TENSYJNY ROZWÓJ AKTYWNYCH KRAWĘDZI KONTYNENTÓW I. WPROWADZENIE
|
|
- Adrian Wacław Drozd
- 7 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Conference papers of the Internationales Kolloquium: Erdexpansion eine Theorie auf dem Prüfstand (International Conference: Expanding Earth - a theory on a control stand) May, 2003, at Bergbau- und Industriemuseum Ostbayern Schloss Theuern (Germany). Published by Technical University of Berlin, p TENSYJNY ROZWÓJ AKTYWNYCH KRAWĘDZI KONTYNENTÓW Jan Koziar Polska wersja artykułu opublikowanego w języku angielskim Instytut Nauk Geologicznych Uniwersytetu Wrocławskiego pl. M. Borna 9, Wrocław koziar@ing.uni.wroc.pl Abstrakt Analiza deformacji płyty oceanicznej w górnej części strefy Benioffa wykazuje jej grawitacyjną destrukcję typową dla tensyjnych rowów tektonicznych. Proces ten w połączeniu ze stwierdzanym niżej rozgrzaniem i rozrzedzeniem górnego płaszcza, z jego diapiryzmem oraz z odsuwaniem się łuków wysp od kontynentów, dowodzi odrywania się całej płyty oceanicznej od kontynentalnej w strefach aktywnych krawędzi kontynentów. Trzęsienia płytkie pod łukami wysp związane są z grawitacyjnym przesuwaniem się mas skalnych w kierunku rowu oceanicznego a nie z zakładanym przez tektonikę płyt ruchem płyty oceanicznej w przeciwnym kierunku. Odsuwanie się płyty oceanicznej od kontynentalnej w strefach aktywnych krawędzi kontynentów nie kompensuje spreadingu na grzbietach oceanicznych, co jest jednym z dowodów ekspansji Ziemi. Słowa kluczowe: Aktywne krawędzie kontynentów, ekspansja Ziemi I. WPROWADZENIE Aktywne krawędzie kontynentów są wyznaczane przez rowy oceaniczne, linie wulkanów i sejsmiczne strefy Benioffa. Ich rozwiniętą formą są łuki wysp łącznie z towarzyszącymi im morzami załukowymi. 1. Model Wegenera rozwoju łuków wysp W ramach teorii kontrakcji Ziemi łuki wysp były traktowane jako struktury powstałe w wyniku kolizji kratonów kontynentalnych z oceanicznymi. Alfred Wegener (1915) był pierwszym, który zauważył, że łuki wysp są odrywane od kontynentów (ryc. 1). Ryc. 1. Model Wegenera tensyjnego rozwoju łuków wysp 1
2 Proces ten połączył on przyczynowo ze swą koncepcją dryftu zachodniego (west drift) kontynentów. W takim ujęciu łuki (girlandy) wysp, których większość położona jest po wschodniej stronie kontynentów, byłyby przez te ostatnie gubione i leżałaby w kilwaterze dryfujących na zachód kier kontynentalnych. Tłumaczenie takie stało jednak w sprzeczności z istnieniem łuków wysp zwróconych na zachód (zachodnie obrzeżenie Archipelagu Malajskiego). 2. Teoria ekspansji Ziemi usuwa problemy teorii Wegenera W czasach Wegenera istniała już jednak teoria, która pozwalała wyjaśnić odrywanie fragmentów skorupy kontynentalnej od dowolnie zorientowanych brzegów kontynentów. Teoria ta pozwalała również wyjaśnić zjawisko rozpadania się skorupy kontynentalnej w większej skali, czyli tworzenie się samych kontynentów i rozwój basenów oceanicznych, bez uciekania się do koncepcji dryftu. Teorią tą była i jest teoria ekspandującej Ziemi. Pierwszym autorem postulującym ekspansję Ziemi był Polak Jan Jarkowski (1888, 1889). Tuż po Wegenerze dwóch uczonych niemieckich Bruno Lindemann (1927) i Ott Hilgenberg (1933) doszło do ekspansji Ziemi stosując konsekwentnie i w skali globalnej odkryte przez Wegenera zjawisko rozsuwania się kontynentów. Jeżeli Wegener usunął kontrowersyjne pomosty kontynentalne z Atlantyku i Oceanu Indyjskiego poprzez zsuwanie otaczających te oceany kontynentów, to także powinien uczynić to z Pacyfikiem. W Pacyfiku też bowiem dopatrywano się pomostów kontynentalnych, jako że dane teorii pomostowej wykazywały, że Pacyfiku w paleozoiku też nie było, na równi z Atlantykiem i Oceanem Indyjskim. To czego nie uczynił Wegener zrobił Hilgenberg (1933) zamykając wszystkie oceany i tworząc ciągłą otoczkę kontynentalną na Ziemi o około dwa razy mniejszym promieniu. Otoczkę taką Józef Oberc (1986) nazwał Pangeą Hilgenberga w odróżnieniu od wyspowej Pangei Wegenera otoczonej olbrzymim hipotetycznym pra-pacyfikiem (Panthalassą). Podczas rozpadu Pangei Hilgenberga (wywołanego ekspansją Ziemi) Pacyfik rośnie tak jak inne oceany a nie maleje, jak podczas rozpadu Pangei Wegenera. 3. Dowody Careya ekspansji Ziemi Proces wzrostu Pacyfiku udowodnił w 1958 roku Samuel Warren Carey, który tworzył wówczas, wraz z Bruce Heezenem (1960), podstawy teorii spredingu litosfery oceanicznej oraz koncepcji płyt litosfery. Obaj autorzy łączyli te fundamentalne dla współczesnej geotektoniki odkrycia z ekspansją Ziemi. Carey wykazał, że obwód Pacyfiku rośnie, jako że wszystkie przerwy pomiędzy kontynentami okalającymi Pacyfik powiększają się. Oznacza to jednocześnie oddalanie się wszystkich kontynentów okalających Pacyfik od jego centrum (ryc. 2). Wzrost powierzchni Pacyfiku, łącznie ze wzrostem powierzchni pozostałych oceanów, dowodzi jednocześnie i jednoznacznie ekspansji Ziemi. Niezależnym dowodem na ekspansję Ziemi, przedstawionym wówczas przez Careya, jest podłużny rozrost grzbietów oceanicznych, co wyraża się kopiowaniem przez nie w powiększeniu konturów odpowiadających im kontynentów. Zjawisko to widoczne jest najlepiej wokół Afryki. Ryc. 2 Test Careya. Wzrost długości strefy wokół pacyficznej dowodzi wzrostu powierzchni Pacyfiku i tym samym ekspansji Ziemi 2
3 Udowadniając ekspansję Ziemi udowodnił Carey istnienie uniwersalnych warunków realizacji zauważonego przez Wegenera procesu odrywania się łuków wysp od kontynentów. Proces ten jest powszechny i dotyczy również nieaktywnych krawędzi kontynentów i związanych z nimi oderwanych fragmentów skorupy kontynentalnej nie tworzących łuków wysp (na które również zwrócił uwagę Wegener). Najbardziej spektakularnym przykładem jest tu Madagaskar i Grenlandia. W szczególności w strefie wokół-pacyficznej, wykazany przez Careya wzrost długości tej strefy dowodzi bezpośrednio tensji skierowanej do niej prostopadle. Warunkuje to generalnie zachodzące tu procesy formowania się łuków wysp i to w sposób diametralnie odmienny od zakładanego przez nieaktualną już teorię kontrakcji Ziemi jak i współczesną tektonikę płyt litosfery. 4. Model tektoniki płyt aktywnych krawędzi kontynentów Popularna dzisiaj tektonika płyt litosfery przyjmuje konwergentny ruch płyt litosfery w strefach aktywnych krawędzi kontynentów, wychodząc z udowodnionego procesu rozrostu litosfery oceanicznej na grzbietach oceanicznych i nieudowodnionego założenia stałości promienia Ziemi. Ilustruje to wypowiedź jednego z twórców tektoniki płyt Le Pichona (1968 str. 3673): Jeżeli Ziemia nie ekspanduje, to powinny istnieć inne granice płyt, wzdłuż których skorupa jest skracana lub niszczona. Model dosuwania się płyt i podsuwania jednej płyty pod drugą w aktywnych krawędziach kontynentów, sugerowany przez tektonikę płyt a zbudowany na apriorycznych założeniach, jest sprzeczny z obecnym pod aktywnymi krawędziami kontynentów rozgrzanym i rozrzedzonym górnym płaszczem, z jego diapirami i z zauważonym już przez Wegenera odsuwaniem się łuków wysp od kontynentów. Tektonika płyt ignoruje poza tym nie tylko przedstawione wyżej dowody Careya na ekspansję Ziemi ale również nowsze jej dowody, jak wzajemne oddalanie się wszystkich plam gorąca (Stewart 1976) i głębokie zakorzenienie płyt litosfery, czego znaczenie dla ekspansji Ziemi podniósł Kremp (1990). 5. Modele rozsuwania się płyt litosfery w aktywnych krawędziach kontynentów Rozumienie geotektoniki poprzez realne procesy a nie dogmaty, prowadzi do różnych modeli tensyjnego rozwoju łuków wysp. Pierwszym takim modelem był przedstawiony wyżej model Wegenera. Nadmieńmy, że model ten aplikowany do Ziemi nieekspandującej nie napotykał problemu kompensacji ekspandującej litosfery Pacyfiku, który to proces w czasach Wegenera nie był znany. Kolejną próbę zbudowania tensyjnego modelu podjął Carey (1976). Problemowi temu poświęcił osobne publikacje Czudinow (1981, 1985 i 1998). Zagadnieniem tym zajął się również Scalera (1994). Przedstawiony poniżej schemat opracowany w ośrodku wrocławskim należy do tej samej kategorii rozwiązań. II. Tensyjno-grawitacyjny rozwój aktywnych krawędzi kontynentów Tensyjno-grawitacyjny rozwój aktywnych krawędzi kontynentów został opracowany przez autora obecnej pracy i po raz pierwszy zreferowany w Instytucie Nauk Geologicznych Uniwersytetu Wrocławskiego w 1980 roku. Po zakończeniu perturbacji politycznych w Polsce był on publikowany we współautorstwie (Koziar, Jamrozik, 1991, 1994). 1. Rów oceaniczny jako tensyjny półrów tektoniczny Podstawowym elementem nowego ujęcia jest reinterpretacja procesu pogrążania się litosfery oceanicznej wzdłuż strefy Benioffa. Tektonika płyt litosfery, kierując się zaprezentowanym wyżej rozumowaniem Le Pichona, widzi tutaj przeginanie i pogrążanie się całej płyty oceanicznej połączone z jej ruchem w stronę kontynentu (ryc. 3a). 3
4 Ryc. 3 (a) Dosuwanie do kontynentu i przeginanie płyty oceanicznej w/g modelu tektoniki płyt. (b) Rzeczywista, tensyjno-grawitacyjna destrukcja krawędzi płyty oceanicznej, wyznaczająca przeciwny reżim tektoniczny. Jednakże profile sejsmiczne wykonywane w rejonie rowów oceanicznych dokumentują schodowe obniżanie się litosfery oceanicznej wzdłuż uskoków grawitacyjnych (np. More, Shipley, 1988). Identyczną sytuację stwierdza się pod frontalnymi partiami śródlądowych pasm fałdowych. Z kolei odkryta podwójna struktura strefy Benioffa (Hasegawa i in. 1979) wskazuje, że materiał litosfery oceanicznej (ale nie cała płyta litosfery) przesuwa się w dół między powierzchniami odległymi od siebie o zaledwie km. Płyta oceaniczna ulega tu zatem destrukcji typowej dla grawitacyjnych rowów tektonicznych tworząc tzw. półrów tektoniczny (ryc. 3b) z czego wynika ruch tej płyty w stosunku do kontynentu w przeciwnym kierunku od przyjmowanego przez tektonikę płyt. 2. Tonięcie litosfery oceanicznej wzdłuż strefy Benioffa Dalsze obniżanie się produktów grawitacyjnej destrukcji płyty oceanicznej to po prostu ich tonięcie w rozgrzanej i rozrzedzonej materii górnego płaszcza (ryc. 4). Jego stwierdzona obecność pod aktywnymi krawędziami kontynentów sama w sobie dokumentuje generalny reżim tensyjny i wyklucza istnienie tu gałęzi zstępującej jakiegoś prądu konwekcyjnego. Tego typu destrukcja litosfery oceanicznej i jej tonięcie została już zresztą dostrzeżona przez tektoników płytowych (np. Spence, 1977), brakuje tylko przypisania jej poprawnego regionalnego reżimu tektonicznego, jako że w dalszym ciągu widzi się go tak jak na ryc. 3a. Ryc. 4 Tonięcie, wzdłuż strefy Benioffa, fragmentów litosfery oceanicznej niszczonej mechanizmem tensyjno-grawitacyjnym. 4
5 3. Procesy dokumentujące dywergentny ruch płyt w aktywnych krawędziach kontynentów Przedstawiony powyżej tensyjny mechanizm destrukcji płyty oceanicznej, rozgrzanie i diapiryzm górnego płaszcza oraz powiększanie się morza załukowego, wszystko to razem (i każde z osobna) dokumentuje jednoznacznie odsuwanie się płyty oceanicznej od kontynentalnej (ryc. 5). Ryc. 5 Pełny schemat tensyjno-grawitacyjnej struktury łuku wyspowego. Wszystkie tensyjne elementy struktury wzajemnie się potwierdzają, dowodząc rozsuwania się płyt litosfery w aktywnych krawędziach kontynentów. 4. Grawitacyjne przemieszczanie się łuku wyspowego Pomiędzy kulminacją diapiru górnego płaszcza, znaczoną linią wulkanów, a obniżeniem rowu oceanicznego, znajduje się łuk wyspowy (ryc. 4). Tak blisko siebie położone wypiętrzenie i obniżenie podłoża musi powodować grawitacyjne przesuwanie łuku wyspowego w kierunku rowu, wywołując u czoła nasunięcia efekt kompresji, która nie ma nic wspólnego z kolizją płyt litosfery a tak właśnie jest przez tektonikę płyt traktowana. Płytkie trzęsienia pod łukami wysp wyznaczają następujący ruch ścinający (ryc. 6a). Tektonika płyt przyjęła arbitralnie (zgodnie z jej apriorycznym założeniem), że taki układ strzałek oznacza podsuwanie litosfery oceanicznej pod łuk wyspowy (ryc. 6b). Równie dobrze jednak układ ten może świadczyć, o nasuwaniu łuku wyspowego na litosferę oceaniczną (ryc. 6c, porównaj z ryc. 5). Ryc. 6 (a) Ruch ścinający wyznaczony przez trzęsienia płytkie pod łukami wysp. Może on oznaczać albo (b) podsuwanie się płyty oceanicznej pod łuk wysp albo (c) nasuwanie się łuku wyspowego na płytę oceaniczną. 5
6 Tektonika płyt nie bierze w ogóle pod uwagę tej możliwości. Za taką ewentualnością przemawia jednak sam przebieg powierzchni ścinania wyznaczonej przez hipocentra trzęsień płytkich. Otóż nie przedłuża się on wcale w strefę Benioffa, lecz połogo zmierza w kierunku linii wulkanów (Plafker, 1965). Rozstrzygający jest jednak wynik analizy deformacji łuku wyspowego towarzyszących trzęsieniom płytkim. Deformacje te odpowiadają bowiem dokładnie deformacjom zachodzącym w osuwiskach skalnych. Dowodzi to, że sam łuk wyspowy (lub jego część) zamienia się podczas trzęsień płytkich w gigantyczne osuwisko. Dowodzą tego zarówno ruchy poziome jak i pionowe. Ruchy poziome przedstawiają się tak jak na ryc. 7a (Parkin 1969, Plafker, Savage, 1970, Fitch, Scholz 1971, Campos i in. 1996, McNeil i in. 1997). Odpowiada to dokładnie ruchom poziomym w osuwiskach (ryc. 7b). Tymczasem zgodnie z interpretacją tektoniki płyt ruchy te powinny być takie jak na ryc. 7c. Ryc. 7 (a) Stwierdzane ruchy poziome w aktywnych krawędziach kontynentów, związane a trzęsieniami płytkimi. (b) Podręcznikowy schemat osuwiska skalnego. (c) Ruchy poziome implikowane przez model tektoniki płyt. Ruchy w pionie (ryc. 8a), opisywane przez wielu autorów (Plafker, 1965, Fitch, Scholz 1971, Plafker, Savage, 1970), również odpowiadają ruchom typowym dla osuwisk ryc. 8b. Można zatem udowodnić bezpośrednio, przedstawiony na ryc. 4 grawitacyjny ruch łuku wyspowego, który wcześniej tylko przewidywaliśmy na podstawie istnienia sprzyjających mu warunków tektonicznych. Ryc. 8 (a) Ruchy pionowe związane z trzęsieniami płytkimi w aktywnych krawędziach kontynentów. (b) Podręcznikowy schemat osuwiska skalnego. 5. Rozwój łuku wyspowego potwierdza tektonikę grawitacyjną Haarmanna Erich Haarmann (1930) wprowadził do tektoniki grawitacyjnej bardzo ważne i trafne pojęcia tektogenezy pierwotnej (powstawanie różnicy wysokości) i tektogenezy wtórnej (grawitacyjny transport wyrównujący różnicę wysokości). W grawitacyjnym modelu Haarmanna powstawania pasm fałdowych, niejasne są tylko warunki formowania się tektogenezy pierwotnej i sam jej charakter. Okazuje się, że warunki te powstają 6
7 podczas generalnego rozrywania litosfery, czego Haarmann nie brał pod uwagę. Rozrywanie to powoduje grawitacyjną destrukcję krawędzi płyty (strukturalne obniżanie) i w niedużej odległości diapiryzm górnego płaszcza, co razem daje tektogenezę pierwotną a ta zaś daje grawitacyjne przesunięcie łuku wyspowego, czyli tektogenezę wtórną. 6. Analogia między łukami wysp a intrakontynentalnymi pasmami fałdowymi Rozwój aktywnych krawędzi kontynentów powinien być podobny do rozwoju intrakontynentalnych pasm fałdowych. Już bowiem dawno zauważono, że struktury te są analogiczne. I tak: rów oceaniczny jest odpowiednikiem zapadliska przedgórskiego, łuk wyspowy jest odpowiednikiem samego pasma fałdowego, linia wulkanów jest odpowiednikiem wulkanizmu internidów a morze załukowe jest odpowiednikiem zapadliska śródgórskiego. Intrakontynentalne pasma fałdowe powinny zatem także powstawać w wyniku tensyjno-grawitacyjnego mechanizmu. Tak też jest w istocie. Analiza mechanizmu powstawania tych pasm, prowadzona bez wychodzenia z jakichś globalnych apriorycznych założeń, daje analogiczne wyniki, jak dla aktywnych krawędzi kontynentów (Koziar, Jamrozik 1985ab). 7. Tensyjno-grawitacyjny rozwój aktywnych krawędzi kontynentów jako kolejny dowód ekspansji Ziemi Przytoczyliśmy wcześniej rozumowanie Le Pichona dla naświetlenia sposobu budowania modeli tektoniki płyt na założeniu Ziemi nieekspandującej. Modele takie nie mogą być zatem traktowane jako dowody podstawowego założenia tej teorii, że promień Ziemi jest niezmienny, gdyż popadamy w ten sposób w błędne koło rozumowania. Dotyczy to w szczególności płytowo tektonicznego modelu aktywnych krawędzi kontynentów, czyli modelu podsuwania jednej płyty pod drugą. Inaczej jest w przypadku odtwarzania tensyjno-grawitacyjnego mechanizmu omawianych struktur. Nie korzystaliśmy tu żadnych globalnych założeń i wykazaliśmy odsuwanie litosfery oceanicznej od kontynentalnej. Stosując poprawną procedurę dowodzenia, teraz dopiero możemy przejść do problemów globalnych i zestawiać aktywne krawędzie kontynentów ze spreadingiem na grzbietach oceanicznych. Otóż w omawianych strefach nie ma kompensacji tego spreadingu a zatem Ziemia ekspanduje. Stwierdzenie to jest tutaj wnioskiem a nie założeniem. Jest to poza tym kolejny, niezależny dowód na ekspansję Ziemi, który dodajemy do dowodów wymienionych poprzednio. Nadmieńmy, że tektonika płyt nie przedstawia przekonywujących dowodów swojego podstawowego założenia, jakim jest założenie stałości promienia Ziemi, zadawalając się konstruowanymi w oparciu o to założenie modelami. Zestawienie bazy dowodowej obu teorii przedstawione jest w osobnej pracy (Koziar, Zagożdżon, 2003). 7
8 LITERATURA Campos J., Madariaga R., Scholz C., Faulting process of the August 8, 1993, Guam earthquake. J. Geoph. Res., v. 101 no. 8: Carey S.W., The tectonic approach to continental drift. W: Continental drift - A symposium, Hobart, University of Tasmania, str Carey S.W., The Expanding Earth. Elsevier Scientific Publishing Company, Amsterdam-Oxford- New York, str Čudinov J.V., The expanding Earth and tectonic movements: direction of movements in marginal oceanic zones. (po rosyjsku), Geotektonika, no 1, (angielskie tłumaczenie) Geotectonics, 1981 no. 15: Čudinov J.V., 1985 Geologia Aktivnych okeaničeskich okrain i globalnaja tektonika. Nedra, Moskva, str Čudinov J.V., Global Eduction Tectonics of the Expanding Earth. VSP, Utrecht Tokyo, str Fitch T., Scholz Ch., Mechanism of Underthrusting in Southwest Japan: A Model of Convergent Plate Interactions. J. Geoph. Res. v. 76, no. 29: Haarmann E., Die Oszilationstheorie. Stuttgard. str Hasegawa A., Umino N., Takagi A., Double-planed structure of the deep seismic zone in the Northwestern Japan Arc. Tectonophysics v. 47: Heezen B. C., The rift in the ocean floor. Scient. American, v. 203, no. 4: Hilgenberg O.C., Vom wachsenden Erdball. Wyd.: O. Hilgenberg, Charlottenburg 2, Carmerstr. 2, str Jarkowski J., Hypothese cinetique de la gravitation universelle en connexion avec la formation des elements chimiques (Kinetic hypothesis of universal gravitation and its conection with formation of chemical elements). Wyd. przez autora. Moskwa, str Jarkowski J., Vsemirnoje tjagotenije kak sledstvije obrazovanija vesomoj materii vnutri nebesnych tel (Universal gravity as a result of the creation of weighty matter in the celestial bodies). Wyd. przez autora. Moskwa, str Koziar J., Jamrozik L.,: 1985a - Tension-gravitation model of the tectogenesis. Proceeding reports of the XIII-th Congress of Carpatho-Balkan Geological Association, Poland Cracov, September , Wyd. przez Państwowy Instytut Geologiczny, str Koziar J., Jamrozik L., 1985b - Application of the tension-gravitation model of the tectogenesis to the Carpathian orogen reconstruction. Proceeding reports of the XIII-th Congress of Carpatho - Balkan Geological Association. Poland, Cracow, September , Wyd. przez Państwowy Instytut Geologiczny, str Koziar J., Jamrozik L., Tensyjno-grawitacyjny model subdukcji (Tension gravitational model of subduction) PTG Oddz. w Poznaniu, UAM IG Streszcz. ref. ( ), str
9 Koziar J., Jamrozik L., Tension-gravitational model of island arcs. in: F. Selleri, M. Barone eds., Proceedings of the International Conference: Frontiers of Fundamental Physics, Olympia, Greece, September 27-30, 1993; Plenum New York, str Koziar J., Zagożdżon P.P., 2003 Foundations of the expanding Earth theory. To appear in the Proceedings of the 4 th Czech-Polish Workshop On Recent Geodynamics of the Sudety Mts. and Adjacent Areas. Lubawka, November 7-9, Acta Montana ser. A, Geodynamics. (Artykuł nie przyjęty do druku na podstawie niepoważnych recenzji). Kremp G., 1990, Paleogeography of the last two cycles of Earth expansion. Current Perspectives in Palynological Research. Silver Jubilee Commemoration. Volume of the Journal of Palynology , str Lindemann B., 1927 Kettengebirge, Kontinentale Zerspaltung und Erdexpansion (Folded belts, continental splitting and expansion of the Earth), Verlag von Gustav Fischer, Jena, str McNeil L.C., Piper K.A., Scholz C., Cascadia Listric Normal Faulting. J. Geoph. Res. v. 102 no. 6: More G., Shipley T.H., Sediment Accretion in Mid-America Trench. J. Geoph. Res. v 93, no. 8: Oberc J., Ziemia - mobilizm i ekspansja, (The Earth mobilism and expansion). Problemy, nr 10: i Parkin E. J., Horizontal crustal movements determined from surveys after the Alaskan earthquake of The Prince William Sound Alaska earthquake of 1964 and aftershocks. U.S. Dep. of Commer. 3, str Le Pichon X., Sea-Floor Spreading and Continental Drift. J. Geophys. Res. v. 12, no. 73: Plafker G., Tectonic deformation associated with the 1964 Alaskan earthquake. Science 148 (3678): Plafker G., Savage J., Mechanism of the Chilean earthquake of May 21 and 22, Geol. Soc. Am. Bull. v. 81: Scalera, G., A non-subductive interpretation of the trench-arc-backarc zones. A poster at the International Conference Problems of the Expanding Earth. Wrocław Sosnówka (Poland), XI Spence W., The Aleutian Arc: Tectonic Blocks, Episodic Subduction, Strain Diffusion and Magma Generation. J. Geoph. Res. v. 82, no. 2: Stewart J.C. F., Mantle plume separation and the expanding Earth. Geophys. J.R. Astr. Soc., v. 46: Wegener A., Die Entschtehung der Kontinente und Ozeane, Vieweg & Sohn Verlag, Braunschweig (4. wydanie), str
10 Tensyjny rozwój aktywnych krawędzi kontynentów (wersja skrócona) Kluczem do zrozumienia generalnego rozwoju aktywnych krawędzi kontynentów jest poprawna interpretacja procesów pod rowami oceanicznym i w strefie Benioffa. Tektonika płyt przyjmuje, że płyta oceaniczna przesuwa się w kierunku aktywnej krawędzi kontynentu. Pod rowem oceanicznym płyta ma się zaginać i pogrążać wzdłuż strefy Benioffa. Punktem wyjścia tego modelu jest założenie, że Ziemia nie ekspanduje i dlatego muszą istnieć strefy, gdzie rozrost litosfery na grzbietach oceanicznych jest kompensowany (Le Pichon 1968 str. 3673). Jednakże dane sejsmiczne wskazują, że płyta oceaniczna tworzy pod aktywnymi krawędziami potężny pół-rów tektoniczny. Inaczej mówiąc, płyta oceaniczna zakończona jest tutaj krawędzią niszczoną przez tensyjno-grawitacyjny mechanizm. Fragmenty, niszczonej w ten sposób płyty, toną w rozrzedzonym górnym płaszczu zwieńczonym diapirem. Tonące fragmenty tworzą strefę Benioffa, generując wstrząsy sejsmiczne i zwiększając przewodność sejsmiczną poprzez swoją obecność i poprzez wytwarzanie w płaszczu laminarnej struktury (falowodu). Tensyjno-grawitacyjny pół-rów tektoniczny ograniczający płytę oceaniczną, obecność rozrzedzonego górnego płaszcza i jego diapiryzmu (jedno i drugie jest wskaźnikiem tensji) oraz udowodnione odsuwanie się łuków wysp od kontynentów, dowodzi odsuwania się płyty oceanicznej od kontynentalnej. Jest to ruch przeciwstawny do zakładanego przez tektonikę płyt. Innym kluczowym problemem jest właściwa interpretacja względnego ruchu dokumentowanego przez płytkie trzęsienia Ziemi pod łukami wysp. Mogą one oznaczać bądź podsuwanie się płyty oceanicznej po łuk wysp, bądź nasuwanie się łuku wyspowego na płytę oceaniczną. Tektonika płyt wybrała pierwsze rozwiązanie. Jednakże horyzontalne przemieszczania łuku wyspowego podobnie jak jego przemieszczenia pionowe, wykazują, że górna część łuku wyspowego tworzy w trakcie trzęsienia potężne osuwisko przemieszczające się w kierunku rowu oceanicznego. Kompresja, która pojawia się w frontalnej części takiego osuwiska ma lokalny i powierzchniowy charakter i nie ma nic współnego z zakładanym przez tektonikę płyt konwergentnym ruchem płyt. Prezentowany powyżej tensyjno-grawitacyjny rozwój aktywnych krawędzi kontynentów jest analogiczny do tensyjno-grawitacyjnego rozwoju wewnątrzkontynentalnych pasm fałdowych (Koziar, Jamrozik 1985). Jest on również potwierdzeniem tektoniki grawitacyjnej Ericha Haarmana i jego koncepcji tzw. pierwotnej tektogenezy (powstawania różnic wysokości) i wtórnej tektogenezy (grawitacyjne wyrównywanie różnic wysokości). Przy wykazywaniu tensyjnego rozwoju omawianych stref nie korzystaliśmy z żadnego globalnego założenia. Odwrotnie, teraz dopiero możemy przejść do spraw globalnych i to w formie wniosku. Mianowicie w aktywnych krawędziach kontynentów nie ma kompensacji rozrostu litosfery na grzbietach oceanicznych. Zatem Ziemia ekspanduje. Pełny schemat tensyjno-grawitacyjnej struktury łuku wyspowego. Wszystkie tensyjne elementy struktury wzajemnie się potwierdzają, dowodząc rozsuwania się płyt litosfery w aktywnych krawędziach kontynentów. 10
ZałoŜeniowy charakter tektoniki płyt litosfery
II ZałoŜeniowy charakter tektoniki płyt litosfery Jest faktem mało znanym, Ŝe twórcami podstaw koncepcji spredingu (rozrostu litosfery na grzbietach oceanicznych) i koncepcji płyt litosfery są: Samuel
Bardziej szczegółowoTeoria tektoniki płyt litosfery
Teoria tektoniki płyt litosfery Pytania i odpowiedzi 1. Podaj przyczynę przemieszczania się płyt litosferycznych Przyczyną przemieszczania się płyt litosfery jest najprawdopodobniej ruch materii (prądy
Bardziej szczegółowoTektonika Płyt. Prowadzący: dr hab. Leszek Czechowski
1 Tektonika Płyt Wykład z ćwiczeniami dla 2 roku Geofizyki w Geologii w semestrze letnim: 30 godzin wykładu i 30 godzin ćwiczeń. Wykłady będą prowadzone przez Internet, ćwiczenia tradycyjnie w sali. ECTS
Bardziej szczegółowoPapers on the Expanding Earth by researchers from Wrocław scientific centre
Jan Koziar Papers on the Expanding Earth by researchers from Wrocław scientific centre Wrocław 2011 Digital edition only The list of the papers is in chronological order Papers with foreign co-authors
Bardziej szczegółowoPapers on the Expanding Earth by researchers from Wrocław scientific centre
Jan Koziar Papers on the Expanding Earth by researchers from Wrocław scientific centre Wrocław 2011, Updated may 2017 Digital edition only The list of the papers is in chronological order Papers with foreign
Bardziej szczegółowoPrzyroda interdyscyplinarne ścieżki dydaktyczne. Justyna Chojnacka Wydział Fizyki, Astronomii i Informatyki Stosowanej Zakład Dydaktyki Fizyki
Przyroda interdyscyplinarne ścieżki dydaktyczne Justyna Chojnacka Wydział Fizyki, Astronomii i Informatyki Stosowanej Zakład Dydaktyki Fizyki Plan referatu: Przyroda jako przedmiot uzupełniający - ścieżka
Bardziej szczegółowoEkspansja den oceanicznych i jej związek z hipotezą ekspansji Ziemi
JAN KOZIAR POSIEDZENIE DNIA 13 MARCA 1980 Ekspansja den oceanicznych i jej związek z hipotezą ekspansji Ziemi Komunikat Problem rozwoju litosfery oceanicznej Problem rozwoju litosfery oceanicznej został
Bardziej szczegółowoTektonika płyt czy ekspansja Ziemi?
Tutoring Gedanensis Tutoring Gedanensis 3(1) 74-82 (2018) ISSN 2451-1862 Tektonika płyt czy ekspansja Ziemi? Grzegorz Gorczyński Uniwersytet Gdański, Wydział Oceanografii i Geografii E-mail: gregorczynski@gmail.com
Bardziej szczegółowoWYBRANE ELEMENTY GEOFIZYKI
WYBRANE ELEMENTY GEOFIZYKI Wykład 2: Sejsmologia i sejsmika: trzęsienia Ziemi, fale sejsmiczne, fizyka trzęsień Ziemi w świetle teorii ruchu bloków litosferycznych. prof. dr hab. inż. Janusz Bogusz Zakład
Bardziej szczegółowoINDYWIDUALNA KARTA PRACY NA LEKCJI ODWRÓCONEJ OGNISTY ODDECH ZIEMI. Na podstawie wiadomości przedstawionych przez grupy projektowe rozwiąż zadania:
ZAŁĄCZNIK nr 6 INDYWIDUALNA KARTA PRACY NA LEKCJI ODWRÓCONEJ OGNISTY ODDECH ZIEMI Na podstawie wiadomości przedstawionych przez grupy projektowe rozwiąż zadania: GRUPA 1 Zadanie 1. Na rysunku przedstawiono
Bardziej szczegółowoTeoria tektoniki płyt
Teoria tektoniki płyt Wędrówka kontynentów Wędrówka kontynentów W latach 20-tych XX w. dwóch naukowców: Alfred Wegener (Niemcy) oraz Aleksander Du Toit (RPA) zwrócili uwagę na możliwość przemieszczania
Bardziej szczegółowoTrzęsienia ziemi to wstrząsy krótkotrwałe i gwałtowne. Wzbudzane są we wnętrzu Ziemi i rozprzestrzeniają się w postaci fal sejsmicznych.
TRZĘSIENIA ZIEMI Trzęsienia ziemi to wstrząsy krótkotrwałe i gwałtowne. Wzbudzane są we wnętrzu Ziemi i rozprzestrzeniają się w postaci fal sejsmicznych. Odczuwane są w postaci drgań, kołysań, falowań
Bardziej szczegółowoGleboznawstwo i geomorfologia
Gleboznawstwo i geomorfologia Wykład dla studentów ochrony środowiska I rok...nie ma życia bez gleby, ani gleby bez życia Stanisław Miklaszewski (1907) Gleboznawstwo i geomorfologia WYKŁAD 4: OBSZARY GÓRSKIE
Bardziej szczegółowoGrupa I Nazwisko i imię: (0 2) Przyporządkuj rodzajom skał odpowiadające im warunki powstawania. A. magmowe głębinowe -... B. metamorficzne -...
Grupa I Nazwisko i imię:... 1. (0 2) Przyporządkuj rodzajom skał odpowiadające im warunki powstawania. A. magmowe głębinowe -... B. metamorficzne -... a) Powstały wskutek przemian innych skał pod wpływem
Bardziej szczegółowoTrzęsienia Ziemi i dryfujące kontynenty. Marek Grad Instytut Geofizyki Wydział Fizyki Uniwersytet Warszawski
Trzęsienia Ziemi i dryfujące kontynenty Marek Grad Instytut Geofizyki Wydział Fizyki Uniwersytet Warszawski ZAPYTAJ FIZYKA 18.06.2015 Wielkie trzęsienia ziemi i katastrofy sejsmiczne Sejsmiczność Ziemi
Bardziej szczegółowoEkspansja Ziemi i jej dowody
Jan Koziar Ekspansja Ziemi i jej dowody Wrocław 2017 Tylko w formie cyfrowej Broszura zawiera pełną treść referatu Ekspansja Ziemi i jej dowody wygłoszonego 9 maja 2017 roku, na Interdyscyplinarnym Seminarium
Bardziej szczegółowoNajwyższymi górami w Ameryce Południowej są Andy. Ciągną się one wzdłuż północnego i zachodniego wybrzeża kontynentu na długość ok km.
Góry Ameryki Południowej Najwyższymi górami w Ameryce Południowej są Andy. Ciągną się one wzdłuż północnego i zachodniego wybrzeża kontynentu na długość ok. 9000 km. Góry składają się z kilku równoległych
Bardziej szczegółowo-1r/1- B. Największą liczbę meteoroidów z roju Perseidów można dostrzec na niebie w nocy między 12 a 13 sierpnia (wpisz nazwę miesiąca).
-1r/1- LIII OLIMPIADA GEOGRAFICZNA Zawody III stopnia pisemne podejście 1 ROZWIĄZANIA Zadanie 1 A. Większość meteoroidów w Układzie Słonecznym pochodzi (wstaw znak w odpowiedni kwadrat): spoza Układu Słonecznego
Bardziej szczegółowoSKAŁY, TEKTONIKA, PROCESY ENDOGENICZNE ZADANIA. 1.Oznacz literą P tylko te zdania, których prawdziwość potwierdza załączony poniżej rysunek.
SKAŁY, TEKTONIKA, PROCESY ENDOGENICZNE ZADANIA 1.Oznacz literą P tylko te zdania, których prawdziwość potwierdza załączony poniżej rysunek. A) W wyniku wietrzenia skał magmowych mogą utworzyć się skały
Bardziej szczegółowoDlaczego nie sprawdzaj¹ siê cykle geologiczne tektoniki p³yt?
Dlaczego nie sprawdzaj¹ siê cykle geologiczne tektoniki p³yt? Clifford D. Ollier*, Jan Koziar** Przegl¹d Geologiczny, vol. 55, nr 5, 2007 C.D. Ollier J. Koziar Cykl geologiczny zwany równie cyklem skalnym
Bardziej szczegółowoDefinicja obrotu: Definicja elementów obrotu:
5. Obroty i kłady Definicja obrotu: Obrotem punktu A dookoła prostej l nazywamy ruch punktu A po okręgu k zawartym w płaszczyźnie prostopadłej do prostej l w kierunku zgodnym lub przeciwnym do ruchu wskazówek
Bardziej szczegółowoGeodynamika. Marcin Rajner ostatnia aktualizacja 23 lutego 2015
Geodynamika Marcin Rajner www.grat.gik.pw.edu.pl/dydaktyka/ ostatnia aktualizacja 23 lutego 2015 Sprawy organizacyjne Konsultacje Poniedziałki 12-13 soboty 12-13 zawsze Sprawy organizacyjne Treści wykładów
Bardziej szczegółowoWewnętrzne procesy geologiczne
Konspekt lekcji z geografii dla klasy I gimnazjum Wewnętrzne procesy geologiczne Cel ogólny: opis na przykładach działania procesów geologicznych wewnętrznych i omówienie ich rzeźbiotwórczej działalności.
Bardziej szczegółowoWulkany. Wojtek Jóźwiak
Wulkany Wojtek Jóźwiak Wulkan(z łac. Vulcanus imię rzymskiego boga ognia) miejsce na powierzchni Ziemi, z którego wydobywa się lawa, gazy wulkaniczne (solfatary, mofety, fumarole) i materiał piroklastyczny.
Bardziej szczegółowoFalowanie czyli pionowy ruch cząsteczek wody, wywołany rytmicznymi uderzeniami wiatru o powierzchnię wody. Fale wiatrowe dochodzą średnio do 2-6 m
Ruchy wód morskich Falowanie Falowanie czyli pionowy ruch cząsteczek wody, wywołany rytmicznymi uderzeniami wiatru o powierzchnię wody. Fale wiatrowe dochodzą średnio do 2-6 m wysokości i 50-100 m długości.
Bardziej szczegółowo1.Podać przykłady zastosowania wiedzy geograficznej w życiu. 2.Podać powiązania pomiędzy elementami środowiska przyrodniczego i geograficznego.
GEOGRAFIA KL. I Dział Wymagania konieczne i podstawowe Wymagania rozszerzające Wymagania dopełniające Mapa 1.Definiować pojęcie: geografia, środowisko przyrodnicze i geograficzne. 2.Podać źródła wiedzy
Bardziej szczegółowoRZUT CECHOWANY DACHY, NASYPY, WYKOPY
WYZNACZANIE DACHÓW: RZUT CECHOWANY DACHY, NASYPY, WYKOPY Ograniczymy się do dachów złożonych z płaskich wielokątów nazywanych połaciami, z linią okapu (linią utworzoną przez swobodne brzegi połaci) w postaci
Bardziej szczegółowoIII. Omówienie argumentów przeciwko ekspansji Ziemi
III Omówienie argumentów przeciwko ekspansji Ziemi Tektonika płyt litosfery zdominowała prawie całkowicie współczesną geotektonikę. Zgodnie z zasadami teoriopoznawczymi Kuhna i Poppera (patrz rozdz. IV)
Bardziej szczegółowoPOJECIE BYTU I NICOŚCI W TEORII KWANTOWEJ A
POJECIE BYTU I NICOŚCI W TEORII KWANTOWEJ A RZECZYWISTOŚĆ Wiesław M. Macek Wydział Matematyczno-Przyrodniczy Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego Wóycickiego 1/3, 01-938 Warszawa; Centrum Badań Kosmicznych,
Bardziej szczegółowoRzeźba na mapach. m n.p.m
Rzeźba na mapach Rzeźbę terenu przedstawia się obecnie najczęściej za pomocą poziomic. Poziomice (izohipsy) są to linie na mapie łączące punkty o jednakowej wysokości. Mapa poziomicowa (hipsometryczna)
Bardziej szczegółowoTENSYJNA GENEZA INWERSJI W BASENIE POLSKIM Z NAWIĄZANIEM DO TENSYJNEGO ROZWOJU MASYWU CZESKIEGO POSZERZONY ABSTRAKT
8 th Czech-Polish Workshop On Recent Geodynamics of the Sudety Mts. and Adjacent Areas, Kłodzko Poland, March 29-31, 2007, Abstracts, p.17-21. TENSYJNA GENEZA INWERSJI W BASENIE POLSKIM Z NAWIĄZANIEM DO
Bardziej szczegółowoGleboznawstwo i geomorfologia
Gleboznawstwo i geomorfologia Wykład dla studentów ochrony środowiska I rok...nie ma życia bez gleby, ani gleby bez życia Stanisław Miklaszewski (1907) Gleboznawstwo i geomorfologia WYKŁAD 2: GŁÓWNE ELEMENTY
Bardziej szczegółowo14th Czech Polish Workshop ON RECENT GEODYNAMICS OF THE SUDETY MTS. AND ADJACENT AREAS Jarnołtówek, October 21-23, 2013
14th Czech Polish Workshop ON RECENT GEODYNAMICS OF THE SUDETY MTS. AND ADJACENT AREAS Jarnołtówek, October 21-23, 2013 Zastosowanie zestawu optoelektronicznego do pomiarów przemieszczeń względnych bloków
Bardziej szczegółowoa) Wypiętrzenie się Andów i Kordylierów. b) Rozwój psylofitów na lądach.
Materiały szkoleniowe Dzieje i budowa Ziemi 1. Uporządkuj chronologicznie podane wydarzenia w dziejach Ziemi. I II a) Sfałdowanie Sudetów i Uralu. a) Wypiętrzenie się Andów i Kordylierów. b) Rozwój psylofitów
Bardziej szczegółowoKrzywa uniwersalna Sierpińskiego
Krzywa uniwersalna Sierpińskiego Małgorzata Blaszke Karol Grzyb Streszczenie W niniejszej pracy omówimy krzywą uniwersalną Sierpińskiego, zwaną również dywanem Sierpińskiego. Pokażemy klasyczną metodę
Bardziej szczegółowoMGR 10. Ćw. 1. Badanie polaryzacji światła 2. Wyznaczanie długości fal świetlnych 3. Pokaz zmiany długości fali świetlnej przy użyciu lasera.
MGR 10 10. Optyka fizyczna. Dyfrakcja i interferencja światła. Siatka dyfrakcyjna. Wyznaczanie długości fali świetlnej za pomocą siatki dyfrakcyjnej. Elektromagnetyczna teoria światła. Polaryzacja światła.
Bardziej szczegółowoGeologia poziom rozszerzony, ćwiczenia Zadanie 1. (2 pkt) Na mapie przedstawiono granice i kierunki ruchu płyt litosfery.
Geologia poziom rozszerzony, ćwiczenia Zadanie 1. (2 pkt) Na mapie przedstawiono granice i kierunki ruchu płyt litosfery. Przyporządkuj obszarom oznaczonym na mapie literami A i B po dwa zjawiska lub procesy
Bardziej szczegółowoOCEANY STELLA CHOCHOWSKA KL.1TH
OCEANY STELLA CHOCHOWSKA KL.1TH Oceany światowe: Ocean Arktyczny Ocean Indyjski Ocean Atlantycki Ocean Spokojny Ocean Arktyczny Ocean Arktyczny jest bardzo ściśle monitorować na skutki zmian klimatycznych.
Bardziej szczegółowoMożliwości uczniów w wieku lat w zakresie stosowania symbolu literowego w procesie uogólniania sprawozdanie z badań
Możliwości uczniów w wieku 10-14 lat w zakresie stosowania symbolu literowego w procesie uogólniania sprawozdanie z badań Lidia Zaręba ABSTRACT: The paper presents an extract from the research which concerned
Bardziej szczegółowoCo należy zauważyć Rzuty punktu leżą na jednej prostej do osi rzutów x 12, którą nazywamy prostą odnoszącą Wysokość punktu jest odległością rzutu
Oznaczenia A, B, 1, 2, I, II, punkty a, b, proste α, β, płaszczyzny π 1, π 2, rzutnie k kierunek rzutowania d(a,m) odległość punktu od prostej m(a,b) prosta przechodząca przez punkty A i B α(1,2,3) płaszczyzna
Bardziej szczegółowoTemat A (przeznaczony do wykonania na posterze) Panorama (widok) wpływ działalności człowieka na krajobraz wybranego obszaru
Temat A (przeznaczony do wykonania na posterze) Panorama (widok) wpływ działalności człowieka na krajobraz wybranego obszaru Wybierz kulminację terenu położoną w granicach Twojego województwa, dokonaj
Bardziej szczegółowoKartografia - wykład
Prof. dr hab. inż. Jacek Matyszkiewicz KATEDRA ANALIZ ŚRODOWISKA, KARTOGRAFII I GEOLOGII GOSPODARCZEJ Kartografia - wykład Neotektonika i jej analiza na mapach geologicznych FAZA TEKTONICZNA okres wzmożonej
Bardziej szczegółowoCzarna dziura obszar czasoprzestrzeni, którego, z uwagi na wpływ grawitacji, nic, łącznie ze światłem, nie może opuścić.
Czarna dziura obszar czasoprzestrzeni, którego, z uwagi na wpływ grawitacji, nic, łącznie ze światłem, nie może opuścić. Czarne dziury są to obiekty nie do końca nam zrozumiałe. Dlatego budzą ciekawość
Bardziej szczegółowoSkorupa kontynentalna - analiza geologiczna skał i obszarów
Geolog zatrudniony w firmie poszukiwawczej może wykonywać zarówno prace w terenie jak i w biurze. Prace terenowe mogą polegać na nadzorze nad prowadzonymi wierceniami oraz opisie petrograficznym uzyskanych
Bardziej szczegółowoSERDECZNIE WITAMY W FINALE III EDYCJI SZKOLNEGO KONKURSU GEOGRAFICZNEGO
SERDECZNIE WITAMY W FINALE III EDYCJI SZKOLNEGO KONKURSU GEOGRAFICZNEGO Opracowała: Joanna Imiołek REGULAMIN KONKURSU PYTANIA BĘDĄ WYŚWIETLANE NA EKRANIE PROSIMY O ZAPISYWANIE ODPOWIEDZI NA KARTCE CZAS
Bardziej szczegółowoZłudzenia optyczne. . Złudzenia optyczne dzieli się na cztery kategorie:
ZŁUDZENIA OPTYCZNE Złudzenia optyczne Złudzenie optyczne - błędna interpretacja obrazu przez mózg pod wpływem kontrastu, cieni, użycia kolorów, które automatycznie wprowadzają mózg w błędny tok myślenia.
Bardziej szczegółowoOsuwiska podwodne w jeziorze wigry w świetle
VII Zjazd Geomorfologów Polskich kraków 2005 Osuwiska podwodne w jeziorze wigry w świetle badań sejsmicznych wysokiej rozdzielczości Podczas profilowania sejsmicznego jeziora Wigry stwierdzono występowanie
Bardziej szczegółowoWGGIOŚ Egzamin inżynierski 2014/2015 WYDZIAŁ: GEOLOGII, GEOFIZYKI I OCHRONY ŚRODOWISKA KIERUNEK STUDIÓW: GÓRNICTWO I GEOLOGIA
WYDZIAŁ: GEOLOGII, GEOFIZYKI I OCHRONY ŚRODOWISKA KIERUNEK STUDIÓW: GÓRNICTWO I GEOLOGIA RODZAJ STUDIÓW: STACJONARNE I STOPNIA ROK AKADEMICKI 2014/2015 WYKAZ PRZEDMIOTÓW EGZAMINACYJNYCH: I. Geologia ogólna
Bardziej szczegółowoNasza Galaktyka
13.1.1 Nasza Galaktyka Skupisko ok. 100 miliardów gwiazd oraz materii międzygwiazdowej składa się na naszą Galaktykę (w odróżnieniu od innych pisaną wielką literą). Większość gwiazd (podobnie zresztą jak
Bardziej szczegółowoKatarzyna Wojewoda-Buraczyńska Koncepcja multicentryczności prawa a derywacyjne argumenty systemowe. Studenckie Zeszyty Naukowe 9/13, 84-87
Katarzyna Wojewoda-Buraczyńska Koncepcja multicentryczności prawa a derywacyjne argumenty systemowe Studenckie Zeszyty Naukowe 9/13, 84-87 2006 Katarzyna Wojewoda-Buraczyńska Koncepcja multicentryczności
Bardziej szczegółowoMATEMATYKA DLA CIEKAWSKICH
MATEMATYKA DLA CIEKAWSKICH Dowodzenie twierdzeń przy pomocy kartki. Część II Na rysunku przedstawiony jest obszar pewnego miasta wraz z zaznaczonymi szkołami podstawowymi. Wyobraźmy sobie, że mamy przydzielić
Bardziej szczegółowoELEMENTY GEOFIZYKI. Seismologia W. D. ebski
ELEMENTY GEOFIZYKI Seismologia W. D ebski debski@igf.edu.pl Plan wykładu z geofizyki - (Seismologia) 1. Geofizyka litosfery (Sejsmologia): trz esienia Ziemi sejsmologia obserwacyjna fale sejsmiczne fizyka
Bardziej szczegółowoZAŁĄCZNIK 7 - Lotnicza Pogoda w pytaniach i odpowiedziach.
Prąd strumieniowy (jet stream) jest wąskim pasem bardzo silnego wiatru na dużej wysokości (prędkość wiatru jest > 60 kts, czyli 30 m/s). Możemy go sobie wyobrazić jako rurę, która jest spłaszczona w pionie
Bardziej szczegółowoWYMAGANIA PROGRAMOWE PÓŁROCZNE I ROCZNE Z PRZEDMIOTU GEOGRAFIA DLA KLAS 8
WYMAGANIA PROGRAMOWE PÓŁROCZNE I ROCZNE Z PRZEDMIOTU GEOGRAFIA DLA KLAS 8 Podstawa programowa www.men.gov.pl Po I półroczu nauki w klasie ósmej uczeń potrafi: Wybrane problemy i regiony geograficzne Azji
Bardziej szczegółowoJEDZIEMY NAD... Morze Bałtyckie
JEDZIEMY NAD... Morze Bałtyckie Morze Bałtyckie, Bałtyk płytkie morze śródlądowe na szelfie kontynentalnym w północnej Europie. Połączone z Morzem Północnym przez Cieśniny Duńskie (Sund, Mały i Wielki
Bardziej szczegółowoWymagania edukacyjne z geografii dla uczniów klasy I I semestr podręcznik Planeta Nowa 1
Wymagania edukacyjne z geografii dla uczniów klasy I I semestr podręcznik Planeta Nowa 1 Na ocenę celującą uczeń powinien opanować następujące zagadnienia z działów: 1. Podstawy geografii 1.1. Czym zajmuje
Bardziej szczegółowo5.1. Powstawanie i rozchodzenie się fal mechanicznych.
5. Fale mechaniczne 5.1. Powstawanie i rozchodzenie się fal mechanicznych. Ruch falowy jest zjawiskiem bardzo rozpowszechnionym w przyrodzie. Spotkałeś się z pewnością w życiu codziennym z takimi pojęciami
Bardziej szczegółowoGRANICE METAMORFIZMU:
Metamorfizm jest to proces zmian mineralogicznych i strukturalnych skał w stanie stałym, bez większego udziału fazy ciekłej, w odpowiedzi na warunki fizyczne (zawsze podwyższona temperatura i przeważnie
Bardziej szczegółowoProblem Odwrotny rozchodzenia się fali Love'a w falowodach sprężystych obciążonych cieczą lepką
Problem Odwrotny rozchodzenia się fali Love'a w falowodach sprężystych obciążonych cieczą lepką Dr hab. Piotr Kiełczyński, prof. w IPPT PAN, Instytut Podstawowych Problemów Techniki PAN Zakład Teorii Ośrodków
Bardziej szczegółowodr Bartłomiej Rokicki Chair of Macroeconomics and International Trade Theory Faculty of Economic Sciences, University of Warsaw
Chair of Macroeconomics and International Trade Theory Faculty of Economic Sciences, University of Warsaw Kryzysy walutowe Modele pierwszej generacji teorii kryzysów walutowych Model Krugmana wersja analityczna
Bardziej szczegółowoMAKROEKONOMIA 2. Wykład 4-5. Dynamiczny model DAD/DAS, część 3. Dagmara Mycielska Joanna Siwińska - Gorzelak
MAKROEKONOMIA 2 Wykład 4-5. Dynamiczny model DAD/DAS, część 3 Dagmara Mycielska Joanna Siwińska - Gorzelak 2 Plan wykładu Zakłócenia w modelu DAD/DAS: Wzrost produkcji potencjalnej; Zakłócenie podażowe
Bardziej szczegółowoFOTON 88, Wiosna 2005
42 Tsunami Paweł F. Góra Instytut Fizyki UJ Katastrofa, jaka 26 grudnia 2004 roku nawiedziła południowo-wschodnią Azję i pochłonęła setki tysięcy (ostatnie raporty mówią o prawie trzystu tysiącach) istnień
Bardziej szczegółowoKompozycja w fotografii krajobrazu, cz. 3 - Linia, kształt i kolor
17 maja 2010, 09:03 Autor: Dawid Petka czytano: 18285 razy Kompozycja w fotografii krajobrazu, cz. 3 - Linia, kształt i kolor Są tak powszechne, że nie zauważamy ich, a jednocześnie nie da się bez nich
Bardziej szczegółowo2/17/2015 ELEMENTY SOCJOLOGII PODRĘCZNIKI STARE WYDANIE PODRĘCZNIKA. Anthony Giddens Socjologia, PWN, Warszawa, 2012
ELEMENTY SOCJOLOGII dr Agnieszka Kacprzak PODRĘCZNIKI Anthony Giddens Socjologia, PWN, Warszawa, 2012 PODRĘCZNIKI UZPEŁNIAJĄCE: Piotr Sztompka Socjologia. Analiza społeczeństwa, Znak, Kraków, 2003 Krystyna
Bardziej szczegółowoŁożysko z pochyleniami
Łożysko z pochyleniami Wykonamy model części jak na rys. 1 Rys. 1 Część ta ma płaszczyznę symetrii (pokazaną na rys. 1). Płaszczyzna ta może być płaszczyzną podziału formy odlewniczej. Aby model można
Bardziej szczegółowoNOWE ODKRYCIA W KLASYCZNEJ LOGICE?
S ł u p s k i e S t u d i a F i l o z o f i c z n e n r 5 * 2 0 0 5 Jan Przybyłowski, Logika z ogólną metodologią nauk. Podręcznik dla humanistów, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2003 NOWE
Bardziej szczegółowoCo dzieje się we wnętrzu Ziemi?
Andrzej Żelaźniewicz Marek Grad Co dzieje się we wnętrzu Ziemi? Polska Akademia Nauk planetaziemia Nauki o Ziemi jej mieszkańcom Warszawa 2009 Komitet Planeta Ziemia PAN Wydział VII PAN planetaziemia Nauki
Bardziej szczegółowoKąty Ustawienia Kół. WERTHER International POLSKA Sp. z o.o. dr inż. Marek Jankowski 2007-01-19
WERTHER International POLSKA Sp. z o.o. dr inż. Marek Jankowski 2007-01-19 Kąty Ustawienia Kół Technologie stosowane w pomiarach zmieniają się, powstają coraz to nowe urządzenia ułatwiające zarówno regulowanie
Bardziej szczegółowoMODEL AS-AD. Dotąd zakładaliśmy (w modelu IS-LM oraz w krzyżu keynesowskim), że ceny w gospodarce są stałe. Model AS-AD uchyla to założenie.
MODEL AS-AD Dotąd zakładaliśmy (w modelu IS-LM oraz w krzyżu keynesowskim), że ceny w gospodarce są stałe. Model AS-AD uchyla to założenie. KRZYWA AD Krzywą AD wyprowadza się z modelu IS-LM Każdy punkt
Bardziej szczegółowoOPIS GEOSTANOWISKA. Filip Duszyński. Informacje ogólne. Charakterystyka geologiczna geostanowiska
OPIS GEOSTANOWISKA Filip Duszyński Informacje ogólne Nr obiektu 148 Nazwa obiektu (oficjalna, obiegowa lub nadana) Punkt widokowy koło Pomianowa Górnego Współrzędne geograficzne [WGS 84 hddd.dddd] Długość:
Bardziej szczegółowoWykład 5: Dryf kontynentów i tektonika płyt (skrócona wersja wykładu) \
L. Czechowski wyklad05_1pdf.rtf 2007-01-28 1 L. Czechowski 1994 Wykład 5: Dryf kontynentów i tektonika płyt (skrócona wersja wykładu) \ PoniŜszy wykład omawia dryf kontynentów i podstawowe załoŝenia tektoniki
Bardziej szczegółowoKomentarz technik geolog 311[12]-01 Czerwiec 2009
Zadanie egzaminacyjne Wykonaj przekrój geologiczny na podstawie załączonej mapy geologicznej i profili otworów wiertniczych wzdłuż linii A B. Przy sporządzaniu przekroju geologicznego zastosuj dwudziestopięciokrotne
Bardziej szczegółowoPO CO ZASTANAWIAĆ SIĘ NAD TYM, JAK POWSTAJĄ SKAŁY?
PO CO ZASTANAWIAĆ SIĘ NAD TYM, JAK POWSTAJĄ SKAŁY? (1) Aby poszukiwać surowców złoża wiążą się z określonymi procesami geologicznymi, w tym magmowymi procesami skałotwórczymi; (2) Dla celów ogólnogeologicznych
Bardziej szczegółowo(12) OPIS PATENTOWY. (86) Data i numer zgłoszenia międzynarodowego: , PCT/DE96/02405
RZECZPOSPOLITA POLSKA Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (12) OPIS PATENTOWY (21 ) Numer zgłoszenia: 321888 (22) Data zgłoszenia: 15.12.1996 (86) Data i numer zgłoszenia międzynarodowego: 15.12.1996,
Bardziej szczegółowoW JAKICH MIEJSCACH NA ZIEMI POJAWIAJĄ SIĘ WULKANY? WSTĘP. centrum uwagi mediów. Czy sytuacja związana z ostatnimi erupcjami jest nowa i zaskakująca,
Tom 60 2011 Numer 3 4 (292 293) Strony 211 218 Bogusław Bagiński Instytut Geochemii, Mineralogii i Petrologii Wydział Geologii Uniwersytetu Warszawskiego Żwirki i Wigury 93, 02-089 Warszawa E-mail: b.baginski1@uw.edu.pl
Bardziej szczegółowoWYKŁAD 3 WYPEŁNIANIE OBSZARÓW. Plan wykładu: 1. Wypełnianie wieloboku
WYKŁ 3 WYPŁNINI OSZRÓW. Wypełnianie wieloboku Zasada parzystości: Prosta, która nie przechodzi przez wierzchołek przecina wielobok parzystą ilość razy. Plan wykładu: Wypełnianie wieloboku Wypełnianie konturu
Bardziej szczegółowoKURS MATEMATYKA DYSKRETNA
KURS MATEMATYKA DYSKRETNA LEKCJA 28 Grafy hamiltonowskie Odpowiedzi do zadania domowego www.akademia.etrapez.pl Strona 1 Część 1: TEST 1) b 2) a 3) b 4) d 5) c 6) d 7) b 8) b 9) d 10) a Zad. 1 ODPOWIEDZI
Bardziej szczegółowoRZEKROJE PALEOTEKTONICZNE ( PALEOSTRUKTURALNE ) (PPT)
P RZEKROJE PALEOTEKTONICZNE ( PALEOSTRUKTURALNE ) (PPT) Przekroje paleotektoniczne (PPT) Klasyczne PPT, czasami określane jako przekroje wyrównawcze, są używane do odtworzenia rozwoju budowy geologicznej
Bardziej szczegółowoNotacja RPN. 28 kwietnia wyliczanie i transformacja wyrażeń. Opis został przygotowany przez: Bogdana Kreczmera.
1 wyliczanie i transformacja wyrażeń (wersja skrócona) Opis został przygotowany przez: Bogdana Kreczmera 28 kwietnia 2002 Strona 1 z 68 Zakład Podstaw Cybernetyki i Robotyki - trochę historii...............
Bardziej szczegółowo2/18/2016 ELEMENTY SOCJOLOGII CO TO JEST SOCJOLOGIA? GORĄCA SOCJOLOGIA A SOCJOLOGIA NAUKOWA
ELEMENTY SOCJOLOGII dr Agnieszka Kacprzak CO TO JEST SOCJOLOGIA? socjologia (societas i logos nauka o społeczeństwie) Społeczeństwo jest to pewna liczba ludzi, którzy w określonych czasach i pod pewnymi
Bardziej szczegółowoWiatry OKRESOWE ZMIENNE NISZCZĄCE STAŁE. (zmieniające swój kierunek w cyklu rocznym lub dobowym)
Wiatry Co to jest wiatr? Wiatr to poziomy ruch powietrza w troposferze z wyżu barycznego do niżu barycznego. Prędkość wiatru wzrasta wraz z różnicą ciśnienia atmosferycznego. W N Wiatry STAŁE (niezmieniające
Bardziej szczegółowoSEKRETY ZIEMI. rys.1. Ziemia Niebieska planeta
SEKRETY ZIEMI Najgłębsza kopalnia świata to Tau Tona sięgająca blisko 3,9 km w głąb Ziemi. Położona jest na wschód od Johannesburga stolicy RPA. Kopalnia Strasznego lwa jest kopalnią złota. SG3 (ros. Кольская
Bardziej szczegółowoWYKŁAD 3 OBLICZANIE I SPRAWDZANIE NOŚNOŚCI NIEZBROJONYCH ŚCIAN MUROWYCH OBCIĄŻNYCH PIONOWO
WYKŁAD 3 OBLICZANIE I SPRAWDZANIE NOŚNOŚCI NIEZBROJONYCH ŚCIAN MUROWYCH OBCIĄŻNYCH PIONOWO Ściany obciążone pionowo to konstrukcje w których o zniszczeniu decyduje wytrzymałość muru na ściskanie oraz tzw.
Bardziej szczegółowoOpis ćwiczenia. Cel ćwiczenia Poznanie budowy i zrozumienie istoty pomiaru przyspieszenia ziemskiego za pomocą wahadła rewersyjnego Henry ego Katera.
ĆWICZENIE WYZNACZANIE PRZYSPIESZENIA ZIEMSKIEGO ZA POMOCĄ WAHADŁA REWERSYJNEGO Opis ćwiczenia Cel ćwiczenia Poznanie budowy i zrozumienie istoty pomiaru przyspieszenia ziemskiego za pomocą wahadła rewersyjnego
Bardziej szczegółowoSurface analysis sub-carbonifeourus NE part of the Bohemian Massif and the consequent implications for the analysis of neotectonic movements
Janusz Badura PIG-PIB OD Surface analysis sub-carbonifeourus NE part of the Bohemian Massif and the consequent implications for the analysis of neotectonic movements 14 th Czech-Polish Workshop On Recent
Bardziej szczegółowoW jakim stopniu uczniowie opanowali umiejętność Wykorzystywania wiedzy w praktyce? Analiza zadań otwartych z arkusza Sprawdzian 2012
Jerzy Matwijko Okręgowa Komisja Egzaminacyjna w Krakowie W jakim stopniu uczniowie opanowali umiejętność Wykorzystywania wiedzy w praktyce? Analiza zadań otwartych z arkusza Sprawdzian 2012 W Pracowni
Bardziej szczegółowoARGUMENTY KOSMOLOGICZNE. Sformułowane na gruncie nauk przyrodniczych
ARGUMENTY KOSMOLOGICZNE Sformułowane na gruncie nauk przyrodniczych O CO CHODZI W TYM ARGUMENCIE Argument ten ma pokazać, że istnieje zewnętrzna przyczyna wszechświata o naturze wyższej niż wszystko, co
Bardziej szczegółowo,2^ OPIS OCHRONNY PL 61004
RZECZPOSPOLITA,2^ OPIS OCHRONNY PL 61004 POLSKA WZORU UŻYTKOWEGO Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (2 U Numer zgłoszenia: 110119 @ Data zgłoszenia: 30.09.1999 13) Y1 0 Intel7: A47B 88/04 EGZEMPLARZ
Bardziej szczegółowoPozorne orbity planet Z notatek prof. Antoniego Opolskiego. Tomasz Mrozek Instytut Astronomiczny UWr Zakład Fizyki Słońca CBK PAN
Pozorne orbity planet Z notatek prof. Antoniego Opolskiego Tomasz Mrozek Instytut Astronomiczny UWr Zakład Fizyki Słońca CBK PAN Początek Młody miłośnik astronomii patrzy w niebo Młody miłośnik astronomii
Bardziej szczegółowoOpis ikon OPIS IKON. Ikony w pionowym pasku narzędzi: Ikony te używane są przy edycji mapy. ta ikona otwiera szereg kolejnych ikon, które pozwalają na
OPIS IKON Poniższa instrukcja opisuje ikony w programie Agrinavia Map. Funkcje związane z poszczególnymi ikonami, można również uruchomić korzystając z paska narzędzi. Ikony w pionowym pasku narzędzi:
Bardziej szczegółowoInstrukcja montażu sidingu winylowego na budynkach szkieletowych
www.lech-bud.org Instrukcja montażu sidingu winylowego na budynkach szkieletowych Przed przystąpieniem do montażu, ze ścian budynku należy zdemontować elementy i urządzenia, które mogą utrudniać pracę.
Bardziej szczegółowoGeologia dynamiczna / Włodzimierz Mizerski. wyd. 3. Warszawa, Spis treści
Geologia dynamiczna / Włodzimierz Mizerski. wyd. 3. Warszawa, 2014 Spis treści Przedmowy do wydania trzeciego i drugiego 11 1. Ziemia a nauki geologiczne 13 Geologia a nauki przyrodnicze 13 Materia Ziemi
Bardziej szczegółowoPodstawy nauk o Ziemi
Podstawy nauk o Ziemi Zależność rzeźby od budowy geologicznej mgr inż. Renata Różycka-Czas Katedra Gospodarki Przestrzennej i Architektury Krajobrazu Wydział Inżynierii Środowiska i Geodezji Uniwersytet
Bardziej szczegółowoAnaliza porównawcza sposobu pomiaru jakości spalania gazu w palnikach odkrytych
NAFTA-GAZ kwiecień 2011 ROK LXVII Mateusz Rataj Instytut Nafty i Gazu, Kraków Analiza porównawcza sposobu pomiaru jakości spalania gazu w ch odkrytych Wstęp W związku z prowadzonymi badaniami różnego typu
Bardziej szczegółowo1. Budowa wnętrza Ziemi
1. Budowa wnętrza Ziemi Wiedza na temat budowy i właściwości wnętrza Ziemi tylko w niewielkim stopniu opiera się na bezpośrednich obserwacjach. Wynika to z faktu, że najgłębsze dziury w Ziemi sięgają ułamka
Bardziej szczegółowoMODELOWANIE WARSTWY POWIERZCHNIOWEJ O ZMIENNEJ TWARDOŚCI
Dr inż. Danuta MIEDZIŃSKA, email: dmiedzinska@wat.edu.pl Dr inż. Robert PANOWICZ, email: Panowicz@wat.edu.pl Wojskowa Akademia Techniczna, Katedra Mechaniki i Informatyki Stosowanej MODELOWANIE WARSTWY
Bardziej szczegółowoPRZEDMIOTOWE ZASADY OCENIANIA Z JĘZYKA ANGIELSKIEGO
Założenia ogólne PZO PRZEDMIOTOWE ZASADY OCENIANIA Z JĘZYKA ANGIELSKIEGO w GIMNAZJUM 24 oceny odpowiadające poszczególnym poziomom oraz wymagania na poszczególne oceny, sposoby oceniania i techniki kontroli,
Bardziej szczegółowoWojciech Janecki. Geosoft sp. z o.o. Wrocław
Wojciech Janecki Geosoft sp. z o.o. Wrocław www.geosoft.com.pl Rok założenia - 1989 Zakres działalności: Badania i ekspertyzy geotechniczne Oprogramowanie geotechniczne i geologiczne Analizy CPTU i SCPT
Bardziej szczegółowoWYŻSZA SZKOŁA INFORMATYKI STOSOWANEJ I ZARZĄDZANIA
DRZEWA i LASY Drzewem nazywamy graf spójny nie zawierający cykli elementarnych. Lasem nazywamy graf nie zawierający cykli elementarnych. Przykłady drzew i lasów takie krawędzie są wykluczone drzewo las
Bardziej szczegółowo