Pułtuski SzOK Szkolny Ośrodek Kariery Nr POKL /09 POZNAJ SIEBIE!

Transkrypt

1 POZNAJ SIEBIE! Ważne jest realne spojrzenie na własną osobę, poprzez poznanie swoich zainteresowań, uzdolnień, temperamentu, cech charakteru, systemu wartości oraz stanu zdrowia. 1. ZAINTERESOWANIA Zainteresowania są siłą napędową, która pobudza nas do działania, do pogłębienia wiedzy by jak najlepiej poznać to, co nas interesuje. Ważne jest jednak, by umieć rozróżnić trwałe zainteresowania od tych przelotnych, chwilowego zaciekawienia czymś, które to mogą prowadzić do błędnych decyzji. Trwałe zainteresowania należy traktować jako drogowskaz przy wyborze kierunku kształcenia i zawodu. Co świadczy o zainteresowaniach? sposób spędzania wolnego czasu, preferowane przedmioty szkolne, uczestnictwo w kółkach przedmiotowych, zajęciach pozalekcyjnych/pozaszkolnych, tematyka czytanych książek, czasopism, oglądanych filmów. Możemy mówić o 4 metodach zbierania danych o zainteresowaniach (wg. Donalda Super'a): 1. Odpowiedzi danej osoby na pytania:, Co lubisz robić? 2. Okazywanie zainteresowań poprzez zaangażowanie w określoną obserwowalną aktywność (kółka zainteresowań, itp.), 3. Różne testy (np. wiadomości), kiedy osoba ujawnia swoje zainteresowania niekoniecznie zdając sobie z tego sprawę. Rola zainteresowań w życiu zawodowym Zainteresowania i zamiłowania są ważnym czynnikiem motywacyjnym, odzwierciedlają bowiem nasz uczuciowy stosunek do rzeczywistości. Zainteresowanie bywa określane jako: "względnie trwała skłonność do wykonywania pewnych czynności dla przyjemności osiąganej z samego ich wykonania". Niektórzy dzielą zainteresowania na czynne i bierne. O biernym możemy

2 mówić wtedy, gdy na przykład ktoś słucha jedynie sprawozdań sportowych przez radio lub ogląda je w telewizji, czynne zaś przejawiają się w uprawianiu jakiejś dyscypliny sportu. Rola zainteresowań w pracy jest bardzo duża. Ci, którzy swej pracy nie lubią, wykonują ją niechętnie, są rozżaleni, nudzą się. Zatknęliśmy się nie raz z ekspedientką dla której obsługa następnego klienta jest torturą, czy z urzędnikiem, który nie lubi ludzi i wszelkie sprawy załatwia z pozycji przepisów i paragrafów. Na szczęścia co raz częściej spotykamy ludzi, którzy wybrali zawód zgodnie z zamiłowaniem, wykonują go z pasją, są dobrymi pracownikami, a wykonywane zajęcie ich uszczęśliwia. Człowiek zainteresowany tym, co robi, pracuje znacznie wydajniej, szuka nowych rozwiązań. Praca przynosi mu zadowoleniem, a osiągane sukcesy mobilizują do dalszego rozwoju zawodowego. Zainteresowania możemy podzielić na kilka poniżej przedstawionych grup. Czytając zastanów się do jakiej grupy zakwalifikujesz swoje zainteresowania? Zainteresowania kierownicze osoby takie lubią podejmować obowiązki i mieć kontrolę nad rzeczami. Lubią być odpowiedzialne za zadania wymagające planowania, podejmowania decyzji i koordynowania pracy innych. Potrafią dawać instrukcje i wskazówki. Lubią organizować swoją własną działalność. Postrzegają siebie samych jako osoby o dużej niezależności i samokontroli. Zainteresowania społeczne osoby uspołecznione lubią mieć do czynienia z ludźmi nie tylko w sytuacjach zawodowych, ale także pozazawodowych. Chętnie opiekują się innymi, pomagają w rozpoznawaniu potrzeb i rozwiązywaniu problemów. Preferują działania, które wymagają kontaktów interpersonalnych. Zainteresowania metodyczne osoby te lubią działać według jasnych zasad i sprawdzonych metod realizacji zadań. Preferują pracę pod kierunkiem, kontrolują innych według otrzymanych instrukcji. Pracują nad jednym zadaniem, póki go nie skończą. Pracują rutynowo i wolą sytuacje pozbawione niespodzianek. Zainteresowania innowacyjne nowatorzy lubią zgłębiać problemy i eksperymentować w trakcie pracy nad rozwiązywaniem kolejnych zadań. Interesuje ich inicjowanie i wymyślanie nowych, różnorodnych rozwiązań. Lubią przedmioty ścisłe. Przyjmują wyzwania, jakie stawiają im nowe i niespodziewane sytuacje. Łatwo przystosowują się do zmiennych warunków działania. Zainteresowania przedmiotowe osoby takie chętnie pracują przy pomocy narzędzi, maszyn, urządzeń technicznych. Lubią naprawiać i/lub wytwarzać przedmiot z różnych materiałów, wykorzystując w tej pracy sprawdzone technologie. Interesuje ich zasada działania i budowa różnych maszyn.

3 2. UZDOLNIENIA, UMIEJĘTNOŚCI, ZDOLNOŚCI ZDOLNOŚCI to inaczej predyspozycje do łatwego opanowywania pewnych umiejętności, zdobywania wiedzy, do wykonywania lepiej od innych pewnych czynności bądź działań. Poziom zdolności zależy od wielu czynników: wrodzonych, wychowania, własnej aktywności (pracowitość, wytrwałość, praca nad sobą). Zdolności odgrywają bardzo ważną rolę w życiu człowieka. Decydują o jego powodzeniu w określonej działalności, o sukcesach i zadowoleniu z wykonywanej pracy, o efektach nauki, itp. Zainteresowania w naturalny sposób wiążą się z uzdolnieniami, które z kolei stanowią następny warunek istotny przy planowaniu kariery i wyborze zawodu. Wyróżnia się zdolności ogólne (inteligencja, spostrzegawczość, wyobraźnia, zręczność) i specjalne (matematyczne, językowe, plastyczne, muzyczne, techniczne, sportowe, organizacyjne) oraz zdolności wybitne zwane talentami. W naszym życiu dzieje się zazwyczaj tak, że najpierw coś lubimy robić, powtarzamy daną czynność z miłą chęcią, nasze "umiem to zrobić" wkrótce staje się naszą zdolnością, która ma szanse stać się talentem, wystarczy tylko pamiętać, że "ćwiczenie czyni mistrzem". Zdolności spełniają ważna rolę w życiu człowieka. Decydują one o powodzeniach bądź niepowodzeniach, o sukcesach i zadowoleniu z wykonywanej prac, o aktywności w pracy lub w szkole, o umiejętności organizowania nauki, pracy, wypoczynku. Zdolności decydują o przynależności do takich grup, jak: twórcy, artyści, naukowcy itp. Jednakże same zdolności nie zapewniają sukcesów w rozlicznych działaniach ludzkich. 3. TEMPERAMENT Temperament to cecha, którą ludzie bardzo różnią się od siebie. Niektóre osoby są np. bardzo wytrwałe, inne szybko się męczą; niektóre reagują bardzo spokojnie na trudne sytuacje, inne zaś gwałtownie - mówimy, że ktoś jest "wybuchowy". TEMPERAMENT to charakterystyczna dla danej osoby i uwarunkowana biologicznie siła oraz szybkość reagowania. Chodzi tu głównie o reagowanie emocjonalne, z którym związana jest ogólna ruchliwość człowieka. Jednak temperament przejawia się nie tylko w emocjach, lecz też w innych procesach psychicznych, np. spostrzeganiu, myśleniu. Temperament jest wrodzony i w bardzo niewielkim stopniu ulega zmianom w wyniku oddziaływania czynników zewnętrznych. Najbardziej znana jest typologia temperamentów stworzona w II wieku n.e. przez greckiego lekarza Galenusa, na podstawie poglądów Hipokratesa. Wyróżnił on 4 typy: choleryk, sangwinik, melancholik, flegmatyk. Mniej jednak ważne jest nazewnictwo poszczególnych typów, natomiast powinny nas interesować parametry poszczególnych składowych temperamentu, tj.: siła procesu pobudzania i hamowania, równowaga oraz ruchliwość procesów nerwowych.

4 Przy wyborze właściwego zawodu należy przy pomocy testów: ustalić rodzaj naszego temperamentu, odnieść parametry temperamentu do wymagań interesujących nas zawodów. Siła, równowaga i ruchliwość to najważniejsze cechy naszego temperamentu. Wynikają one z różnorodności przebiegu procesów nerwowych, które są niezależne od naszej woli. Nie ma więc złych czy dobrych temperamentów. Temperament to cecha z którą przychodzimy na świat i która różni nas od siebie. Siła procesów nerwowych Silny układ nerwowy w zakresie procesów pobudzenia, to układ odporny na działanie bodźców silnych i długotrwałych, to predyspozycja do zawodów wymagających zarówno wysiłku fizycznego jak i psychicznego. Układ słabych cech cechuje niemożność długotrwałego skupienia uwagi, męczliwość. Łatwość odstępowania od wykonywanej czynności. Dla posiadacza tej cechy wskazane są zawody umożliwiające indywidualny rytm pracy. Siła procesów hamowania przejawia się wszędzie tam, gdzie mamy do czynienia z zakazami i koniecznością powstrzymywania się od wykonywanej czynności. Jest to niezmiernie ważne w zawodach wymagających kontaktów z ludźmi, a zwłaszcza tolerancji na zachowanie innych. Równowaga Stabilizacja, to równość siły obu tych procesów nerwowych. Wysoka równowaga niezbędna jest w zawodach wymagających odpowiedzialności oraz wszędzie tam, gdzie występuje dużo napięć nerwowych. Ruchliwość Wysoka ruchliwość decyduje o szybkości przystosowania się do zmiennych warunków pracy i do różnorodnych zawodowych sytuacji. Jej przeciwieństwem jest sztywność zawodowa, nieumiejętność stosowania zamiennych rozwiązań oraz nienadążanie za zmieniającą się sytuacją. Dodatnią cechą wysokiej ruchliwości jest łatwość podejmowania zadań i krótki czas ich wykonywania. Ujemną cechą może być chaotyczność i brak samokontroli w pracy. Osoby o niskiej ruchliwości temperamencie wolniej decydują się na działanie, ale za to z korzyścią dla dokładności wykonania. To ludzie lubiący ciszę, spokój, cierpliwość i staranność. Naukowcy twierdzą, że temperament odgrywa podstawową rolę w kształtowaniu się stylu działania. Satysfakcję z pracy odczuwamy, zatem jedynie wtedy, gdy realizujemy zadania i obowiązki wymagające takich cech temperamentu, jakie sami posiadamy.

5 4. CECHY CHARAKTERU, SYSTEM WARTOŚCI Charakter przejawia się w naszym postępowaniu, zachowaniu względem innych osób, stosunkiem do wykonywanych zadań, pracy. Jest to cały wachlarz cech, które posiadamy w mniejszym, bądź większym stopniu, np.: prawdomówność, odpowiedzialność, pracowitość, ambicja, itp., czy też cechy negatywne, taki jak np.: złośliwość, lenistwo, niezdyscyplinowanie. Wartości (coś ważnego, mającego dla danej osoby duże znaczenie) są źródłem wyznaczanych priorytetów, standardów funkcjonowania w świecie. Wartości nie występują pojedynczo, lecz tworzą u danego człowieka układy, zwane systemem wartości. Ocena własnego systemu wartości pozwala na określenie prawidłowych wyborów życiowych oraz przyczynia się do rozwoju samoświadomości. System wartości można diagnozować zarówno za pomocą kwestionariuszy, jak i w sposób mniej formalny, niewystandaryzowany. SAMOOCENA A POCZUCIE WŁASNEJ WARTOŚCI Przychodzimy na świat obdarzeni temperamentem i pewnymi preferencjami do realizacji marzeń i pragnień. Niestety w trakcie życia po wpływem wychowania, innych ludzi zmieniamy się. Kluczem do sukcesu jest realny wizerunek własnej osoby czyli to jak siebie postrzegamy, na ile cenimy i szanujemy. Obraz samego siebie określa i przesądza o tym, co człowiek może, a czego nie może zrobić także w wymiarze kariery zawodowej. Wyróżniamy zawyżone, zaniżone i realne poczucie własnej wartości. Realne poczucie własnej wartości umożliwia podejmowanie działań na miarę możliwości człowieka. Badania wykazują, że osoby o pozytywnej samoocenie to jednostki zdrowe psychicznie, bez zaburzeń emocjonalnych i nerwicowych, przejawiające pozytywne postawy wobec innych ludzi, które są w swoim środowisku lubiane i popularne. Zawyżone powoduje przypisywanie sobie większych możliwości niż się faktycznie posiada, co w konsekwencji prowadzi do podejmowania zadań przerastających własne możliwości. Zaniżone poczucie własnej wartości i negatywna ocena samego siebie pociąga za sobą brak pewności siebie, ciągły niepokój spowodowany obawą niesprostania wymaganiom, co może prowadzić do zachowań agresywnych, będących swoistą formą obrony własnej tożsamości, może prowadzić do izolacji. A jakie poczucie własnej wartości Ty reprezentujesz? Mam nadzieję, że te najlepsze czyli realne, ale jeżeli jednak masz problem i ciągle zadajesz sobie pytania: Jak zmienić zaniżone poczucie własnej wartości? Czy jest to w ogóle możliwe?

6 To proszę Cię przestań źle mówić o sobie. Nie używaj żadnych słów, które podważają Twój wizerunek lub stawiają Cię w złym świetle. Wszędzie, gdzie to możliwe, mów o sobie dobrze. Nie wywyższaj się jednak ponad innych, ale nie bądź skromny. Jeżeli uważasz, że robisz coś dobrze, mów o tym, dziękuj za uznanie i przyjmuj zadania związane z wykorzystywaniem tej zdolności. Sprawdź, ile pozytywnych cech, informacji na swój temat jesteś w stanie napisać w ciągu 5 minut. Wypisz wszystko, co jest w Tobie dobre. Bez względu na to, ile pozytywnych informacji udało Ci się wypisać w ciągu tych kilku minut, wróć do listy i uzupełnij ją do 50, potem staraj się dodawać do stworzonej listy nowe pozytywne informacje o sobie samym. Noś ją zawsze przy sobie, w kalendarzu, w notatniku, czy w komórce. Nie pozwalaj ludziom źle mówić o Tobie, nawet w żartach. Powtarzaj: Lubię siebie. Nie rób nic wbrew swoim przekonaniom. Masz prawo do własnych zachowań i opinii, jeśli tylko nie krzywdzą one innych ludzi. Dotrzymuj danych sobie i innym ludziom obietnic. To bardzo zwiększa zaufanie do siebie i własnych działań. Ucz się, zdobywaj nowe umiejętności i dbaj o swój wygląd. To także pomoże Ci w pełnej akceptacji siebie. Zastanów się przez chwilę jakie cechy pozytywne i umiejętności posiadasz - pomogą ci w tym poniższe pytania: 1. W czym jesteś naprawdę dobry? 2. Jakie cechy Twojej osobowości uważasz za cenne? 3. O jakich Twoich zdolnościach mówią koledzy, koleżanki? 4. Jakie były Twoje największe osiągnięcia? Czy zdobyłeś w czymś specjalne uznanie, wyróżnienie, nagrodę? 5. Czy lepiej czujesz się w kontaktach z ludźmi czy z przedmiotami a może wolisz pracować sam? Bądź również świadom/a swoich słabości. Najczęściej słabości są efektem zbyt małego wkładu pracy nad samym sobą. Odpowiedzi na te pytania pozwolą Ci przypatrzeć się sobie lepiej, także oczami innych. 1. Czego najbardziej nie lubisz robić? Dlaczego? 2. Jakie zajęcia są dla Ciebie trudne? Dlaczego? 3. Jakich cech osobowości brakuje Ci najbardziej? 4. Jakie słabości widzą w Tobie inni? 5. Czego się boisz? Dlaczego? Odpowiedzi potraktuj jako punkt wyjścia do doskonalenia samego siebie. Pamiętaj! Aby być lepszy i zmienić swój wizerunek, zmień najpierw swoje zachowanie!

7 5. STAN ZDROWIA Określenie swojego stanu zdrowia ma bardzo istotne znaczenie przy planowaniu swojej zawodowej kariery, czy też przy wyborze zawodu. Poznanie swojego stanu zdrowia wraz z poznaniem przeciwwskazań do wykonywania danego zawodu pozwoli nam uniknąć niewłaściwych wyborów w tym zakresie. Wśród osób z przeciwwskazaniami do wyboru zawodu są zarówno takie, które mają niewielkie odchylenia w stanie zdrowia, jak i takie, które mają znaczne zaburzenia i dla których są dostępne zaledwie 2 lub 3 zawody. Ważna jest tu konsultacja lekarska, aby ocena stanu zdrowia była jak najbardziej rzetelna. Poznanie wszystkich wymienionych czynników, mówiąc inaczej - SAMOPOZNANIE, czy też wiedza o samym sobie sprawia, że możliwe jest ukształtowanie się obrazu własnej osoby. Obraz ten kształtuje się już w dzieciństwie i z czasem staje się coraz bardziej stabilny, gdyż: z wiekiem coraz lepiej siebie znamy, coraz więcej informacji zwrotnych o nas samych dochodzi do nas od innych ludzi, rozszerzamy pola swojej działalności, swojego życia, a więc poznajemy siebie w aspekcie reakcji na różne nowe sytuacje. Ważna jest też nasza otwartość jako warunek własnego samopoznania oraz rozwoju. Źródła: 1. A. Paszowska-Rogacz: Warsztat pracy europejskiego doradcy kariery zawodowej, 2. L. Białas: Orientacja zawodowa w gimnazjum. Materiały pomocnicze, 3. Internet.

8