Na łące postępuje sukcesja naturalna. Licznie występują kilkuletnie drzewa i krzewy, takich gatunków jak olsza

Transkrypt

1 KIEŁCZNICA Fot.29. Powierzchnia B zarastająca wierzbai (fot. D. Strząska). Fot.28. Nieużytkowana łąka wilgotna (powierzchnia B); (fot. D. Strząska).

2 6.2. KIEŁCZNICA Kopleks łąkowy położony jest na południowy-wschód od iejscowości Wierzbie. Składa się z trzech powierzchni. Największa znajduje się w pobliżu wsi i od południowo-zachodniej strony graniczy z polai ornyi (powierzchnia A). Dwie pozostałe powierzchnie w całości otoczone są lase. Najniejsza część kopleksu łąkowego znajduje się po wschodniej stronie drogi nr 405 Nieodlin Korfantów (powierzchnia C). W pobliżu przepływa rzeka Kiełcznica. Powierzchnie przecinają zarośnięte rowy elioracyjne. Łąki od kilku lat nie są użytkowane. Są to przede wszystki zarastające, ale wciąż cenne łąki wilgotne. Na łące postępuje sukcesja naturalna. Licznie występują kilkuletnie drzewa i krzewy, takich gatunków jak olsza czarna, kruszyna pospolita, wierzba krucha, wierzba iwa, leszczyna pospolita oraz brzoza brodawkowata. Rowy elioracyjne biegną tylko na granicy z lase. Powierzchnia B została wytypowana do zabiegów czynnej ochrony w raach projektu,,derkacz - pilotażowy progra ochrony parasolowych gatunków ptaków i otyli na wilgotnych łąkach Borów Nieodlińskich. Jesienią 2014 roku przeprowadzono usuwanie podrostów drzew i krzewów, koszenie oraz zbieranie bioasy (więcej w rozdziale 7 dotyczący czynnej ochrony łąk) Zbiorowiska roślinne Część zachodnia, w pobliżu iejscowości Wierzbie (powierzchnia A): Jest to największa część kopleksu łąkowego Kiełcznica, otoczona lase i zadrzewieniai, od strony północno-zachodniej granicząca z polai ornyi, które w przeszłości również były siedliskai łąkowyi. Powierzchnie przecinają zarośnięte rowy elioracyjne, przy których występujące wieloletnie drzewa. Doinują łąki wilgotne od kilku lat nieużytkowane i z tego powodu zaczynające nawiązywać do zbiorowisk ziołoroślowych. W południowej części kopleksu znaczny udział w runi ają: sitowie leśne Scirpus sylvaticus, tojeść pospolita Lysiachia vulgaris, pokrzywa zwyczajna Urtica dioica, przytulia czepna Galiu aparine. Rzadziej występuje groszek żółty Lathyrus pratensis, bukwica lekarska Betonica officinalis, ostrożeń łąkowy Cirsiu rivulare oraz knieć błotna Caltha palustris, gatunki typowe dla łąk wilgotnych Calthion. Niewielki fragent powierzchni zajuje szuwar annowy Glycerietu axiae. W wyniku braku użytkowania postępuje sukcesja naturalna. Obecne są podrosty drzew, głównie olchy czarnej. W części środkowej duży udział w powierzchni ają szuwary wielkoturzycowe Magnocaricion reprezentowane przez zespół z turzycą zaostrzoną Caricetu gracilis. Występują tu licznie sity Juncus sp., jaskier płoiennik Ranunculus flaula, turzyca lisia Carex vulpina, karbieniec pospolity Lycopus europaeus oraz tojeść rozesłana Lysiachia nuularia. Na obrzeżach siedliska i wzdłuż rowów elioracyjnych występuje trzcina pospolita Phragites australis, która wykazuje się ekspansywnością i zaczyna wkraczać na powierzchnię łąkową. W przypadku dalszego nieużytkowania lub niewłaściwego użytkowania łąk oże dojść do doinacji trzciny na siedlisku łąk wilgotnych i szuwarów wielkoturzycowych. W północnej części powierzchni A występuje łąka świeża (kod 6510). W roślinności doinują wysokie trawy, z ozgą trzcinowatą Phalaris arundinacea, wyczyńce łąkowy Alopecurus pratensis, kłosówką wełnistą Holcus lanatus oraz tyotką łąkowa Phleu pratense. Niewielki fragent łąki świeżej znajduje się również po zachodniej stronie polnej drogi. Jest on otoczony polai ornyi. Powierzchnia A została wytypowana do zabiegów czynnej ochrony w raach projektu,,derkacz - pilotażowy progra ochrony parasolowych gatunków ptaków i otyli na wilgotnych łąkach Borów Nieodlińskich. Jesienią 2014 roku przeprowadzono usuwanie podrostów drzew i krzewów, koszenie oraz zbieranie bioasy (więcej w rozdziale 9 dotyczący czynnej ochrony łąk). Część środkowa, na zachód od drogi nr 405 Nieodlin Korfantów (powierzchnia B): Łąka nieużytkowana od wielu lat, w całości otoczona lase. Od strony drogi asfaltowej znaczną powierzchnię zajuje łąka wilgotna (Calthion) z ostrożnie błotny Cirsiu palustre, ostrożnie łąkowy Cirsiu rivulare oraz firletką poszarpaną Lychnis flos-cuculi, która płynnie przechodzi w szuwary wielkoturzycowe Magnocaricion reprezentowane przez zespół turzycy zaostrzonej Caricetu gracilis. W roślinności, oprócz turzycy zaostrzonej Carex gracilis, doinuje tojeść pospolita Lysiachia vulgaris, pokrzywa zwyczajna Urtica dioica, sitowie leśne Scirpus sylvaticus, kosaciec żółty Iris pseudacorus, sit rozpierzchły Juncus effusus, krwawnik kichawiec Achillea ptarica oraz koniopłoch łąkowy Silau silaus. Wśród traw doinuje kupkówka pospolita Dactylis gloerata, śiałek darniowy Deschapsia caespitosa i ozga trzcinowata Phalaris arundinacea. W zachodniej części powierzchni podłoże jest znacznie bardziej wilgotne, iejscai stagnuje woda. Przy granicy z lase, w północnej części powierzchni, znaczny udział posiada trzcina pospolita Phragites australis. W suchszych iejscach niewielkie płaty tworzy nawłoć kanadyjska Solidago canadensis inwazyjny gatunek obcego pochodzenia. Część wschodnia, na wschód od szosy Nieodlin Korfantów (powierzchnia C): Jest to ciąg łąk nadrzecznych nad rzeką Kiełcznicą, zalewanych jedynie przy bardzo wysoki pozioie wody w rzece. Łąki są od wielu lat nieużytkowane i roślinność ulega stopnioweu przekształceniu w ziołorośla. Postępuje też sukcesja naturalna obecna jest duża liczba kilkuletnich drzew i krzewów, takich gatunków jak olsza czarna, kruszyna pospolita, wierzba krucha, wierzba iwa oraz w suchszych iejscach brzoza brodawkowata i sosna zwyczajna. Roślinność rozkłada się pasowo. Tuż przy korycie Kiełcznicy doinują ziołorośla nadrzeczne oraz szuwary wielkoturzycowe, z kosaćce żółty Iris pseudacorus, pokrzywą zwyczajną Urtica dioica, ozgą trzcinowatą Phalaris arundinacea, czyśćce błotny Stachys palustris i krwawnicą pospolitą Lythru salicariu. Płynnie przechodzą one w łąkę wilgotną z doinujący sitowie leśny Scirpus sylvaticus oraz śiałkie darniowy Deschapsia caespitosa. Łąka wilgotna z kolei przechodzi pod lase w łąkę świeżą Arrhenatheretu elatioris, z rajgrase pospolity Arrhenatheru elatius, kupkówką pospolitą Dactylis gloerata, dziurawce zwyczajny Hypericu perforatu, chabre łąkowy Centaurea jacea, kłosówką wełnistą Holcus lanatus i dzwonkie rozpierzchły Capanula patula. Roślinai ekspansywnyi, które na skutek nieużytkowania doinują na łące, są trzcinnik piaskowy Calaagrostis arundinacea oraz wrotycz pospolity Tanacetu vulgaris Siedliska z I załącznika Dyrektywy Siedliskowej Stwierdzono występowanie siedliska: górskie i niżowe łąki świeże użytkowane ekstensywnie o kodzie 6510 zarówno w wariancie świeży, jak i wilgotny. Zachowane są w średni stanie, ponieważ co najniej od kilku lat są nieużytkowane Cenne gatunki roślin Nie stwierdzono obecności gatunków chronionych ani rzadkich Bezkręgowce Rośliny żywicielskie Wykazano krwiściąg lekarski oraz wilgociolubne gatunki szczawiów. Na powierzchni B krwiściąg lekarski rozieszczony był regularnie, ale niezbyt licznie. Na powierzchni C stwierdzono tylko pojedyncze kępy gatunku. Szczawie obecne były na powierzchni B i C, dość licznie Gatunki z II załącznika DŚ Modraszek nausitous - wykazany dość licznie na powierzchni nr B, na powierzchni nr C otyl nieobecny. W iejscu występowania otyli warunki pod kąte ich wyagań siedliskowych były dobre - obecny krwiściąg lekarski oraz gniazda rówek. Obszar jest nieznacznie izolowany od sąsiednich populacji otyla. Zagrożenie stanowi nadierne zrastanie terenu ekspansywnyi gatunkai bylin, krzewai i drzewai

3 Tab.8. Wskaźniki stanu populacji dla odraszka nausitousa w kopleksie łąkowy Kiełcznica. Powierzchnia Wskaźnik Miara Opis Ocena B Liczba obserwowanych Prowadzono transekt 200 etrów. Obserwowano 8 otyli podczas najliczniejszej kontroli. Izolacja k Odległość od najbliższego znanego stanowiska - 2,5 k. C Liczba obserwowanych FV Motyli nie wykazano. U2 Izolacja k Odległość od najbliższego znanego stanowiska - 2,5 k. Ocena ogólna stanu siedliska U2 C Powierzchnia Obszar niewielki, składa się z zarastających łąk. U2 Dostępność roślin żywicielskich Dostępność rówek gospodarzy Zarastanie ekspansywnyi bylinai Zarastanie przez drzewa/krzewy <5% Krwiściąg lekarski bardzo nieliczny. U % Liczba gniazd rówek wysoka % Silne zarastanie terenu. U % Pojedyncze siewki drzew i krzewów obecne na obszarze, ale nie w wysokiej liczbie. Ocena ogólna stanu siedliska U2 Modraszek telejus - wykazany nielicznie na powierzchni B, na powierzchni C otyl nieobecny. W iejscu występowania otyli warunki pod kąte ich wyagań siedliskowych były dobre - obecny krwiściąg lekarski oraz gniazda rówek. Obszar jest nieznacznie izolowany od sąsiednich populacji otyla. Zagrożenie stanowi nadierne zrastanie terenu ekspansywnyi gatunkai bylin, krzewai i drzewai. Tab.9. Wskaźniki stanu populacji dla odraszka telejusa w kopleksie łąkowy Kiełcznica. Powierzchnia Wskaźnik Miara Opis Ocena B Liczba obserwowanych Prowadzono transekt 200 etrów. Obserwowano 6 otyli podczas najliczniejszej kontroli. Izolacja k Odległość od najbliższego znanego stanowiska - 2,5 k. C Liczba obserwowanych U2 Motyli nie wykazano. U2 Izolacja k Odległość od najbliższego znanego stanowiska - 2,5 k. Czerwończyk nieparek - stwierdzono obecność jaj na liściach szczawiu: od 2 do 5 jaj na kilku pojedynczych roślinach, na powierzchniach B i C. Obserwowano dwa dorosłe sace żerujące na obszarze. Populacja otyla jest liczna, charakter stanowiska odpowiada otylowi ze względu na wysoką wilgotność i bliskość cieków wodnych Inne cenne gatunki bezkręgowców siedlisk łąkowych Nie stwierdzono Zagrożenia dla otyli Tab.10. Ocena zagrożeń za poocą wskaźników stanu siedliska dla odraszków z rodzaju Phengaris. Powierzchnia Wskaźnik Miara Opis Ocena B Powierzchnia 2,9 ha Obszar składa się z zarastających łąk. FV Dostępność roślin żywicielskich Dostępność rówek gospodarzy Zarastanie ekspansywnyi bylinai Zarastanie przez drzewa/krzewy 5-20% Krwiściąg lekarski obecny na znacznej części powierzchni, ale nielicznie, w postaci pojedynczych kęp % Liczba gniazd rówek duża, gniazda ulokowane w kępach śiałka darniowego % Dość znaczne. >50% Silne zarastanie siewkai drzew oraz krzewów, ze względu na położenie w otoczeniu terenów leśnych. U Ogólna ocena obszaru pod kąte otyli W kopleksie łąkowy Kiełcznica wykazano obecność odraszka nausitousa oraz telejusa, jednak tylko na jednej powierzchni - B. Populacje otyli są dość nieliczne, wskaźniki populacji oceniono na (. nausitous) i U2 (. telejus). Niewielka liczba otyli jest wynikie złego stanu siedliska, które zarówno na powierzchni B, jak i C, oceniono na U2 - stan zły, co spowodowane jest intensywny zarastanie łąk przez byliny ziołoroślowe oraz siewki drzew i krzewów, a także niewielką liczbą roślin żywicielskich. W przypadku czerwończyka nieparka nie stwierdzono istotnych zagrożeń. Motyl występuje licznie. Duża wilgotność powierzchni łąkowych powoduje, że posiada bardzo dobre warunki do rozwoju Ptaki Występowanie waloryzujących gatunków ptaków Na przediotowej powierzchni odnotowano występowanie głównie nielicznych w skali kraju lub regionu gatunków waloryzujących. Występuje wyraźna dysproporcja poiędzy liczebnościai gatunków nielicznych i powszechnych. Ogólny wskaźnik zagęszczenia par lęgowych: 15,2 par/10 ha Tab.11. Występowanie waloryzujących gatunków ptaków w kopleksie łąkowy Kiełcznica. Gatunek Liczba par lęgowych Jarzębatka Sylvia nisoria 1 - Gąsiorek Lanius collurio 3 - Ortolan Eberiza hortulana 1 - Kląskawka Saxicola rubicola 1 - Świerszczak Locustella naevia Struieniówka Locustella fluviatilis Łozówka Acrocephalus palustris Gatunki z I załącznika Dyrektywy Ptasiej 1 - Cierniówka Sylvia counis 7 Patrz wyżej. Potrzos Eberiza schoeniclus RAZEM 30 - Pozostałe gatunki chronione Koentarz Skupisko trzech par lęgowych tego cennego gatunku świadczy o dobrze zachowanych stosunkach ekologicznych (hydrologiczno-biocenotycznych); potrzeby ochronne struieniówki powinny być bezwzględnie wzięte pod uwagę w trakcie planowania i wykonywania czynnych zabiegów ochronnych w obszarze. Stosunkowo liczne występowanie łozówki i cierniówki (w prawdopodobny zagęszczeniu odpowiednio 5,3 i 3,5 pary/10 ha) jest związane z obecnością dość zrównoważonej ozaiki siedliskowej, tworzonej przez drzewa, krzewy, wilgotne zarośla zielne, łąki i szuwary trzcinowe

4 Wartość ornitologiczna obszaru Obszar prezentuje ponadprzeciętną rangę ornitologiczną, choć należy zaznaczyć, że na ocenę tę wpływa przede wszystki wartość zachodniej części kopleksu (położonej po zachodniej stronie drogi wojewódzkiej nr 405) (Powierzchnia A). W stwierdzony zespole awifauny uwagę zwraca przede wszystki wysokie ogólne zagęszczenie par lęgowych ptaków waloryzujących (ponad 15 par/10 ha). Najwyższą liczebność wykazują co prawda ptaki powszechne łozówka i cierniówka (gatunki odpowiednio: średnio liczny i liczny w Polsce), ale skład gatunkowy jest dopełniany przez kilka innych wartościowych gatunków. Występowanie trzech par lęgowych gąsiorka oraz obecność świerszczaka i jarzębatki (której liczebność przy zastosowanej etodyce kontroli oże być zaniżona) świadczy o dobrej lub bardzo dobrej kondycji ekologicznej siedlisk łąkowych obszaru, w ty o niezaburzonych stosunkach wodnych ich podłoża. Występowanie aż trzech par struieniówki wskazuje na wysokie rozwinięcie bogatej strefy ekotonowej na obrzeżach powierzchni otwartych i jej odpowiednie nawodnienie. Zachowanie wysokiej jakości ekotonu od strony pola uprawnego potwierdza zaś obecność ortolana. Trzy spośród stwierdzonych gatunków są wpisane do I załącznika Dyrektywy Ptasiej (tabela 11). W niektórych latach na obszarze były stwierdzane pojedyncze sace derkacza (D. Podobiński inf. ustna). Pod względe środowiskowy największą zaletą kopleksu (w ujęciu ornitologiczny), poza lokalizacją w dolinie cieku, jest duże, przestrzenne i biocenotyczne zróżnicowanie roślinności. Znaczenie a tu zarówno saa różnorodność siedlisk otwartych i ziołoroślowych, jak i duży udział i przestrzenna złożoność foracji drzewiasto-krzewiastych. Mozaikę tę uzupełniają fragenty trzcinowisk. Należy podkreślić, że siedliska są prawie zupełnie wolne od obcych gatunków inwazyjnych jedynie w środkowej części kopleksu (powierzchnia B) występują niewielkie skupiska nawłoci kanadyjskiej. Powyższe warunki powodują występowanie ptaków właściwych dla różnych subśrodowisk, ale już w niedługi czasie ogą być zauważalne negatywne skutki wynikające z długoletniego nieużytkowania łąk i z postępującej sukcesji roślinności drzewiastej. Już teraz widoczna jest duża dysproporcja iędzy liczebnościai gatunków środowisk bardziej otwartych i zaroślowych gatunkai doinującyi są preferujące te ostatnie środowiska cierniówka i łozówka. Dalsze zarastanie siedlisk otwartych i zwiększanie się ich trofii na skutek nieużytkowania będzie prowadziło do stopniowego wycofywania się z obszaru ptaków łąkowych. Zate z uwagi na obecne obfite występowanie płatów roślinności sukcesyjnej, potencjalna wartość obszaru jest najprawdopodobniej wyższa. Przywrócenie koszenia łąk i usunięcie najłodszych stadiów sukcesji roślinnej oże doprowadzić do pojawienia się zarówno nowych par lęgowych ptaków stwierdzonych na obszarze (np. gąsiorka czy świerszczaka), jak i gatunków teraz na ni nieobecnych (np. pokląskwy). Aby nie doszło do spadku liczebności łozówki i cierniówki, należałoby pozostawić większość wyższej, zielnej roślinności arginalnej (na obrzeżach łąk i przy zadrzewieniach) oraz większość drzew i krzewów. Mapa znajduje się na stronie następnej 50 51

5 Mapa nr 4. Rozieszczenie siedlisk przyrodniczych, chronionych gatunków roślin, ptaków i otyli w kopleksie łąkowy Kiełcznica

6 Zagrożenia Największy zagrożenie dla łąk w oawiany kopleksie jest brak ich użytkowania, które prowadzi do sukcesji naturalnej, zubożenia składu gatunkowego oraz doinacji na niektórych fragentach trzcinnika piaskowego Calaagrostis epigejos i ozgi trzcinowatej Phalaris arundinacea. W wyniku braku użytkowania na części powierzchni A i B rozprzestrzenia się trzcina pospolita Phragites australis. Następuje intensywne zarastanie siedlisk przez drzewa i krzewy. Zniejszanie się dostępnych powierzchni otwartych w wyniku sukcesji, a także ziany charakteru siedlisk sprawiają, że obszar jest coraz niej atrakcyjny dla bardziej łąkowych gatunków ptaków. Istotny, ale na razie niewielki, zagrożenie jest obecna w środkowej części obszaru (powierzchnia B) nawłoć kanadyjska. Zajuje ona jeszcze niewielką powierzchnię i obecnie jest stosunkowo łatwa do zwalczenia. Niepodjęcie działań w ty kierunku grozi szybki rozprzestrzenienie się gatunku na pozostałe części kopleksu Proponowany sposób ochrony Ze względu na ekspansję trzciny pospolitej, obecność nawłoci kanadyjskiej, a także występowanie odraszków, łąki świeże i wilgotne w kopleksie Kiełcznica należy kosić w terinie , a najlepiej do Na powierzchniach z ekspansją trzciny wskazane jest wykonywanie drugiego pokosu w terinie , przez kilka lat, aż do ustąpienia trzciny pospolitej. Szuwary wielkoturzycowe najlepiej kosić raz na 3-5 lat, w terinie od do Każde koszenie usi być zawsze połączone z dokładny zebranie i usunięcie z powierzchni uzyskanej bioasy. Nie należy odwadniać łąk czyścić rowów elioracyjnych etc. O wysokiej wartości przyrodniczej kopleksu łąkowego Kiełcznica decyduje duże uwodnienie obszaru. Mapa znajduje się na stronie następnej 54 55

7 Mapa nr 5. Zagrożenia występujące w kopleksie łąkowy Kiełcznica