Podstawy nauk o Ziemi

Transkrypt

1 Podstawy nauk o Ziemi Zależność rzeźby od budowy geologicznej mgr inż. Renata Różycka-Czas Katedra Gospodarki Przestrzennej i Architektury Krajobrazu Wydział Inżynierii Środowiska i Geodezji Uniwersytet Rolniczy im. Hugona Kołłątaja w Krakowie

2 Czynniki warunkujące przebieg urzeźbienia Na przebieg rzeźbienia wpływa: ukształtowanie powierzchni pierwotnej przez siły wewnętrzne budowa geologiczna, warunki klimatyczne. Rzeźba powierzchni Ziemi jest modelowana przez tzw. siły zewnętrzne. Ukształtowanie powierzchni pierwotnej zazwyczaj powtarza elementy budowy geologicznej antykliny są grzbietami, synkliny dolinami.

3 Odporność Miarą odporności skał jest przebieg i tempo procesów niszczących te utwory, Odporność skały zależy od zespołu cech litologicznych, Skały magmowe i metamorficzne można uznać za odporniejsze od skał osadowych. Odporność bardzo duża gabro, porfir, granit, bazalt, kwarcyt duża (średnia) piaskowce, dolomity, gnejsy mała piaskowce o lepiszczu ilastym, łupki ilaste, lessy

4 Skały o bardzo dużej i dużej odporności zaznaczają się najczęściej w terenie jako formy o stromych stokach, takie jak: wzniesienia o charakterze grzbietów i garbów oraz baszt, iglic i murów skalnych, załomy i progi, zwężenia dolinne Formy zbudowane ze skał o małej odporności są przeważnie wklęsłe, o łagodnych zboczach, są to m.in.: szerokie doliny i kotliny pochodzenia erozyjno denudacyjnego* * Procesy denudacyjne - procesy niszczące powodujące wyrównywanie i stopniowe obniżenie powierzchni Ziemi

5 Ryc. 2. Iglice skalne Park Narodowy Tsingy de Bemaraha, Madagaskar Ryc. 1. Baszta skalna- Diabli Kamień na Krzywickiej Górze Beskid Wyspowy

6 Tektonika Wpływu odporności i tektoniki na ukształtowanie terenu nie powinno się rozpatrywać oddzielnie odporność - tempo niszczenia tektonika kierunek przebiegu procesów niszczących Ryc. 3. Erozja rzeczna

7 tektonika płytowa - terasy denudacyjne tektonika monoklinalna rzeźba krawędziowa z progami denudacyjnymi tektonika fałdowa rzeźba może być zgodna, lub niezgodna z przebiegiem jednostek tektonicznych: zgodność: przebieg grzbietów = przebieg antyklin, przebieg dolin = przebieg synklin niezgodność (inwersja rzeźby): w miejscu synklin wznoszą się grzbiety, a w miejscu antyklin ciągną się doliny, Przyczyny inwersji: różna odporność warstw budujących fałdy, strukturalne osłabienie antyklin, odmłodzenie uprzednio zrównanej powierzchni.

8 Ryc. 4. Szkic obrazujący stopniowe pogrążanie się geosynkliny i wypełnianie jej przez osady, a następnie sfałdowanie osadów geosynklinalnych i ich wypiętrzenie, w wyniku czego powstały góry. Źródło: Skrypt Podstawy nauk o Ziemi, Koreleski K, s.38

9 tektonika zrębowa procesom erozji rzecznej i denudacji ulegają przede wszystkim progi tektoniczne; w skutek niszczenia próg tektoniczny cofa się i oddala od linii uskoku tektonika wulkaniczna i plutoniczna rzeźba na obszarze pokryw wulkanicznych rozwija się tak, jak na obszarach płytowych lub monoklinalnych; żyły, lakkolity, batolity są odsłaniane przez procesy niszczące Ryc. 5. Lakkolit

10 Dziękuję za uwagę Przechodzimy do kontynuacji ćwiczenia praktycznego

11 Oznaczenie skał i ich odporności Odporność mała Odporność duża Odporność bardzo duża margle: J k,j c, T r wapienie J a, J r,, J o, T m1-3, T m, D f, D gw kwarcyty: C 1-2 łupki: T k1-2, C, Ch dolomity: D a, D gd, T k D e piaskowce: T p, T p1-2 zlepieńce: P z, D m

12 Rzeźba, a odporność Rzeźba, a tektonika Tektonika Odporność Rodzaj skał Wysokość n.p.m Przebieg Forma L.p 1. dolina/ grzbiet z warstwic przedział wysokości nazwa i symbo l b. duża /duża/ mała antyklina/ synklina Zgodn a/niez godna Zgodna /niezgo dna + wnioski ogólne pod tabelą kilka zdań Na następne zajęcia PAPIER KANCELARYJNY W KRATKĘ

13

14