Opinia PKPP Lewiatan oraz KPF nt. projektu ustawy Prawo upadłościowe i naprawcze i innych ustaw /druk 1892/

Transkrypt

1 Opinia PKPP Lewiatan oraz KPF nt. projektu ustawy Prawo upadłościowe i naprawcze i innych ustaw /druk 1892/ Wstęp Polska Konfederacja Pracodawców Prywatnych Lewiatan (PKPP Lewiatan) oraz Związek Pracodawców - Konferencja Przedsiębiorstw Finansowych (KPF) z zadowoleniem witają projekt ustawy o zmianie ustawy Prawo upadłościowe i naprawcze i innych ustaw /druk 1892/. Projekt ustawy przewiduje wprowadzenie instytucji upadłości osób fizycznych, nie prowadzących działalności gospodarczej, do polskiego systemu prawa w drodze nowelizacji ustawy Prawo upadłościowe i naprawcze oraz niezbędnej dla uzyskania spójności systemowej nowelizacji innych ustaw. PKPP Lewiatan oraz KPF popierają powyższe rozwiązanie, gdyż za takim rozwiązaniem przemawiają zarówno względy merytoryczne, jak i zasady dobrej legislacji: a) rozwiązanie to oparte jest na sprawdzonych już rozwiązaniach materialno-prawnych oraz procesowych, zweryfikowanych i udoskonalonych w praktyce stosowania Prawa upadłościowego przez wiele lat w Polsce, b) Komisja Kodyfikacyjna Prawa Cywilnego zakończyła prace nad rozległą nowelizacją prawa upadłościowego /druk 1845/, a procedury parlamentarne nie zostały jeszcze rozpoczęte. Umożliwi to w praktyce rozszerzenie obecnie przygotowywanej nowelizacji o przepisy regulujące upadłość osób fizycznych nie będących przedsiębiorcami i w rezultacie zapewni spójność systemową, a także kompleksowość regulacji upadłości w Polsce, Po przeprowadzeniu szczegółowej analizy zaproponowanych rozwiązań stwierdzamy, że wnioskodawcy przedłożyli projekt biorący pod uwagę wieloletnie doświadczenia międzynarodowe z funkcjonowania analogicznych rozwiązań. Podzielamy pogląd wnioskodawców, iż celem zaproponowanego ustawodawstwa powinna być racjonalna i sprawiedliwa pomoc zmierzająca do przywrócenia do normalnego życia 1

2 społecznego uczciwych, lecz bez swojej winy nadmiernie zadłużonych, nie zaś bezwarunkowe uwolnienie dłużnika z wszelkich zobowiązań. Na tle konkurencyjnego rozwiązania, zaproponowanego w projekcie poselskim zawartym w druku 776, przedmiotowa propozycja wydaje się brać pod uwagę wszystkie głosy - tak organów państwa, takich jak Narodowy Bank Polski, Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów, Sąd Najwyższy, czy Krajowa Rada Sądownictwa, jak i opinię środowisk reprezentujących organizacje konsumenckie oraz przedstawicieli przedsiębiorców. Choć podtrzymujemy zasadniczą wątpliwość, że obecny stan gospodarki i polepszająca się kondycja gospodarstw domowych nie uzasadnia wprowadzania nadzwyczajnego ustawodawstwa w dziedzinie tak zwanej upadłości konsumenckiej, to przedłożony w druku 1892 projekt wydaje się być rozwiązaniem dobrym, sprawiedliwym społecznie i gruntownie przemyślanym. Podobnie jak wnioskodawcy, uważamy, że przeciwdziałanie nadmiernemu zadłużeniu jest doniosłym problemem społecznym. Wprowadzenie do porządku prawnego szczególnej formy upadłości dla osób fizycznych jest ważnym, ale jednym z wielu koniecznych i dostępnych dla ustawodawcy i rządu środków. Ograniczanie nadmiernego zadłużenia może postępować dalece skuteczniej przy zastosowaniu dodatkowo innych przejawów polityki państwa. Samo wprowadzenie do porządku prawnego instytucji upadłości konsumenckiej nie zastąpi sprawiedliwej i dobrze zaadresowanej polityki społecznej, nowoczesnej edukacji - zorientowanej na poprawę sytuacji obywateli na rynku pracy, efektywnego rynku kredytowego, czy kluczowego dla konsumentów upowszechniania umiejętności finansowych, rozumianych głównie jako nauka mądrego zarządzania budżetem domowym. To najbardziej sprawdzone w praktyce wielu krajów europejskich metody przeciwdziałania nadmiernemu zadłużeniu. Już w opinii do projektu ustawy o przeciwdziałaniu niewypłacalności oraz o upadłości osób fizycznej /druk 776/ PKPP Lewiatan i KPF wyraziły zrozumienie dla potrzeby uregulowania kwestii przeciwdziałania niewypłacalności osób fizycznych oraz upadłości osób fizycznych i odniosły się pozytywnie do intencji wnioskodawców przedstawionych w uzasadnieniu do przedmiotowego projektu. Opinia właściwa Projekt ustawy Prawo upadłościowe i naprawcze i innych ustaw /druk 1892/ przewiduje: 1) Ze względu na doniosłe skutki rozstrzygnięć zapadających w postępowaniu upadłościowym, także prowadzonym wobec osób fizycznych nie będących przedsiębiorcami, dla ochrony praw uczestników tego postępowania, oddanie spraw z zakresu upadłości osób fizycznych pod jurysdykcję sądów powszechnych. Zdaniem PKPP Lewiatan i KPF jest to bardzo pożądane rozwiązanie, postulowane przez nas już we wcześniejszych opiniach na ten temat, gdyż po pierwsze, sądy powszechne, w 2

3 których utworzone zostały liczne wydziały upadłościowe, są przygotowane zarówno merytorycznie jak i organizacyjnie do przyjęcia i rozstrzygania spraw w zakresie upadłości osób fizycznych. Po drugie, za takim rozwiązaniem przemawiają również doświadczenia międzynarodowe gdzie ze względu na głęboką ingerencję w prawa własności wskazuje się jednoznacznie, iż sprawy upadłości konsumenckiej poddane być mogą wyłącznie pod jurysdykcje sądom. 2) Określenie jasnych przesłanek ogłoszenia upadłości osób fizycznych i wprowadzenia ograniczeń w zakresie korzystania z prawa do oddłużenia. Upadłość zmierzającą do umorzenia części lub całości zobowiązań (upadłość likwidacyjna z możliwością ustalenia sądowych warunków spłaty) ogłasza się w stosunku do dłużnika, który stał się niewypłacalny, gdy nie powiodła się próba porozumienia z wierzycielami i zawarcia układu, jednakże tylko wtedy gdy niewypłacalność dłużnika jest następstwem utraty lub trwałego obniżenia jego zdolności do spłaty zobowiązań wskutek: a) długotrwałej choroby dłużnika lub członka jego najbliższej rodziny, b) trwałej utraty przez dłużnika zdolności do pracy, c) bezrobocia o charakterze trwałym i nie zawinionym przez dłużnika, trwałego pogorszenia się sytuacji materialnej dłużnika, o ile pogorszenie to wynika z przyczyn, których dłużnik nie mógł przewidzieć i którym nie mógł zapobiec przy dołożeniu należytej staranności, d) utraty niezbędnych składników wyposażenia gospodarstwa domowego dłużnika wskutek klęsk żywiołowych lub innych nadzwyczajnych zdarzeń losowych. Jednocześnie upadłość z możliwością ustalenia sądowych warunków spłaty nie może zostać ogłoszona w stosunku do dłużnika który: a) został skazany prawomocnym wyrokiem za przestępstwo przeciwko wymiarowi sprawiedliwości, przestępstwo przeciwko wiarygodności dokumentów, przestępstwo przeciwko mieniu, przestępstwo przeciwko obrotowi gospodarczemu lub przestępstwo przeciwko obrotowi pieniędzmi i papierami wartościowymi, b) dopuścił do powstania swojego nadmiernego zadłużenia z zamiarem skorzystania z dobrodziejstwa oddłużenia w postępowaniu upadłościowym lub ze sposobu w jaki zaciągał zobowiązania wynika, iż działała w sposób rażąco lekkomyślny, c) zaciągał zobowiązania w celach spekulacyjnych, w szczególności z tytułu hazardu oraz gier i zakładów losowych, d) w stosunku do którego prowadzone było postępowanie upadłościowe zakończone umorzeniem całości lub części zobowiązań, e) zaciągając zobowiązanie celowo wprowadził w błąd wierzyciela co do posiadanego majątku lub posiadanych zobowiązań. Prawo do skorzystania z możliwości ogłoszenia upadłości likwidacyjnej z możliwością ustalenia sądowych warunków spłaty, skutkującej wprawdzie nie bezwarunkowym ale jednak umorzeniem zobowiązań osoby fizycznej nie będącej przedsiębiorcą, powinno przysługiwać jeden raz w życiu! 3

4 Takie rozwiązanie nie będzie nieść za sobą zagrożenia w postaci nadużywania instytucji upadłości konsumenckiej przez nieuczciwych lub nieodpowiedzialnych dłużników. 3) Planowana regulacja ma spełniać dwie podstawowe funkcje: a) umożliwić rozwiązanie problemu niewypłacalności, z którym samodzielnie dłużnik nie może sobie poradzić pomimo udokumentowanego odpowiedzialnego podejścia do zaciągania zobowiązań jak i podejmowanych przez dłużnika prób ułożenia się z wierzycielami, b) z drugiej strony zapewnić wierzycielom borykającym się z problemem egzekucji od osób fizycznych, przeprowadzenie tej likwidacji w sprawdzonym i wypróbowanych w ramach postępowania upadłościowego. Różnica pomiędzy tymi dwoma postępowaniami przeprowadzona jest zgodnie podziałem dłużników na tych, którzy: a) do niewypłacalności doprowadzili z własnej winy lub lekkomyślności b) i tych którzy nie zawinili, a w stan upadłości popadli z przyczyn za które nie ponoszą odpowiedzialności. PKPP Lewiatan oraz KPF stoją jednak na stanowisku, iż państwo powinno być solidarne z obywatelami i otaczać szczególną opieką tych, którzy z rozmaitych powodów losowych popadli w problemy finansowe, z którymi sami nie mogą dać sobie rady i rzeczywiście grozi im tzw. wykluczenie społeczne. Zasada ta nie może jednak podważać etycznych fundamentów społeczeństwa. 4) Umorzenie zobowiązań niezaspokojonych w toku postępowania upadłościowego nie następuje z mocy prawa, lecz orzeka o nim sąd. 5) Legitymację do złożenia wniosku o upadłość osób fizycznych nie będących przedsiębiorcami mającymi nie tylko dłużnicy, ale i wierzyciele. Takie rozwiązanie stawia wierzycieli w równoprawnej pozycji w stosunku dłużnika, w porównaniu np. do projektu ustawy druk 779; 6) Prawa wierzycieli posiadających zabezpieczenia rzeczowe są chronione na zasadach określonych w Prawie upadłościowym. Jest to również rozwiązanie postulowane przez nas we wcześniejszych opiniach, gdyż nie powoduje ono zagrożenia sparaliżowania możliwości finansowania konsumentów np. przez banki. Skutki finansowe związane ze stosowaniem np. projektu ustawy druk 779, obciążałyby w poważnym stopniu wierzycieli konsumenta, korzystającego z jej dobrodziejstw, co w konsekwencji może prowadzić do podwyższenia kosztów udzielanych przez banki kredytów i pożyczek pieniężnych. 4

5 Podsumowując: PKPP Lewiatan oraz KPF popierają przedmiotowy projekt nowelizacji ustawy, gdyż naszym zdaniem projekt ten pozwala na uzyskanie maksymalnie wysokiego poziomu legislacyjnego nowej regulacji, poprzez wykorzystanie sprawdzonych rozwiązań materialno-prawnych oraz procesowych, zweryfikowanych i udoskonalonych w praktyce stosowania Prawa upadłościowego w Polsce przez wiele lat. Ma to ogromne znaczenie wobec rangi regulacji upadłości osób fizycznych, jej skomplikowania prawnego oraz wobec zamierzenia, aby nie była to regulacja doraźna, ale by utrwaliła się w polskim systemie prawa. Jakość regulacji będzie miała także ogromne znaczenie dla edukacji społeczeństwa w zakresie etycznego i racjonalnego korzystania z nowej instytucji prawnej. Przyjęty w niniejszej regulacji model, pozwala również na uniknięcie poważnych ryzyk społecznych, polegających na erozji podstawowych instytucji społecznych. Ryzyka są w Polsce tym większe, że Polska jest zaliczana do krajów o wysokim poziomie korupcji, notuje się w naszym kraju coraz więcej ujawnionych przestępstw składania fałszywych oświadczeń, akceptuje się powszechnie w polskim społeczeństwie tzw. drobne nieuczciwości życia codziennego. Te zjawiska, przyjmując model nie uwzględniający przesłanek etycznych spowodować mogą niepowetowane koszty społeczne i konieczność zmian złego, zbyt libertyńskiego prawa co potwierdzają doświadczenia amerykańskie. Tym samym proponowane prawo musi kłaść i kładzie nacisk na element wychowawczy oraz na konieczność zasłużenia przez dłużnika na oddłużenie. Polska Konfederacja Pracodawców Prywatnych Lewiatan Związek Pracodawców Konferencja Przedsiębiorstw Finansowych Warszawa, 4 lipca 2007 r. 5