Podwójne nadruki na znaczkach wydania PP/GGW z 5. grudnia 1918 i 15. stycznia 1919 r. ( Fi 6 16 )

Transkrypt

1 Janusz Berbeka Podwójne nadruki na znaczkach wydania PP/GGW z 5. grudnia 1918 i 15. stycznia 1919 r. ( Fi 6 16 ) Drugie regionalne wydanie prowizoryczne: nadruki Poczta Polska / 4 kreski na znaczkach podstawowych Rzeszy Niemieckiej (Germania), z późniejszym nadrukiem Gen. Gouv. Warschau (PZP, Fischer 6-16) cieszy się w Polsce od kilku lat niesłabnącym, a wręcz wzrastającym zainteresowaniem. To bardzo dobrze, ale skąd ta popularność? Niewątpliwie, należy ono, obok wydania krakowskiego, do najciekawszych wydań pod kątem możliwości specjalizacji, w większości dostępnej dla kieszeni przeciętnego filatelisty. Mam tu na myśli zebranie błędów, większości odmian barw znaczków i nadruków. Takie kolekcjonerstwo pochłania uwagę zdecydowanej większości filatelistów zajmujących się tym wydaniem. Filateliści specjalizujący się w tym wydaniu mają też szerokie pole do popisu w działalności edukacyjnej (najczęściej bezwiednie): uczą się rozpoznawania barw znaczków, nadruków, rozróżniania form i technik drukarskich, błędów i usterek, plattingu etc. Już tylko niestety nielicznych stać na zakup lepszych odmian czy niektórych rzadkich błędów, ale tak dzieje się na całym świecie z naszym (i nie tylko) hobby Bardzo pomocna jest bogata literatura przedmiotu: niewiele wydań ma taką, a ciągle, mimo upływu prawie 90 lat, pojawiają się uzupełnienia, czy wręcz nowe odkrycia. Niestety, dotąd nie ukazała się żadna publikacja omawiająca wyłącznie nadruki podwójne i odwrócone, a ten dziewiczy temat traktowano dotąd marginalnie, wspominając jedynie niejako przy okazji o tych poważnych błędach druku (procesu technologicznego). Są one niedoceniane zarówno przez katalogi jak i kolekcjonerów mimo, że jak dowodzę poniżej, nie było ich tak mało. Ile ich zachowało się to temat na oddzielne badania. Czy pięć przedrukowanych (udowodnionych) arkuszy tych błędów na znaczku 5/3 fen (Fi 9 INp) to tak dużo? Tyle samo, co najrzadszej odmiany nadruku silnie błyszczącego na 30 fen (Fi 14 Ia czy 14 IIa), a mniej niż ultramaryny (Fi 12a). Istnieją też nadruki podwójne na najprawdopodobniej pojedynczych arkuszach (na znaczkach nr Fi 10 Ic,11 Ic i 14 Ib). Poniżej przedstawiam niewielki wycinek specjalizacji omawianego wydania, a dotyczący wyłącznie nadruków podwójnych na siedmiu wartościach ze wspomnianego wydania (nr kat. Fi 7, 8, 9, 10, 11, 14 i 15). Łącznie zinwentaryzowane tu zostały znaczki z nadrukami podwójnymi z 17 różnych arkuszy!. Mniej zaawansowanym filatelistom należy się podstawowa przy przyjętej poniżej metodzie wiedza: nadruki podwójne (w odróżnieniu od tzw. szczątkowych) powstają przez dwukrotne odbicie na całym arkuszu znaczkowym całej formy drukowej. Pozorne nadruki podwójne, czyli szczątkowe (niem. Schmitzdruck), dość popularne na tym wydaniu, powstawały przy jednym uderzeniu formy drukowej, gdy przed odbiciem właściwego nadruku dotknie ona nie dość gładko i równo ułożonego arkusza znaczkowego. Jeżeli dostajemy do badania pojedynczy znaczek z nadrukiem podwójnym z charakterystycznymi przesunięciami, możemy mieć pewność, że istniało jeszcze 99 identycznych znaczków (arkusz zawierał 100 znaczków). Dodatkową cechą rozpoznawczą może też być intensywność farby drukarskiej polskiego nadruku unaradawiającego. Nie wspominam tu oczywiście o najważniejszej początkowej czynności - stwierdzeniu autentyczności nadruku. O fałszerstwach i nadużyciach form znaczków podstawowych, jak nadruków podwójnych i odwróconych, literatura przedmiotu wspomina. Konieczne wydaje się też wyjaśnienie dotyczące nadruków podwójnych, z których jeden jest ułożony nieco skośnie w stosunku do drugiego. Podane pomiary przesunięć obu nadruków są nieadekwatne w stosunku do wszystkich znaczków w arkuszu, a jedynie do konkretnego, badanego znaczka. Każdy znaczek z takiego arkusza ma nieco inne przesunięcia nadruków wobec siebie i jedynie symulacja komputerowa pozwoliłaby pokazać wygląd każdego nadruku na każdej pozycji w arkuszu. 1

2 Znaczek 5/2½ fen z formy I (Fi 8 Ia). Przedstawiam dowody oparte na kilkuletnich obserwacjach rynku filatelistycznego, wystaw i własnych materiałach, że istniały minimum 3 różne arkusze z nadrukami podwójnymi na tych znaczkach. Przyjęta poniżej numeracja tych arkuszy jest oczywiście umowna (ich kolejność nie ma żadnego praktycznego znaczenia), podobnie jak kolejność ich powstawania. Dla uproszczenia i ułatwienia, dla poszczególnych wartości proponuję przyjęcie oddzielnej numeracji rzymskiej arkuszy z nadrukami podwójnymi. Arkusz I (A I) to dwa nadruki ułożone jeden nad drugim w odległości 1,5 mm (Fot.1). Fot.1 parka znaczków 8 INp (AI) z błędem B.1 (Pocata), poz.1 i 2 Arkusz II (A II) jeden nadruk (podstawowy) normalny, drugi wydrukowany mniejszą ilością farby drukarskiej, ale zachowujący wszelkie cechy normalnego nadruku (m.in. obwódki brzegowe). Przesunięcie pionowe nadruków wobec siebie wynosi 1,2 mm (Fot. 2a, 2b). Fot. 2a parka znaczków 8 INp (AII) poz. 69 i 70 Fot. 2b znaczek 8 INp, poz. 100 (AII) płaska chorągiewka Arkusz III (A III) bardzo podobny do nadruków z arkusza II, ale przesunięcie pionowe nadruków wynosi 0,8 mm, a w poziomie 0,4 mm. (Fot. 3). Fot. 3 znaczek 8 INp (AIII) z błędem B.1 (Pocata), poz. 2 2

3 Znaczek 5/2½ fen z formy II (Fi 8 II) Arkusz I (A I) oba nadruki nie są równoległe drugi (dolny) jest skośny (Fot. 4). Podawanie pomiarów przesunięć nadruków wobec siebie mija się z celem, gdyż każdy znaczek w arkuszu będzie miał inne. Fot. 4 znaczek kasowany 8 IINp (AIV) Znaczek 5/3 fen z formy I (Fi 9 Ib) W tym przypadku udaje się udowodnić istnienie minimum 5 arkuszy. Arkusz I (A I) znaczne (o 5 mm) przesunięcie obu nadruków wobec siebie w poziomie (Fot. 5). Fot. 5 parka znaczków 9 INp (AI) z przesunięciem poziomym Arkusz II (A II) - drugi nadruk przesunięty w górę o 2,8 mm i w poziomie w prawo o 2,0 mm. Nadruki nie są równoległe: pierwszy (górny) jest lekko skośny (Fot. 6). Fot. 6 znaczek 9 INp (AII) z błędem B.3, poz. 63 3

4 Arkusz III (A III) niewielkie (0,4 mm) przesunięcie nadruków wobec siebie bezpośrednio w pionie (Fot. 7a, 7b). Fot. 7a znaczek 9 INp (AIII), poz. 15 Fot. 7b znaczek 9 INp (AIII) Arkusz IV (A IV) drugi nadruk przesunięty w pionie o 3,3 mm i poziomie o 0,4 mm. Nadruki nie są równoległe pierwszy jest lekko skośny (Fot. 8a, 8b). Fot. 8a znaczek 9 INp (AIV) Fot. 8b - znaczek 9 INp (AIV), poz. 94 Arkusz V (A V) przesunięcie nadruków wobec siebie: w pionie o 2,7 mm, w poziomie o 5,0 mm. Oba nadruki nie są wobec siebie równoległe, pierwszy (górny) jest minimalnie ukośny (Fot. 9). Fot.9 znaczek 9 INp (A V), poz. 3. z górnym marginesem. 4

5 Znaczek 10 fen. z formy I (Fi 10c INp) Najprawdopodobniej istniał 1 arkusz tego znaczka z nadrukiem podwójnym (Fot. 10). Fot znaczek 10 INp Znaczek 10 fen. z formy II (Fi 10c IINp) Badany znaczek kasowany użyty był w Łodzi r.(fot. 11) Fot znaczek 10 IINp, poz. 96, kasowany w Łodzi Znaczek 15 fen. z formy I (Fi 11 INp) Najprawdopodobniej istniał 1 arkusz tego znaczka z nadrukiem podwójnym (do 2005 r nie był katalogowany). Górny nadruk jest nieco skośny w stosunku do drugiego. Na badanej parce (Fot. 12a) przesunięcie obu nadruków wobec siebie w pionie wynosi od 4,3 do 3,8 mm, w poziomie od 2,4 do 2,2 mm. Fot. 12a - parka znaczków 11 INp Fot. 12b - pojedynczy znaczek 11 INp Znaczek 30 fen z formy I (Fi 14 IbNp). Najprawdopodobniej istniał tylko jeden arkusz tego znaczka z nadrukiem podwójnym. Ze względu na minimalne przesunięcie drugiego nadruku w pionie (o 0,2 mm) jest on na pierwszy rzut oka dość trudno rozpoznawalny i może być mylony z grubym nadrukiem powstałym z nadmiaru farby drukarskiej (Fot. 13). 5

6 Fot. 13 znaczek 14 INp, poz. 43. Znaczek 40 fen z formy I (Fi 15 IbNp) Materiał porównawczy tej wartości pozwala na udokumentowanie minimum 3 arkuszy z nadrukiem podwójnym, przy czym różnice w położeniu i przesunięciach nadruków wobec siebie są niewielkie, a same nadruki bardzo podobne (vide znaczki z arkuszy I i II). Arkusz I (A I) drugi nadruk położony jest poniżej o 1,8 mm i w lewo o 0,2 mm (Fot. 14) Fot. 14 czworoblok skasowanego w Kaliszu znaczka 15 INp (AI), poz i Arkusz II (A II) drugi nadruk położony poniżej o 1,7 mm i w lewo o 0,1 mm. Na znaczku widoczny dodatkowo delikatny nadruk szczątkowy (Fot.15a) 6

7 Fot. 15a pojedynczy brzegowy (z I kolumny) znaczek 15 INp (AII) Fot. 15b znaczek 15 INp (AII) Arkusz III (AIII) drugi nadruk położony poniżej o 3,8 mm i w prawo o 0,3 mm (Fot. 16) Fot.16 pojedynczy brzegowy (z I kolumny) znaczek 15 INp (AIII) Znaczek 5 fen. z formy I (Fi 7 INp) Oba nadruki nie są równoległe pierwszy (górny) nadruk jest skośny, występuje też znaczne przesunięcie w poziomie Fot. 17 pojedynczy znaczek 7 INp z pierwszej kolumny Przedstawiony powyżej materiał, metodologia i tok rozumowania pozwolą w przyszłości wspólnymi siłami na ostateczne ustalenie ilości błędnie przedrukowywanych znaczków (=arkuszy), a to z kolei wpłynie na rozwój wiedzy o tym wydaniu oraz, przy okazji, na ustalenie rozsądnej ceny rynkowej czy katalogowej na tego rodzaju rzadkości. Dotąd nieznane były nawet szacunkowe dane dotyczące ilości znaczków z nadrukami podwójnymi. Dziękuję kol.kol. J. Walosze i A. Bartochowi za udostępnienie skanów posiadanych walorów. Apeluję i zachęcam też potencjalnych pasjonatów do podejmowania tego rodzaju badań nad tym i innymi wydaniami przedrukowymi dla satysfakcji własnej i dla obopólnych korzyści. Zdaję sobie oczywiście sprawę z potencjalnej niekompletności wyników swoich badań, ale pierwszy krok został uczyniony 7