Potop szwedzki Kończ waść! wstydu oszczędź! Potop H. Sienkiewicz, słowa wypowiedziane przez Kmicica do Wołodyjowskiego

Transkrypt

1 Potop szwedzki Kończ waść! wstydu oszczędź! Potop H. Sienkiewicz, słowa wypowiedziane przez Kmicica do Wołodyjowskiego

2 1. Przyczyny najazdu szwedzkiego 1. dążenie Szwecji do panowania nad Morzem Bałtyckim 2. dążenie Jana Kazimierza do wzmocnienia władzy królewskiej 3. pretensje polskich Wazów do korony szwedzkiej 4. niezadowolenie magnatów z polityki króla 5. powstanie opozycji antykrólewskiej 6. wpływ wojny na poprawę sytuacji finansowej Szwecji 7. zdrada Hieronima Radziejowskiego 8. poparcie części magnaterii dla króla szwedzkiego

3 2. Potop szwedzki Lipiec 1655 r żołnierzy szwedzkich atakuje RP; z Pomorza Przedniego do Wielkopolski i z Inflant na Litwę Pod Ujściem szlachta wielkopolska za namową Krzysztofa Opalińskiego i Andrzeja Karola Grudzińskiego poddała się bez walki W Kiejdanach hetman Janusz Radziwiłł zawarł ze Szwedami traktat, oddający Litwę pod panowanie szwedzkie Wrzesień 1655 r. król ucieka na Śląsk Bardzo szybkie i rozległe zwycięstwa szwedzkie

4 Atak na Prusy Królewskie w większości udany Próba zdobycia Gdańska przez Karola Gustawa nieudana Styczeń 1656 r. ugoda z Fryderykiem Wilhelmem z Prus, któremu za wierność oddano Warmię

5 3. Wojna o wyzwolenie Rzeczypospolitej Część szlachty poparła Karola Gustawa Ale szwedzka armia ma wyżywić się sama ; kontrybucje, rabowanie dzieł sztuki, morderstwa, profanacja kościołów Reakcja powstawanie oddziałów partyzanckich

6 Obrona Jasnej Góry (XI-XII 1656) Próby zdobycia przez Szwedów klasztoru częstochowskiego nieudana Obroną dowodził przeor zakonu paulinów Augustyn Kordecki

7 Konfederacja w Tyszowcach XII 1655 Konfederacja w grudniu w Tyszowcach, potem w Łańcucie Celem było ogłoszenia pospolitego ruszenia przeciw Szwedom Powrót króla; we Lwowie reorganizacja armii Na jej czele stanął Stefan Czarniecki; początkowo porażki (pod Gołębiem luty 1656) Bitwa pod Warką nasi górą!

8 Śluby lwowskie IV 1656 By zapewnić sobie opiekę góry, Jan Kazimierz we Lwowie składa śluby (tzw. lwowskie) 1. oddaje kraj pod opiekę Matki Boskiej, 2. obiecując poprawę losu mieszczan i chłopów 3. Obiecuje wygnać z kraju arian (1658 r. sejm nakazuje wygnać braci polskich z Polski)

9 Walki w Wielkopolsce, Małopolsce, Prusach Królewskich Bitwa pod Warszawą (VII 1656r.) porażka Jana K. Bitwa pod Prostkami (X 1656r.) wygrana przez Wincentego Gosiewskiego, ale pod Filipowem - porażka

10 4. Zmiana sytuacji międzynarodowej

11 Trakat w Niemieży 1656 W Niemieży w 1656 r. traktat polsko-rosyjski dotyczący włączenia się Rosji do wojny ze Szwecją, a gdyby Janowi Kazimierzowi zeszło się ze świata bez potomka, to car Aleksy będzie nam rządził

12 Układ w Radnot 1656 W odpowiedzi na to układ w Radnot 1656: Szwecja + Brandenburgia + Kozacy + Siedmiogród + Radziwiłł (Litwa) 1. Podział polski między sygnatariuszy układu 2. Na czele Polski miał stać książę siedmiogrodzki Jerzy II Rakoczy

13 By nie doszło do wzmocnienia Węgrów pomocy Polsce udzielili Habsburgowie By nie doszło do wzmocnienia Szwedów pomocy Polsce udzielili Duńczycy W 1657r. Szwedzi wycofują część wojsk z Polski, a Siedmiogród został pokonany przez Polaków i Tatarów

14 Trakakty welawsko-bydgoskie 1657 Elektor brandenburski Fryderyk Wilhelm jako lennik polski winien nam posłuszeństwo, ale on wolał Szwedów Gdy Radnot zaczęło się kruszyć dogadał się z Polakami 1. Hohenzollernowie mają suwerenność w Prusach Książęcych 2. Dostali też w zastaw starostwo drahimskie oraz w lenno okręg lęborsko-bytowski na Pomorzu

15 5. Pokój w Oliwie i koniec wojny Od 1658 r. wojna na terenach duńskich ( Jak Czarniecki do Poznania po szwedzkim zaborze, dla ojczyzny ratowania wrócim się przez morze ) Francja nie chce wzmocnienia Habsburgów więc nakłania do zawarcia pokoju Pokój w Oliwie Bez zmian terytorialnych 2. Jan Kazimierz zrzekł się praw do korony szwedzkiej (choć mógł nosić sobie taki tytuł) i Inflant 3. Szwecja gwarantuje wolność handlu na Bałtyku i zwrot zagrabionych dóbr kulturalnych 4. Wolność dla innowierców w RP 5. Potwierdzono traktaty welawskobydgoskie