INULINA ŹRÓDŁA, METABOLIZM I ZNACZENIE UŻYTKOWE INULIN - SOURCES, METABOLISM AND THE IMPORTANCE OF UTILITY

Transkrypt

1 INULINA ŹRÓDŁA, METABOLIZM I ZNACZENIE UŻYTKOWE INULIN - SOURCES, METABOLISM AND THE IMPORTANCE OF UTILITY 1Kiełtyka-Dadasiewicz A., 2 Sawicka B., 1 Bienia B., 1 Krochmal-Marczak B. 1 Zakład Rolnictwa i Rozwoju Obszarów Wiejskich, Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. Stanisława Pigonia w Krośnie, ul. Dmochowskiego 22, kod Krosno, akieltyka@poczta.onet.pl 2 Katedra Technologii Produkcji Roślinnej i Towaroznawstwa, Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie, ul. Akademicka 15 Abstrakt. W pracy omówiono charakterystykę chemiczną i fizyczną inuliny, historię jej wyodrębnienia, źródła otrzymywania, metabolizm związku, zastosowanie i znaczenie użytkowe: dietetyczne, prebiotyczne, w technologii żywności, w przemyśle farmaceutycznym, kosmetycznym, w gorzelnictwie i przemyśle paszowym. Słowa kluczowe: inulina, fizykochemiczne właściwości, źródła, metabolizm, zastosowanie Abstract. In this paper, chemical and physical characteristics of inulin, the history of its isolation, the sources of preparation, the metabolism of the compound, the use and importance of utility: dietary prebiotic, in food technology, pharmaceutical, cosmetic, in distilling, the feed industry. Key words: inulin, physico-chemical properties, sources, metabolism, use of WSTĘP Inulina to określenie stosowane dla niejednorodnych mieszanin polimerów fruktozy (fruktanów), o długości cząsteczek. Są to zarówno mieszaniny oligomerów, jak i polimerów, które najlepiej charakteryzuje stopień polimeryzacji (DP) (Jędrzejkiewicz i in. 2007, Modzelewska i in. 2008). Udowodniono pozytywny wpływ inuliny m.in. na tłumienie homeostazy glukozy we krwi, poziom lipidów, biodostępność minerałów i immunologiczne efekty modulacyjne, wraz z możliwością poprawy tekstury i reologicznych cech i właściwości odżywczych żywności, co pozwala zaliczyć ją do żywności funkcjonalnej i zwiększyć jej wykorzystanie (Castor 2011; Cieślik i Gębusia 2011; Nowak i in. 2012). CHARAKTERYSTYKA FIZYKO-CHEMICZNA SUBSTANCJI Inulina jest naturalnym polisacharydem, po raz pierwszy wyodrębnionym w 1804 roku z korzenia omanu wielkiego (Inula helenium). Związek ten należy do fruktooligosacharydów (fruktanów), tworzy linowy łańcuch złożony z cząsteczek β-d-fruktozy połączonych wiązaniem β-2,1-glikozydowym, z jedną terminalnie położoną cząsteczką -D-glukozy przyłączoną wiązaniem β-1,2-glikozydowym. W stanie naturalnym długość łańcucha fruktozowego waha się od 2 do 50 jednostek. Obecnie dla celów użytkowych inulinę otrzymuje się w dwu formach, zależnie od stopnia polimeryzacji: DP (krótkołańcuchowa 2-10 jednostek) i HP tzw. wysokowydajna, o długości łańcucha minimum 23 jednostki (Kubik i in. 2006, Roberfroid 2007, Gramza-Michałowska i Górecka 2009, Glibowski i Bukowska 2011). Inulina jest białym proszkiem, rozpuszczalnym w ciepłej wodzie (z roztworu wytrąca się przy 0 C), charakteryzuje się neutralnym smakiem i zapachem. Po hydrolizie, lub w wersji krótkołańcuchowej (do 10 jednostek fruktozy), nabiera słodkiego smaku (Gramza-Michałowska i Górecka 2009, Panchev i in. 2011, Glibowski i Bukowska 2011). Wodne roztwory inuliny skręcają płaszczyznę światła spolaryzowanego w lewo i charakteryzują się także właściwościami silnie redukującymi (De Gennaro i in. 2000, Panchev i in. 2011). ŹRÓDŁA INULINY Inulina może być otrzymywana z surowców roślinnych na drodze ekstrakcji wodnej wspomaganej ultradźwiękami i/lub mikrofalami. Wraz z modyfikacjami enzymatycznymi może być też syntetyzowana przez drobnoustroje (Ferreira i in. 2002; Kubik i in. 2006, Lou 2008, Lou i in. 2009, Milani i in. 2011). Związek ten jest gromadzony głównie w podziemnych organach spichrzowych (korzenie, bulwy, kłącza) roślin z rodziny Asteraceae (tabela 1), w mniejszych ilościach w liściach. Gromadzi się także w roślinach z rodzin: Campanulaceae, Iridaceae, Alliaceae, Agavaceae. Średnia zawartość inuliny w surowcach roślinnych wynosi: korzenie Silphium trifoliatum 38%, korzenie mniszka lekarskiego 34%, korzenie cykorii 44%, korzenie omanu 34%, kłącza słonecznika bulwiastego 52% (Kowalski, Wierciński 2004). Najwięcej inuliny gromadzi Silphium trifoliatum i to zarówno w korzeniach, jak i kłączach (Kowalski, Wierciński 2004). Duże ilości tego związku akumuluje również: słonecznik bulwiasty (Helianthus tuberosus), cykoria korzeniowa (Cichorium inthybus), oman wielki (Inula helenium), wężymord czarny korzeń (Scorzonera hispanica), mniszek pospolity (Taraxacum officinale), kozibród porolistny, salsefia (Tragopogon porrifolius), łopian większy (Arctium lappa). W mniejszych ilościach występuje także w: karczochach, pszenicy, czosnku, cebuli, porze, dalii, bananach 1

2 (Sawicka 1999, 2004, Sugier 2003, Beirãoda i in. 2005, Cerny 2008, Leroy i in. 2010; Konopiński 2009, 2011, 2013; Arenas i in. 2011). Tabela 1. Wykaz znaczących roślinnych źródeł inuliny Część Zawartość Nazwa rośliny rośliny inuliny (%) Helianthus tuberosus Plon surowca (t ha -1 ) Plon inuliny* (t ha -1 ) Źródło danych Bulwa 15,8-25, ,84-9,00 Sawicka 1999, 2004, 17,2-17, ,22-10,38 Konopiński 2013 Cichorium Korzeń 19,2-20,9 20,9-26,1 4,01-5,46 Cerny 2008 inthybus 65,6 Nb. Nb. Beirãoda i in Taraxacum Korzeń 14,8-15,6 2,5-3,4 3,7-4,6 Sugier 2003 officinale Silphium Kłącze 21,4-38,3 Kowalski, Wierciński Nb. Nb. trifoliatum Korzeń 20,7-29, Scorzonera Korzeń 16,4-16,7 17,5-21,5 2,87-3,59 Konopiński 2011 hispanica Tragopogon Beirãoda i in. 2005, Korzeń 15,3-25,4 21,8-25,1 3,30-3,81 porrifolius Konopiński 2009 Bulwy Dahlia variabilis korzeniowe *wyliczony teoretyczny plon inuliny z jednostki powierzchni (t ha -1 ) Nb. nie badano ,45 1,31-1,83 Arenas i in Zawartość inuliny w surowcu zależy od techniki jej ekstrakcji (ultradźwiękowa, mikrofalowa, wymywania ciepłą wodą, itp.). Do czynników, które mają wpływ na ekstrakcję, należą takie, jak: stosunek ciała stałego do cieczy, temperatura, czas nadźwiękawiania, energia ultradźwięków, itp. (Lou i in. 2009; Milani i in. 2011). Milani i in. (2011) stwierdzili, iż stosowanie wysokiego natężenia ultradźwięków znacznie poprawia wydobycie inuliny zawartej w korzeniach łopianu. Wykazano, że zwiększenie amplitudy (20-85%) i czasu ekstrakcji zwiększa istotnie wydajność ekstrakcji, ale wpływ temperatury na ten proces jest niewielki. Optymalne warunki ekstrakcji to: czas sonikacji 25 minut, amplituda sonikacji 83,22%, moc ultradźwięków 420 W, temperatura wody 36,76 C (Zhong i in. 2008). METABOLIZM ZWIĄZKU Inulina występuje w stanie naturalnym jako długoterminowy materiał zapasowy roślin, lub krótkoterminowy w miejscach aktywnego wzrostu. Może spełniać także funkcję ochronną jako osmo- lub karioprotektany, czyli substancje chroniące przed przesuszeniem lub przechłodzeniem roślin (Kubik i in. 2006). Może być przechowywana wprost w wakuoli komórkowej i nie wymaga, jak skrobia, wyspecjalizowanych organelli, chociaż często są one tworzone w organach, które służą jako materiał rozmnażania wegetatywnego roślin magazynujących inulinę (np. w bulwach Helianthus tuberosus, Cichorium inthybus) (Ritsema i Smeekens 2003). Biosynteza inuliny w roślinach jest indukowana wraz z rozpoczęciem wzrostu promieniowego korzeni. Substancją wyjściową, z której powstaje inulina jest sacharoza, do której dołączane są cząsteczki fruktozy. Niezbędne, a zarazem wystarczające do zsyntetyzowania łańcucha inuliny są dwa enzymy: sacharozo-sacharozo 1-fruktozylotransferaza 1-SST (EC ), odpowiedzialny za przyłączanie pierwszych cząsteczek fruktozy, i fruktano-fruktano 1-fruktozylotransferaza 1-FFT (EC ) warunkujący wytworzenie długiego łańcucha inuliny (Ritsema i Smeekens 2003, Arkel i in. 2012a i 2012b). Inulina może być również syntetyzowana metodami biotechnologicznymi poza organizmem roślin przy użyciu enzymów bakteryjnych (Ferreira i in. 2002). Rozkład inuliny może następować na skutek kwaśnej hydrolizy przy ph<4,5 (powstaje dianhydryt 1,2-2,1 di-fruktopiranozy) lub rozpadu enzymatycznego (Glibowski i Bukowska 2011). Rozpad końcowych wiązań β-2,1-glikozydowych łańcucha fruktanowego następuje pod wpływem enzymu β fruktofuranozydazy (EC ), zaś rozpad takich samych wiązań wewnątrz łańcucha katalizowany jest przez fruktanohydrolazę 2,1-β- D-fruktanu (EC ). Oderwanie końcowej cząsteczki glukozy następuje pod wpływem β-dfruktofuranozydazy popularnie zwanej inwertazą (EC ) (Kasperowicz i Michałowski 2007). Enzymy rozkładające inulinę identyfikowane są głównie wśród drobnoustrojów, najczęściej z rodzaju Lactobacillus lub Bifidobacterium. Nie są wytwarzane w przewodzie pokarmowym ludzi i ssaków, jako enzymy własne, jednak mogą je wytwarzać bakterie bytujące w tych organizmach. Zdolność trawienia fruktanów wykazują drobnoustroje przewodu pokarmowego zwierząt roślinożernych oraz człowieka, bytujące także w jamie ustnej (Kasperowicz i Michałowski 2007; Sobolewska i in. 2012). Enzymy rozkładające inulinę stwierdzono także w roślinach gromadzących ten cukier, jako materiał zapasowy (np. w słoneczniku bulwiastym, cykorii) oraz w glebie, w bezpośrednim sąsiedztwie tych gatunków, a wytworzone przez mikroorganizmy glebowe (Marx i in. 2

3 1997). Enzymy rozkładające inulinę mogą być otrzymywane na skalę przemysłową przez drobnoustroje (Sirisansaneeyakul i in. 2007, Mansouri i in. 2013). ZASTOSOWANIE I ZNACZENIE UŻYTKOWE INULINY Specyficzne właściwości inuliny warunkują jej wieloaspektowe znaczenie użytkowe. Najważniejsze z nich to: Znaczenie dietetyczne. Z uwagi na wiązania β-2,1-glikozydowe, które występują w łańcuchu fruktozowym inuliny, związek ten nie jest trawiony w przewodzie pokarmowym przez enzymy własne ludzi i zwierząt monogastrycznych, jednak dzięki temu stanowi pożywkę dla bifidobakterii warunkujących utrzymanie prawidłowej flory jelitowej, przez co staje się prebiotykiem, w efekcie korzystnie wpływając na funkcjonowanie przewodu pokarmowego (Castor 2011; Cieślik i Gębusia 2011; Nowak i in. 2012). Z uwagi na działanie hipoglikemiczne inulina polecana jest w diecie cukrzyków, ponadto obniża stężenie cholesterolu ma, więc, działanie przeciwmiażdżycowe (Aslan i in. 2010; Nowak i in. 2012). Inulina uznawana jest także za rozpuszczalną frakcję błonnika pokarmowego (Schneeman 1999). Znaczenie prebiotyczne. Funkcja prebiotyczna inuliny, czyli sprzyjanie rozwojowi pożytecznych bakterii może być wykorzystywana w dietetyce, weterynarii i kosmetyce (Nowak i in. 2012, Sobolewska i in. 2012). Wiązania β-glikozydowe inuliny powodują, że jest ona odporna na hydrolizę przez enzymy trawienne w jelicie cienkim, gdyż w organizmie człowieka nie ma enzymów, które mogłyby rozłożyć te wiązania. Dlatego inulina przechodzi w niezmienionej postaci do jelita grubego, w którym staje się substratem dla pożądanej flory bakteryjnej bifidobakterii (Górecka i in. 2005, 2009). Prawie cała inulina ulega fermentacji prowadzonej przez mikroflorę okrężnicy (Bifidobacterium sp. i Lactobacillus sp.). Produktami fermentacji są krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe (octowy, propionowy, masłowy), które hamują rozwój szkodliwych bakterii, np. Salmonella i E. coli. Prebiotyczny efekt obserwuje się już przy spożyciu 10 g inuliny na dobę (Roberfroid 2007). Technologia żywności. W produkcji żywności wykorzystywane są właściwości fizykochemiczne inuliny, takie jak: zdolność żelowania i pęcznienia, stabilizacja struktury m. in. piany, emulsji, kremów, zwiększanie lepkości, oraz cech sensorycznych żywność. Dzięki temu stosowana jest jako modyfikator reologii oraz substytut tłuszczów i cukrów przy produkcji lodów, nabiału, deserów, wędlin, pieczywa, żywności funkcjonalnej oraz produktów o obniżonej kaloryczności (Franck 2002; Florowski i in. 2010; Jędrzejkiewicz i Florowska 2007; Glibowski i Bochyńska 2006; Kozłowicz i Kluza 2009; Modzelewska- Kapitułai in. 2008; Gramza-Michałowska i Górecka 2009). W diagnostyce chorób nerek inulina przydatna jest przy określaniu szybkości filtracji w kłębuszkach nerkowych (Niemczyk i in. 2012; Nowicki 2007). W lecznictwie w preparatach wspomagających odchudzanie, wykazuje też działanie przeciwnowotworowe, gdyż zwiększa aktywność immunologiczną organizmu (Sawicka 1999, Castor 2011). Związek ten może preferencyjnie stymulować wzrost i aktywność jednej lub ograniczonej liczby pożądanych bakterii w jelicie grubym, a tym samym poprawiać stan zdrowia gospodarza. W preparatyce farmaceutycznej jako substancja powlekająca (transportująca substancję czynną i rozpuszczalna dopiero w końcowych odcinkach przewodu pokarmowego), pęczniejąca i spulchniająca w niektórych postaciach leków (tabletki, zasypki, pudry) (Ferreira i in. 2002; Castor 2011; Sharma i Pathak 2013). Produkcja zwierzęca. Wykorzystanie dodatku inuliny w żywieniu zwierząt rzeźnych oraz drobiu ma dwojakie, korzystne znaczenie: wpływa na zdrowotność hodowanych zwierząt oraz jakość żywnościowych surowców zwierzęcych (np. jaja z obniżoną zawartością cholesterolu od kur żywionych inuliną) (Sobolewska i in. 2012, Chen i in. 2005). Kosmetyka i przemysł kosmetyczny. Inulina stosowana jest jako stabilizator emulsyjnych form kosmetyków i detergentów oraz jako podłoże do zasypek i pudrów. Może także warunkować ochronę skóry i śluzówek przed drobnoustrojami patogennymi dzięki właściwościom prebiotycznym tj. zachowaniu właściwej flory bakteryjnej (Keri i Janosne1989; Levecke i Booten 2003; Feltin i Dop 2008; Castor 2011). Przemysł gorzelniczy. Dzięki temu, że inulina łatwo hydrolizuje do fruktozy i glukozy, może być dalej przekształcana w alkohol etylowy, do produkcji wyrobów spirytusowych, lub w alkohol metylowy, bądź kwas cytrynowy do celów przemysłowych (Sirisansaneeyakul i in. 2007; Chi i in. 2011; Lim i in. 2011). PODSUMOWANIE Inulina może służyć, jako: źródło pożywienia, produkty paszowe, fruktoza, FOS, etanol, prebiotyki, słodziki, hydroksymetylofurfural, źródło syntezy wielu cennych leków, pigmentów i innych związków (Afrikyan 2011, Xiao i in. 2011). Ma łagodny, słodki smak, charakteryzuje się bardzo niskim indeksem glikemicznym (14), a produkty zawierające ją mogą spożywać osoby chore na cukrzycę oraz odchudzające się. Inulina w organizmie 3

4 człowieka ulega hydrolizie do fruktozy, która może być bezpiecznie stosowana przez chorych na cukrzycę z uwagi na odmienny tor metabolizmu, w porównaniu z glukozą, utylizowaną jedynie w obecności insuliny. Jest zaliczana do składników żywności zwanych prebiotykami (Afrikyan 2011, Xiao i in. 2011, Jędrzejkiewicz i in. 2007). Stąd też powinny być kontynuowane badania naukowe nad tym związkiem i dalszymi możliwościami jego pozyskiwania i wykorzystania. BIBLIOGRAFIA Arenas Julio Y.R., R Delgado-Martínez, EJ Morales-Rosales, A Laguna-Cerda, O Franco-Mora, E. Urbina Sánchez Tuberous root yield of Dahlia variabilis Wild (Desf.) under different agronomic management practices. FYTON 80, Afrykyan E.K Learning experience in Armenia topinambur. Proceedings of the International Conference in Moskov, Aslan M., Orhan N., Orhan D.D., Ergun F Hypoglycemic activity and antioxidant potential of some medicinal plants traditionally used in Turkey for diabetes. J Ethnopharmacol. 128, Beirãoda M.L. Costa D.A., Januário M.I.N., Simaci F.M.S, Leitao A.E. B Caracterização da inulina da chicória e salfy cultivadas em Portugal. Alim. Nutr., Araraquara v. 16, n. 3, p Castor L.L Inulina: Polisacárido con interesantes beneficios a la salud humana y con aplicación en la industria farmacéutica. Černý I., Pačuta V., Kovár M Yield and quality of chicory (Cichorium intybus L.) in dependence on variety and foliar application of Atonik and Polybor 150. Journal Central European Agriculture 9, 3, Chen Y.C., Nakthong C, Chen T.C Effects of chicory fructans on egg cholesterol in commercial Laying Hen. Int. J. Poult. Sci. 4, Chi Z-M., Zhang T., Cao T-S., Liu X-Y., Cui W., Zhao Ch.H Biotechnological potential of inulin for bioprocesses Bioresource Technology 102(6), Cieślik E., Gębusia A Żywność funkcjonalna z dodatkiem fruktanów. Żywność. Nauka. Technologia. Jakość, 2 (75), De Gennaro, S., Birch, G.G., Parke, S.A., Stancher B Studies on the physicochemical properties of inulin and inulin oligomers. Food Chemistry;68(2), Feltin C., Dop F Cosmetic composition comprising an inulin derivative in the form of an emulsion expanded in volume. European Patent EP Ferreira L., Carvalho R., Gil M.H., Dordick J.S. 2002: Enzymatic synthesis of inulin-containing hydrogels. Biomacromolecules 3 (2), Florowski T., Adamczak L., Fuertes-Hernandez I., Belen Moreno Franco M., Tyburcy A Ocena wpływu stopnia substytucji tłuszczu inuliną na wybrane wyróżniki jakości modelowych kiełbas, Nauka. Przyroda. Technologie. 4(5), 1-9. Franck A Technological functionality of inulin and oligofructose, Br. J. Nutr. 87(2), Glibowski P., Bochyńska R Wpływ inuliny na właściwości reologiczne roztworów białek serwatkowych Acta Agrophysica, 8(2), Glibowski P., Gałązka A Wpływ sił ścinających na właściwości teksturalne żeli inulinowych. Acta Agrophysica, 13(1), Glibowski P., Bukowska A The effect of ph, temperature and heating time on inulin chemical stability. Acta Scientiarum Polonorum, Technologia Alimentaria 10 (2), Gramza-Michałowska A., Górecka D Wykorzystanie inuliny jako dodatku funkcjonalnego w technologii produkcji potraw. Bromat. Chem. Toksykol. XLII, 3, Górecka D., Konieczny P., Stachowiak J., Korczak J., Tarkowska K Właściwości funkcjonalne inuliny i jej zdolność w zakresie sorpcji wybranych składników mineralnych. Bromat. Chem. Toksykol., Supl., Górecka D., Konieczny P., Gramza-Michałowska A Inulina - znaczenie żywieniowe i technologiczne. Przem. Spoż., 10, Haworth W.N., Streight H.R.L The Structure of Inulin. The Derived Di-Fructose-Anhydrides. Helvetica Chimica Acta 15(1), Irvine J.C., Steele E.S The constitution of polysaccharides. Part I. The relationship of inulin to fructose J. Chem. Soc., Trans. 117, (DOI: /CT ). Irvine J.C., Stevenson J.W The molecular structure of inulin. Isolation of a new anhydrofructose. J. Am. Chem. Soc. 51 (7), Jędrzejkiewicz K., Florowska A Stabilność i jakość bezcholesterolowych, niskotłuszczowych emulsji majonezowych zawierających inulinę. Żywność. Nauka. Technologia. Jakość, 5 (54), Kasperowicz A., Michałowski T Fruktany. Część II. Enzymy katalizujące rozkład polimerów fruktozy charakterystyka, występowanie i możliwości wykorzystania. Postępy Nauk Rolniczych 4, Keri T., Janosne K Cosmetic compositions habing skin calming and skin regenerating effect and process for the preparation thereof. United States Patent 4(855), 137. Konopiński M Influence of intercrop plants and varied tillage on yields and nutritional value of salsify (Tragopogon porrifolius L.) roots. Acta. Sci. Pol. Hortorum Cultus 8(2), Konopiński M Influence of intercrop plants and varied tillage on yields and nutritional value of scorzonera (Scorzonera hispanica L.) roots. Acta Sci. Pol., Hortorum Cultus 10 (1), Konopiński M The influence of cover crops and varied tillage on yields and nutritional value of chicory roots (Cichorium intybus var. sativum Bisch.) Acta Sci. Pol., Hortorum Cultus 12(3),

5 Kowalski R., Wierciński J Ocena niektórych gatunków Silphium jako surowców inulinowych. Annales UMCS E-59, 1, Kozłowicz K., Kluza F Wpływ wybranych dodatków prozdrowotnych na właściwości herbatników z mrożonego ciasta. Acta Agrophysica, 13(1), Kubik C., Piasecka K. Anyszka A Polifruktany i fruktooligosacharydy (FOS) występowanie, otrzymywanie i zastosowanie. Biotechnologia 2 (73), Leroy G., Grongnet J.F., Mabeau S., Le Corre D., Baty-Julien C Changes in inulin and soluble sugar concentration in artichokes (Cynara scolymus L.) during storage J. Sci. Food Agric. 90, Levecke B., Booten K Cosmetic rinse-off compositions comprising inulin-type fructan. European Patent Application EP Lim S-H., Ryu J-M., Lee H., Jeon J., H., Sokd D-E., Choia E-S Ethanol fermentation from Jerusalem artichoke powder using Saccharomyces cerevisiae KCCM50549 without pretreatment for inulin hydrolysis Bioresource Technology 102(2), Lou D Optimizing the ultrasound extraction process of polysaccharides from Arctium lappa L. by uniform design. Journal of Henan Normal University, Lou Z., Wang H., Wang D, Zhang Y Preparation of inulin and phenols-rich dietary fibre powder from burdock root. Carbohydrate Polymers 78, Mansouri S., Houbraken J., Samson R. A., Frisvad J. C., Christensen M., Tuthill D. E., Koutaniemi S., Hatakka A. Lankinen P Penicillium subrubescens, a new species efficiently producing inulinase. Antonie van Leeuwenhoek 103, Marx S.P., Nösberger J., Frehner M Seasonal variation of fructan- β-fructosidase (FEH) activity and characterization of a β-(2-1)-linkage specific FEH from tubers of Jerusalem artichoke (Helianthus tuberosus). New Physiol. 135, Milani E., Koocheki A., Golimovahhed Q.A Extraction of inulin from Burdock root (Arctium lappa) using high intensity ultrasound. International Journal of Food Science and Technology 46, Modzelewska-Kapituła M., Kłębukowska L., Kornacki K Wpływ inuliny TEX! i HPX na lepkość pozorną i wartość ph jogurtów produkowanych metodą termostatow. Acta Agrophysica, 11(3), Niemczyk S., Piotrowska M., Szamotulska K Przydatność oznaczeń stężeń kreatyniny i cystatyny C w ocenie funkcji nerek w przewlekłej chorobie nerek i schorzeniach współistniejących. Pol. Merk. Lek., XXXII, 191, Nowak A., Klimowicz A., Bielecka-Grzela S., Piechota M Inulina cenny składnik żywieniowy. Annales Academiae Medicae Stetinensis 58(1), Nowicki M Metody wykrywania i oceny postępu przewlekłej choroby nerek. Choroby Serca i Naczyń 4(3), Panchev I., Delchev N., Kovacheva D. Slavov A Physicochemical characteristics of inulins obtained from Jerusalem artichoke (Helianthus tuberosus L.) Eur. Food Res. Technol. 233, Ritsema T., Smeekens S Fructans: beneficial for plants and humans. Current Opinion in Plant Biology 6, 3, Roberfroid M.B Inulin - type fructans: Functional food ingredients. J. Nutr. 137(11), Sawicka B Możliwości wykorzystania słonecznika bulwiastego (Helianthus tuberosus L.) jako warzywa. Proceedings of the VIII Scientific Horticulture Plant Breeding Symposium. Lublin, II, Sawicka B Jakość bulw Helianthus tuberosus L. w warunkach stosowania herbicydów. Annales UMCS E-59(3), Schneeman B.O Fiber, inulin and oligofructose: similarities and differences. J Nutr. 129(3), Sharma P., Pathak K Inulin-based tablet in capsule device for variable multipulse delivery of aceclofenac: optimization and in vivo roentgenography. AAPS Pharm. Sci. Tech. 14(2), Sirisansaneeyakul S., Worawuthiyanan N., Vanichsriratana W., Srinophakun P., Chisti Y Production of fructose from inulin using mixed inulinases from Aspergillus niger and Candida guilliermondii. World J. Microbiol. Biotechnol. 23, Sobolewska S., Grela E. R., Skomiał J Inulina i jej oddziaływanie u ludzi i zwierząt [w:] The use of flax and inulin in nutrition and food production. Ed. by A. Czech, R. Klebaniuk. Wyd. Stowarzyszenie Rozwoju Regionalnego i Lokalnego "PROGRESS", Lublin, Sugier D Wpływ sposobu zakładania plantacji i dokarmiania dolistnego mniszka lekarskiego (Taraxacum officinale Web.) na plon korzeni i zawartość inuliny. Acta Agrophysica 85, van Arkel J., Robert Sévenier R., Hakkert J. C., Bouwmeester H. J., Koops A. J., van der Meer I. M. 2012a. Tailor-made fructan synthesis in plants. A review. Carbohydrate Polymers 93(1), van Arkel J., Vergauwen R., Sévenier R., Hakkert J. C., van Laere A., Bouwmeester H. J., Koops A. J., van der Meer I. M. 2012b. Sink filling, inulin metabolizing enzymes and carbohydrate status in field grown chicory (Cichorium intybus L.). Journal of Plant Physiology 169(15), Xiao Yong Ma, Li Hua Zhang, Hong Bo Shao, Gang Xu, Feng Zhang, Fu Tai Ni, Brestic M Jerusalem artichoke (Helianthus tuberosus L.). a medicinal salt-resistant plant has high adaptability and multiple-use values. Journal of Medicinal Plants Research 5(8), Zhong D., Zhang J., Zhang S. 2008: Study on Technology of Extracting Inulin from the Arctium lappa L. by Ultrasonic Wave [J]. Acta Agriculturae Boreali-Occidentalis Sinica. XBNX htm 5