Działalność gospodarcza polskich przedsiębiorców w Niemczech

Transkrypt

1 Działalność gospodarcza polskich przedsiębiorców w Niemczech Formy działalności gospodarczej w prawie niemieckim: Jednoosobowe przedsiębiorstwo handlowe Zgodnie z 1 Handelsgesetzbuch (niem. kodeks handlowy) prowadzący działalność gospodarczą, która ze względu na swój rodzaj i zasięg wymaga przedsiębiorstwa ukształtowanego na sposób handlowy, jest właścicielem jednoosobowego przedsiębiorstwa handlowego. Pytanie, czy wymagane jest przedsiębiorstwo ukształtowane na sposób handlowy, jest kwestią indywidualnych okoliczności danego przypadku w każdej z branż. Przedsiębiorstwa o rocznym obrocie powyżej euro z reguły są postrzegane jako przedsiębiorstwa handlowe. Działalnością gospodarczą w rozumieniu 1 HGB jest każda w widoczny sposób planowa, trwała, samodzielna, nastawiona na osiąganie zysku działalność na rynku. Działalności gospodarczej nie stanowią natomiast działalność wolnych zawodów, działalność naukowa i artystyczna. Założenie przedsiębiorstwa w postaci jednoosobowej firmy handlowej (poza specyficznymi branżami) nie wymaga żadnych zezwoleń. Jedynie zgłoszenie do rejestru handlowego (Handelsregister) musi mieć miejsce wraz z notarialnie potwierdzonym podpisem. Handlowiec prowadzi firmę handlową firmą jest w tym wypadku nazwa przedsiębiorstwa. Może być ona różna od jego imienia i nazwiska. Wymagane jest zgłoszenie firmy wraz z siedzibą do rejestru handlowego. Gdy firma zostanie wpisana do rejestru, do jej nazwy dodany ma być skrót zarejestrowany handlowiec - e.k. (eingetragener Kaufmann). Ponadto dane rejestracyjne muszą widnieć na papierze firmowym. Ważny jest fakt, iż handlowiec ponosi nieograniczoną odpowiedzialność osobistą za zobowiązania prowadzonego przezeń przedsiębiorstwa. Założenie jednoosobowego przedsiębiorstwa handlowego nie wymaga kapitału założycielskiego. Jawna spółka handlowa Offene Handelsgesellschaft (OHG) powstaje, gdy dwie lub więcej osób zakłada wspólnie działalność gospodarczą. Założenie jawnej spółki handlowej nie wymaga większego wysiłku. Spółka taka musi zostać wpisana do rejestru handlowego. Zgłoszenie do rejestru handlowego musi być poświadczone notarialnie. Podobnie jak jednoosobowe przedsiębiorstwo handlowe, jawna spółka handlowa ma obowiązek ujawniania danych rejestracyjnych oraz swojej formy prawnej poprzez zawarty w nazwie skrót. 1

2 OHG jest samodzielną, odrębną od wspólników osobą prawną (posiada więc również bierną i czynną legitymację procesową). Wspólnicy ponoszą nieograniczoną odpowiedzialność osobistą za zobowiązania jawnej spółki handlowej. Nie jest natomiast potrzebny kapitał założycielski. Spółka komandytowa Spółka komandytowa (Kommanditgesellschaft- KG) musi się składać z przynajmniej jednego wspólnika ponoszącego nieograniczoną odpowiedzialność osobistą zwanego komplementariuszem (Komplementär). Odpowiedzialność pozostałych wspólników - komandytariuszy (Kommanditisten) - zostaje ograniczona do wysokości wkładu. Wspólnikiem ponoszącym odpowiedzialność osobistą może być przy tym spółka. Spółka komandytowa jest samodzielną osobą prawną. Nie jest wymagany minimalny kapitał założycielski. Spółka komandytowo-akcyjna (Kommanditgesellschaft auf Aktien - KGaA ) powstaje, gdy udziały komandytowe mają postać zbywalnych papierów wartościowych. Cicha spółka Tzw. cicha spółka (Stille Gesellschaft) jest formą prawną spółki, niewidoczną dla podmiotów zewnętrznych. Kapitałodawcy uczestniczą w cudzym przedsiębiorstwie, nie posiadając praktycznie żadnego wpływu na działalność tego przedsiębiorstwa. Partycypują oni w jego zyskach, ale nie w jego stratach. Zwykle pozostają nieznani. Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Podobnie jak i w Polsce spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (Gesellschaft mit beschränkter Haftung - GmbH) jest najczęściej występującą formą prawną. Wspólnicy tej spółki uczestniczą w niej tylko przez wkład kapitałowy. Brak jest osoby ponoszącej osobistą odpowiedzialność za zobowiązania spółki. Minimalny kapitał zakładowy wynosi Spółka z o.o. podlega obowiązkowi wpisu do rejestru handlowego. Jako odrębna od wspólników osoba prawna posiada czynną i bierną legitymację procesową. Spółkę reprezentuje jeden lub więcej przedstawicieli ustawowych zarządzających spółką, przy czym są to w wielu wypadkach zatrudniani w spółce menadżerowie, a nie wspólnicy. Często ponoszą oni odpowiedzialność za długi spółki majatkiem osobistym, zwłaszcza gdy nie złożono w odpowiednim czasie wniosku o ogłoszenie upadłości. Spółka z o.o. podlega obowiązkowi prowadzenia księgowości, ujawniania określonych informacji, jak i obowiązkowi podatkowemu. Bilans spółki jest regularnie przedstawiany sądowi rejestrowemu w celu umożliwienia wglądu osobom trzecim. Przepisy dotyczące obowiązku ujawniania określonych danych zawierają jednak liczne luki. W związku z tym z rejestru handlowego rzadko można uzyskać aktualne informacje gospodarcze. Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością jest tworzona w drodze zawarcia umowy spółki w formie notarialnej. Umowa ta jest następnie przedkładana odpowiedniemu sądowi rejestrowemu. Zgłoszenie do rejestru prezesów zarządu spółki następuje na podstawie dokumentów 2

3 notarialnych. Po zawarciu umowy spółki co najmniej połowa kapitału zakładowego czyli euro musi zostać wpłacona przez wspólników na konto spółki. Spółka natomiast powstaje w momencie wpisu do rejestru, co może trwać kilka miesięcy. Za zobowiązania spółki w fazie tworzenia odpowiadają wspólnicy majątkiem osobistym. Wymagania związane z założeniem i zarządzaniem spółką z o.o. są wysokie, dlatego potrzebne są wysiłki ustawodawcy, aby uczynić ją atrakcyjniejszą i bardziej konkurencyjną formą działalności gospodarczej. Spółka akcyjna Spółka akcyjna (Aktiengesellschaft AG) posiada osobowość prawną i jest reprezentowana przez zarząd. Minimalny kapitał zakładowy to euro. Kapitał ten dzieli się na akcje. W związku z faktem, że założenie spółki akcyjnej jest procesem skomplikowanym i kosztownym, forma ta wybierana jest przez większe przedsiębiorstwa. Bardzo wysokie są też wymagania wobec spółki akcyjnej, jak chodzi o prowadzenie księgowości i jawność. Spółdzielnie Dla wsparcia własnej działalności gospodarczej osoby fizyczne i przedsiębiorstwa mogą tworzyć zarejestrowane spółdzielnie (eingetragene Genossenschaft - eg). Znaczenie posiadają zwłaszcza spółdzielnie mieszkaniowe, spółdzielnie zbytu i spółdzielnie spożywców lub towarzystwa kredytowe. Specjalną forma spółki w dziedzinie ubezpieczeń są towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych (Versicherungsverein auf Gegenseitigkeit - VVaG). Spółka partnerska Dla czynności, które nie stanowią działalności gospodarczej tj. działalności wolnych zawodów (adwokat, doradca podatkowy, architekt), artystów dostępna jest forma spółki partnerskiej. Spółka taka zwiera w nazwie dodatek: spółka partnerska lub i partnerzy. Jest wpisywana do rejestru handlowego. Mimo iż jest samodzielną osobą prawną, za jej zobowiązania partnerzy ponoszą nieograniczoną odpowiedzialność osobistą. Zagraniczne formy spółek W orzeczeniu Inspire Art. z 2003 roku ETS stwierdził, że rozpoznawanie wyłącznie spółek założonych zgodnie z wewnętrznym prawem krajowym jest niezgodne z traktatową wolnością osiedlania się. Od tego momentu ma miejsce konkurencja zagranicznych form spółek. Zgodnie ze wspomnianym orzeczeniem możliwe jest przeniesienie głównego punktu działalności spółki założonej w jednym państwie członkowskim do każdego innego państwa członkowskiego. W Niemczech rosnącym zainteresowaniem cieszą się angielskie spółki Limited (Ltd.). Takie spółki są często zakładane w Wielkiej Brytanii, po czym główny punkt ich działalności jest przenoszony do Niemiec. Zaletą są przy tym niskie wymagania odnośnie założenia spółki i ograniczenie odpowiedzialności do majątku spółki. Do wad natomiast należą widoczna jeszcze w 3

4 Niemczech niechęć wobec zagranicznych form spółek, jak i brak możliwości sprawowania kontroli przez właścicieli. Możliwe są także międzynarodowe formy mieszane spółek, np zyskująca na popularności Ltd. & Co. KG spółka komandytowa prawa niemieckiego, której komplementariuszem jest angielska spółka Ltd. Oddział przedsiębiorstwa w Niemczech Od 1 maja 2004 roku uregulowana w Traktacie ustanawiającym Wspólnotę Europejską wolność osiedlania się dotyczy też polskich przedsiębiorstw. Dlatego też możliwe jest założenie przedsiębiorstwa w Polsce, a następnie przeniesienie miejsca głównej działalności do Niemiec. W tym celu należy dokonać wpisu oddziału - Zweigniederlassung (który jednak w rzeczywistości jest miejscem głównej działalności) do niemieckiego rejestru przedsiębiorstwa. Musi to nastąpić w formie notarialnej. Zmiana formy prawnej spółki Różne formy spółek mogą być wzajemnie przekształcane. Z orzeczenia ETS z grudnia 2005 wynika, że wzajemne przekształcanie różnych spółek europejskich powinno być dozwolone w prawie niemieckim. Potrzebna w tym celu zmiana ustawowa znajduje się na etapie przygotowań. Zezwolenia, dopuszczenie do wykonywania zawodu Wiele rodzajów działalności wymaga specjalnego zezwolenia lub może być wykonywane tylko przez osoby z odpowiednim wykształceniem. Zezwolenia wymagają np.: działalność detektywistyczna, działalność maklerska, udzielanie pożyczek pieniężnych pod zastaw, itd. Udzielanie porad prawnych w Niemczech wymaga ukończenia studiów wyższych, a następnie odbycia urzędniczej służby przygotowawczej i zdania dwóch egzaminów państwowych lub też uznania równoważnego wykształcenia zdobytego w innym kraju UE przez odpowiednie władze. Działalność lekarzy jest możliwa po uzyskaniu dopuszczenia do wykonywania zawodu w Niemczech. Liczne rodzaje działalności rzemieślniczej mogą być wykonywane wyłącznie przez mistrzów rzemieślniczych. Przynajmniej jeden mistrz danej profesji ma być czynny w przedsiębiorstwie na odpowiednim stanowisku. Regulacja ta dotyczy na przykład zawodów tj.: elektrycy, instalatorzy, piekarze, fryzjerzy. Wolność osiedlania się i wykonywania zawodu w miejscu osiedlenia daje zagranicznym także polskim rzemieślnikom możliwość prowadzenia działalności rzemieślniczej w Niemczech. Dotyczy to sytuacji, gdy główne miejsce działalności pozostaje w kraju pochodzenia. Założenie własnego biura w Niemczech może być już postrzegane jako przeniesienie głównej działalności do Niemiec. W takim wypadku wymagane jest posiadanie niemieckiego dyplomu mistrza. 4

5 Prawo pracy Niemieckie prawo pracy, które obowiązuje też oddziały zagranicznych przedsiębiorstw w Niemczech, jest bardzo przyjazne pracownikom. W większych przedsiębiorstwach pracownicy mają prawo do współdecydowania o interesach przedsiębiorstwa. Gdy przedsiębiorstwo zatrudnia powyżej pięciu pracowników musi funkcjonować rada zakładowa posiadająca prawo głosu w wielu sprawach, zwłaszcza w kwestiach personalnych. Do roku 2011 polskie przedsiębiorstwa tylko w bardzo ograniczonym zakresie mogą sprowadzać do Niemiec polskich pracowników. Oddziały polskich przedsiębiorstw w Niemczech muszą więc w razie potrzeby zatrudniać głównie niemieckich pracowników. Autor: Jens Hänsch Tłumaczenie i współpraca: mgr Katarzyna Zawisza Jens Hänsch adwokat oraz mediator Antonstr. 19a Dresden, Tel.: , Fax.: ra.haensch@ra-haensch.de Internet: Zakres usług obejmuje przede wszystkim: - prawo gospodarcze i prawo umów - ochrona własności przemysłowej (prawo autorskie, patentowe, znaków towarowych, zwalczania nieuczciwej konkurencji) - prawo spółek - prawo budowlane - prawo informatyczne, - prawo rodzinne, najmu i inne gałęzie prawa cywilnego, - mediacje i arbitraż. 5