WYPADKI PRZY PRACY I CHOROBY ZAWODOWE

Transkrypt

1 Dwutygodnik nr 6 (384) ISSN r. 6 WYPADKI PRZY PRACY I CHOROBY ZAWODOWE I. ZASADY OGÓLNE...str. 3 II. POSTĘPOWANIE W SPRAWIE WYPADKU PRZY PRACY I CHOROBY ZAWODOWEJ...str Wypadek przy pracy... str Rodzaje wypadków przy pracy... str Ustalanie okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy... str Obowiązek informacyjny pracodawcy w związku z zaistniałym wypadkiem przy pracy... str Zabezpieczenie miejsca wypadku... str Powołanie zespołu powypadkowego... str Postępowanie odwoławcze... str Dokumentacja powypadkowa... str Choroba zawodowa... str Stwierdzanie chorób zawodowych... str Orzekanie o chorobie zawodowej... str. 23 III. ŚWIADCZENIA Z TYTUŁU WYPADKÓW PRZY PRACY I CHORÓB ZAWODOWYCH...str Prawo do zasiłku chorobowego... str Podstawa wymiaru zasiłku chorobowego z ubezpieczenia wypadkowego... str Podstawa wymiaru zasiłku dla pracowników... str Podstawa wymiaru zasiłku dla ubezpieczonych niebędących pracownikami... str Podstawa wymiaru zasiłku chorobowego dla innych ubezpieczonych... str. 35

2 2 3. Świadczenie rehabilitacyjne i zasiłek wyrównawczy... str Jednorazowe odszkodowanie... str Nabywanie prawa do jednorazowego odszkodowania... str Postępowanie w sprawie ustalenia uszczerbku na zdrowiu... str Renty przysługujące z ubezpieczenia wypadkowego... str Zasady ogólne dotyczące ustalania prawa do rent... str Wysokość rent z ustawy wypadkowej... str Zawieszanie i zmniejszanie rent w razie osiągania przychodów... str Utrata prawa do świadczeń z winy ubezpieczonego... str. 48 IV. WYPADKI W SZCZEGÓLNYCH OKOLICZNOŚCIACH...str Jednorazowe odszkodowanie... str Renta z tytułu niezdolności do pracy i renta rodzinna... str Postępowanie w sprawie przyznania świadczeń... str. 52

3 3 I. ZASADY OGÓLNE Stosownie do przepisów ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2015 r. poz. 121), dalej ustawy o sus, obowiązkowo ubezpieczeniem wypadkowym objęte są osoby podlegające ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, będące: pracownikami, członkami rolniczych spółdzielni produkcyjnych i spółdzielni kółek rolniczych, osobami wykonującymi pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, oraz osobami z nimi współpracującymi, osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność oraz osobami z nimi współpracującymi, osobami wykonującymi odpłatnie pracę na podstawie skierowania do pracy, w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania, duchownymi, funkcjonariuszami Służby Celnej, osobami odbywającymi służbę zastępczą, osobami pobierającymi stypendium sportowe oraz będącymi: posłami i senatorami pobierającymi uposażenie (z wyłączeniem posłów do Parlamentu Europejskiego), słuchaczami Krajowej Szkoły Administracji Publicznej pobierającymi stypendia, osobami pobierającymi stypendium w okresie odbywania szkolenia, stażu lub przygotowania zawodowego dorosłych, na które zostały skierowane przez powiatowy urząd pracy lub inny podmiot kierujący na szkolenie, staż lub przygotowanie zawodowe dorosłych, osobami pobierającymi stypendium na podstawie przepisów o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy w okresie odbywania studiów podyplomowych oraz osobami świadczącymi pracę na podstawie umowy uaktywniającej (nianie). Składki na ubezpieczenie wypadkowe osób wymienionych wyżej, z wyłączeniem osób prowadzących pozarolniczą działalność i duchownych, finansują w całości z własnych środków płatnicy składek (z zastrzeżeniem, że w przypadku niani, rodzic jako płatnik składek, finansuje składkę ustaloną odpowiednio od nadwyżki ponad kwotę minimalnego wynagrodzenia; do kwoty minimalnego wynagrodzenia składka ta finansowana jest z budżetu państwa). Osoba prowadząca działalność finansuje składkę wypadkową z własnych środków. Natomiast składka wypadkowa duchownego jest w części finansowana przez duchownego, a w części przez Fundusz Kościelny. Wysokość stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe na dany rok składkowy ustala się zgodnie z przepisami ustawy z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz. U. z 2009 r. nr 167, poz z późn. zm.), dalej ustawy wypadkowej oraz rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29 listopada 2002 r. w sprawie różnicowania stopy procentowej składki na ubezpieczenie społeczne z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych w zależności od zagrożeń zawodowych i ich skutków (Dz. U. z 2013 r. poz. 878). DODATEK NR 6 DO UBEZPIECZEŃ I PRAWA PRACY NR 6 (384) r. GOFIN tel

4 4 II. POSTĘPOWANIE W SPRAWIE WYPADKU PRZY PRACY I CHOROBY ZAWODOWEJ 1. Wypadek przy pracy Zgodnie z art. 3 ust. 1 ustawy wypadkowej, za wypadek przy pracy uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w związku z pracą: podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności lub poleceń przełożonych, podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika czynności na rzecz pracodawcy, nawet bez polecenia, w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze między siedzibą pracodawcy a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy. Dla uznania zdarzenia za wypadek przy pracy konieczne jest, aby wszystkie elementy definicji wypadku wystąpiły jednocześnie. Powstanie urazu Uraz to uszkodzenie tkanek ciała lub narządów człowieka wskutek działania czynnika zewnętrznego. Utożsamiana z urazem jest czasowa niezdolność do pracy związana z wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową. Tak więc podstawą do uznania zdarzenia za wypadek przy pracy jest również niezdolność do pracy z powodu choroby będącej konsekwencją tego zdarzenia. Za wypadek przy pracy może być uznane zdarzenie niebędące przyczyną czasowej niezdolności do pracy, ale powodujące uraz u poszkodowanego (np. skaleczenie). Nagłość zdarzenia Nagłość zdarzenia ma miejsce wówczas, gdy występuje w ciągu jednej dniówki roboczej, włącznie z drogą do pracy i z pracy. W wyroku z dnia 30 czerwca 1999 r. (sygn. akt II UKN 24/99, OSNP 2000/18/697) Sąd Najwyższy wyjaśnił, że: Zdarzenie będące istotnym zewnętrznym czynnikiem wywołującym negatywną reakcję organizmu i stanowiące przyczynę wypadku przy pracy, posiada cechę nagłości tylko wtedy, gdy przebiega w czasie nie dłuższym niż trwanie dnia pracy.. Z kolei w wyroku z dnia 18 marca 1999 r. (sygn. akt II UKN 523/98, OSNP 2000/10/396) stwierdził, że: Nie jest wypadkiem przy pracy zdarzenie, którego następstwa chorobowe występują po okresie znacznie przekraczającym jedną dniówkę roboczą.. Ponadto dla oceny, czy zdarzenie jest wypadkiem przy pracy, nie ma znaczenia data, w której poszkodowany zgłosił się do lekarza oraz symbol choroby umieszczony na zwolnieniu lekarskim wynika to z wyroku Sądu Najwyższego z dnia 13 maja 1997 r. (sygn. akt II UKN 115/97, OSNP 1998/5/159). Zewnętrzna przyczyna wypadku Zewnętrzną przyczyną sprawczą wypadku przy pracy może być każdy czynnik pochodzący spoza organizmu poszkodowanego, zdolny w istniejących warunkach wywołać szkodliwe skutki, w tym także pogorszyć stan zdrowia pracownika dotkniętego już schorzeniem samoistnym.. Tak orzekł Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 18 sierpnia 1999 r. (sygn. akt II UKN 87/99, OSNP 2000/20/760). W myśl wyroku Sądu Najwyższego z dnia 5 lutego 1997 r. (sygn. akt II UKN 85/96, OSNP 1997/19/386), przyczyną zewnętrzną wypadku

5 5 przy pracy może być wykonywanie codziennych obowiązków pracowniczych, jeżeli przyczyniły się w znaczącym stopniu do pogorszenia samoistnej choroby pracownika. Przyczyną zewnętrzną wypadku przy pracy mogą być urazy mechaniczne, chemiczne, spowodowane przez narzędzia pracy, działanie zbyt wysokich, bądź niskich temperatur, działanie energii elektrycznej, często czynności samego pracownika, jego nadmierny wysiłek. W orzecznictwie przyjmuje się również, że dopuszczenie pracownika do wykonywania pracy na podstawie aktualnego okresowego zaświadczenia lekarskiego, zawierającego obiektywnie błędną ocenę jego zdolności do pracy, stanowi zewnętrzną przyczynę wypadku w rozumieniu ustawy wypadkowej (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 listopada 1999 r., sygn. akt II UKN 208/99, OSNP 2001/5/172). Zewnętrzną przyczynę wypadku może stanowić również dopuszczenie pracownika do wykonywania pracy na określonym stanowisku na podstawie aktualnego okresowego orzeczenia lekarskiego, które było oczywiście błędne (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 sierpnia 1999 r., sygn. akt II UKN 89/99, OSNP 2000/20/762). Z kolei w wyroku 7 lutego 2006 r. (sygn. akt I UK 192/05, M.P.Pr. 2006/5/269) Sąd Najwyższy stwierdził, że: (...) W związku z ustanowionym w art K.p. zakazem dopuszczenia pracownika do pracy bez aktualnego orzeczenia lekarskiego, za zewnętrzną przyczynę wypadku można przyjąć dopuszczenie do pracy bez przeprowadzenia badań kontrolnych lub na podstawie orzeczenia lekarskiego wydanego po upływie terminu obowiązującego do przeprowadzenia tych badań albo w przypadku oczywistej błędności tego orzeczenia. (...). Istotnym elementem, który odróżnia wypadek przy pracy od innych zdarzeń jest jego związek z pracą. Nie musi to być związek przyczynowy, a jedynie związek adekwatny, co potwierdził Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 11 sierpnia 1994 r. (sygn. akt II PRN 1/94, OSNP 1995/3/34). W treści uzasadnienia Sąd wyjaśnił, że związek zdarzenia z pracą istnieje wówczas, gdy zdarzenie nastąpiło podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności wchodzących w zakres jego obowiązków albo poleceń przełożonych, względnie podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika czynności w interesie zakładu pracy bez polecenia i bez związku tego działania z normalnymi obowiązkami i w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji zakładu pracy. W doktrynie i orzecznictwie ukształtował się pogląd, że związek ten nie musi przejawiać się jako związek przyczynowy w rozumieniu art K.c., co oznacza, że praca nie musi być przyczyną zdarzenia Rodzaje wypadków przy pracy Ciężki wypadek przy pracy W myśl art. 3 ust. 5 ustawy wypadkowej, za ciężki wypadek przy pracy uważa się zdarzenie, w wyniku którego nastąpiło ciężkie uszkodzenie ciała, takie jak: utrata wzroku, słuchu, mowy, zdolności rozrodczej lub inne uszkodzenie ciała albo rozstrój zdrowia, naruszające podstawowe funkcje organizmu, a także choroba nieuleczalna lub zagrażająca życiu, trwała choroba psychiczna, całkowita lub częściowa niezdolność do pracy w zawodzie albo trwałe, istotne zeszpecenie lub zniekształcenie ciała. Śmiertelny wypadek przy pracy Za śmiertelny wypadek przy pracy uważa się zdarzenie, w wyniku którego nastąpiła śmierć w okresie nieprzekraczającym 6 miesięcy od dnia wypadku (art. 3 ust. 4 ustawy wypadkowej). Zbiorowy wypadek przy pracy Jest to wypadek, któremu w wyniku tego samego zdarzenia uległy co najmniej dwie osoby (art. 3 ust. 6 ustawy wypadkowej). DODATEK NR 6 DO UBEZPIECZEŃ I PRAWA PRACY NR 6 (384) r. GOFIN tel

6 6 Na równi z wypadkiem przy pracy, w zakresie uprawnień do świadczeń określonych w ustawie, zgodnie z art. 3 ust. 2 ustawy wypadkowej, traktuje się wypadek, któremu pracownik uległ: w czasie podróży służbowej w okolicznościach innych niż określone w art. 3 ust. 1 ustawy wypadkowej (wymienionych na str. 4), chyba że wypadek spowodowany został postępowaniem pracownika, które nie pozostaje w związku z wykonywaniem powierzonych mu zadań, podczas szkolenia w zakresie powszechnej samoobrony, przy wykonywaniu zadań zleconych przez działające u pracodawcy organizacje związkowe. Ponadto art. 3 ust. 3 ustawy wypadkowej stanowi, że za wypadek przy pracy uważa się również nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w okresie ubezpieczenia wypadkowego z danego tytułu podczas: uprawiania sportu w trakcie zawodów i treningów przez osobę pobierającą stypendium sportowe, wykonywania odpłatnie pracy na podstawie skierowania do pracy w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania, pełnienia mandatu posła lub senatora, pobierającego uposażenie, odbywania szkolenia, stażu, przygotowania zawodowego dorosłych lub przygotowania zawodowego w miejscu pracy przez osobę pobierającą stypendium w okresie odbywania tego szkolenia, stażu, przygotowania zawodowego dorosłych lub przygotowania zawodowego w miejscu pracy na podstawie skierowania wydanego przez powiatowy urząd pracy lub przez inny podmiot kierujący, pobierania stypendium na podstawie przepisów o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy w okresie odbywania studiów podyplomowych, wykonywania przez członka rolniczej spółdzielni produkcyjnej, spółdzielni kółek rolniczych oraz przez inną osobę traktowaną na równi z członkiem spółdzielni w rozumieniu przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych, pracy na rzecz tych spółdzielni, wykonywania pracy, a także współpracy na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, wykonywania pracy na podstawie umowy uaktywniającej, o której mowa w ustawie z dnia 4 lutego 2011 r. o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3 (Dz. U. z 2013 r. poz. 1457), wykonywania zwykłych czynności związanych z prowadzeniem działalności pozarolniczej, także ze współpracą przy prowadzeniu działalności pozarolniczej, w rozumieniu przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych, wykonywania przez osobę duchowną czynności religijnych lub czynności związanych z powierzonymi funkcjami duszpasterskimi lub zakonnymi, odbywania służby zastępczej, nauki w Krajowej Szkole Administracji Publicznej przez słuchaczy pobierających stypendium, wykonywania pracy na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, albo umowy o dzieło, jeżeli umowa taka została zawarta z pracodawcą, z którym osoba pozostaje w stosunku pracy, lub jeżeli w ramach takiej umowy wykonuje ona pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy, pełnienia przez funkcjonariusza celnego obowiązków służbowych.

7 Ustalanie okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy W myśl art. 5 ust. 2 ustawy wypadkowej, ustalenie okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy jakiemu uległ pracownik, następuje w trybie określonym przepisami Kodeksu pracy (art. 234). Ważne: Pracownik, który uległ wypadkowi, powinien jeżeli stan jego zdrowia na to pozwala niezwłocznie poinformować o zdarzeniu swojego przełożonego. Natomiast zadaniem pracodawcy jest ustalenie czy zaistniałe zdarzenie jest wypadkiem przy pracy oraz zbadanie przyczyn tego wypadku. Pracodawca jest obowiązany: podjąć niezbędne działania eliminujące lub ograniczające zagrożenie, zapewnić udzielenie pierwszej pomocy osobom poszkodowanym w wypadku, zabezpieczyć miejsce wypadku, ustalić w przewidzianym trybie okoliczności i przyczyny wypadku w oparciu o przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 1 lipca 2009 r. w sprawie ustalenia okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy (Dz. U. nr 105, poz. 870), zastosować odpowiednie środki zapobiegające podobnym wypadkom, niezwłocznie zawiadomić właściwego okręgowego inspektora pracy i prokuratora o śmiertelnym, ciężkim lub zbiorowym wypadku przy pracy oraz o każdym innym wypadku, który wywołał takie skutki, mającym związek z pracą, jeżeli może być uznany za wypadek przy pracy, prowadzić rejestr wypadków przy pracy. Koszty związane z ustalaniem okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy ponosi pracodawca Obowiązek informacyjny pracodawcy w związku z zaistniałym wypadkiem przy pracy Pracodawca jest obowiązany niezwłocznie zawiadomić właściwego inspektora pracy i prokuratora o śmiertelnym, ciężkim lub zbiorowym wypadku przy pracy oraz o każdym innym wypadku, który wywołał takie skutki, mającym związek z pracą, jeżeli może być uznany za wypadek przy pracy. Przy czym, przez niezwłoczne zawiadomienie rozumie się czas niezbędny na przekazanie informacji o wypadku (bez zbędnej zwłoki). Ma to istotne znaczenie, bowiem głównym celem zawiadomienia o wypadku jest zapewnienie odpowiednim organom możliwości zbadania wypadku bezpośrednio po jego wystąpieniu. Właściwym inspektorem pracy jest inspektor okręgowego inspektoratu pracy obejmującego właściwością miejscową zakład pracy, w którym zdarzył się wypadek. Dodajmy, że naruszenie obowiązku powiadomienia odpowiednich organów o zdarzeniu, stanowi: wykroczenie przeciwko prawom pracownika jeżeli jest nieumyślne (art pkt 6 K.p.) albo przestępstwo jeśli czyn popełniono z winy umyślnej (art. 221 K.k.). Forma zawiadomienia inspekcji nie jest określona przepisami prawa pracy. Z treści zawiadomienia powinno wynikać gdzie i kiedy miało miejsce zdarzenie, na czym polegało oraz kto został poszkodowany. Przykładowy wzór zawiadomienia prezentujemy na następnej stronie. DODATEK NR 6 DO UBEZPIECZEŃ I PRAWA PRACY NR 6 (384) r. GOFIN tel

8 8 Zawiadomienie o kwalifikowanym wypadku przy pracy Zakład Ogólnobudowlany DOMBUD Toruń, dnia 2 lutego 2015 r. ul. Polna Toruń (oznaczenie pracodawcy) 1) Prokuratura Rejonowa w Toruniu 2) Państwowa Inspekcja Pracy Okręgowy Inspektorat w Toruniu Działając zgodnie z art K.p. zawiadamiam, że w tutejszym zakładzie pracy, mającym siedzibę w Toruniu dnia r. o godzinie w Toruniu miał miejsce wypadek przy pracy, który miał charakter: śmiertelny/ciężki/zbiorowy* ). Zdarzenie zostało zgłoszone: osobiście, telefonicznie (w inny sposób)* ) w dniu r. Opis wypadku: W dniu 30 stycznia 2015 r. trzech pracowników dokonywało naprawy dachu domu jednorodzinnego polegającej na ułożeniu zerwanej przez silny wiatr dachówki. Pracownicy po godzinie zeszli z dachu w celu przyniesienia kolejnej partii materiałów niezbędnych do skończenia prac. Schodząc z rusztowania jeden z pracowników pośliznął się i stracił równowagę. Usiłując odzyskać równowagę chwycił pracownika będącego na podeście. Na skutek tego oboje spadli z wysokości około 3 metrów, wprost na trzeciego pracownika, który już zszedł z rusztowania. W wyniku powyższego zdarzenia poszkodowani zostali: (Należy podać imię i nazwisko pracownika, stanowisko pracy, datę urodzenia, miejsce zamieszkania, staż pracy w tym zawodzie wykonywanym w chwili wypadku, datę ostatniego przeszkolenia w zakresie bhp). 1. Mateusz Polak, dekarz, ur r., zam. Toruń ul. Ogrodowa 1/3, staż pracy na stanowisku 7 lat, ostatnie przeszkolenie bhp r. 2. Paweł Kowalewski, dekarz, ur r., zam. Toruń ul. Nowa 2, staż pracy na stanowisku 4 lata, ostatnie przeszkolenie bhp r. 3. Krzysztof Pawelski, dekarz, ur r., zam. Toruń ul. Owocowa 17, staż pracy na stanowisku 2 lata, ostatnie przeszkolenie bhp r. Informuję ponadto, że w dniu r. powołano zespół powypadkowy w następującym składzie: (Należy podać imię i nazwisko, stanowisko służbowe) 1. Wojciech Brzózka, specjalista ds. bhp 2. Rafał Konieczny, społeczny inspektor pracy Zespół zabezpieczył następujące dowody: Zdjęcia oraz szkic z miejsca wypadku Świadkami wypadku są: 1. Ireneusz Nadolny, właściciel domu jednorodzinnego 2. Barbara Woźniak, sąsiadka J. Nadolnego * ) niepotrzebne skreślić Maciej Bielski.. (podpis pracodawcy)

9 1.4. Zabezpieczenie miejsca wypadku Do czasu ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku pracodawca ma obowiązek zabezpieczyć miejsce wypadku w sposób wykluczający: dopuszczenie do miejsca wypadku osób niepowołanych, uruchamianie bez koniecznej potrzeby maszyn i innych urządzeń technicznych, które w związku z wypadkiem zostały wstrzymane, dokonywanie zmiany położenia maszyn i innych urządzeń technicznych, jak również zmiany położenia innych przedmiotów, które spowodowały wypadek lub pozwalają odtworzyć jego okoliczności. Zgodę na uruchomienie maszyn i innych urządzeń technicznych lub na dokonanie zmian w miejscu wypadku wyraża pracodawca w uzgodnieniu ze społecznym inspektorem pracy, po dokonaniu oględzin miejsca wypadku oraz po sporządzeniu, jeśli zachodzi potrzeba, szkicu lub fotografii miejsca wypadku (zamiast szkicu lub fotografii może być wykonane nagranie kamerą video). Jeżeli jednak zabezpieczenia takiego pracodawca dokonał po uzgodnieniu z właściwym inspektorem pracy i prokuratorem (w sytuacji zaistnienia wypadku śmiertelnego, ciężkiego lub zbiorowego), wówczas zgoda pracodawcy na uruchomienie maszyn lub wprowadzenie zmian wymaga akceptacji odpowiedniego organu. Dokonywanie zmian w miejscu wypadku bez uzyskania zgody, o której mowa, jest dopuszczalne, jeżeli zachodzi konieczność ratowania osób lub mienia albo zapobieżenia grożącemu niebezpieczeństwu Powołanie zespołu powypadkowego Ustalenie czy zdarzenie jest wypadkiem przy pracy oraz zbadanie przyczyn wypadku należy do obowiązków pracodawcy, który ponosi wszystkie związane z tym koszty. W tym celu powołuje zespół powypadkowy, w skład którego wchodzi pracownik służby bezpieczeństwa i higieny pracy oraz społeczny inspektor pracy. Należy wyjaśnić, że w myśl art K.p. pracodawca tworzy służbę bezpieczeństwa i higieny pracy (dalej służbę bhp), pełniącą funkcje doradcze i kontrolne, jeśli zatrudnia więcej niż 100 pracowników. Ważne: Zatrudnienie 101 osoby nakłada na pracodawcę obowiązek utworzenia w zakładzie pracy służby bezpieczeństwa i higieny pracy (art K.p.). Szczegółowy zakres działania służby bhp, organizacja tej służby i przysługujące uprawnienia oraz wymagania kwalifikacyjne pracowników zostały ustalone przepisami rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 2 września 1997 r. w sprawie służby bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. nr 109, poz. 704 ze zm.). Pracodawca zatrudniający do 100 pracowników powierza wykonywanie zadań służby bhp pracownikowi zatrudnionemu przy innej pracy. W tym miejscu warto zasygnalizować, że utworzenie służby bhp przez powierzenie wykonywania zadań tej służby pracownikowi zatrudnionemu przy innej pracy może być niewystarczające. Potwierdza to wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku z dnia 7 lutego 2008 r. (sygn. akt III SA/Gd 456/07), według którego: ( ) pracodawca nie może powierzyć zadań służby bhp temu, kto pracuje w zakładzie także w innym charakterze ( ). Takie sformułowanie wyroku spowodowało pojawienie się poglądu, iż zakaz wykonywania zadań bhp obejmuje nie tylko sytuację, w której pracownik wykonuje różne rodzajowo zadania (z zakresu bhp oraz z zakresu innego stanowiska pracy) w ramach jednej umowy o pracę, ale także taką, w której dla celów bhp zawarto odrębny stosunek pracy. W naszym przekonaniu jednak, zakaz ten dotyczy tylko pierwszej sytuacji. 9 DODATEK NR 6 DO UBEZPIECZEŃ I PRAWA PRACY NR 6 (384) r. GOFIN tel

10 10 Zakaz tworzenia służby bhp w zakładzie zatrudniającym powyżej 100 osób dotyczy jedynie takiej formy, w której powierza się zadania tej służby pracownikowi pracującemu jednocześnie przy innej pracy, w ramach tego samego stosunku pracy. Nic nie stoi natomiast na przeszkodzie, aby dla celów utworzenia służby bhp nastąpiło zatrudnienie tego pracownika na podstawie odrębnej umowy o pracę, np. na część etatu. Powyższe potwierdza Państwowa Inspekcja Pracy. Odpowiadając na pytanie naszego Wydawnictwa, w dniu 17 lutego 2009 r. Inspekcja wyjaśniła, że nie ma przeszkód: ( ) by pracodawca w ogóle zawarł z osobą, z którą już pozostaje w stosunku pracy, kolejnej umowy o pracę w celu zatrudnienia na stanowisku pracownika służby bhp. Występujące przy tym rozwiązaniu ograniczenia wiążą się z wielkością zakładu, wyrażoną liczbą pracowników i obowiązującymi normami czasu pracy. W zakładzie zatrudniającym od 100 do 600 pracowników ( ), pracodawca może utworzyć jednoosobową komórkę bhp, której pracownikiem będzie osoba zatrudniona w niepełnym wymiarze czasu pracy.. Jest to zgodne z 1 ust. 3 ww. rozporządzenia z dnia 2 września 1997 r. Pracodawca posiadający ukończone szkolenie niezbędne do wykonywania zadań służby bhp może sam wykonywać zadania tej służby, jeżeli zatrudnia: do 10 pracowników albo do 20 pracowników i jest zakwalifikowany do grupy działalności, dla której ustalono nie wyższą niż trzecia kategorię ryzyka w rozumieniu przepisów o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych. Jeżeli jest to uzasadnione stwierdzonymi zagrożeniami zawodowymi, właściwy inspektor pracy może nakazać utworzenie służby bhp (albo zwiększenie liczby pracowników tej służby) przez pracodawcę zatrudniającego mniejszą liczbę pracowników niezależnie od stanu zatrudnienia. Ważne: W przypadku braku kompetentnych pracowników, pracodawca może powierzyć wykonywanie zadań służby bhp specjalistom spoza zakładu pracy. Powyższe wynika z wykładni gramatycznej art K.p., zezwalającego na pozyskanie specjalisty z zewnątrz przy braku kompetentnego personelu. Powołany przepis, oprócz braku kompetentnego personelu, nie określa innych ograniczeń dla pozyskania specjalisty spoza zakładu pracy. Warto w tym miejscu dodać, że Dyrektywa 89/391/EWG w sprawie wprowadzenia środków w celu poprawy bezpieczeństwa i zdrowia pracowników w miejscu pracy stanowi, że pracodawca jest obowiązany powołać w zakładzie pracy służbę ochrony i zapobiegania ryzyku zawodowemu. Służba taka może składać się z wyznaczonych pracowników lub osób spoza zakładu pracy. Pracownik służby bhp, a także pracownik zatrudniony przy innej pracy, któremu powierzono wykonywanie zadań służby bhp oraz specjalista spoza zakładu pracy powinni spełniać wymagania kwalifikacyjne niezbędne do wykonywania zadań służby bhp oraz ukończyć szkolenie w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy dla pracowników tej służby. Szczegółowe wymagania jakie musi spełniać ta osoba określone zostały w rozporządzeniu z dnia 2 września 1997 r. Z przepisów tych wynika, że: inspektorem do spraw bhp może być osoba posiadająca zawód technika bezpieczeństwa i higieny pracy, starszym inspektorem do spraw bhp może być osoba posiadająca zawód technika bezpieczeństwa i higieny pracy oraz co najmniej 3-letni staż pracy w służbie bhp lub wyższe wykształcenie o kierunku lub specjalności w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy albo studia podyplomowe w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy,

11 11 specjalistą do spraw bhp może być osoba posiadająca wyższe wykształcenie o kierunku lub specjalności w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy albo studia podyplomowe w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy oraz co najmniej 1 rok stażu pracy w służbie bhp, starszym specjalistą do spraw bhp może być osoba posiadająca wyższe wykształcenie o kierunku lub specjalności w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy albo studia podyplomowe w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy oraz co najmniej 3-letni staż pracy w służbie bhp, głównym specjalistą do spraw bhp może być osoba posiadająca wyższe wykształcenie o kierunku lub specjalności w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy albo studia podyplomowe w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy oraz co najmniej 5-letni staż pracy w służbie bhp. Pracownik zatrudniony w jednoosobowej komórce bhp powinien spełniać co najmniej wymagania kwalifikacyjne dla starszego inspektora do spraw bhp. Sygnalizujemy ponadto, że wymagania kwalifikacyjne względem pracowników służby bhp, zaostrzone nowelizacją rozporządzenia z dnia 2 września 1997 r., która weszła w życie z dniem 1 lipca 2005 r., w określonych okolicznościach są nieco złagodzone. W akcie nowelizującym zawarto bowiem przepis przejściowy, zgodnie z którym osoby zatrudnione w służbie bhp i wykonujące zadania tej służby w dniu wejścia w życie nowelizacji, niespełniające obecnych wymagań kwalifikacyjnych, zachowują prawo do zatrudnienia w służbie bhp i wykonywania zadań tej służby przez okres 8 lat od dnia wejścia w życie tego rozporządzenia, tj. do 1 lipca 2013 r. ( 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 2 listopada 2004 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie służby bezpieczeństwa i higieny pracy, opublikowanego w Dz. U. nr 246, poz ze zm.). Nadmieniamy, że specjalista spoza zakładu pracy, któremu powierzono zadania służby bhp, musi spełniać określone wymagania, tj. posiadać wyższe wykształcenie o kierunku lub specjalności w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy albo studia podyplomowe w tym zakresie oraz co najmniej 1 rok stażu pracy w służbie bhp. Specjalistą może być także osoba, która była zatrudniona na stanowisku inspektora PIP przez okres co najmniej 5 lat. U pracodawcy, który nie ma obowiązku tworzenia służby bhp, w skład zespołu powypadkowego zamiast pracownika służby bhp wchodzi pracodawca lub pracownik zatrudniony przy innej pracy, któremu pracodawca powierzył wykonywanie zadań służby bhp, albo specjalista spoza zakładu pracy. Natomiast u pracodawcy, u którego nie działa społeczna inspekcja pracy, w skład zespołu powypadkowego zamiast społecznego inspektora pracy, jako członek zespołu, wchodzi przedstawiciel pracowników posiadający aktualne zaświadczenie o ukończeniu szkolenia w zakresie bhp. Jeżeli pracodawca nie może utworzyć zespołu powypadkowego w składzie dwuosobowym, ze względu na małą liczbę zatrudnionych pracowników, okoliczności i przyczyny wypadku ustala zespół, w skład którego wchodzi pracodawca oraz specjalista spoza zakładu pracy. W przypadku, gdy wypadek miał miejsce na terenie innego zakładu pracy, ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku dokonuje zespół powypadkowy powołany przez pracodawcę poszkodowanego pracownika, w obecności przedstawiciela pracodawcy, na którego terenie miał miejsce wypadek. Pracodawca, na którego terenie miał miejsce wypadek, w którym została poszkodowana osoba niebędąca jego pracownikiem, jest obowiązany w szczególności: zapewnić udzielenie pomocy poszkodowanemu, zabezpieczyć miejsce wypadku, DODATEK NR 6 DO UBEZPIECZEŃ I PRAWA PRACY NR 6 (384) r. GOFIN tel

12 12 zawiadomić niezwłocznie o wypadku pracodawcę poszkodowanego, udostępnić miejsce wypadku i niezbędne materiały oraz udzielić informacji i wszechstronnej pomocy zespołowi powypadkowemu ustalającemu okoliczności i przyczyny wypadku. Na wniosek pracodawcy poszkodowanego pracownika pracodawca, na którego terenie miał miejsce wypadek, może ustalić okoliczności i przyczyny wypadku, a następnie dokumentację powypadkową przekazać pracodawcy poszkodowanego pracownika. Zespół powypadkowy jest obowiązany przystąpić do ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku niezwłocznie po otrzymaniu wiadomości o wypadku. W szczególności zespół powypadkowy jest obowiązany: dokonać oględzin miejsca wypadku, stanu technicznego maszyn i innych urządzeń technicznych, stanu urządzeń ochronnych oraz zbadać warunki wykonywania pracy i inne okoliczności, które mogły mieć wpływ na powstanie wypadku, sporządzić szkic lub wykonać fotografię miejsca wypadku jeżeli jest to konieczne, wysłuchać poszkodowanego, jeżeli stan jego zdrowia na to pozwala oraz zebrać informacje dotyczące wypadku od świadków wypadku, zasięgnąć opinii lekarza, a w razie potrzeby opinii innych specjalistów, w zakresie niezbędnym do oceny rodzaju i skutków wypadku, zebrać inne dowody dotyczące wypadku, dokonać prawnej kwalifikacji wypadku zgodnie z art. 3 ust. 1 i 2 ustawy wypadkowej, określić środki profilaktyczne oraz wnioski, w szczególności wynikające z oceny ryzyka zawodowego na stanowisku pracy, na którym wystąpił wypadek. Ważne: Po ustaleniu okoliczności i przyczyn wypadku zespół powypadkowy sporządza nie później niż w terminie 14 dni od dnia uzyskania zawiadomienia o wypadku protokół ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy (dalej protokół powypadkowy). Jeżeli ustalenie okoliczności i przyczyn wypadku nastąpi w terminie późniejszym wskutek uzasadnionych przeszkód lub trudności, to przyczyny tego opóźnienia należy podać w treści protokołu powypadkowego. Należy zaznaczyć, że przekroczenie terminu uzasadniają jedynie okoliczności uniemożliwiające jego sporządzenie, do których należy np. stan zdrowia poszkodowanego. Nie określono nowego wzoru protokołu powypadkowego, zatem nadal obowiązujący jest wzór określony przepisami rozporządzenia Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 16 września 2004 r. w sprawie wzoru protokołu ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy (Dz. U. nr 227, poz. 2298). Zespół powypadkowy sporządza protokół powypadkowy w niezbędnej liczbie egzemplarzy i wraz z pozostałą dokumentacją powypadkową doręcza niezwłocznie pracodawcy w celu zatwierdzenia. Członek zespołu powypadkowego ma prawo złożyć do protokołu powypadkowego zdanie odrębne, które powinien uzasadnić. W przypadku rozbieżności zdań członków zespołu powypadkowego o treści protokołu powypadkowego decyduje pracodawca. Zespół powypadkowy jest obowiązany zapoznać poszkodowanego z treścią protokołu powypadkowego przed jego zatwierdzeniem przez pracodawcę.

13 13 Poszkodowany ma prawo do: zgłoszenia uwag i zastrzeżeń do ustaleń zawartych w protokole powypadkowym, o czym zespół powypadkowy jest obowiązany pouczyć poszkodowanego, wglądu do akt sprawy oraz sporządzania z nich notatek i odpisów oraz kopii. W razie wypadku śmiertelnego (lub zgonu poszkodowanego przed sporządzeniem protokołu), zespół powypadkowy zapoznaje z treścią protokołu powypadkowego członków rodziny zmarłego pracownika oraz poucza ich o prawie zgłaszania uwag i zastrzeżeń do ustaleń zawartych w protokole powypadkowym. Stwierdzenie w protokole powypadkowym, że wypadek nie jest wypadkiem przy pracy albo że zachodzą okoliczności, które mogą mieć wpływ na prawo pracownika do świadczeń przysługujących z tytułu wypadku, wymaga szczegółowego uzasadnienia i wskazania dowodów stanowiących podstawę takiego stwierdzenia. Do protokołu należy dołączyć wszystkie dokumenty będące podstawą dokonanych ustaleń, tj.: zapis wyjaśnień poszkodowanego i informacji uzyskanych od świadków wypadku, a także inne dokumenty zebrane w czasie ustalania okoliczności i przyczyn wypadku, w szczególności pisemną opinię lekarza lub innych specjalistów, szkice lub fotografie miejsca wypadku, odrębne zdanie złożone przez członka zespołu powypadkowego (jeżeli było złożone) oraz uwagi i zastrzeżenia poszkodowanego (lub członków rodziny zmarłego pracownika) stanowiące integralną część protokołu powypadkowego. Protokół powypadkowy zatwierdza pracodawca nie później niż w terminie 5 dni od dnia jego sporządzenia. Jeżeli do treści protokołu powypadkowego zostały zgłoszone zastrzeżenia przez poszkodowanego lub członków rodziny zmarłego wskutek wypadku pracownika albo protokół powypadkowy nie odpowiada warunkom określonym w rozporządzeniu, pracodawca zwraca niezatwierdzony protokół powypadkowy, w celu wyjaśnienia i uzupełnienia go przez zespół powypadkowy. Ważne: W razie wniesienia zastrzeżeń do protokołu, zespół powypadkowy po dokonaniu wyjaśnień i uzupełnień sporządza, nie później niż w terminie 5 dni, nowy protokół powypadkowy, dołączając do niego protokół powypadkowy niezatwierdzony przez pracodawcę. Natomiast w sytuacji, gdy pracownik nie wnosi zastrzeżeń do protokołu, a jedynie zgłasza do niego uwagi, dotyczące np. niewłaściwych bądź niefachowych sformułowań użytych w treści protokołu, to pracodawca nie musi zwracać protokołu zespołowi. Należy dodać, że zgłoszenie uwag i zastrzeżeń jest pierwszym uprawnieniem pracownika kwestionującego ustalenia zawarte w protokole powypadkowym. Jeśli bowiem pracownik z różnych przyczyn nie skorzysta z możliwości wniesienia uwag lub zastrzeżeń, bądź jego uwagi lub zastrzeżenia nie przyniosą oczekiwanego przez niego rezultatu, może on wytoczyć powództwo o sprostowanie protokołu powypadkowego na podstawie art. 189 K.p.c. Pouczenie o możliwości wystąpienia do sądu pracy z takim powództwem zawarte jest w protokole powypadkowym. Warunkiem skutecznego wystąpienia z takim powództwem jest posiadanie przez pracownika interesu prawnego. Jeśli pracownik nie wykaże interesu prawnego w ustaleniu, że protokół powypadkowy jest sporządzony nierzetelnie, to jego powództwo zostanie oddalone. Kwestia oceny, czy pracownik ma interes prawny w wytoczeniu powództwa, o którym mowa, zależy od konkretnego przypadku. W przypadku, gdy wypadek miał miejsce na terenie innego zakładu pracy, protokół powypadkowy zatwierdza pracodawca poszkodowanego pracownika. Zatwierdzony protokół po- DODATEK NR 6 DO UBEZPIECZEŃ I PRAWA PRACY NR 6 (384) r. GOFIN tel

14 14 wypadkowy, zawierający pouczenie o przysługujących środkach odwoławczych, pracodawca niezwłocznie doręcza poszkodowanemu pracownikowi (w razie wypadku śmiertelnego członkom rodziny pracownika). Ważne: Protokół powypadkowy dotyczący wypadków śmiertelnych, ciężkich i zbiorowych pracodawca niezwłocznie doręcza właściwemu inspektorowi pracy. Inspekcja pracy jest uprawniona m.in. do nadzoru i kontroli przestrzegania przepisów dotyczących zasad bezpieczeństwa i higieny pracy oraz do nakazania ustalenia, w określonym terminie, okoliczności i przyczyn wypadku. Wynika to z treści art. 10 ust. 1 pkt 1 i art. 11 pkt 6 ustawy z dnia 13 kwietnia 2007 r. o Państwowej Inspekcji Pracy (Dz. U. z 2012 r. poz. 404 z późn. zm.). Właściwy inspektor pracy może więc zwrócić pracodawcy protokół powypadkowy dotyczący wypadków śmiertelnych, ciężkich i zbiorowych, z uzasadnionym wnioskiem o ponowne ustalenie okoliczności i przyczyn wypadku, jeżeli protokół zawiera ustalenia naruszające uprawnienia pracownika albo nieprawidłowe wnioski profilaktyczne. Na podstawie zatwierdzonego protokołu powypadkowego, w którym stwierdzono, że wypadek jest wypadkiem przy pracy lub wypadkiem traktowanym na równi z wypadkiem przy pracy, należy sporządzić statystyczną kartę wypadku przy pracy. Wzór karty został określony przepisami rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 7 stycznia 2009 r. w sprawie statystycznej karty wypadku przy pracy (Dz. U. nr 14, poz. 80 z późn. zm.). Część I statystycznej karty pracodawca sporządza nie później niż w terminie 14 dni roboczych od dnia, w którym został zatwierdzony protokół powypadkowy, a następnie przekazuje w terminie do 15. dnia roboczego miesiąca następującego po miesiącu, w którym zatwierdzono protokół. Część II uzupełniającą, statystycznej karty sporządza się w terminie umożliwiającym zachowanie terminu jej przekazania, tj. nie później niż z upływem 6 miesięcy od dnia zatwierdzenia protokołu powypadkowego. Statystyczną kartę przekazuje się w formie elektronicznej na portal sprawozdawczy Głównego Urzędu Statystycznego lub oryginał sporządzony w formie pisemnej do Urzędu Statystycznego w Gdańsku. Ponadto, stosownie do art K.p. oraz 16 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 1 lipca 2009 r. w sprawie ustalania okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy (Dz. U. nr 105, poz. 870), pracodawca jest obowiązany do prowadzenia rejestru wypadków przy pracy na podstawie wszystkich protokołów powypadkowych. Rejestr powinien zawierać: imię i nazwisko poszkodowanego, miejsce i datę wypadku, informacje dotyczące skutków wypadku dla poszkodowanego, datę sporządzenia protokołu powypadkowego, stwierdzenie czy wypadek jest wypadkiem przy pracy, datę przekazania do ZUS wniosku o świadczenia z tytułu wypadku przy pracy, liczbę dni niezdolności do pracy, inne informacje, niebędące danymi osobowymi, których zamieszczenie w rejestrze jest celowe, w tym wnioski i zalecenia profilaktyczne zespołu powypadkowego. Uwaga! Pracodawca jest obowiązany przechowywać protokół ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy wraz z pozostałą dokumentacją powypadkową przez 10 lat (art K.p.). Na następnej stronie przedstawiamy przykładowo wypełniony protokół ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku oraz rejestr wypadków przy pracy.

15 Zak³ad Ogólnobudowlany DOMBUD ul. Polna Toruñ Z Wojciech Brzózka Rafa³ Konieczny specjalista ds. bhp spo³eczny inspektor pracy r r r Mateusz Polak Piotr r. Toruniu Toruñ Ogrodowa AEJ Zak³ad Ogólnobudowlany 4. Ustalono następujące okoliczności wypadku: 4) dekarz Wojciech Lis brygadzista r. Pan Mateusz Polak jest zatrudniony w zak³adzie od 1 lipca 2008 r. na stanowisku dekarza. W dniu 30 stycznia 2015 r. od godziny dokonywa³ naprawy poszycia dachowego domu jednorodzinnego po³o onego przy ulicy Owocowej 5 w Toruniu. W pracach tych uczestniczy³o ³¹cznie 4 pracowników. Oko³o godziny p. Mateusz Polak schodzi³ z rusztowania po kolejn¹ partiê dachówek. Podczas schodzenia nie zachowa³ nale ytej ostro noœci i poœlizn¹³ siê, a nastêpnie straci³ równowagê. Usi³uj¹c odzyskaæ równowagê chwyci³ p. Paw³a Kowalewskiego bêd¹cego na podeœcie. Na skutek tego oboje spadli z wysokoœci oko³o 3 metrów, wprost na p. Krzysztofa Pawelskiego, który zd¹ y³ ju zejœæ z rusztowania. W wyniku tego zdarzenia p. Mateusz Polak dozna³ urazu prawej rêki. Odczuwa³ silny ból w nadgarstku i nie móg³ poruszaæ palcami d³oni. DODATEK NR 6 DO UBEZPIECZEŃ I PRAWA PRACY NR 6 (384) r. GOFIN tel

16 16 Przyczyn¹ wypadku by³a nieuwaga poszkodowanego, który schodz¹c z rusztowania nie zachowa³ szczególnej ostro noœci. z³amanie nadgarstka prawej rêki

17 17 Zdarzenie spe³nia wszystkie warunki niezbêdne, aby zakwalifikowaæ je jako wypadek przy pracy. Skutkiem tego zdarzenia jest z³amanie nadgarstka prawej rêki spowodowane upadkiem z rusztowania podczas schodzenia na przerwê œniadaniow¹. Postanowiono zwiêkszyæ liczbê zabezpieczeñ. Ponadto zalecono dodatkowe przeszkolenie pracowników w zakresie bezpieczeñstwa pracy. DODATEK NR 6 DO UBEZPIECZEŃ I PRAWA PRACY NR 6 (384) r. GOFIN tel

18 18 W. Brzózka R. Konieczny r. Mateusz Polak r. Polak r. M. Bielski Mateusz Polak r. M. Polak 1) Zapis wyjaœnieñ poszkodowanego, 2) Zapis wyjaœnieñ œwiadka J. Nadolnego, 3) Zapis wyjaœnieñ œwiadka B. Woźniaka, 4) Fotografie z miejsca wypadku. Toruniu

19 19 REJESTR WYPADKÓW PRZY PRACY L.p. 1/ rok Imię i nazwisko poszkodowanego pracownika Mateusz Polak 2. Miejsce i data wypadku dom jednorodzinny przy ul. Owocowej 5 w Toruniu w dniu r. 3. Informacja o skutkach wypadku dla poszkodowanego złamanie nadgarstka prawej ręki, 4. Data sporządzenia protokołu powypadkowego r. 5. Wypadek jest/nie jest wypadkiem przy pracy. 6. Data przekazania do ZUS wniosku o świadczenia z tytułu wypadku przy pracy r. 7. Liczba dni niezdolności do pracy Inne informacje, niebędące danymi osobowymi, których zamieszczenie w rejestrze jest celowe, w tym wnioski i zalecenia profilaktyczne zespołu powypadkowego Przy wykonywaniu prac na rusztowaniu zalecono stosowanie dodatkowego sprzętu chroniącego przed upadkiem. Pracownicy powinni schodzić z rusztowania zachowując szczególną ostrożność. (Podstawa prawna art K.p. i 16 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 1 lipca 2009 r. w sprawie ustalania okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy Dz. U. nr 105, poz. 870) W stosunku do osób niebędących pracownikami (np. świadczących pracę na podstawie umów prawa cywilnego, prowadzących działalność pozarolniczą), które uległy wypadkom przy wykonywaniu pracy, stosuje się przepisy rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 19 grudnia 2002 r. w sprawie trybu uznawania zdarzenia powstałego w okresie ubezpieczenia wypadkowego za wypadek przy pracy, kwalifikacji prawnej zdarzenia, wzoru karty wypadku i terminu jej sporządzenia (Dz. U. z 2013 r. poz. 1618). Dla tych osób, po ustaleniu okoliczności i przyczyn wypadku nie później niż w terminie 14 dni od dnia uzyskania zawiadomienia o wypadku kartę wypadku sporządzają podmioty wymienione w art. 5 ust. 1 ustawy wypadkowej, tj.: podmiot wypłacający stypendium sportowe w stosunku do pobierających te stypendia, podmiot, na którego rzecz wykonywana jest odpłatnie praca w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania w stosunku do wykonujących tę pracę na podstawie skierowania do pracy, Kancelaria Sejmu w stosunku do posłów i posłów do Parlamentu Europejskiego wybranych w Rzeczypospolitej Polskiej oraz Kancelaria Senatu w stosunku do senatorów, pracodawca, u którego osoba pobierająca stypendium odbywa staż, przygotowanie zawodowe dorosłych, przygotowanie zawodowe w miejscu pracy lub szkolenie, lub jednostka, w której osoba pobierająca stypendium odbywa szkolenie w stosunku do osoby pobierającej stypendium w okresie odbywania tego stażu, przygotowania zawodowego dorosłych, przygotowania zawodowego w miejscu pracy lub szkolenia na podstawie skierowania wydanego przez powiatowy urząd pracy lub przez inny podmiot kierujący, pobierania stypendium na podstawie przepisów o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy w okresie odbywania studiów podyplomowych, DODATEK NR 6 DO UBEZPIECZEŃ I PRAWA PRACY NR 6 (384) r. GOFIN tel

20 20 spółdzielnia produkcyjna, spółdzielnia kółek rolniczych w stosunku do członków tych spółdzielni oraz innych osób traktowanych na równi z członkiem spółdzielni, w rozumieniu przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych, wykonujących pracę na rzecz tych spółdzielni, podmiot, na którego rzecz wykonywana jest praca na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia w stosunku do wykonujących te umowy, osoba wykonująca pracę na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia w stosunku do współpracujących z tą osobą, ZUS w stosunku do prowadzących pozarolniczą działalność oraz współpracujących przy prowadzeniu takiej działalności w rozumieniu przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych, a także w stosunku do wykonujących pracę na podstawie umowy uaktywniającej, o której mowa w ustawie z dnia 4 lutego 2011 r. o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3, właściwa zwierzchnia instytucja diecezjalna lub zakonna w stosunku do duchownych, pracodawca, u którego poborowy odbywa zastępczą służbę wojskową w stosunku do odbywających tę służbę, Krajowa Szkoła Administracji Publicznej w stosunku do słuchaczy tej szkoły pobierających stypendium, pracodawca w stosunku do osób wykonujących pracę na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia albo umowy o dzieło, jeżeli umowa taka została zawarta z pracodawcą, z którym osoby te pozostają w stosunku pracy, podmiot, z którym została zawarta umowa agencyjna, umowa zlecenia lub umowa o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, albo umowa o dzieło w stosunku do osób wykonujących umowę, jeżeli w ramach takiej umowy praca jest wykonywana na rzecz pracodawcy, z którym osoby te pozostają w stosunku pracy, podmiot, w którym funkcjonariusz celny pełni służbę w stosunku do tych funkcjonariuszy Postępowanie odwoławcze Pracownik (lub w razie wypadku śmiertelnego jego rodzina) może wnieść odwołanie od ustaleń protokołu powypadkowego do sądu pracy. Prawo to przysługuje pracownikowi wówczas, gdy ma w tym interes prawny, np. gdy od wyników ustaleń okoliczności i przyczyn wypadku zależy prawo do świadczeń lub odpowiedzialność porządkowa pracownika, a także wówczas, gdy pracownikowi zarzucono winę polegającą na naruszeniu obowiązujących przepisów bhp. Zgodnie z uchwałą Sądu Najwyższego z dnia 11 maja 1994 r. (sygn. akt II PZP 1/94, OSNP 1994/6/96): Pracownikowi, który nie dochodzi roszczeń odszkodowawczych bądź rentowych (...), ale ma interes prawny w ustaleniu, że określone zdarzenie było wypadkiem przy pracy lub zaistniało w okolicznościach nie pozbawiających go roszczeń (...) a ustalenia te decydują o jego prawach i związanych z nimi ewentualnie w przyszłości roszczeniach przysługuje prawo wystąpienia do sądu rejonowego sądu pracy z powódz-

21 21 twem o ustalenie i sprostowanie protokołu powypadkowego na podstawie art. 189 K.p.c.. Natomiast w wyroku z dnia 21 czerwca 2001 r. (sygn. akt II UKN 425/00, OSNP 2003/6/157) Sąd Najwyższy stwierdził, że: Pracownik lub członkowie jego rodziny z reguły mają interes prawny w uzyskaniu orzeczenia zastępującego protokół powypadkowy, jeżeli chcą ubiegać się o świadczenie w postępowaniu przed organem rentowym (art. 189 K.p.c.).. Ważne: Rozstrzygnięcie sprawy przez sąd pracy jest wiążące zarówno dla pracodawcy, jak i dla ZUS. Wspomnijmy jeszcze, że w świetle postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 24 lutego 2003 r. (sygn. akt II UK 330/02, OSNP-wkł. 2003/10/1): Ugoda sądowa w sprawie o ustalenie wypadku przy pracy, w której pracodawca uznał zdarzenie za wypadek zrównany z wypadkiem przy pracy, nie jest wiążąca dla Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w sprawie o jednorazowe odszkodowanie i rentę z tytułu wypadku przy pracy Dokumentacja powypadkowa Do dokumentacji powypadkowej zalicza się następujące dokumenty: protokół powypadkowy, statystyczną kartę wypadku przy pracy, rejestr wypadków przy pracy, kartę wypadku w drodze do pracy lub z pracy, kartę wypadku. Podstawowym dokumentem stwierdzającym, że zdarzenie zostało (lub nie) zakwalifikowane jako wypadek przy pracy jest protokół powypadkowy. Prawidłowo sporządzony protokół powypadkowy jest podstawą do przyznania poszkodowanemu świadczeń określonych przepisami ustawy wypadkowej. Zdaniem Sądu Najwyższego, wyrażonym w wyroku z dnia 25 maja 1999 r. (sygn. akt II UKN 658/98, OSNP 2000/15/594): Prawidłowo sporządzony protokół powypadkowy stanowi dokument urzędowy (art K.p.c.), którego treść jest dowodem tego, że miały miejsce opisane w nim fakty oraz że zakwalifikowano je jako wypadek przy pracy.. ZUS odmawia przyznania świadczeń wypadkowych w sytuacji, gdy: nie zostanie przedstawiony protokół powypadkowy lub karta wypadku, w protokole powypadkowym lub karcie wypadku zdarzenie nie zostanie uznane za wypadek przy pracy w rozumieniu ustawy wypadkowej, protokół powypadkowy lub karta wypadku zawierają stwierdzenia bezpodstawne. Przy czym, jeżeli protokół powypadkowy lub karta wypadku zawierają braki jedynie o charakterze formalnym, ZUS niezwłocznie zwraca protokół lub kartę wypadku w celu ich uzupełnienia. 2. Choroba zawodowa Za chorobę zawodową uważa się chorobę określoną w art K.p. Tak stanowi przepis art. 2 ustawy z dnia 22 maja 2009 r. o zmianie ustawy Kodeks pracy oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2013 r. poz. 1367), zmieniający art. 4 ustawy wypadkowej. W świetle powołanego przepisu, za chorobę zawodową uważa się chorobę wymienioną w wykazie chorób zawodowych, jeżeli w wyniku oceny warunków pracy można stwierdzić bezspornie lub z wysokim prawdopodobieństwem, że została ona spowodowana działa- DODATEK NR 6 DO UBEZPIECZEŃ I PRAWA PRACY NR 6 (384) r. GOFIN tel