Ocena kinematyki chodu u pacjentów w postępowaniu fizjoterapeutycznym po wybranych operacjach chrząstki stawowej

Transkrypt

1 Ocena kinematyki chodu u pacjentów w postępowaniu fizjoterapeutycznym po wybranych operacjach chrząstki stawowej ASSESSMENT OF KINEMATICS OF PATHOLOGICAL GAIT AFTER ARTICULAR CARTILLAGE SURGERY Andrzej Czamara 1 (A,B, D,E,F,G ), Sławomir Winiarski 1,2 (A,B,C,D,E,F ), Zbigniew Jethon 1 ( D, E, F ), Andrzej Bugajski 1 ( D,F,G ), Rafał Szafraniec 1 ( C, F ), Andrzej Zaleski 1 ( D, E ), Wiesław Tomaszewski 1 ( D, E ) 1 Wyższa Szkoła Fizjoterapii z siedzibą we Wrocławiu 2 Akademia Wychowania Fizycznego we Wrocławiu 1 University College of Physiotherapy, Wrocław, Poland 2 University School of Physical Education, Wrocław, Poland Słowa kluczowe: Analiza chodu, Chód patologiczny, Chrząstka stawowa, Rehabilitacja Key-words: Biomechanics, Gait, Gait disorders, Articular Cartilage, Surgery, Rehabilitation, Adres do korespondencji: Andrzej Czamara a.czamara@wsf.wroc.pl 0-71 / Wyższa Szkoła Fizjoterapii z siedzibą we Wrocławiu Wrocław ul. Tadeusza Kościuszki 4. Adres do korespondencji: Sławomir Winiarski slawomir.winiarski@awf.wroc.pl 0-71 / Akademia Wychowania Fizycznego Wrocław, al. I.J. Paderewskiego 35 Summary 2 Thirty two male patients with the full-thickness lesion of articular cartilage on the loadbearing surface of the knee joint (Outerbridge Grade III-IV) were involved in the study. The goal of this paper is the biomechanical assessment of changes in the kinematics of gait of patients after selected articular cartilage surgeries of knee joint examined by the 3D motion analysis system (SIMI Reality Motion Systems GmbH, Germany). Gait of thirty two patients with the articular cartilage surgery of knee joint was analyzed while underwent 2 out of 4 stages of our original physiotherapy treatment. In order to test the progress of the rehabilitation program the spatial kinematic data of the gait was collected and the angle-time characteristics acquired. The first measurement was taken between the 2 nd and 3 rd week postoperatively, the second was taken between 6 th and 8 th week postop. The last measurement was taken between 10 th and 14 th week postoperatively, when the patient s gait was fully restored and being improved. The values of step and stride lengths (meters), gait velocity (meters per sec.) and the step cadence (steps per sec.) were monitored as well as the stance and swing ratios (percent of the gait cycle) of the affected and unaffected limb. Range of motion in the knee joint was examined in dynamics and the angles at heel-strike and toe-off measured for both lower limbs. As a consequence of our rehabilitation procedure satisfactory results were obtained individually between 10th and 14th week postop. in test patients with reference to the control group. The spatial gait parameters step and stride lengths have significantly increased and the stance to swing ratio have decreased for the affected limb compared to the first measurement. The gait velocity was found to be doubled. In addition an increase in range of motion in the joints was noticed and the angle characteristics was similar to the one of the control group. To conclude, the extensive surgical and physiotherapeutic procedures applied in the treatment have improved gait parameters between 10th and 14th week postop. in all tested patients.

2 Streszczenie 3 Badaniem objęto grupę 32 mężczyzn, u których w badaniu artroskopowym stwierdzono ubytki chrząstki powierzchni nośnej stawu kolanowego pochodzenia urazowego (III i IV stopień według klasyfikacji Quterbridge). Celem pracy była biomechaniczna ocena zmian w kinematyce chodu pacjentów po wybranych operacjach chrząstki powierzchni nośnej stawu kolanowego przy zastosowaniu komputerowego systemu analizy ruchu SIMI Motion. Trzydziestu dwóch mężczyzn po operacji chrząstki zostało poddanych trójwymiarowej analizie chodu podczas dwóch z czteroetapowego własnego postępowania fizjoterapeutycznego. W celu kontroli postępów fizjoterapii wykonano pomiary parametrów kinematycznych chodu. Zarejestrowano biomechaniczne parametry przestrzenne i czasowe chodu oraz wyznaczono zakresy ruchu w stawie. Pierwsze badanie wykonano na przełomie 2 i 3 tygodnia po operacji. Drugie badanie przeprowadzono pomiędzy 6 a 8 tygodniem, a trzecie indywidualnie pomiędzy 10 a 14 tygodniem po operacji, to jest wtedy, kiedy pacjentom przywrócono a następnie doskonalono chód. Mierzono wartości długości kroku pojedynczego i podwójnego (m), prędkości chodu (m / s) i częstotliwości kroczenia (krok / s). Mierzono procentowy czas trwania fazy podporu do wymachu. Dokonano pomiaru wartości zakresu ruchu w stawie kolanowym podczas chodu oraz wartości kąta na początku fazy podparcia ( HS ) i wartość kąta na początku fazy wymachu ( TO ). W rezultacie otrzymano zadowalające wyniki indywidualnie pomiędzy 10 a 14-tym tygodniem po operacji u badanych osób w porównaniu do grupy kontrolnej. Zaobserwowano istotnie statystyczny wzrost długości kroku kończyn operowanych i tych bez obrażeń chrząstki w trzecim badaniu w porównaniu do pierwszego badania. W tym czasie zwiększyła się ponad dwukrotnie prędkość chodu. W trzecim badaniu odnotowano znaczący spadek długości trwania fazy podporu kończyn nieoperowanych na rzecz wydłużenia fazy podporu kończyn operowanych w porównaniu z pierwszym pomiarem. Dodatkowo zauważono zwiększenie zakresu ruchu w operowanych stawach i odtworzenie charakterystyki czasowej zmiany kąta znanej dla chodu prawidłowego. Podsumowując, zastosowane kompleksowe postępowanie chirurgiczno - fizjoterapeutyczne poprawiło biomechaniczne parametry chodu pomiędzy 10 a 14-tym tygodniem po operacji w badanej grupie. 1. Wstęp: 4 Chód jest podstawową formą lokomocji człowieka. W literaturze podano składowe i wyznaczniki chodu fizjologicznego (1). Powszechnie stosuje się standardową ocenę chodu, która polega na wzrokowej obserwacji jego składowych. Na podstawie tej obserwacji, badający dokonuje subiektywnej oceny chodu normatywnego ( fizjologicznego) i patologicznego, co pozwala na wstępne oszacowanie zaburzeń chodu (2,3,4). Do analizy szczegółowej przeprowadza się pomiar parametrów kinematycznych chodu. Mierzy się zakres ruchu w stawach biodrowym, kolanowym, a także skokowym oraz czasy trwania ruchu i ich pochodne czasowe. Analizie poddaje się długość kroku pojedynczego, podwójnego i prędkość chodu. Cykl chodu bada się także pod kątem udziału fazy podporu do wymachu. Dla oceny chodu ważne są także wektor siły reakcji podłoża, środek nacisku i rozkład ciśnienia wywieranego przez stopę. Przedmiotem badań są zależności różnych składowych sił reakcji podłoża w fazie podporu podwójnego, następnie pojedynczego w tym postawienia pięty, rodzaju podparcia, przygotowania wymachu, a także czas narastania tych sił w poszczególnych fazach podporu podczas chodu. Przeprowadza się analizę jakościową i ilościową wartości tych parametrów. Bada się także zależności badanych parametrów z wiekiem (5, 6, 7, 8, 9, 10). W literaturze znane są badania chodu w neurologii i pediatrii (11,12,13). Inne publikacje przedstawiają ocenę chodu w postępowaniu leczniczym po rekonstrukcji więzadła krzyżowego, patologii stawu rzepkowo udowego (14,15). Ocenia się także chód po artroplastyce stawu kolanowego (16). Uszkodzenia chrząstki lub innych struktur stawów kończyn dolnych mogą prowadzić do występowania bólu, obrzęku i zaburzeń chodu. Obrażenia III i IV stopnia powierzchni nośnej chrząstki stawu kolanowego według skali Outerbridge a z pełnymi objawami klinicznymi leczone są operacyjnie. Operacja obrażeń chrząstki stawu kolanowego przywraca warunki anatomiczne stawu. Ważnym elementem kompleksowego postępowania leczniczego po operacji chrząstki jest specjalistyczna fizjoterapia. Celem pracy była biomechaniczna ocena wartości wybranych parametrów kinematycznych chodu u pacjentów poddanych postępowaniu fizjoterapeutycznemu, po wybranych operacjach powierzchni nośnej chrząstki stawu kolanowego.

3 2. Materiał i metoda 5 Badaniem objęto trzydziestu dwóch mężczyzn u których wykonano operacje chrząstki stawu kolanowego na powierzchniach nośnych po przebytych urazach stawu kolanowego (III i IV stopień według klasyfikacji Quterbridge). Wykonano plastykę mozaikową (n=8), mikrozłamania (n=12), piny węglowe ( n=2), wygładzanie (n=10). Badani po operacji zostali poddani własnemu specjalistycznemu postępowaniu fizjoterapeutycznemu w,, Centrum Fizjoterapii Wyższej Szkoły Fizjoterapii z siedzibą we Wrocławiu (17). Średnia wartość wieku wyniosła w badanej grupie x =37,7 lat, SD =11,5; wysokość ciała x = cm, SD = 10,4, a masa ciała x = 91,5kg, SD = 10. W celu kontroli postępów fizjoterapii wykonano w Wyższej Szkole Fizjoterapii we Wrocławiu pomiary parametrów kinematycznych chodu. Zarejestrowano biomechaniczne parametry przestrzenne i czasowe chodu oraz wyznaczono zakresy ruchu w stawie. Pierwsze badanie wykonano na przełomie 2 a 3 tygodnia po operacji. Pacjent był asekurowany przez fizjoterapeutę. Badany był poinformowany o tym, że w każdej chwili ma przerwać test, jeżeli pojawi się niepokój, zmęczenie lub pierwszy objaw bólu. Pacjenci wykonywali chód po prostej ( 4-5 kroków ), który wykonano dwukrotnie z przerwą wypoczynkową na siedząco. Drugie badanie przeprowadzono pomiędzy 6 a 8 tygodniem, kolejne pomiary wykonywano co 2 tygodnie a ostatnie indywidualnie pomiędzy 10 a 14 tygodniem po operacji, kiedy pacjentom przywrócono a następnie doskonalono chód. Ostatecznie do analizy brano pomiar z przełomu 2 / 3 tygodnia po operacji (I badanie), drugie pomiędzy 6-8 tygodniem a trzecie indywidualnie pomiędzy 10 a 14 tygodniem od operacji. Mierzono wartości długości kroku pojedynczego i podwójnego (m), prędkości chodu (m / s) i częstotliwości kroczenia (krok / s). Mierzono procentowy czas trwania fazy podporu do wymachu. Dokonano pomiaru wartości zakresu ruchu w stawie kolanowym podczas chodu oraz wartości kąta na początku fazy podparcia ( HS ) i wartość kąta na początku fazy wymachu ( TO ). Osoba badana miała za zadanie w badaniach od 6 tygodnia przejść po równym podłożu dystans 5 metrów. Zadanie ruchowe było powtarzane czterokrotnie, aby umożliwić zarejestrowanie od 8 do 12 pełnych cykli chodu. Na rycinie 1 przedstawiono schematycznie układ pomiarowy wykorzystywany w doświadczeniu. W odległości czterech metrów od przestrzeni filmowania rozmieszczone były dwie kamery cyfrowe JVC (częstotliwość próbkowania 50 Hz) jedna rejestrująca ruch w płaszczyźnie strzałkowej badanego, druga przesunięta była o 80 stopni kątowych względem osi optycznej pierwszej kamery. Kamery podłączone były do komputera, co zapewniało synchroniczny pomiar sygnałów optycznych. 6 Do kalibracji obrazów (transformacji współrzędnych rejestracji na współrzędne rzeczywiste) użyto prętowej konstrukcji sześcianu o wymiarach 1 x 1 x 1 metr, stanowiącej laboratoryjny układ odniesienia. Na ciele osoby badanej umieszczono zestaw 17- tu sferycznych, foto refleksyjnych znaczników o średnicy od 1 do 1,5 cm. Zaciemniona przestrzeń filmowania oświetlana była przez dwie lampy halogenowe o mocy 200W. Lampy były umieszczone za każdą z kamer. Na podstawie analizy zarejestrowanego obrazu filmowego udało się odtworzyć wielowymiarowe charakterystyki czasowe położeń markerów stawów biodrowego, kolanowego i skokowego dla kończyn operowanych i tych bez obrażeń chrząstki, przetransformować współrzędne markerów na współrzędne stawów i stworzyć animowany, trójwymiarowy model biomechaniczny osoby badanej, który pozwala na dokładny wgląd w technikę i dynamikę ruchu z różnych perspektyw, a nie tylko z kierunków rejestrowania kamer. Wyniki pomiarów długości kroku, prędkości i częstotliwości zostały uśrednione po ilości cykli oraz ilości prób i znormalizowane względem wyników dla grupy kontrolnej. Czas trwania podporu i wymachu został wyrażony w procentach trwania cyklu chodu. Zakres ruchu w stawie kolanowym badany był w dynamice poprzez zmierzenie zmian kąta pomiędzy znacznikami stawu biodrowego, kolanowego i skokowego. Ostatecznie wyniki badań grupy pacjentów porównano pomiędzy pierwszym a drugim i trzecim badaniem. Następnie porównano wyniki badań pacjentów do wyników badań osiągniętych u mężczyzn bez obrażeń stawu kolanowego w podobnym przedziale wieku i masy ciała, przeprowadzonych przez Oberg i wsp. (5). Do analizy statystycznej zastosowano standardowe metody, stosując program statystyczny Statistica 6,0. Obliczono wartości średnie x, odchylenia standardowe SD, poziom istotności różnic test t- Studenta, przyjmując za istotne p < 0,05. Na badania przeprowadzone w niniejszej pracy otrzymaliśmy zgodę Komisji Etyki Akademii Wychowania Fizycznego we Wrocławiu.

4 3. Wyniki : 7 W tabeli 1 przestawiono wartości średnie (x), odchylenia standardowe ( SD) i poziom istotności różnic ( p ) badanych parametrów kinematycznych chodu w grupie pacjentów. Pomiędzy pierwszym a trzecim badaniem odnotowano istotny statystycznie wzrost długości kroku operowanych i nieoperowanych kończyn, prędkości chodu i częstotliwość kroczenia na poziomie p < 0,01. Ponad dwukrotnie zwiększyła się prędkość chodu z średniej wartości x = 0,59 metra na sekundę w pierwszym badaniu do x = 1,33 metra na sekundę w badaniu trzecim (indywidualnie pacjenci osiągnęli te wartości pomiędzy 10. a 14 tygodniem po operacji). W pierwszym badaniu średnia wartość długości pojedynczego kroku operowanych kończyn wyniosła x = 0,32 metra, a kończyn bez obrażeń odpowiednio x= 0,36 metra. W badaniu trzecim pod koniec drugiego etapu postępowania fizjoterapeutycznego średnia wartość długości kroku kończyn operowanych zwiększyła się do x= 0,64, a kończyn nieoperowanych do x= 0,61 metra. Pomiędzy wyżej wymienionymi badaniami zwiększyła się także częstotliwość kroczenia podczas chodu z średniej x= 1,63 w pierwszym badaniu do x= 2,01 kroku na sekundę. Analiza statystyczna przedstawiona na Rycinie 2, wykazała różnice istotne statystycznie pomiędzy kolejnymi pomiarami badanych parametrów kinematycznych chodu oraz brak różnic pomiędzy ostatnim to jest trzecim badaniem a grupą kontrolną osób bez obrażeń. W tabeli 2 odnotowano istotne statystycznie ( p < 0,05 ) wydłużenie się czasu trwania fazy podporu operowanych kończyn dolnych w trzecim badaniu gdzie średnia wyniosła x= 59 % w porównaniu z pierwszym pomiarem gdzie wartość średniej wniosła x = 43 %. Ostatecznie w III badaniu wartość czasu trwania fazy podparcia operowanych i nieoperowanych kończyn, zostały zbliżone do siebie. W trzecim badaniu w porównaniu z pierwszym, wyrównany został także czas trwania fazy wymachu między badanymi mi. Dodatkowo zauważono zwiększenie zakresu ruchu w operowanych stawach kolanowych podczas chodu. Wykazano odtworzenie charakterystyki czasowej zmiany kąta znanej dla chodu prawidłowego w trzecim badaniu w porównaniu z pierwszym i drugim badaniem, którego wyniki przedstawiono na Rycinie 3 a,b,c. 4. Podsumowanie 8 Chód jest podstawową formą lokomocji człowieka. Jest także jednym z podstawowych wyznaczników samodzielności osobniczej w otaczającym środowisku zewnętrznym. Planując kompleksowe postępowanie lecznicze po obrażeniach kończyn dolnych, jednym z istotnych celów jest przywrócenie chodu pacjentowi. Obecnie dąży się do obiektywnej oceny chodu. Jedną z takich metod jest biomechaniczna rejestracja a następnie analiza kinematyczna chodu. Po przeprowadzonych operacjach chrząstki, pacjenci poddani byli postępowaniu fizjoterapeutycznemu. Aby przywrócić chód z jego parametrami zbliżonymi do grupy kontrolnej, pacjenci potrzebowali indywidualnie od 10 do 14 tygodni po operacji. Przywrócenie chodu wymagało realizacji dwóch, a w indywidualnych przypadkach początkowej fazy trzeciego etapu postępowania fizjoterapeutycznego. W pierwszym etapie postępowania stosowano częściowe odciążenie operowanych kończyn. Wykonywano ruchy bierne w odciążeniu na szynie CPM, ćwiczenia izometryczne poszczególnych grup mięśniowych, elektrostymulację mięśni. Ćwiczono częściowy nacisk kończyną operowaną indywidualnie pomiędzy 150 a 250 N na platformie mtd - balance. Uczono i doskonalono naukę chodu z częściowym odciążeniem kończyny z dwoma kulami. Wykonywano zabiegi fizykoterapii, które miały na celu działać przeciwbólowo i przeciwzapalnie a następnie były ukierunkowane na stymulację procesu gojenia się tkanek. W drugim etapie co 3-4 dni, stopniowo zwiększano obciążenia na platformach dla składowej pionowej ( nacisku) aż do osiągnięcia w kolejnych kilku tygodniach pełnego obciążenia kończyny operowanej w warunkach statyki. Kolejno rozszerzono zakres ćwiczeń czynnych, czynnych z oporem mięśni poza obszarem biologicznych i biomechanicznych przeciwwskazań po operacji. Stosowano różne formy ćwiczeń stymulujących czucie głębokie. Następnie indywidualnie pomiędzy 9 a 12 tygodniem uczono pacjentów wykonywania prawidłowych faz chodu. Pod koniec drugiego etapu postępowania fizjoterapeutycznego, pacjenci ćwiczyli nacisk kończyną operowaną z kontrolowanym obciążeniem 1,3 do 1,4 masa ciała na platformach tensometrycznych pod warunkiem braku bólu, wysięku. Stosowano ćwiczenia stymulujące biologiczne sprzężenie zwrotne, co stymulowało kontrolę położenia stawu w przestrzeni ( kinestezję ) i stymulowało czucie głębokie ( propriocepcję ) zarówno w statyce, a także podczas ruchu. W tym czasie wykonywano ćwiczenia z przyrządami i przyborami dającymi chwiejne podłoże jak materace, trampoliny, step testy i ergometry. Uczono chodu po elastycznym podłożu, kolejno na twardym, a następnie miękkim i chwiejnym podłożu.

5 9 Zwracano uwagę na doskonalenie prawidłowych faz chodu (17). Przeprowadzone postępowanie fizjoterapeutyczne pozwoliło na adaptację chrząstki do obciążeń charakterystycznych dla chodu po płaskim podłożu. Nasze wyniki potwierdzają przydatność zastosowanego postępowania fizjoterapeutycznego i zastosowanego systemu do oceny i analizy kinematycznej chodu w ocenie postępowania fizjoterapeutycznego po przeprowadzonych operacjach powierzchni nośnej chrząstki. Zaobserwowano istotny statystyczny wzrost długości kroku i prędkości chodu oraz znaczącą poprawę trwania fazy podporu do wymachu w porównaniu z wcześniejszymi pomiarami. Dodatkowo zauważono zwiększenie zakresu ruchu w operowanych stawach i odtworzenie charakterystyki czasowej zmiany kąta znanej dla chodu prawidłowego. Podsumowując, zastosowane postępowanie chirurgiczne - fizjoterapeutyczne poprawiło wartości parametrów biomechanicznych chodu indywidualnie pomiędzy 10. a 14 tygodniem po operacji u badanych osób. Zastosowana metoda oceny chodu nie zastąpi oceny klinicznej chrząstki, całego stawu, a także pełnej oceny klinicznej pacjenta. Niewątpliwie rzetelne przeprowadzenie badań i analizy chodu metodą obiektywną, może stanowić cenne uzupełnienie oceny klinicznej pacjenta w kompleksowym postępowaniu leczniczym. Należy pokreślić szczególną wartość zastosowanej obiektywnej analizy chodu indywidualnie dla każdego pacjenta. Pozwala ona na zróżnicowanie i dostosowanie w II etapie indywidualnego postępowania fizjoterapeutycznego w celu przywrócenia chodu każdemu pacjentowi stosownie do jego stanu klinicznego. Dlatego też ostanie badanie miało taki rozrzut ( tygodni po operacji ) w osiągnięciu indywidualnie wartości chodu zbliżonego do chodu normatywnego. Autorzy mają świadomość, że przedstawili tylko wybraną grupę parametrów i cech oceniających chód pacjentów. Dodatkowo, dokonaliśmy pomiaru wartości wybranych parametrów kinematycznych pozostałych stawów kończyn, a także zmian kinematyki obręczy biodrowej, barków i tułowia. Jednak wyniki tych badań ze względu na ramy publikacji będą przedmiotem analizy i dyskusji w kolejnej pracy. Mamy nadzieję, że przedstawiony problem, będzie kontynuowany w naszych dalszych badaniach, a kolejne prace o charakterze interdyscyplinarnym i wieloośrodkowym pomogą stworzyć standardy kompleksowej oceny chodu u pacjentów po obrażeniach i w chorobach narządu ruchu. Wnioski: Przeprowadzenie indywidualnie od dziesięciu do czternastu tygodni fizjoterapii po operacji chrząstki przywróciło pacjentom chód. 2. Pomiędzy I a III badaniem stwierdzono istotny statystycznie wzrost prędkości i częstotliwości chodu u pacjentów. 3. W III badaniu w odniesieniu do pierwszego badania odnotowano wydłużenie się kroku pojedynczego i czasu podporu operowanych kończyn. Znaczącej poprawie uległ zakres i prędkość ruchu w badanych stawach kolanowych. 4. Komputerowy system analizy ruchu jest przydatny w monitorowaniu postępów fizjoterapii po operacyjnym leczeniu powierzchni nośnej chrząstki stawowej i może uzupełnić ocenę kliniczną chodu. Piśmiennictwo: 1. Bober T. Biomechanika chodu i biegu. Wrocław AWF: 1985, Dega W, Sengera A; Ortopedia i rehabilitacja, PZWL 1996, Dega W, Milanowska K; Rehabilitacja Medyczna, PZWL 1994, Perry J: Gait analysis: normal and patthological function. Thorofare, Slack.Inc, Oberg T., Karsznia A., Oberg K.: Basic gait parameters: Reference data for normal subjects, years of age. Journal of Rehab. Research and Develop. 1993, 30 : Stacoff A., Diezi Ch, Luder G., Stussi E., Kramers-de Quervain J; Ground reaction forces on stairs: effects of stair inclination and age. Gait & Posture,Vol.21, Issue1, January 2005, Oatis C. A; Kinesiology;. Lippincott Williams & Wilkins 2004: Enoka R., Walking and running in. Neuromechanics of human movement. 3rd ed. Human Kinematics, Winter, D.A. Human balance and posture control during standing and walking. Gait and Posture., 1995, 3: Stergiou N.; Innovative Analyses of Human Movement. Human Kinetics, 2004.

6 Nowotny J, Czupryna K, Pietruszewski J, Mateja M: Niektóre możliwości łagodzenia chodu u dzieci usprawnianych z powodu porażenia mózgowego w świetle badań baropedograficznych. Fizjoterapia Polska 2003, Vol3,Nr 3, Syczewska M.; Funkcjonalne zaburzenia chodu u dzieci ze spastycznością. Medycyna po Dyplomie 2001; Wydanie specjalne maj: Syczewska M.; Diagnostyka rehabilitacyjna narządu ruchu dziecka. Standardy Medyczne 2003; 5: Devita P., Hortobagyi T., Barier J; Gait biomechanics are not normal after anterior cruciate ligament reconstruction and accelerated rehabilitation.: Med. & Science in Sports & Exercise 1998, 30 (10), Nadeau S.,D.Gravel,Ravel.,Ravel. Herbert,A.B. Arsenault i Y. Lepage. Gait study of patients with patellofemoral pain syndrome. Gait and Posture., 1997,5; Ishii Y., Terajima K., Koga Y., Takahashi H.E., Bechtold J.E., Gustilo R.B; Gait analysis after total knee arthroplasty. Comparison of posterior cruciate retention and substitution. Jour. Ortop. Sci, 1998, 3 (6), Czamara A.,: Fizjoterapia po operacjach chrząstki stawu kolanowego. Fizjoterapia Polska., Vol. 2003, 3, Nr 4, Rycina 1. Schemat układu pomiarowego analizy ruchu z zaznaczeniem laboratoryjnego układu współrzędnych i przestrzeni kalibracyjnej (A) oraz schemat umieszczenia znaczników filmowania (B). Fig.1. Schematic description of the computerized gait control system (A) and the marker arrangement (B). Tabela 1. Porównanie średnich wartości (x), odchyleń standardowych (SD) oraz poziomu istotności różnic dla grup zależnych (p) parametrów kinematycznych podczas chodu pacjentów pomiędzy I a III badaniem. Tab.1. Mean values (x), standard deviations (SD) and test significance level (p) for gait parameters measurement (step length affected limb, step length unaffected limb, gait velocity and cadence). Comparison between 1st (2-3 week) and 3rd (10-14 week) measurement. chód I - badanie 2-3 tydzień III-badanie tydzień parametry kinematyki chodu długość kroku pojedynczego kończyny operowanej (m) X 0,32 długość kroku pojedynczego kończyny nieoperowanej (m) 0,36 prędkość ( m/s ) 0,59 częstość kroczenia ( kr./ s ) 1,63 p < 0,01 p < 0,01 p < 0,01 p < 0,01 SD 0, ,12 0,23 X 0,64 0,61 1,33 2,01 SD 0,08 0, ,21

7 Czamara A, Winiarski S, Jethon Z, Bugajski A, Szafraniec R, Zaleski A, Tomaszewski W (2007) Assessment of kinematics of pathological gait after articular cartillage surgery. Fizjoterapia Polska, 7(1): ,2 2,0 1,8 1,6 2-3 tydz. 6-8 tydz tydz. grupa K 1,4 1,2 1,0 0,8 0,6 0,4 0,2 0,0 N.S. N.S. p<0,01 p<0,01 p<0,01 p<0,01 p<0,01 p<0,01 długość kroku długość kroku pojedynczego op. [m] pojedynczego zdr. [m] długość kroku podwójnego [m] N.S. N.S. N.S. p<0,01 p<0,1 prędkość chodu [m/s] p<0,01 p<0,01 częstość kroczenia [kr./s] Rycina 3. Dynamiczny zakres ruchu w stawie kolanowym kończyny usprawnianej (czerwony) wyrażony względem czasu trwania cyklu na początku (A) środku (B) i końcu postępowania fizjoterapeutycznego C. W tle znajduje się charakterystyka zmian kąta stawowego dla chodu prawidłowego. Fig.3. Dynamic and average motion range in the knee joint of rehabilitated extremity during the tests (solid red line), compared with the normal angle values (background gray band). Rycina 2. Zmiany parametrów kinematycznych chodu pacjentów w poszczególnych badaniach w odniesieniu do wyników uzyskanych przez Oberg i wsp. (1993, kolor czarny) w grupie mężczyzn bez obrażeń w podobnym przedziale wieku i masie ciała (Grupa K) Fig.2. Changes of gait kinematic parameters (step length affected limb, step length unaffected limb, gait velocity and cadence) as results of rehabilitation procedure. The reference values of Oberg et al are marked in black. Tabela 2. Porównanie średnich wartości (x), odchyleń standardowych (SD) i poziomu istotności różnic dla grup zależnych (p) dla czasu trwania podporu i wymachu podczas chodu pacjentów w I i III badaniu. Tab.2. Mean values (x), standard deviations (SD) and test significance level (p) for stance and swing phase for affected and unaffected limb. Comparison between 1st (2-3 week) and 3rd (10-14 week) measurement. chód średnie, odchylenia standardowe podpór operowana podpór zdrowa wymach operowana wymach zdrowa I badanie 2-3 tydzień X p < 0,05 p < 0,5 p < 0,05 p < 0,5 SD 4,0 3,7 4,0 3,7 III badanie tydzień X SD 3,1 4,0 3,1 4,0