"Niepożądane gatunki roślin i możliwości ich zwalczania w poszczególnych typach siedlisk przyrodniczych Filip Jarzombkowski, Katarzyna Kotowska

Wielkość: px

Rozpocząć pokaz od strony:

Download ""Niepożądane gatunki roślin i możliwości ich zwalczania w poszczególnych typach siedlisk przyrodniczych Filip Jarzombkowski, Katarzyna Kotowska"

Aleksandra Domagała
7 lat temu
Przeglądów:

1 "Niepożądane gatunki roślin i możliwości ich zwalczania w poszczególnych typach siedlisk przyrodniczych Filip Jarzombkowski, Katarzyna Kotowska przy współpracy E. Gutowskiej, A. Kazuń, D. Kotowskiej, M. Kowalskiej, Ł. Krajewskiego, A. Szczepaniuk, M. Żmihorskiego Instytut Technologiczno-Przyrodniczy Zakład Ochrony Przyrody i Krajobrazu Wiejskiego

2 Terminologia Inwazja ekspansja; Inwazja - gwałtowna kolonizacja nowych terenów z miejsca introdukcji obcego gatunku lub z terenów jego naturalnego występowania wskutek przełamania przez człowieka naturalnych barier geograficznych i ekologicznych dotąd izolujących gatunki czy taksony niższej rangi; Ekspansja w sensie geograficznym - spontaniczne rozprzestrzenianie się populacji danego gatunku i ustawiczna penetracja obszarów przylegających do dotychczasowej granicy zasięgu przez diaspory, zwykle na krótki dystans i w nielicznych grupach osobników, w sensie ekologicznym - opanowywanie nowych siedlisk w obrębie dotychczasowego areału i wypełnianie niezajętych dotąd w obrębie naturalnego zasięgu przestrzeni życiowych; Inwazyjność dotyczy zarówno gatunków obcych, jak i rodzimych, poszerzających swój areał i/lub spektrum siedliskowe.

3 Liczba działek Gatunki ekspansywne roślin zielnych 135 taksonów; Największe zróżnicowanie w siedliskach: Calthion (62 taksony), Magnocaricion (50 taksony), 6520 (52 taksony), 6410 (41 taksonów) Najczęściej notowane rodzime gatunki ekspansywnych roślin zielnych

4 Liczba działek Gatunki ekspansywne roślin zielnych ocena wskaźnika Ocena wskaźnika gatunki ekspansywne roślin zielnych w poszczególnych siedliskach FV U1 U2 XX 0

5 Dane z monitoringu GIOŚ Dane z monitoringu ITP Gatunki ekspansywne roślin zielnych porównanie ocen wskaźnika (ITP - GIOŚ) Rozkład ocen wskaźnika gatunki ekspansywne roślin zielnych dla wybranych siedlisk % 8% FV 49% 34% FV U1 U2 43% 18% FV U1 U2 42% U1 U2 17% 38% 32% XX

6 Siedliska podmokłe Najczęściej notowane rodzime zielne gatunki ekspansywne: trzcina pospolita (łąki wilgotne, trzęślicowe i halofilne, szuwary wielkoturzycowe, mechowiska, torfowiska przejściowe i nakredowe) gatunek bardzo żywotny i bardzo szybko rozrastający się, tworzy jednogatunkowe, rozległe agregacje, mozga trzcinowata (łąki wilgotne i selernicowe, szuwary wielkoturzycowe) rozprzestrzenia się za pomocą rozłogów, szybki przyrost biomasy,

7 Siedliska podmokłe Najczęściej notowane rodzime zielne gatunki ekspansywne: wiązówka błotna (łąki wilgotne, szuwary wielkoturzycowe, mechowiska) często tworzy skupiska, rozmnaża się z nasion lub przez podział kłącza, śmiałek darniowy (łąki wilgotne, zmiennowilgotne i halofilne, również psiary) tworzy gęste, zbite kępy, pokrzywa zwyczajna (łąki wilgotne, szuwary wielkoturzycowe, również łąki świeże) z czasem rozległe klony;

8 Siedliska podmokłe Metody zwalczania zielnych gatunków ekspansywnych: wykaszanie 15 czerwca-15 lipca (trzcina na siedliskach hydrogenicznych 1-31 lipca) lub wypas (z wyłączeniem torfowisk i szuwarów), przy silnej ekspansji, drugi pokos lub wypas przez resztę sezonu (z wyłączeniem torfowisk i szuwarów), utrzymanie/przywrócenie właściwego poziomu uwodnienia.

9 Siedliska świeże i suche Najczęściej notowane rodzime zielne gatunki ekspansywne: ostrożeń polny (górskie i nizinne łąki świeże, łąki zmiennowilgotne) każdy odcięty kawałek pędu podziemnego może utworzyć nową roślinę, trzcinnik piaskowy (murawy kserotermiczne i ciepłolubne napiaskowe, również łąki trzęślicowe) szybko rozprzestrzenia się za pomocą rozłogów podziemnych i nadziemnych, często rozległe łany, nierzadko jednogatunkowe agregacje;

10 Metody zwalczania zielnych gatunków ekpansywnych: coroczne koszenie 15 czerwca-31 lipca (przy silnej ekspansji drugi pokos) lub wykaszanie z wypasem przez resztę sezonu lub użytkowanie pastwiskowe, przy silnej ekspansji na murawach - kilkudniowy wypas z obciążeniem kilkukrotnie większym od zalecanego (na początku sezonu wegetacyjnego) lub przy mniejszej obsadzie wypas kwaterowy aż do całkowitego zgryzienia roślinności, głęboka orka. Siedliska świeże i suche

11 Liczba działek Obecność krzewów i podrostu drzew 74 taksony; największa różnorodność w siedliskach: 6510 (48 taksonów), 6520 (33 taksony), Calthion (36 taksonów), 6410 (31 taksonów). 200 Najczęściej notowane rodzime gatunki krzewów i drzew

12 Liczba działek Obecność krzewów i podrostu drzew ocena wskaźnika Ocena wskaźnika obecność krzewów i podrostu drzew w poszczególnych siedliskach FV U1 U2 0

13 Obecność krzewów i podrostu drzew porównanie ocen wskaźnika (ITP - GIOŚ) Rozkład ocen wskaźnika gatunki ekspansywne roślin zielnych dla siedliska % 38% FV U1 U2 30% Dane z monitoringu ITP Dane z monitoringu GIOŚ

14 Siedliska podmokłe Najczęściej notowane rodzime gatunki drzew i krzewów: wierzba szara i inne wierzby (łąki wilgotne i zmiennowilgotne, szuwary wielkoturzycowe, torfowiska) zwykle szeroko rozrastające się krzewy, brzoza brodawkowata (łąki trzęślicowe i wilgotne, również łąki świeże) i omszona (mechowiska, torfowiska przejściowe) duże ilości nasion około 50 mln/ha, kruszyna pospolita (łąki wilgotne i trzęślicowe, szuwary wielkoturzycowe, także psiary) ornitochoria,

15 Siedliska podmokłe Najczęściej notowane rodzime gatunki drzew i krzewów: olsza czarna (łąki wilgotne i trzęślicowe, szuwary wielkoturzycowe) duże ilości pyłku. Metody zwalczania ekspansywnych gatunków drzew i krzewów: wycinanie poszczególnych osobników, koszenie odrostów (wszystkie wymienione gatunki tworzą odrośla korzeniowe lub z pnia).

16 Siedliska świeże i suche Najczęściej notowane rodzime gatunki drzew i krzewów: róża dzika i inne róże (górskie i nizinne łąki świeże, murawy kserotermiczne) płożące się lub pnące pędy, odrosty korzeniowe, endochoria, sosna zwyczajna (murawy napiaskowe, psiary, również torfowiska przejściowe i wysokie) duże ilości pyłku, nasiona zachowują zdolność kiełkowania przez 3 lata, toleruje różne gleby: piaszczyste, gliniaste, torfowe, o ph od 4 do 7.

17 Siedliska świeże i suche Metody zwalczania ekspansywnych gatunków drzew i krzewów: wycinanie poszczególnych osobników, koszenie odrostów (w przypadku róż).

18 Liczba działek Gatunki obce inwazyjne 46 taksonów; największa różnorodność w siedliskach: 6510 (31 taksonów), Magnocaricion (12 taksonów), Calthion (18 taksonów), 6520 (9 taksonów), Najczęściej notowane obce gatunki inwazyjne

19 Liczba działek Gatunki obce inwazyjne ocena wskaźnika Ocena wskaźnika gatunki obce inwazyjne w poszczególnych siedliskach FV U1 100 U2 50 XX 0

20 Najczęściej notowane obce gatunki inwazyjne: Siedliska podmokłe nawłoć późna i kanadyjska (łąki wilgotne i zmiennowilgotne, szuwary wielkoturzycowe, torfowiska przejściowe, również górskie i nizinne łąki świeże oraz psiary) pochodzenie Ameryka Północna, introdukcja do Europy XVIII w. jako rośliny ozdobne, duże ilości owocków zaopatrzonych w aparaty lotne rozsiewane przez wiatr na duże odległości, rozbudowany system podziemnych kłączy;

21 Najczęściej notowane obce gatunki inwazyjne: Siedliska podmokłe kolczurka klapowana (łąki wilgotne, szuwary wielkoturzycowe) pochodzenie Ameryka Północna, introdukcja do Europy XX w. jako roślina ozdobna, uprawna roślina pnąca, rozgałęziająca się, obfitość nasion, autochoria i zoochoria Metody zwalczania obcych gatunków inwazyjnych: coroczne koszenie 15 czerwca-15 lipca, przy silnej ekspansji nawłoci dwa pokosy w roku lub mulczowanie po pokosie.

22 Siedliska świeże i suche Najczęściej notowane obce gatunki inwazyjne: łubin trwały (górskie i nizinne łąki świeże, również łąki wilgotne) pochodzenie Ameryka Północna, introdukcja do Europy XIX w., pierwotnie zastosowanie w leśnictwie, potrafi występować łanowo, rozsiewa się samorzutnie, wzbogaca glebę w azot;

23 Siedliska świeże i suche Najczęściej notowane obce gatunki inwazyjne: konyza kanadyjska (murawy napiaskowe) i przymiotno białe (łąki swieże głównie nizinne, również łąki trzęślicowe) pochodzenie Ameryka Północna, introdukcja do Europy odpowiednio XVIII i XIX w., zawleczone, rozsiewane przez wiatr, duże ilości nasion.

24 Siedliska świeże i suche Metody zwalczania obcych gatunków inwazyjnych: wykaszanie 15 czerwca-15 lipca (w przypadku łubinu korzystny drugi pokos) lub koszenie z wypasem przez resztę sezonu lub użytkowanie pastwiskowe, przy silnej ekspansji kilkudniowy wypas z obciążeniem kilkukrotnie większym od zalecanego (na początku sezonu wegetacyjnego) lub przy mniejszej obsadzie wypas kwaterowy aż do całkowitego zgryzienia roślinności. ręczne usuwanie całych roślin.

25 Podsumowanie Gatunki stwarzające największe zagrożenie dla siedlisk przyrodniczych w krajobrazie rolniczym: trzcina, wierzby, obce gatunki nawłoci; Siedliska najsilniej zagrożone wnikaniem gatunków niepożądanych: mechowiska (7230) ekspansja gatunków rodzimych zielnych oraz drzew i krzewów, łąki trzęślicowe (6410) ekspansja gatunków rodzimych zielnych, drzew i krzewów, wnikanie inwazyjnych gatunków obcych; Przyczyny wnikania: zaniechanie użytkowania, zbyt rzadkie lub zbyt późne koszenie, zaburzenie stosunków wodnych.

26 Ograniczanie rozprzestrzeniania się gatunków niepożądanych Na użytkach rolnych poprzez właściwe użytkowanie siedlisk: na siedliskach łąkowych (1330, 1340, 6410, 6440, 6510, 6520, Calthion) ekstensywna gospodarka kośna, kośno-pastwiskowa lub pastwiskowa, użytkowanie w pełni sezonu wegetacyjnego, na siedliskach murawowych (6120, 6210 i 6230) ekstensywna gospodarka pastwiskowa lub kośno-pastwiskowa, na siedliskach hydrogenicznych (torfowiska, szuwary wielkoturzycowe) utrzymanie lub przywrócenie właściwego poziomu uwodnienia, ochrona czynna (gdy poziom ten jest zaburzony); Na siedliskach nieużytkowanych rolniczo ochrona czynna: usuwanie gatunków niepożądanych (murawy szczotlichowe 2330, wrzosowiska 4010 i 4030, nieużytkowane torfowiska).

27 Dziękuję za uwagę Autorzy fotografii: Ewa Gutowska, Katarzyna Kotowska, Łukasz Krajewski, Anna Szczepaniuk, Ewa Truszkowska

Podobne dokumenty

Inwentaryzacja i monitoring roślinności trwałych użytków zielonych powiązane z monitoringiem ornitofauny

Inwentaryzacja i monitoring roślinności trwałych użytków zielonych powiązane z monitoringiem ornitofauny w ramach projektu KIK/25 Ochrona różnorodności gatunkowej cennych przyrodniczo siedlisk na użytkach