Lipidy w kosmetologii. Wpisany przez kosmetyczki.net

Transkrypt

1 Lipidy, a zwłaszcza oleje to jedne z najstarszych naturalnych środków spożywczych, medycznych i pielęgnacyjnych. Od wieków stosowane są w medycynie naturalnej i w jadłospisach wielu kultur, m.in. w tradycyjnej medycynie chińskiej, w ajurwedzie, wśród australijskich Aborygenów, ludności afrykańskiej oraz w krajach Orientu. Współcześnie pozostały nadal ważnymi środkami spożywczymi i składnikami wielu leków recepturowych. Są też głównymi komponentami kosmetyków i stanowią inspirację dla rozwoju przemysłu kosmetycznego, który intensywnie korzysta z tłustych darów natury i nie ustaje w poszukiwaniach nowych, aby jak najlepiej zaspokoić oczekiwania wymagającego rynku. Lipidy są dużą i niejednorodną grupą związków organicznych, nierozpuszczalnych w wodzie, zbudowanych z długich łańcuchów węglowodorowych. Natomiast tłuszcze to zwyczajowa nazwa grupy lipidów zaliczanych do glicerydów, czyli połączeń glicerolu (alkoholu cukrowego, zwanego potocznie gliceryną) z wyższymi kwasami tłuszczowymi. Najczęściej dotyczy trójglicerydów (triacylogliceroli, TG) będących estrami cząsteczki glicerolu z trzema cząsteczkami kwasów tłuszczowych (tzw. tłuszcze właściwe). Są to lipidy proste, gromadzone w podskórnej tkance tłuszczowej ludzi i zwierząt, wykorzystywane przez organizm jako źródło energii. Zbyt wysoki poziom trójglicerydów we krwi może być groźny dla zdrowia. U roślin tłuszcze magazynowane są głównie w nasionach, czasem w miąższu owoców (np. olej awokado). Istotnym składnikiem tłuszczów, nadającym im określone właściwości, są kwasy tłuszczowe. Kwasy tłuszczowe nasycone nie zawierają wiązań podwójnych w łańcuchach węglowych, dzięki czemu w temperaturze pokojowej nadają tłuszczom konsystencję stałą (podwyższają temperaturę topnienia). Są charakterystyczne dla tłuszczów zwierzęcych (masło, smalec). Do wyjątków należą trany. Kwasy tłuszczowe nienasycone w łańcuchach węglowych występują wiązania podwójne, dzięki czemu tłuszcze przyjmują w temperaturze pokojowej konsystencję płynną (oleje, głównie roślinne). Kiedy w składzie oleju, oprócz kwasów nienasyconych, występują kwasy tłuszczowe nasycone, przyjmuje on konsystencję masła. Oleje roślinne mogą być sztucznie utwardzane w procesie uwodornienia, czyli przekształcane w tłuszcze stałe, co ma miejsce przy produkcji margaryn. Do substancji lipidowych zaliczane są też woski, roślinne i zwierzęce. W kosmetologii stosuje się również woski mineralne. Woski mają przeważnie konsystencję stałą, ale i tu zdarzają się wyjątki. Sterydy (steroidy) to lipidy o budowie pierścieniowej; należą do nich sterole, hormony płciowe i kory nadnerczy, kwasy żółciowe, witamina D. Do steroli roślinnych (fitosteroli) zalicza się: sito- i stigmasterol; zwierzęcych: cholesterol; u mikroorganizmów (np. drożdży) występuje ergosterol (prowitamina D). Lipidy izoprenowe (terpeny) to węglowodory wywodzące się z izoprenu. Należą do nich naturalne substancje zapachowe, występujące w olejkach eterycznych, balsamach i żywicach roślinnych, także karotenoidy oraz skwalen i kauczuk. 1 / 6

2 Lipidy złożone są połączeniami lipidów z innymi związkami chemicznymi. Wśród nich wyróżnia się fosfolipidy, m.in. lecytyny (zawierają reszty fosforanowe), oraz glikolipidy (jako dodatkowy składnik zawierają cukier). Lipidy w skórze Boimy się tłuszczu, bo jego nadmiar szkodzi figurze, ale musimy być świadomi, że lipidy są bardzo potrzebne naszemu organizmowi, także skórze. Substancje lipidowe są jednymi z najważniejszych elementów budulcowych skóry ludzkiej, dlatego też od dawna budzą duże zainteresowanie kosmetologów. Lipidy wchodzą w skład wszystkich błon biologicznych, także błon otaczających komórki naszego ciała. Przez błony plazmatyczne odbywa się wymiana gazowa oraz przepływ wody, substancji odżywczych i mineralnych, co jest niezwykle istotne dla życia komórek, w konsekwencji także dla wyglądu i kondycji skóry. Aby te procesy mogły zachodzić w sposób ciągły, błona musi mieć nie tylko odpowiedni skład, ale też właściwą konsystencję oraz strukturę przestrzenną i właśnie to zadanie wykonują lipidy błonowe. Istotę struktury błony komórkowej stanowi tzw. dwuwarstwa lipidowa. Jej najważniejszymi składnikami są lipidy o właściwościach amfipatycznych: fosfolipidy i glikolipidy (np. fosfatydylocholina), ułożone w taki sposób, że hydrofilowe głowy skierowane są ku wodzie, a hydrofobowe ogony skupiają się razem we wnętrzu dwuwarstwy. Oleje roślinne w kosmetyce Oleje stosowane w kosmetyce, zwłaszcza te, które aplikowane są bezpośrednio na skórę, powinny być naturalnymi olejami tłoczonymi na zimno, bez dodatku substancji syntetycznych czy olejów mineralnych. W ofercie dla przemysłu kosmetycznego znajdują się jednakże również opcje zmodyfikowane. Celem ich tworzenia jest wyeliminowanie składników szkodliwych, uniknięcie problemów przy wprowadzaniu do receptur, poprawienie właściwości sensorycznych, a często także po prostu w celu obniżenia ceny. Modyfikowane surowce mogą być wykorzystywane w popularnych produktach kosmetycznych, natomiast nie mogą znaleźć się w składzie kosmetyków organicznych ubiegających się o certyfikat naturalności. W kosmetyce stosuje się co najmniej 100 różnych olejów roślinnych i są to w wielu wypadkach te same oleje, których używamy do celów kulinarnych, jak np. oliwa z oliwek, olej słonecznikowy, kukurydziany, sojowy, lniany, ryżowy, z pestek winogron, dyniowy, sezamowy, z orzechów włoskich, laskowych i arachidowych. Tradycyjnymi, typowo kosmetycznymi olejami są: 2 / 6

3 - olej ze słodkich migdałów, INCI: Prunus Amygdalus Dulcis (Sweet Almond) Seed Oil; - olej z awokado, INCI: Persea Gratissima (Avocado) Fruit Oil; - olej z nasion brzoskwini, INCI: Prunus Persica (Peach) Kernel Oil; - olej z nasion moreli, INCI: Prunus armeniaca (Apricot) Kernel Oil. Z grupy bioolejów, które szczególnie służą celom terapeutycznym i kosmetycznym, wymienić należy: - olej z nasion bawełny, INCI: Gossypium (Cotton) Seed Oil; zawiera 70-90% NNKT; musi być rafinowany ze względu na toksyczny gossypol; - olej z orzecha włoskiego, INCI: Juglans Regia (Wallnut) Seed Oil; 85% NNKT, głównie kwas linolowy, LA; - olej z nasion róży piżmowej, INCI: Rosa Moschata (Musk Rose) Seed Oil; zawiera unikatowe połączenie NNKT i witaminy A w postaci kwasu retinowego (tretinoiny). Do tej grupy należą też oleje bogate w kwas gammalinolenowy, omówione w części pierwszej artykułu. W kosmetyce duże znaczenie mają składniki o właściwościach antyoksydacyjnych. Można do nich zaliczyć wiele olejów roślinnych, np.: - olej arganowy, INCI: Argania Spinosa (Argan Tree) Kernel Oil; nazywany złotem pustyni, otrzymywany z orzechów drzewa arganowego rosnącego wyłącznie w Maroku; - olej rokitnikowy, INCI: Hippophae Rhamnoides (Sea- -buckthorn) Fruit Oil; otrzymywany z pulpy owocowej; ma właściwości promieniochronne oraz brązujące skórę; zawiera niezwykle cenny kwas oleopalmitynowy (omega- 7), naturalny składnik lipidów skóry (nie występuje w oleju otrzymywanym z nasion rokitnika); - olej z zielonej kawy, INCI: Coffea Arabica (Green Coffee) Seed Oil; otrzymywany z zielonych, nie prażonych ziaren; zawiera kwas chlorogenowy polifenol opóźniający starzenie się skóry; - olej makadamia, INCI: Macadamia Ternifolia (Macadamia) Seed Oil; tłoczony z 3 / 6

4 orzechów; zawiera (podobnie jak olej rokitnikowy) dużo kwasu oleopalmitynowego o silnym działaniu prozdrowotnym i chroniącego skórę jak sebum; - olej z nasion baobabu, INCI: Adansonia Digitata (Baobab) Seed Oil; chroni skórę ludności afrykańskiej przed ekstremalnymi warunkami pustynnymi; jest odporny na jełczenie; - olej z nasion malin, INCI: Rubus Idaeus (Raspberry) Seed Oil; działa jak filtr słoneczny anty - UVB, ale nie może występować samodzielnie w kosmetykach ochronnych; - olej z nasion astra solnego, INCI: Aster Maritima (Sea Aster) Seed Oil; nawilża skórę i poprawia mikrokrążenie; możemy go znaleźć w składzie kosmetyków przeznaczonych do cery naczynkowej; - olej ostropestowy, INCI: Silybum Marianum (Milk Thistle) Seed Oil; zawiera sylimarynę antyoksydant silniejszy niż witamina E, znaną też jako lek na dolegliwości wątroby. Oleje o właściwościach opóźniających starzenie się skóry to przede wszystkim: - olej z pestek granatu, INCI: Punica Granatum (Pomegranate) Seed Oil; zawiera fitoestrogeny i flawonoidy; główny składnik kwas punikowy; - olej żurawinowy, INCI: Vaccinium Macrocarpon (Cranberry) Seed Oil; tłoczony z nasion żurawiny wielkoowocowej; jako jedyny znany olej ma idealny stosunek kwasów omega-6 do omega-3 wynoszący 1:1; duża skuteczność antyoksydacyjna; - olej z kiełków pszenicy, INCI: Triticum Vulgare (Wheat) Germ Oil; ma wysoką zawartość witaminy E, znanej jako witamina młodości. dr Elżbieta Kowalska-Wochna [ źródło: ] PIŚMIENNICTWO 4 / 6

5 - Glinka R., Glinka M. Receptura kosmetyczna z elementami kosmetologii. Tom 1. Oficyna Wydawnicza MA, Łódź Jurkowska S. Tezaurus. Substancje czynne wykorzystywane w kosmetykach. Ekoprzem Sp. z o.o, Dąbrowa Górnicza Jurkowska S. Surowce kosmetyczne. Ekoprzem Sp. z o.o., Dąbrowa Górnicza Karłowicz-Bodalska K., Bodalski T. Nienasycone kwasy tłuszczowe, ich właściwości biologiczne i znaczenie w lecznictwie. Postępy Fitoterapii 1, 2007: Kowalska-Wochna E. GLA - niezwykle ważny kwas. Panacea 3(24), 2008: Kowalska-Wochna E. Oleje z amazońskiej dżungli. Cabines Polska 47, 2011: Lamer-Zarawska E. i wsp. Rośliny w kosmetyce i kosmetologii przeciwstarzeniowej. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa Martini M.C. Kosmetologia i farmakologia skóry. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa Materac E. i wsp. Rola kwasów tłuszczowych omega-3 i omega-6 w organizmie człowieka. Bromat.Chem.Toksykol. XLVI, 2, 2013: Noszczyk M. (red.) Kosmetologia pielęgnacyjna i lekarska. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa Zielińska A., Nowak I. Kwasy tłuszczowe w olejach roślinnych i ich znaczenie w kosmetyce. Chemik 68, 2, 2014: Żak I. Chemia medyczna. Wyd. Śląska Akademia Medyczna, Katowice / 6

6 // // // // 6 / 6