(54) Sposób odzyskiwania odpadów z procesu wytwarzania dwutlenku tytanu metodą siarczanową. (74) Pełnomocnik:

Transkrypt

1 RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) (13) B1 Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (21) Numer zgłoszenia (22) Data zgłoszenia: (51) IntCl6: C01C 1/242 C01B 17/90 C22B 34/12 C01G 23/053 (54) Sposób odzyskiwania odpadów z procesu wytwarzania dwutlenku tytanu metodą siarczanową (30) Pierwszeństwo: , DE.P (73) Uprawniony z patentu: Kerr-McGee Pigments GmbH & Co. KG, Krefeld, DE (43) Zgłoszenie ogłoszono: BUP 04/95 (72) Twórcy wynalazku: Rene De Cleyn, Brasschaat, BE Frank Ouaeyhaegens, Mortsel, BE Domien Sluyts, Hoevenen, BE (4 5 ) O udzieleniu patentu ogłoszono: WUP 05/00 (74) Pełnomocnik: W ierzchoń Jan, JAN WIERZCHOŃ & PARTNERZY, Biuro Patentów i Znaków Towarowych S.c. PL B1 (57) 1. Sposób odzyskiwania odpadów z procesu wytwarzania dwutlenku tytanu metodą siarczanową, polegający na częściowym zobojętnieniu rozcieńczonego kwasu odpadowego amoniakiem do ph w zakresie od 4 do 6, w temperaturze od 50 C do temperatury wrzenia roztworu, korzystnie w temperaturze od 70 do 110 C, odsączeniu placka filtracyjnego zawierającego źle rozpuszczalne związki metali, takich jak tytan, wanad, chrom, glin, oraz cześć związków żelaza, zobojętnieniu za pomocą amoniaku przesączu, ewentualnie zawierającego wodę stosowaną do przemywania osadu, do ph około 7, przy jednoczesnym utlenianiu tego przesączu mieszaniną powietrze/tlen, odsączeniu osadu zawierającego związki żelaza 1 część związków manganu, i poddaniu ewentualnie przemytego osadu dalszej przeróbce, znamienny tym, że placek filtracyjny zawierający związki tytanu, wanadu, chromu, glinu oraz zelaza, ewentualnie po przemyciu wodą, ogrzewa się do temperatury powyżej 100 C, utlenia się mieszaniną powietrze/tlen i jednocześnie dodaje się wodny roztwór wodorotlenku sodowego do uzyskania ph powyżej 12, odsącza się osad zawierający słabo rozpuszczalne związki tytanu i żelaza, zaś przesącz zawierający rozpuszczalne związki metali, takich jak glin, wanad i chrom, chłodzi się i dodaje się do niego zarodki krystalizacji, lub przesącz zobojętnia się za pomocą CO2 do ph 7, odsącza się osad, który zawiera słabo rozpuszczalne związki glinu, zaś otrzymany przesącz zakwasza się, korzystnie za pomocą kwasu siarkowego, do ph około 2, następnie odsącza się osad zawierający słabo rozpuszczalne związki wanadu, a do przesączu, zawierającego związki chromu, dodaje się siarczyn sodowy 1 węglan sodowy do uzyskania ph od 5 do 6, przy czym wytrąca się chrom w postaci wodorotlenku chromowego, natomiast przesącz otrzymany po oddzieleniu placka filtracyjnego zawierającego związki żelaza i manganu, ewentualnie wraz z wodą stosowaną do przemywania tego placka filtracyjnego, poddaje się reaktywnej ekstrakcji w temperaturze od 60 do 95 C, korzystnie od 70 do 90 C, którą prowadzi się przeciwprądowo za pomocą soli amonowej pochodnej kwasu fosforowego lub pochodnej kwasu fosfonowego w rozpuszczalniku organicznym, do otrzymanego po ekstrakcji roztworu organicznego, zawierającego jony magnezu i manganu, dodaje się wodny roztwór kwasu siarkowego, następnie otrzymany roztwór kwasowy, zawierający kwas siarkowy, siarczan magnezowy i siarczan manganawy, oddziela się od roztworu organicznego, do roztworu organicznego dodaje się wodorotlenek amonowy i roztwór ten ponownie wprowadza się do etapu ekstrakcji przeciwprądowej, zaś otrzymany po ekstrakcji przeciwprądowej wodny roztwór siarczanu amonowego ewentualnie poddaje się krystalizacji, poprzez odparowanie rozpuszczalnika, 1 oddziela się stały siarczan amonowy.

2 Sposób odzyskiwania odpadów z procesu wytwarzania dwutlenku tytanu metodą siarczanową Zastrzeżenia patentowe 1. Sposób odzyskiwania odpadów z procesu wytwarzania dwutlenku tytanu metodą siarczanową, polegający na częściowym zobojętnieniu rozcieńczonego kwasu odpadowego amoniakiem do ph w zakresie od 4 do 6, w temperaturze od 50 C do temperatury wrzenia roztworu, korzystnie w temperaturze od 70 do 110 C, odsączeniu placka filtracyjnego zawierającego źle rozpuszczalne związki metali, takich jak tytan, wanad, chrom, glin, oraz część związków żelaza, zobojętnieniu za pomocą amoniaku przesączu, ewentualnie zawierającego wodę stosowaną do przemywania osadu, do ph około 7, przy jednoczesnym utlenianiu tego przesączu mieszaniną powietrze/tlen, odsączeniu osadu zawierającego związki żelaza i część związków manganu, i poddaniu ewentualnie przemytego osadu dalszej przeróbce, znamienny tym, że placek filtracyjny zawierający związki tytanu, wanadu, chromu, glinu oraz żelaza, ewentualnie po przemyciu wodą, ogrzewa się do temperatury powyżej 100 C, utlenia się mieszaniną powietrze/tlen i jednocześnie dodaje się wodny roztwór wodorotlenku sodowego do uzyskania ph powyżej 12, odsącza się osad zawierający słabo rozpuszczalne związki tytanu i żelaza, zaś przesącz zawierający rozpuszczalne związki metali, takich jak glin, wanad i chrom, chłodzi się i dodaje się do niego zarodki krystalizacji, lub przesącz zobojętnia się za pomocą CO2 do ph 7, odsącza się osad, który zawiera słabo rozpuszczalne związki glinu, zaś otrzymany przesącz zakwasza się, korzystnie za pomocą kwasu siarkowego, do ph około 2, następnie odsącza się osad zawierający słabo rozpuszczalne związki wanadu, a do przesączu, zawierającego związki chromu, dodaje się siarczyn sodowy i węglan sodowy do uzyskania ph od 5 do 6, przy czym wytrąca się chrom w postaci wodorotlenku chromowego, natomiast przesącz otrzymany po oddzieleniu placka filtracyjnego zawierającego związki żelaza i manganu, ewentualnie wraz z wodą stosowaną do przemywania tego placka filtracyjnego, poddaje się reaktywnej ekstrakcji w temperaturze od 60 do 95 C, korzystnie od 70 do 90 C, którą prowadzi się przeciwprądowo za pomocą soli amonowej pochodnej kwasu fosforowego lub pochodnej kwasu fosfonowego w rozpuszczalniku organicznym, do otrzymanego po ekstrakcji roztworu organicznego, zawierającego jony magnezu i manganu, dodaje się wodny roztwór kwasu siarkowego, następnie otrzymany roztwór kwasowy, zawierający kwas siarkowy, siarczan magnezowy i siarczan manganawy, oddziela się od roztworu organicznego, do roztworu organicznego dodaje się wodorotlenek amonowy i roztwór ten ponownie wprowadza się do etapu ekstrakcji przeciwprądowej, zaś otrzymany po ekstrakcji przeciwprądowej wodny roztwór siarczanu amonowego ewentualnie poddaje się krystalizacji, poprzez odparowanie rozpuszczalnika, i oddziela się stały siarczan amonowy. 2. Sposób według zastrz. 1, znamienny tym, że roztwór kwasowy zawierający kwas siarkowy, siarczan magnezowy i siarczan manganawy, chłodzi się i oddziela wytrącony siarczan magnezowo-amonowy/siarczan manganawy. * * * Przedmiotem wynalazku jest sposób odzyskiwania odpadów z procesu wytwarzania dwutlenku tytanu metodą siarczanową, w szczególności sposób przeróbki rozcieńczonego kwasu odpadowego. W procesie wytwarzania dwutlenku tytanu metodą siarczanową produktem odpadowym jest rozcieńczony kwas, który zwykle odzyskuje się poprzez kilkustopniowe zatężanie. Z opisu patentowego USA jest znany sposób przeróbki rozcieńczonego kwasu odpadowego z procesu wytwarzania dwutlenku tytanu, polegający na tym, że kwas odpadowy poddaje się w podwyższonej temperaturze działaniu amoniaku, do uzyskania ph wy-

3 noszącego około 6. Utworzoną stałą substancję, złożoną z TiO(OH)2, VO(OH)2, Al(OH) 3 i Cr(OH)3, odsącza się i przesącz utlenia się za pomocą powietrza, przy ph w zakresie od 7 do 8. Powstaje wówczas pigment żelazowy, który również odsącza się. Otrzymany przesącz poddaje się odparowaniu i wytwarza się siarczan amonowy, jednak zawarte w przesączu niewielkie ilości zanieczyszczeń, zwłaszcza magnez i mangan, zakłócają proces wytwarzania siarczanu amonowego. Z japońskiego opisu patentowego nr 45/ jest znany sposób, polegający na tym, że rozcieńczony kwas odpadowy zobojętnia się amoniakiem z dodatkiem zarodków magnetytu, w celu wytrącenia części żelaza. Pozostałą ilość żelaza usuwa się po utlenieniu za pomocą powietrza. Otrzymany roztwór, po usunięciu żelaza, jest nadal zanieczyszczony, co uniemożliwia przeprowadzenie w skali technicznej odparowania roztworu, w celu uzyskania siarczanu amonowego. Należy przy tym zauważyć, że tak otrzymany siarczan amonowy byłby, podobnie jak odparowywany roztwór, silnie zanieczyszczony. Niemiecki opis patentowy nr ujawnia sposób przeróbki odpadów polegający na tym, że jony żelaza usuwa się z kwaśnych ścieków na drodze utleniania i wytrącania, przy czym przez ścieki przepuszcza się mieszaninę złożoną z amoniaku i powietrza. W niemieckim opisie patentowym nr jest ujawniony sposób przeróbki rozcieńczonego kwasu odpadowego, polegający na tym, że z kwasu usuwa się kationy na drodze stopniowego zwiększania wartości ph w wyniku dodawania amoniaku. Otrzymany roztwór poddaje się następnie odparowaniu, które jest trudne do przeprowadzenia, zaś wytworzony siarczan amonowy nie nadaje się do przechowywania, ponieważ jest zanieczyszczony magnezem. Celem przedmiotowego wynalazku jest opracowanie sposobu umożliwiającego skuteczną przeróbkę rozcieńczonego kwasu odpadowego powstającego w procesie wytwarzania dwutlenku tytanu, pozwalającego na proste i ekonomiczne przeprowadzenie zawartych w tym kwasie substancji w odpowiednią postać, umożliwiającą ich dalsze wykorzystanie. W szczególności, celem wynalazku jest sposób odzyskiwania siarczanów, zawartych w rozcieńczonym kwasie odpadowym, poprzez przeprowadzenie siarczanów w technicznie czysty siarczan amonowy nadający się do stosowania jako nawóz. Według wynalazku sposób odzyskiwania odpadów z procesu wytwarzania dwutlenku tytanu metodą siarczanową, polegający na częściowym zobojętnieniu rozcieńczonego kwasu odpadowego amoniakiem do ph w zakresie od 4 do 6, w temperaturze od 50 C do temperatury wrzenia roztworu, korzystnie w temperaturze od 70 do 110 C, odsączeniu placka filtracyjnego zawierającego słabo rozpuszczalne związki metali, takich jak tytan, wanad, chrom, glin, oraz część związków żelaza, zobojętnieniu za pomocą amoniaku przesączu, ewentualnie zawierającego wodę stosowaną do przemywania osadu, do ph około 7, przy jednoczesnym utlenianiu tego przesączu mieszaniną powietrze/tlen, odsączeniu osadu, zawierającego związki żelaza i część związków manganu, i poddaniu ewentualnie przemytego osadu dalszej przeróbce, charakteryzuje się tym, że placek filtracyjny zawierający związki tytanu, wanadu, chromu, glinu oraz żelaza, ewentualnie po przemyciu wodą ogrzewa się do temperatury powyżej 100 C, utlenia się mieszaniną powietrze/tlen i jednocześnie dodaje się wodny roztwór wodorotlenku sodowego do uzyskania ph powyżej 12. Następnie odsącza się osad zawierający słabo rozpuszczalne związki tytanu i żelaza, zaś przesącz zawierający rozpuszczalne związki metali, takich jak glin, wanad i chrom, chłodzi się i dodaje się do niego zarodki krystalizacji. Alternatywnie, przesącz zobojętnia się za pomocą CO2 do ph 7, odsącza się osad zawierający słabo rozpuszczalne związki glinu, zaś otrzymany przesącz zakwasza się, korzystnie za pomocą kwasu siarkowego, do ph około 2, następnie odsącza się osad, zawierający słabo rozpuszczalne związki wanadu, a do przesączu, zawierającego związki chromu, dodaje się siarczyn sodowy i węglan sodowy do uzyskania ph od 5 do 6, przy czym wytrąca się chrom w postaci wodorotlenku chromowego. Przesącz otrzymany po oddzieleniu placka filtracyjnego zawierającego związki żelaza i manganu, ewentualnie wraz z wodą stosowaną do przemywania tego placka filtracyjnego, poddaje się reaktywnej ekstrakcji w temperaturze od 60 do 95 C, korzystnie od 70 do 90 C, którą prowadzi się przeciwprądowo za pomocą soli amonowej pochodnej kwasu fosforowego lub pochodnej kwasu fosforowego w rozpuszczalniku organicznym. Do otrzymanego po ekstrakcji roztworu organicznego, zawierającego jony

4 magnezu i manganu, dodaje się wodny roztwór kwasu siarkowego, a następnie otrzymany roztwór kwasowy, zawierający kwas siarkowy, siarczan magnezowy i siarczan manganawy, oddziela się od roztworu organicznego. Do roztworu organicznego dodaje się wodorotlenek amonowy i roztwór ten ponownie wprowadza się do etapu ekstrakcji przeciwprądowej. Otrzymany po ekstrakcji przeciwprądowej wodny roztwór siarczanu amonowego ewentualnie poddaje się krystalizacji, poprzez odparowanie rozpuszczalnika, i otrzymuje się stały siarczan amonowy. Korzystnie, roztwór kwasowy, zawierający kwas siarkowy, siarczan magnezowy i siarczan manganawy, chłodzi się i oddziela wytrącony siarczan magnezowo-amonowy/siarczan manganawy. Sposób według wynalazku, w którym wprowadzono zupełnie nową metodę obróbki placka filtracyjnego po częściowym zobojętnieniu wyjściowego kwasu odpadowego amoniakiem i odsączeniu słabo rozpuszczalnych związków metali, nieoczekiwanie pozwala na dodatkowe oddzielenie glinu, wanadu i chromu, co było niemożliwe przy zastosowaniu znanych sposobów. Przedmiot wynalazku w przykładach wykonania jest przedstawiony na rysunku, na którym fig. 1, fig. 2 oraz fig. 3 przedstawiają schematy przeróbki kwasu odpadowego, a fig. 4 przedstawia schemat przeróbki placka filtracyjnego, zawierającego słabo rozpuszczalne związki metali, takich jak tytan, wanad, chrom, glin, oraz część związków żelaza. Na schematach fig. 1-3 nie uwzględniono przeróbki placka filtracyjnego, zawierającego słabo rozpuszczalne związki tytanu, wanadu, chromu, glinu i żelaza, która to przeróbka (według schematu przedstawionego na fig. 4) jest identyczna dla wszystkich wariantów'. W ciągłym procesie przeróbki rozcieńczonego kwasu odpadowego stosuje się następujące etapy: a) rozcieńczony kwas odpadowy poddaje się częściowemu zobojętnieniu amoniakiem w zakresie ph od 4 do 6, w temperaturze od 50 C do temperatury wrzenia roztworu, korzystnie w temperaturze od 70 do 110 C; b) osad utworzony na etapie a), zawierający związki tytanu, wanadu, chromu, glinu i część związków żelaza, odsącza się i ewentualnie przemywa się placek filtracyjny, a następnie osad poddaje się dalszej przeróbce, a mianowicie: b1) placek filtracyjny utlenia się mieszaniną powietrze/tlen, przy czym jednocześnie dodaje się wodny roztwór wodorotlenku sodowego, w temperaturze powyżej 100 C i przy ph powyżej 12; b2) osad utworzony na etapie b1, zawierający związki tytanu i żelaza, odsącza się; b3) przesącz z etapu b2, zawierający rozpuszczalne związki glinu, wanadu i chromu, chłodzi się, przy czym dodaje się zarodki krystalizacji, lub zobojętnia się za pomocą CO2 do ph 7; b4) osad utworzony na etapie b3, zawierający związki glinu, odsącza się; b5) przesącz otrzymany w etapie b4, zakwasza się, zwłaszcza za pomocą kwasu siarkowego, do ph około 2; b6) osad utworzony w etapie b5, zawierający słabo rozpuszczalne związki wanadu, odsącza się; b7) do przesączu otrzymanego w etapie b6 dodaje się siarczyn sodowy i węglan sodowy, w ilości wystarczającej do uzyskania ph od 5 do 6, i wytrąca się chrom w postaci wodorotlenku chromowego; c) przesącz, oraz ewentualną wodę z przemywania, pochodzące z etapu b) zobojętnia się amoniakiem do ph około 7 i jednocześnie utlenia się mieszaniną powietrze/tlen; d) osad utworzony na etapie c), zawierający związki żelaza i część związków manganu, odsącza się, zaś placek filtracyjny ewentualnie przemywa się i poddaje dalszej obróbce; e) przesącz i ewentualną wodę z przemywania, pochodzące z etapu d), w celu usunięcia z nich magnezu i manganu, poddaje się reaktywnej ekstrakcji w temperaturze od 60 do 95 C, korzystnie od 70 do 90 C, przy czym: e1) przesącz kontaktuje się w przeciwprądzie z solą amonową pochodnej kwasu fosforowego lub pochodnej kwasu fosfonowego w rozpuszczalniku organicz-

5 nym, w wyniku czego jony amonowe przechodzą do przesączu, a jony magnezu i manganu przechodzą do roztworu organicznego; e2) do roztworu organicznego dodaje się wodny roztwór kwasu siarkowego (w celu usunięcia magnezu i manganu), co prowadzi do utworzenia wodnego roztworu zawierającego kwas siarkowy, siarczan magnezowy i siarczan manganawy, który oddziela się od roztworu organicznego; e3) do roztworu organicznego z etapu e2) dodaje się wodorotlenku amonowego i ponownie wprowadza się ten roztwór organiczny do etapu ekstrakcji e1); f) po usunięciu magnezu i manganu, wodny roztwór siarczanu amonowego z etapu e) ewentualnie poddaje się krystalizacji z odparowaniem rozpuszczalnika, prowadzącej do utworzenia stałego siarczanu amonowego. Otrzymany w trakcie ekstrakcji ciecz-ciecz roztwór wodny zawierający kwas siarkowy oraz magnez i mangan, korzystnie chłodzi się oraz oddziela z niego utworzony siarczan magnezowo-amonowy/siarczan manganawy. W celu usunięcia magnezu i manganu z przesączu, i ewentualnie z wody przemywającej, pochodzących z wyżej podanego etapu d), sposobu według wynalazku, można też zamiast ekstrakcji przeprowadzić proces krystalizacji z chłodzeniem; jednakże krystalizacja z chłodzeniem ma pewne wady (np. powstawanie jako produktu mniej czystego siarczanu amonowego, większe koszty). Poniższe przykłady pozwalają na bliższe wyjaśnienie sposobu według wynalazku. Przykłady Przykład I. A. Zobojętnianie przy użyciu NH3 i utlenianie za pomocą powietrza zgodnie ze sposobem według wynalazku kg rozcieńczonego kwasu odpadowego (o składzie według tabeli 1 ) poddaje się w sposób ciągły w temperaturze C zobojętnieniu za pomocą 99,95 kg NH3, do osiągnięcia wartości ph 5,0. Powstaje przy tym 19,14 kg osadu [36,31% TiO(OH)2, 54,37% Al(OH)3, 6,21% VO(OH) 2 i 3,11% Cr(OH)3] (patrz stała substancja 1 w tabeli 1). Po odsączeniu osadu pozostaje 1080,81 kg roztworu zawierającego 35,92% (NH4)2SO4, 4,15% FeSO4, 0,08% MnS0 4, 3,25% MgSO4, 0,22% CaSO4 i 56,37% H2O (patrz przesącz 1 w tabeli 1). Klarowną ciecz poddaje się na drugim etapie utlenianiu przy użyciu około 40 m3 powietrza, utrzymując podczas utleniania wartość ph na poziome 7,0 za pomocą 10,16 kg NH3. W tych warunkach powstaje 22,8 kg Fe3 O 4 (magnetyt; stała substancja 2 w tabeli 1). Po odsączeniu pozostaje 1069,74 kg roztworu siarczanu amonowego zawierającego 39,98% (NH4)2 SO4, 3,29% MgSO4, 0,08% MnSO4, 0,22% CaSO4 i 56,43% H2O (patrz przesącz 2 w tabeli 1 ). B1. Odparowanie zgodnie ze stanem techniki W wyniku bezpośredniego odparowania z powyższego roztworu wykrystalizowuje 427,72 kg siarczanu amonowego, zanieczyszczonego przez Mg(NH4)2 (SO4 ) 2 6 H2O, CaSO4 i MnSO4 (patrz tabela 2). Ta stała substancja nie nadaje się do zastosowania jako nawóz, ponieważ ma ona na przykład zbyt małą zawartość azotu (18,24% N zamiast wymaganej 21% N). Ze względu na higroskopijny charakter soli podwójnej, produkt ten nie jest zdolny do zachowania sypkości, a więc jest nim trudno operować. Ponadto, rozpuszczalność Mg (NH4)2 (S0 4 ) 2 6 H2O silnie zależy od temperatury, co jest przyczyną przywierania do wieży krystalizacyjnej w trakcie późniejszego etapu odparowywania siarczanu amonowego. B2. Ekstrakcja (zgodnie ze sposobem według wynalazku) Miesza się 500 kg 40% roztworu kwasu di(2-etyloheksylo)fosforowego w Shellsolu - K z 37 kg 30% roztworu NH3. Tworzy się wówczas sól amonowa. Za pomocą tego roztworu poddaje się w układzie 4 baterii mieszalnik-odstojnik ekstrakcji przeciwprądowej 1000 kg powyżej otrzymanego roztworu siarczanu amonowego (zawierającego około 0,7% Mg, wolnego zaś od Ti, Al, V, Cr i Fe). Otrzymuje się 1000 kg roztworu siarczanu amonowego, w którym zawartość Mg wynosi około 150 ppm. Jony wszystkich innych metali są ilościowo usunięte. Fazę organiczną regeneruje się na drodze ponownej ekstrakcji przeciwprądowej w układzie 2 dodatkowych baterii mieszalnik-odstojnik za pomocą 121 kg 25% H 2 S O 4. Uzyskuje się 153 kg rafinatu zawierającego 22,6% MgSO 4, 0,63% Mn SO4 i 0,44% CaSO4

6 B3. Odparowanie (zgodnie ze sposobem według wynalazku) 1000 kg roztworu siarczanu amonowego z etapu B2 poddaje się stopniowemu odparowaniu w temperaturze 50 C, 75 C i 108 C, otrzymując 454,6 kg siarczanu amonowego zawierającego 21,13% N. C. Przeróbka stałej substancji z etapu zobojętniania (zgodnie ze sposobem według wynalazku) Oddzielanie tytanu: kg przemytego placka filtracyjnego ogrzewa się w temperaturze przekraczającej 100 C z 80 kg 25% roztworu NaOH, jednocześnie utleniając powietrzem. Po przesączeniu pozostaje 27,2 kg NaTiO3, który np. można ponownie wprowadzić do procesu przetwarzania tytanu. Przesącz zawiera 65,2 kg NaAlO2, 8, 6 kg NaVO3 i 5,6 kg Na2CrO4. Oddzielanie glinu: Istnieją dwie możliwości oddzielania glinu: a) 100 kg przesączu (nie zawierającego Ti) zobojętnia się za pomocą CO2 do uzyskania wartości ph 7, przy czym wykrystalizowuje 30 kg Al2O3 3 H2O; b) 100 kg przesączu (nie zawierającego Ti) z dodatkiem zarodków hydrargilitu chłodzi się do temperatury 25 C, co powoduje utworzenie 25 kg Al(OH)3. Oddzielanie wanadu: 70 kg przesączu (nie zawierającego Ti i Al) zakwasza się w temperaturze 25 C za pomocą 33 kg 80% H 2 S O 4 do wartości ph 2, przy czym wytrąca się 3,2 kg V2 O 5. Oddzielanie chromu: 100 kg przesączu (nie zawierającego Ti, Al i V) redukuje się dodatkiem 2 kg Na2 SO3 i częściowo zobojętnia się roztwór, doprowadzając jego ph do wartości 5; oddziela się w ten sposób 1,8 kg Cr(OH)3. Tabela 1 (wszystkie ilości w % wagowych) Rozcieńczony kwas odpadowy Stała substancja 1 Przesącz 1 Stała substancja 2 Przesącz 2 H2SO4 25, TiOSO4 1,14 - <0, Al 2(SO4)3 2,28 - <0, VOSO4 0,19 - <0, Cr2(SO4)3 0,11 - <0, FeSO4 4,49 0,0010 4,15 - <0,0010 MnSO4 0,08 0,0010 0,08 2,06 0,08 M gs04 3,25 0,0010 3,25-3,29 CaS04 0,24-0,22-0,22 H2O 62,03-56,37-56,43 (NH4)2SO ,92-39,98 TiO(OH)2-36, Al(OH)3-54, VO(OH)2-6, Cr(OH)3-3, Fe3O ,94 -

7 Tabela 2 Ilość, kg % %N (NH4)2SO4 427,72 86,02 18,21 MgSO4 35,16 7,07 - CaSO4 2,38 0,48 - MnSO4 0,82 0,16 - H2O 31,13 6,26 - Razem 497, Fig.2

8 Fig

9 Fig

10 Fig. 1 Departament Wydawnictw UP RP. Nakład 60 egz. Cena 2,00 zł.