłego (art ust.2 PrUp). Zakres spłat jest uzależniony od możliwości zarobkowych dłużnika, wysokości niezaspokojonych wierzytelności, a także realności ich zaspokojenia (art ust. 3 w zw. z art. 370 ust. 1 PrUp). W okresie wykonywania planu spłaty dłużnik został pozbawiony możliwości dokonywania czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu (art ust. 1 PrUp). W okresie wykonywania planu spłaty dłużnik mógł zaciągać zobowiązania niezbędne dla utrzymania swojego i osób, w stosunku do których ciąży na nim ustawowy obowiązek alimentacyjny, z wyjątkiem zakupów na raty lub zakupów z odroczoną płatnością (art ust. 2 PrUp). Ustawodawca zobowiązał upadłego do składania sądowi corocznych raportów z wykonania planu spłaty (art ust. 3 PrUp).

23 Oddłużenie Oddłużenie zostało uzależnione od prawidłowego i rzetelnego wykonania planu spłaty. Choć ideą upadłości konsumenckiej jest oddłużenie, ustawodawca nie zdecydował się na automatyzm oddłużenia po wykonaniu plany spłaty. O umorzeniu niezaspokojonych zobowiązań sąd orzeka na wniosek upadłego (art ust. 4 PrUp). Funkcja oddłużeniowa upadłości konsumenckiej nie jest realizowana z mocy prawa lub przez działanie przez sąd z urzędu (bez wniosku dłużnika). Sąd orzekając o umorzeniu niezaspokojonych zobowiązań upadłego orzeka jednocześnie o zakończeniu postępowania upadłościowego (art ust. 1 PrUp).

24 Przedmiot oddłużenia Warto podkreślić, że przedmiotem umorzenia nie są wszystkie niezaspokojone zobowiązania, ale tylko te, które zostały objęte planem spłaty (art ust. 1 PrUp). Upadłość konsumencka nie musi więc zakończyć się całkowitym oddłużeniem upadłego. Ustawodawca wprost zdecydował, że umorzenie nie dotyczy zobowiązań, które obejmują świadczenia okresowe (np. świadczenia alimentacyjne, renty z tytułu odszkodowania za wywołanie choroby, niezdolności do pracy, kalectwa, śmierci, należności czynszowe), co do których nie wygasł tytuł prawny, a także zobowiązania powstałe po ogłoszeniu upadłości (art ust. 3 PrUp).