Jagiellonowie nie potrafili wykorzystać szansy jaką dawały wspólne rządy w Koronie, na Litwie, w Czechach i na Węgrzech.

Transkrypt

1 Jagiellonowie nie potrafili wykorzystać szansy jaką dawały wspólne rządy w Koronie, na Litwie, w Czechach i na Węgrzech. TAK Bartek Szanowni Jurorzy! Drodzy oponenci! Moja drużyna w osobach: Kornel Mederowski, Marek Mikołajczyk, Michał Ochociński i ja Bartosz Zdunek uważa, że: Jagiellonowie nie potrafili wykorzystać szansy jaką dawały wspólne rządy w Koronie, na Litwie, w Czechach i na Węgrzech. Drodzy słuchacze Postaram się teraz zakreślić pole naszej dyskusji. Dynastia Jagiellonów panowała na ziemiach polskich w latach 1386 do 1572 a zatem przez 186 lat. Była to dynastia inna niż piastowska ponieważ zasiadała na tronie z woli szlachty w ramach elekcji w dokonywanej rodzie. Każdorazowo po śmierci jednego władcy to szlachta musiała wyrazić zgodę na panowanie następnego monarchy. W zakresie rozwoju ustrojowego było to państwo rozwiniętej monarchii stanowej a nawet demokracji szlacheckiej. Zatem pozycja władcy była też inna niż w dobie Piastów ograniczona przez przedstawicielstwo stanowe. Do innych różnic z Piastami warto też zaliczyć zmianę kierunków w polityce zagranicznej czyli dominację polityki południowo wschodniej. W realizacji naszego tematu wykorzystamy różne aspekty panowania: Władysława Jagiełły, Władysława Warneńczyka, Kazimierza Jagiellończyka, Jana Olbrachta, Zygmunta Starego i Zygmunta Augusta, oraz zasiadąjącego na tronie Czech i Węgier Władysława Jagiellończyka i jego syna Ludwika. Ponieważ zasięg dyskusji jest ogromny moja drużyna będzie rozwijać argumentację stopniowo stosując metodę problemową to jest najpierw poruszymy stosunki z Litwą, Czechami i Węgrami a także odniesiemy je do szerszego tła europejskiego w tym rywalizacji Jagiellonów z dynastią Habsburgów. Uważamy, że niewłaściwe decyzje polityczne monarchów a także postawa szlachty uniemożliwiły Królestwu Polskiemu szersze wykorzystanie wpływów w całej Europie Środkowo - Wschodniej Dopiero nasz ostatni mówca posumuje wszystkie argumenty. Od unii w Krewie 1385 r. czyli unii personalnej między Królestwem Polskim i Wielkim Księstwem Litewskim zarysował się podstawowy konflikt jak rozumie ten polityczny związek Polska a jak Litwa. W tekście unii wystąpiło łacińskie słowo applicare co według Polaków znaczyło wcielić a dla Litwinów przyłączyć na równych prawach. Już samo spojrzenie na mapę i oszacowanie wielkości obu terytoriów świadczy o tym, że do czegoś mniejszego raczej zgodnie z logiką nie wciela się większego. Oczywiście szlachta polska podkreślała swoją misyjną rolę wobec pogańskiego sąsiada. A zatem nie tylko osobista niechęć Jagielły i wielkiego księcia Witolda doprowadziły szybko do pierwszych konfliktów. Witold nie mógł pałać miłością do Jagiełły skoro ten ostatni prawdopodobnie polecił zabić jego ojca, dlatego związał się z Krzyżakami nawet za cenę Żmudzi. Dopiero klęska and Worsklą w 1399 r. z Tatarami doprowadziła do powtórzenia unii z Litwą w 1401 w Wilnie i Radomiu. Nawet w czasie wielkiej wojny z Zakonem w latach Jagiełło nie wykorzystał grunwaldzkiego zwycięstwa i nie zdobył Malborka a co więcej w czasie I pokoju toruńskiego nie uzyskał zwrotu Pomorza tylko zdobył małą ziemię dobrzyńską i Żmudź w dożywocie Witolda a zatem musiał kontynuować konflikt z zakonem. W 1413 w Horodle rozszerzył przywileje szlacheckie na 47/50 rodów litewskich. Nie dało to jednak gwarancji stałego związku, ponieważ w 1430 brat Jagielły Świrygiełło zerwał unię z Polską i doszło między oboma państwami do wojny Czy zatem stary król nie znał ambicji swojego młodszego brata, który chciał zdobyć koronę litewską? Jagiełło wygrał ale separatyzm litewski ciągle był silny a Jagiełło wyznaczył Zygmunta Kiejstutowicza na tron 1

2 wielkoksiążęcy dożywotno (do 1440 r.). Po śmierci Władysława Warneńczyka były trzy lata bezkrólewia i dopiero w 1447 Kazimierz Jagiellończyk przywrócił unię z Litwą. Dopiero w 1569 r. Zygmunt August zawarł unię realną z Litwą w Lublinie ale podczas tej unii Magnaci litewscy przeciwstawiali się przede wszystkim wspólnym sejmom. Ich opór został w końcu przełamany przez króla Zygmunta Augusta, który dniu 5 marca 1569 roku zarządził inkorporację Podlasia oraz Wołynia z ziemią bracławską nakazując tamtejszym urzędnikom złożenie przysięgi na wierność Koronie. Unia lubelska była zatem bezpośrednim wynikiem siłowej demonstracji króla Zygmunta Augusta. Magnateria litewska w istocie nie pogodziła się z unią polsko-litewską także po jej zawarciu. A sama inkorporacja stała się przyczyną polityczną późniejszych powstań kozackich, ponieważ szlachta polska traktowała ten obszar jak kolonię a ludność miejscową jak niewolników. Szanowni Państwo! Tylko pokrótce omówiłem problem litewski ale gdyby istotnie Litwini tak bardzo chcieli związku z Królestwem to dualizm nie trwałby do konstytucji 3 maja czyli 1791 r. Zatem i władcy i szlachta polska nie traktowali Litwinów poważnie i nie dbali w sposób wystarczający o ich związek z Polską Kornel Szanowni Jurorzy! Drodzy Adwersarze! Szanowni Państwo! Stanowczo nie zgadzamy się z argumentami strony przeciwnej i uważamy, że Jagiellonowie nie potrafili wykorzystać szansy jaką dawały wspólne rządy w Koronie, na Litwie, w Czechach i na Węgrzech. Ze względu na ogrom faktografii koniecznej do rozwinięcia naszego stanowiska postaram odnieść się do naszego związku z Litwą w kontekście walki z Moskwą, Tatarami i Krzyżakami. Dokończę też omawianie naszego stosunku do obietnic Jagiełły z unii w Krewie Szanowni słuchacze przecież król Władysław nie spełnił obietnicy zawartej w treści unii w Krewie, że wszystkie kiedykolwiek utracone przez Polskę ziemie odzyska Nie tylko nie odzyskał Pomorza i zrobił to dopiero Kazimierz Jagiellończyk lecz także nie odzyskał całego Śląska i nie dokonał tego żaden Jagiellon, a nawet ci, którzy zasiadali na tronie czeskim. Po śmierci Jagiełły królem został jego małoletni syn Władysław, który w 1440 został królem Węgier zatem doszło do II unii personalnej polsko - węgierskiej (po Ludwiku Andegaweńskim). W 1443 r. młody król pokonał Turków w Serbii a także zdobył Sofię w Bułgarii. W 1444 r. zawarł korzystny traktat w Szegedynie jednak namówiony przez legata papieskiego Juliusza Cesariniego zerwał go i został sromotnie pokonany pod Warną. A zatem zaprzepaścił tak pięknie rozwijające się sukcesy terytorialne. Co więcej jego ciała po bitwie nie odnaleziono. Szanowni słuchacze! Wielkie księstwo Litewskie zawierało dwie ziemie etniczne Żmudź i Auksztotę reszta były to podbite przez Litwinów ziemie ruskie przyłączone do Litwy podczas zależności Rusi od Mongołów. Zatem kiedy księstwo Moskiewskie zaczęło jednoczyć ziemie ruskie popadło w konflikt z Litwą i Koroną. W 1471 r. Iwan III Srogi zajął Nowogród Wielki wysiedlił miejscową ludność i zmienił wpływy w republice na korzystne dla Moskwy. Moskwa zaczęła spiskować z Tatarami a w 1503 r. zdobyła ziemię czernichowską i siewierską kosztem Litwy. W 1514 Litwa i Korona utraciły Smoleńsk ostatecznie w wielkiej bitwie pod Orszą w 1514 zatrzymał Wasyla III Konstanty Ostrogski, ale niestety Smoleńska nie odzyskaliśmy aż do 1611 r. a zatem Jagiellonowie z tej szansy nie skorzystali. W 1471 Władysław Jagiellończyk został Królem Czech a w 1490 królem Węgier mimo to Jagiellonowie obejmujący 4 ważne terytoria Europy nie prowadzili wspólnej, spójnej i korzystnej dla całej dynastii polityki zagranicznej a co więcej każdy grał na korzyść 2

3 terytorium, które formalnie reprezentował. To właśnie dlatego doszło do podpisania traktatu w Wiedniu Formalnie opiekunem 9 letniego syna Władysława Jagiellończyka został Zygmunt Stary, który podpisał Habsburgami umowę, zapowiadającą że jeżeli młody Ludwik umrze bezpotomnie to trony Czech i Węgier przypadną Habsburgom. W konsekwencji tego traktatu, kiedy doszło do bitwy pod Mohaczem w 1526 a Ludwik zginął a tron czeski i węgierski przepadł na rzecz walczącej z Jagiellonami dynastii Habsburgów. Ostatecznie Czesi wybrali na tron Ferdynanda Habsburga a na Węgrzech doszło do podwójnej elekcji Jana Zapolyi i Ferdynanda Habsburga. Wkrótce też zaczęła się wojna między obu elektami, która trwać będzie do Król Polski Zygmunt Stary mimo sympatii do Zapolyi nie zaangażował się w ten konflikt. W 1528 r. sułtan Sulejman wspaniały zaproponował Zygmuntowi wsparcie dla Zapolyi i wspólne stanowisko przeciw Habsburgom król jednak odmówił i uzyskał tylko 5 letni rozejm w konfliktach z Turcją. Ostatecznie w 1540 po śmierci Zapolyi została jego żona i małoletni syn, któremu wsparcia udzielił sułtan Sulejman. Węgry podzielono Siedmiogród zależny był od Turcji, środkowa cześć Węgier została włączona do Turcji zachodnia część natomiast podporządkowana Habsburgom Nasi adwersarze nie mogą więc zaprzeczyć, że warunki traktatu w Wiedniu i dalsze postępowanie Zygmunta Starego najdobitniej dowodzą straconych szans, których nie potrafili wykorzystać Jagiellonowie. Marek Szanowni Jurorzy! Drodzy Przeciwnicy! Zdecydowanie nie zgadzamy się z argumentami strony przeciwnej i nadal będziemy dowodzić, że Jagiellonowie nie potrafili wykorzystać szansy jaką dawały wspólne rządy w Koronie, na Litwie, w Czechach i na Węgrzech. Szanowni Państwo! W 1471 r. Kazimierz Jagiellończyk wkroczył do Kijowa i osadził tam polskiego namiestnika, lecz Moskwa nie zamierzała odpuść i w porozumieniu z Tatarami występowała przeciwko polskiemu panowaniu. W 1482 r. doszło do spustoszenia przez ordę Kijowa. Tatarzy także w 1484 r. zajęli porty nad Morzem Czarnym - Kilię i Białogród a zatem polski handel prowadzony przez Mołdawię został zahamowany. W 1485 r. odbyła się polska wyprawa na Mołdawię lecz nie byliśmy w stanie odzyskać obu portów i podporządkowaliśmy tylko hospodara Stefana. W 1487 r. Mołdawia stała się lennem tureckim, w 1489 podpisaliśmy 4 letni rozejm w Turcją w walce o Mołdawię. W 1497 doznaliśmy klęski pod Koźminem a Jan Olbracht stracił wpływy w Mołdawii. Nie na próżno w tradycji funkcjonuje do dziś zadanie za króla Olbrachta wyginęła szlachta. Nasi przeciwnicy nie zaprzeczą, że utrata była poważna a Jagiellonowie nie wykonali swojego planu. W latach odbyła się ostania wojna Królestwa Polskiego z Zakonem. Wojnę wygrał Zygmunt Stary jednak traktat krakowski podpisano dopiero w 1525 r. Albrecht Hohenzollern został luterańskim księciem świeckim lennikiem króla Polski. Tytuł miał być dziedziczny w linii Hohenzollernów pruskich a od dziedziczenia odsunięto linię brandenburską. Po traktacie odbył się słynny hołd pruski. Dlaczego Zygmunt Stary popełnił tak fatalny błąd i zamiast wcielić Księstwo Pruskie uczynił z Albrechta tylko lennika. W przyszłości przecież to księstwo zostanie połączone z Marchią Brandenburską - po traktach welawsko bydgoskich z 1657 r. a w końcu od 1701 zostanie nazywane Królestwem Pruskim i będzie inicjatorem rozbiorów Polski. Zygmunt Stary wykazał zbyt mało zdecydowania i konsekwencji z zatem w sposób długofalowy przyczynił się do rozbiorów Polski. 3

4 Ostania porażkę w polityce zagranicznej Jagiellonowie zanotowali w czasie panowania Zygmunta Augusta. W 1561 doszło do sekularyzacji Zakonu w Inflantach. Gotard Kettler został lennym księciem świeckim Korony z Kurlandii i Semigalii a pozostała część Inflant stała się kondominium polsko - litewskim. Wydarzenie to doprowadziło do pierwszej wojny północnej o dominium Maris Baltici w latach Traktat w Szczecinie nie był dla nas satysfakcjonujący. Dania dostała wyspy Ozylię i Dago, Szwecja wpływy w Estonii, Korona Polska wpływy na Łotwie a Rosja swobodę żeglugi narewskiej - Narwę. Walka o Inflanty zatem jeszcze się nie zakończyła i będzie kontynuowana zarówno przez Jwana IV Groźnego jak i Stefana Batorego, który mógłby podjąć starania o usamodzielnienie Węgier a przez niezałatwiony problem Inflant utknął na Bałtyku. Szanowni Państwo! Wszystkie przedstawione przeze mnie dowody świadczą o tym, że Jagiellonowie nie potrafili wykorzystać szansy jaką dawały wspólne rządy w Koronie, na Litwie, w Czechach i na Węgrzech. Michał Szanowni Jurorzy! Drodzy Oponenci! Nie zgadzamy się ze stanowiskiem zaprezentowanym przez naszych oponentów i nadal uważamy, że Jagiellonowie nie potrafili wykorzystać szansy jaką dawały wspólne rządy w Koronie, na Litwie, w Czechach i na Węgrzech. Nasz pierwszy mówca organizujący pracę całej drużyny dobitnie zaznaczył, że na panowanie Jagiellonów przypada demokracja szlachecka. Każdy z władców tej dynastii był zależny od szlachty. Zaczęło się od Władysława Jagiełły, który nadał szlachcie najwięcej przywilejów dziejach naszego państwa. W tym 1388 pierwszy piotrkowski, 1422 czerwiński, 1423 warcki, 1425 brzeski, 1433i 33 jedlneńko krakowski. Kazimierz Jagiellończyk ograniczył swoją pozycję zaszantażowany podczas wojny 13 letniej i pod presją chwili nadał szlachcie przywilej cerekwicko nieszawski, Jan Olbracht zwołał pierwszy sejm walny w 1493 r. ale w 1496 nadał szlachcie II przywilej piotrkowski, w 1505 Aleksander ogłosił przywilej radomski czyli konstytucję nihil novi nic nowego bez zgody całej szlachty i w ten zasadniczy sposób ograniczył pozycję monarchy, ostatni przywilej toruńsko bydgoski z 1519/20 wydał Zygmunt Satry. Jakie dziedzictwo zatem zostawili Jagiellonowie swoim następcom oczywiście artykuły henrykowskie a w nich zapewnienie, że jeżeli król złamie którykolwiek z tych immunitetów szlachta będzie miała prawo do rokoszu czyli buntu przeciw monarsze. To przez Jagiellonów nie było w Polsce czwartego etapu rozwoju monarchii feudalnej czyli monarchii absolutnej. Jagiellonowie byli władcami nieprzewidywalnymi często bardzo kapryśnymi, żaden władca przecież nie zaślubia własnej poddanej tak jak Zygmunt August Barbarę Radziwiłłównę. Małżeństwo króla ma służyć dobru państwa. A tymczasem miłostka Zygmunta spowodowała skłócenie króla ze szlachtą i ogołocenie skarbu państwa z powodu wywiezienia przez wściekłą na syna Bonę tzw. sum neapolitańskich. Jeszcze raz powtórzę (po pierwsze) 1. Litwini nigdy nie będą lojalni wobec Korony i zdradzą nas np. podczas potopu w 1655 r. 2. Straciliśmy Smoleńsk 3. Nie utrwaliliśmy wpływów na Mołdawii 4. Przegraliśmy rywalizację z Habsburgami 5. Nie inkorporowaliśmy Prus Książęcych 6. Nie skorzystaliśmy z sojuszu z Sulejmanem 7. Poprzez inkorporację Ukrainy podczas unii lubelskiej stworzyliśmy przyczynę polityczną dla powstań kozackich 4

5 8. Nie utrwaliliśmy panowania polskiego w Inflantach Szanowni Państwo przez zmianę optyki w polityce zagranicznej przestaliśmy zwracać uwagę na to co dzieje się w sercu naszego kontynentu a tam zarówno Francuzi jak i Anglicy dążyli do monarchii absolutnej. Tymczasem Rzeczypospolita po równi pochyłej zmierzała do oligarchii magnackiej i liberum veto to wszystko zaczęło się w dobie Jagiellonów. Dlatego uważamy, że Jagiellonowie nie potrafili wykorzystać szansy jaką dawały wspólne rządy w Koronie, na Litwie, w Czechach i na Węgrzech. NIE Szanowni Jurorzy! Drodzy adwersarze! Moja drużyna w osobach: Kornel Mederowski, Marek Mikołajczyk, Michał Ochociński i ja Bartosz Zdunek uważa, że: Jagiellonowie potrafili wykorzystać szansę jaką dawały wspólne rządy w Koronie, na Litwie, w Czechach i na Węgrzech. Dlatego nie możemy się zgodzić z interpretacją faktów zaprezentowaną przez naszych przeciwników, co więcej wydaje się nam, że wydarzenia, które my postrzegamy jako doniosłe w historii Polski nasi oponenci widzą w krzywym zwierciadle. Proponujemy zatem zastanowienie nad pojęciem mitu w kulturze i historiografii. Szanowni Państwo! Struktura mitu jest uproszczona. i dostosowana do elementarnych schematów poznawczych a zatem niewłaściwa. Do najczęściej występujących mitów w historii należą: (po pierwsze) 1. posługiwanie się stereotypami 2. przypisywanie epizodycznym faktom wzniosłego znaczenia 3. tendencja do przypisywania niektórym faktom wieszczego znaczenia tzw. profetyzacja czyli przewidywanie przyszłości, prorokowanie a więc ocena wydarzeń z punktu widzenia naszej dzisiejszej wiedzy o przeszłości tak jakby Władysław Jagiełło czy Zygmunt Stary mogli przewidzieć co będzie się działo na ziemiach polskich 200 lat po nich. Takie podejście do wydarzeń uważamy za niewłaściwe a niestety dostrzegamy je u naszych oponentów. Mimo to spróbujemy polemizować z ich argumentami. Unia w Krewie z 1385 r. doprowadziła do połączenia Wielkiego Księstwa Litewskiego i Królestwa Polskiego osobą wspólnego władcy. Jagiełło w 1386 r. został królem. Litwini poprzez unię dokonali chrystianizacji, zdobyli także sojusznika w walkach z krzyżakami, Moskwą i Tatrami, liczyli także na to że uzyskają takie same prawa jakie ma szlachta polska, Polacy uzyskali pomoc w walkach z krzyżakami i ogromne terytoria na których mogli stworzyć latyfundia a w dodatku Jagiełło obiecał, że odzyska wszystkie kiedykolwiek utracone przez Królestwo Polskie ziemie. W Europie powstał związek dwóch państw o ogromnym dla kontynentu znaczeniu, kościół łaciński przesunął granice swoich wpływów na wschód a zatem temu sojuszowi przyglądano się z ciekawością a w wielu przypadkach z sympatią. Znany historyk Norman Davis porównuje ten związek z unią Anglii i Szkocji w dobie Stuartów od 1603 r. aż po utworzenie Zjednoczonego Królestwa w 1801 r. Dla mieszkańców obu terytoriów miała znaczenie także unia horodelska z 1413 r. Szlachta polska uzyskiwała stały udział w decydowaniu o sprawach wewnętrznych swych litewskich partnerów, Litwini natomiast gwarancje odrębnej tożsamości własnego państwa i jego władcy a 47/50 rodów litewskich uzyskało te same prawa co szlachta polska. Zacytujmy preambułę tego aktu : 5

6 wiadomo wszystkim, że nie dostąpi zbawienia, kto nie będzie wspierany tajemnicą miłości ( ) Przez nią prawa się tworzą, królestwa rządzą, miasta porządkują, stan Rzeczypospolitej do najlepszego końca dochodzi (..) a kto nią wzgardzi wszelkie dobro utraci Nie mógł Jagiełło przewidzieć, że jego brat Świdrygiełło będzie chciał zaspokoić swoje nadmierne ambicje i że po śmierci Witolda dojdzie do wojny litewsko polskiej, robił co mógł żeby związek obu krajów wzmacniać. Nie można też oskarżać Jagiełły jak to robią współcześni Litwini o brak patriotyzmu i sprzyjanie Polakom. Nie tylko w negocjacjach polsko litewskich ale przede wszystkim w kontekście wielkiej wojny. Ostatecznie po traktacie melneńskim z 1422 r. Żmudź wieczyście wróciła do Litwy a po bitwie po Grunwaldem i Koronowem Jagiełło zwyczajnie Malborka zdobyć nie mógł, ponieważ komtur Świecia von Plauen nie został zabity w bitwie pod Grunwaldem i zdołał zamek przygotować do obrony przed polskim królem. Szanowni oponenci! przypominamy, że Malbork nawet w czasach Kazimierza Jagiellończyka nie został zdobyty tylko wykupiony w 1457 r. z rąk najemników czeskich, którym krzyżacy nie płacili żołdu. Zatem pomówmy jeszcze o wspaniałym sukcesie Jagiellonów a konkretnie Kazimierza Jagiellończyka w wojnie 13 letniej kiedy w II pokoju Toruńskim Korona odzyskała Pomorze Gdańskie jako Prusy Królewskie, ziemię chełmińską Michałowską i Warmię a ziemie Zakonu stały się lennem Polski. Marzenie o spławianiu towarów drogą wiślaną stało się faktem, a bogactwo Prus Królewskich wzmacniało ekonomicznie całe państwo. Zatem Jagiellonowie potrafili wykorzystać szansę jaką dawały wspólne rządy w Koronie, na Litwie, w Czechach i na Węgrzech. Kornel Szanowni Jurorzy! Drodzy Adwersarze! Nie zgadzamy się z argumentami przeciwników i nadal uważamy: Jagiellonowie potrafili wykorzystać szansę jaką dawały wspólne rządy w Koronie, na Litwie, w Czechach i na Węgrzech. Szanowni Państwo! Nasi przeciwnicy odnoszą się do historii Jagiellonów tak jakby zawisła ona w próżni i tylko nasi bohaterowie decydowali o wydarzeniach rozstawiając innych władców tak jak pionki na szachownicy a przecież Jagiellonowie nie byli Demiurgami i nie tylko oni podejmowali aktywność w polityce europejskiej. W odpowiedzi na argumenty naszych przeciwników to nie młody 20 letni król Władysław Warneńczyk był winien klęki po Warną tylko legat papieski Juliusz Cesarini, który namówił go do zerwania traktatu w Szegedynie. W 1471 roku Jerzy z Podiebradu zmarł, a zdominowany przez sprzyjających Jagiellonom utrakwistów sejm czeski zebrany w Kutnej Horze wybrał Władysława na króla. Władysław zobowiązał się doprowadzić do unormowania stosunków państwa czeskiego z papieżem Sykstusem IV i spłacić długi Jerzego ciążące na czeskim skarbie. Walki z Węgrami trwały nadal. Maciej Korwin, cieszący się poparciem papieża oraz czeskich katolików i używający tytułu króla czeskiego, już wcześniej opanował Śląsk, Morawy i Łużyce. W 1474 roku Władysław zawarł w Norymberdze przymierze przeciw Węgrom z cesarzem. Tymczasem dyplomacja papieska zabiegała o sojusz Krzyżaków i Węgrów przeciw Czechom oraz Polsce. W tym samym roku wojsko polskie pokonało Węgrów pod Swanowicami i przystąpiło do oblężenia Wrocławia, którego jednak nie zdołało zdobyć. Później Kazimierz Jagiellończyk nie mógł już dłużej wspierać syna zbrojnie, ponieważ obradujący w Piotrkowie sejm nie zezwolił na dalszą wojnę. Władysław wkroczył do opanowanej przez Korwina Austrii, został jednak pokonany. Cesarz, jako senior władców czeskich, był zmuszony przekazać inwestyturę na Czechy królowi Węgier. 6

7 Wiemy, że Władysław kłócił się z Janem Olbrachtem o tron węgierski ostatecznie jednak zmarł Kazimierz Jagiellończyk i Jan został królem Korony Polskiej a wielkim księciem Litwy Aleksander. Mimo to w 1498 r. bracia zawarli przymierze przeciw Turkom Osmańskim. Zdobywszy koronę Węgier Władysław i jego współpracownicy stanęli przed trudnym zadaniem opanowania sytuacji w kraju. Skarb był pusty po latach kosztownej, mocarstwowej polityki Macieja Korwina. Umowę z Habsburgami w Wiedniu z 1515 r., w której oficjalnie potwierdzono następstwo tronu Czech i Węgier dla Habsburgów, zawarto po to aby rozbić sojusz moskiewsko habsburski zagrażający Królestwu Polskiemu i Litwie. W 1506 urodził się jedyny syn Władysława - Ludwik II Jagiellończyk. Ostatecznie w 1515 r. w Wiedniu cesarz adoptował Ludwika, a w 1517 r. zaaranżowano małżeństwa Anny Jagiellonki, córki Władysława z wnukiem cesarza, Ferdynandem Habsburgiem oraz Ludwika Jagiellończyka z wnuczką cesarza, Marią czyli tak zwane śluby wiedeńskie. Zygmunt Stary nie mógł wiedzieć, że Ludwik zginie bezpotomnie w 1526 r. pod Mohaczem wieszczenie dziejów to mit. Dlatego uważamy, że Jagiellonowie potrafili wykorzystać szansę jaką dawały wspólne rządy w Koronie, na Litwie, w Czechach i na Węgrzech. Marek Szanowni Jurorzy! Drodzy Przeciwnicy! Nie zgadzamy się z argumentami naszych przeciwników i stanowczo uważamy że, Jagiellonowie potrafili wykorzystać szansę jaką dawały wspólne rządy w Koronie, na Litwie, w Czechach i na Węgrzech. Szanowni Państwo nasi adwersarze wybiórczo traktują dzieje, i dobierają fakty tak aby zrealizować swoja taktykę. Jagiellonem przecież był Kazimierz Jagiellończyk, który odzyskał dostęp do Pomorza Gdańskiego. Traktat krakowski o którym mówili nasi przeciwnicy podpisany w 1525 roku pozwolił na sekularyzację zakonu krzyżackiego w Prusach. Albrecht Hohenzollern przeszedł na protestantyzm i został księciem świeckim lennikiem króla Polski. On i jego następcy musieli składać każdorazowo hołd lenny nowemu władcy Rzeczypospolitej. Z dziedziczenia po Albrechcie wyłączono Hohenzollernów brandemburskich. Prusy Książęce stały się pierwszym państwem protestanckim w Europie, dzięki czemu straciły poparcie cesarza niemieckiego. Albrechta potępił także papież a sąd Rzeszy uznał go za zdrajcę i skazał na śmierć. Przez 43 lata rządów Albrecht jako książę pruski był więc lojalny wobec Rzeczypospolitej. Rozwiązanie takie można więc uznać za wyjątkowo śmiałe i racjonalne, gdyż zlikwidowano niebezpieczną instytucję kościelną tworząc państewko w pełni zależne od Polski. A zatem Zygmunt Stary jako Jagiellon zasłużył na wdzięczną pamięć potomnych a nie niesłuszne oskarżenia o to że nie zrealizował wszystkich politycznych szans. Wielu historyków patrzy jednak na traktat krakowski i jego konsekwencje przez pryzmat obrazu Jana Matejki pt. Hołd pruski. Ważną personą dramatu przedstawionego na obrazie jest Stańczyk, błazen królewski, który zatroskany patrzy na konsekwencje wydarzeń z 1525 roku. Matejko znając dalsze następstwa pruskiego i brandenburskiego sąsiedztwa dla Rzeczypospolitej jakoby wieszczy rozbiory. Matejko posługiwał się w symbolicznym spojrzeniu na rok 1525 poglądami historyka z epoki Michała Bobrzyńskiego, który uważał, ze Zygmuntowi Staremu zabrakło konsekwencji w działaniu i król powinien włączyć ziemie pruskie do Rzeczypospolitej. Stosując taką zasadę Bobrzyński przywołał jeden z mitów traktowanych przez współczesną historiografię np. Jerzego Topolskiego za błędną. Profetyzacja tzn. przypisywanie niektórym faktom wieszczego znaczenia, czyli oceny hołdu pruskiego przez późniejsze wydarzenia z XVII i XVIII wieku nie jest właściwe. Co więcej 7

8 uważam, że bardziej niż Zygmunt Stary zawinił, w kwestii Prus Książęcych, Zygmunt III Waza, który w 1618 roku miał większe szanse na włączenie Prus niż Jagiellon, ponieważ wówczas zmarł ostatni dopuszczony do dziedziczenia lenna Hohenzollern. Tak się jednak nie stało i Księstwo Pruskie, zamiast trafić do Polski zostało połączone unią personalną z Brandenburgią. Jagiellonowie byli sponsorami dla wybitnych umysłów swoich czasów. Za Władysława Jagiełły na soborze w Konstancji reprezentował Polskę rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego Paweł Włodkowic, który stworzył teorię o wojnach sprawiedliwych i niesprawiedliwych uznając, że wojny zaborcze a więc niesprawiedliwe prowadzi zakon krzyżacki a Królestwo Polskie zmuszone jest odpowiadać wojnami obronnymi. Dodatkowo Włodkowic prekursorsko dowodził, że innowiercy też mają prawo do tworzenia własnych państw. Kazimierz Jagiellończyk do pisania Roczników, czyli kroniki słynnego Królestwa Polskiego wynajął Jana Długosza, w celu wychowania swoich synów zatrudnił Filipa Buonacorsiego zwanego Kallimachem, do dziś nasze oczy cieszy ołtarz w Kościele Mariackim stworzony przez Wita Stwosza także w dobie jego panowania. To za dwóch ostatnich Jagiellonów Królestwo Polskie i Litwa osiągnęły w dziedzinie kultury poziom Europy Zachodniej. Polski renesans złoty wiek to nazwiska wyprzedzające epokę: Mikołaj Kopernik, Mikołaj Rej, Jan Kochanowski, Andrzej Frycz Modrzewski. Znany historyk, Henryk Samsonowicz uważa, że Rzeczypospolita Obojga Narodów była wzorem dla innych krajów Europy. A zatem Jagiellonowie potrafili wykorzystać szansę jaką dawały wspólne rządy w Koronie, na Litwie, w Czechach i na Węgrzech Michał Szanowni Jurorzy! Drodzy Oponenci! Nie zgadzamy się z argumentami naszych przeciwników i nadal sądzimy, że Jagiellonowie potrafili wykorzystać szansę jaką dawały wspólne rządy w Koronie, na Litwie, w Czechach i na Węgrzech. Szanowni Państwo! Nadal sądzimy, że drużyna przeciwna tworzy mity dlatego nie możemy zgodzić się z jej argumentami. Mit jest zjawiskiem groźnym, ponieważ nawet w warstwie metaforycznej myślenie mitotwórcze ma charakter skrótowy, jednowymiarowy, wybiórczy. Profesor Jerzy Maternicki uważa, że najczęściej spotykanym kryterium odróżniającym mit od jego wyobrażeń jest jego obiektywna fałszywość i subiektywna prawdziwość. Co do monarchii stanowej, za profesorem Michałem Sczanieckim historykiem ustroju i prawnikiem uważamy, że monarchia stanowa to prawidłowość 3 etap rozwoju monarchii feudalnej po monarchii patrymonialnej i rozbiciu feudalnym a zatem żadne państwo europejskie nie mogło jej uniknąć, co więcej na terenach Królestwa Polskiego i Litwy a potem Rzeczypospolitej Obojga Narodów to pozytywny fenomen na kontynentalną skalę. 10% społeczeństwa współuczestniczyło w rządach państwem z monarchą. W XVI w. a więc za Jagiellonów zachwycali się polskim ustrojem wybitni myśliciele renesansu. To dopiero XVII stulecie przyniosło zwyrodnienie systemu czyli oligarchię magnacką. Rozliczne manewry polityczne monarchów z dynastii Jagiellonów da się sprowadzić do dwóch zasadniczych zagadnień. W sferze spraw zagranicznych starali się oni skoncentrować uwagę na tym ze swoich wrogów, którego w danym momencie uważali za najgroźniejszego: w XV w. był to zakon krzyżacki a w XVI w. Moskwa. Natomiast w dziedzinie spraw wewnętrznych starali się pogodzić sprzeczne interesy poszczególnych stanów, dzielnic, religii i jednostek. W odróżnieniu do pełnego zamętu okresu dziejów epoki 8

9 Piastów i od galopującej anarchii nadchodzącej Rzeczpospolitej, Jagiellonowie sprawowali władzę nad społecznością dynamiczną lecz ustabilizowaną. Epoka Jagiellonów dobiegła kresu z przyczyn naturalnych nikt nie otruł Zygmunta Augusta. Zastąpił ją nowy ustrój przygotowany przez ostatniego Jagiellona, który zmarł nie pozostawiając dziedzica. Na tle ówczesnej Europy Rzeczpospolita Obojga Narodów bardzo się wyróżniała, nie przez przypadek profesor Janusz Tazbir pisał o niej jako o państwie bez stosów. Co więcej na jej terytorium znaleźli schronienie uciekinierzy z całego kontynentu. Katolicy, prawosławni, Żydzi, luteranie, kalwini, husyci a nawet wyznawcy islamu żyli tutaj wspólnie bez strachu. To idea wspaniałego państwa gdzie przebywali po unii lubelskiej wolni z wolnymi i równi z równymi Polska, Litwa i Ruś. Dlatego uważamy, że Jagiellonowie potrafili wykorzystać szansę jaką dawały wspólne rządy w Koronie, na Litwie, w Czechach i na Węgrzech. 9