Przewodnik po programie

Transkrypt

1 Szkoła z klasą 2.0 Przewodnik po programie

2 Autorzy: Alicja Pacewicz, Piotr Pacewicz, Anna Gilla, Agata Łuczyńska W publikacji wykorzystano następujące materiały: Jacek Strzemieczny, Jak organizować i prowadzić gimnazjalne projekty edukacyjne. Poradnik dla dyrektorów, szkolnych organizatorów i opiekunów projektów, ORE, 2010; Grażyna Czetwertyńska, Alicja Pacewicz, Jak pracować metodą projektu edukacyjnego, materiał opracowany na potrzeby programu Szkoła z klasą ; Zdzisław Nowakowski, Co musi umieć nauczyciel 2.0?, Gazeta Wyborcza, 1 października 2010 r.; Marta Owczarek, Googlajcie, a znajdziecie, Gazeta Wyborcza, 2 października 2010 r.; Dorota Janczak, Ewa Kędracka, Małgorzata Rostkowska, Technologie informacyjno-komunikacyjne w projekcie gimnazjalnym, OEiZK, 2010; Ewa Koclejda, Demokracja to rozmowa, czyli uczymy się dyskutować i debatować, doc?docid=35164 [15 listopada 2010 r.]. Using sources. A guide for students: Find it Check it Credit it, The Office of Qualifications and Examinations Regulations. Qualifications and Curriculum Authority 2010, tłum. Łukasz Hibner; Redakcja: Agata Łuczyńska, Agata Łuksza, Alicja Pacewicz Korekta: Katarzyna Sołtan-Młodożeniec Zdjęcia: Hanna Karlic, Katarzyna Gilla, Krzysztof Ciszek, Tomasz Ratter W publikacji wykorzystano zdjęcia: Gimnazjum nr 12 w Poznaniu, Szkoły Podstawowej nr 1 w Raciborzu oraz Społecznego Gimnazjum Dwójka w Warszawie Projekt graficzny i skład: Zofia Herbich Użyto fontu St Marie (projekt: Sascha Timplan, oraz Titillium (projekt: pracownia typografii Accademia di Belle Arti di Urbino, Druk: Roband Program Szkoła z klasą 2.0 prowadzony jest przez Centrum Edukacji Obywatelskiej i Gazetę Wyborczą przy wsparciu Polsko-Amerykańskiej Fundacji Wolności i Fundacji Agora. Partnerami są Wydawnictwo Pedagogiczne OPERON i Fundacja Orange. Honorowym patronem programu jest Minister Edukacji Narodowej Katarzyna Hall.

3 Spis treści 1. Wstęp. O programie Szkoła z klasą Kodeks Po co Kodeks 2.0? Praca przez cały rok Problemy do rozstrzygnięcia 7 punktów kodeksu Zadania w I semestrze Debata klasowa Debata ogólnoszkolna Zadanie TIK Zadania w II semestrze O projekcie edukacyjnym Projekt Festiwal Prezentacja Kodeksu Materiały pomocnicze Jak aktywizować uczniów? TIK w nauczaniu przykłady narzędzi Jak korzystać ze źródeł internetowych poradnik dla uczniów Sprawdzian Karta projektu dla uczniów Debaty i dyskusje w szkole

4 1. Wstęp O programie Szkoła z klasą 2.0 Program Szkoła z klasą 2.0, kolejna odsłona naszej akcji edukacyjnej, w której od 2002 roku wzięło udział już prawie osiem tysięcy szkół, stawia pytania, jak uczyć w epoce Google a i Wikipedii. Jak ma wyglądać mądra i skuteczna szkoła XXI wieku? Większość szkół jest dziś z grubsza taka, jak sto lat temu: nauczyciel stoi przed tablicą, coś opowiada, uczniowie notują (lub nie), w domu czytają podręcznik (lub nie), potem piszą klasówkę (tak). Jakby jeździli konnym tramwajem... A po szkole odpalają komputer i przesiadają się do rakiety. Edukacja, której celem jest wpakowanie w uczniowskie głowy mnóstwa informacji, traci sens w erze technologii informacyjno-komunikacyjnych (TIK). Po co się tego wszystkiego uczyć, gdy można to w każdej chwili łatwo i szybko wyklikać? Jeszcze gorzej ze sprawdzaniem wiedzy. Strony Ściąga.pl czy bryk.pl dostarczają gotowych prac domowych. Wypracowanie.pl reklamuje się: Nie zdążyłeś napisać wypracowania? Nie masz pomysłu, co w nim zawrzeć? Znajdziesz u nas szeroki wybór prac z j. polskiego, angielskiego, niemieckiego. W programie Szkoła z klasa 2.0 zachęcamy, by otworzyć oczy na te sprzeczności. Zacząć rozmowę, która ma oswoić, przede wszystkim nauczycieli, dyrektorów, ale także rodziców i samych uczniów, z sytuacją, w której szkoła znalazła się w świecie jeszcze niedawno science fiction. I zobaczyć to jako wyzwanie i szansę. Dla kogo Szkoła 2.0? Do akcji zgłosiło się blisko 300 szkół, parę tysięcy nauczycieli, weźmie w niej udział kilkadziesiąt tysięcy uczniów. Ale Szkołę 2.0 otwieramy dla wszystkich, których szkoła dotyczy, ciekawi i boli. Może uda nam się wspólnie wymyślić, jak komputery, Internet, komórki niezastąpione w komunikacji i zabawie mogą pomóc w sensownej edukacji. Zamiast, jak do tej pory, głównie dostarczać gotowców, które zastępują samodzielne myślenie i twórczość, nie uczą rozwiązywania problemów i rozleniwiają uczniowskie umysły. Aby tak się stało, potrzebne są jednak nie tylko komputery i sieć, ale przede wszystkim inny sposób pracy z uczniami. Trzeba na bieżąco sprawdzać, co już potrafią; pokazywać im, po co się tego wszystkiego mają uczyć; budzić motywację i pasję; dawać informacje zwrotne zamiast gołych stopni; doceniać, a nie tylko oceniać; uczyć krytycznego korzystania ze źródeł (zwłaszcza internetowych!) i wspólnej pracy (także przy użyciu TIK). Liczymy na wzbudzenie zainteresowania lokalnych społeczności i władz, do których przecież docierają takie aktualne hasła jak strategia lizbońska czy cyfrowe wykluczenie, unowocześnieniem swoich szkół. Uczyć ciekawiej, także na WF Naiwna byłaby wiara, że nowe media to gwarancja mądrej edukacji. Potrafią zabierać czas i ogłupiać. Szkoła 2.0 to nie może być szkoła wyszukiwania i kopiowania, prostych testów interaktywnych, byle jakich filmików edukacyjnych. By nawiązać do poprzedniej edycji naszego programu, musi to być szkoła myślenia stawiania pytań i hipotez, krytycznej analizy źródeł, rozumienia i objaśniania świata. Na pewno dzięki TIK nauka może stać się skuteczniejsza i ciekawsza. Łatwo sobie wyobrazić lekcję historii sztuki połączoną ze zwiedzaniem wirtualnych muzeów, czy zajęcia z geografii, na których nauczyciel nie opowiada już uczniom o najgroźniejszym zwierzęciu Afryki, ale prosi ich o odkrycie w sieci, jakie to zwierzę oraz znalezienie danych o liczbie ofiar hipopotama (a nie lwa!). Nawet temat lekcji WF bieg na 800 m może być impulsem do nauki z TIK. Nauczyciel prosi o znalezienie w sieci informacji, dlaczego na 100 m biegnie się

5 Wstęp O programie Szkoła z klasą szybciej niż na 800 m i o ile (trzeba policzyć!). Albo pyta: Czemu sportowcy muszą jeść tyle węglowodanów? Jakim cudem człowiek pierwotny mógł dogonić antylopę? W jakim państwie byli specjalni niewolnicy do biegania? Jak, korzystając ze szkolnej strony internetowej, a, Facebooka sprawić, by jak najwięcej uczniów wzięło udział w biegu? Uczniowie pracują w kilkuosobowych zespołach, a po zawodach przygotowują dziennikarską relację do szkolnej gazetki. Taki sprawdzian na 800 m z udziałem TIK staje się poza promocją sportu wciągającą nauką biologii, historii, matematyki, polskiego. Najpierw Kodeks 2.0 Szkoła 2.0 składa się z dwóch kroków. W I semestrze nauczyciele z uczniami (a najlepiej i z rodzicami) opracowują szkolny Kodeks 2.0, czyli swój pomysł, jak uczyć i komunikować się przy pomocy TIK. To ma być początek szkolnej debaty, która wymaga od nauczycieli odwagi, gdyż wchodzą oni na terytorium, na którym ich podopieczni czują się bardziej u siebie. Kodeks 2.0 nie ma być kanonem przyjętych raz na zawsze zasad obowiązujących wszystkie szkoły. Jako organizatorzy zaproponowaliśmy główne postulaty, ale to szkoła ma dokonać ich wyboru i ująć je po swojemu. Inaczej będzie wyglądał kodeks szkoły podstawowej, gdzie przyjmie postać prostych reguł (np. W naszej szkole telefony komórkowe uczniów i nauczyciela są podczas lekcji wyłączone ), a inaczej w liceum, gdzie obok szczegółowych przepisów mogą pojawić się zasady postępowania ( Nauczyciele proponują uczniom narzędzia internetowe programy, strony, filmy itp. ułatwiające uczenie się. Proszą też uczniów o pomoc w ich znalezieniu ). Trzeba przy tym pamiętać, że zasady regulujące szkolne życie muszą być otwarte na modyfikacje w miarę testowania w II semestrze i potem. Poza tym świat TIK rozwija się tak dynamicznie, że reguły muszą się zmieniać. W I semestrze nauczyciele mają też przedstawić przynajmniej jeden pomysł dobrej praktyki edukacyjnej (np. scenariusz lekcji, zadanie domowe, sprawdzian) z użyciem TIK i Kodeksu 2.0 (to zadanie obligatoryjne dla szkół w Laboratorium, a dobrowolne dla pozostałych). Stworzenie roboczej wersji kodeksu jest głównym zadaniem szkół w I semestrze roku szkolnego 2010/2011. W semestrze II będą go testować na zajęciach czy w zespołowych projektach uczniowskich, na bieżąco go modyfikując i uzupełniając. Po rocznym programie powinniśmy mieć Kodeks 2.0 przemyślany i sprawdzony. Zostanie on zaprezentowany na szkolnym Festiwalu 2.0. Powinien żyć dalej swoim życiem, zmieniając się wraz z nowymi potrzebami i pomysłami szkoły. Projekty edukacyjne 2.0 W II semestrze zadaniem nauczycieli będzie opieka nad zespołem (lub kilkoma zespołami) uczniów pracujących nad projektem z użyciem TIK i z tego się będą rozliczać. Ponadto przemyślą oni, jak prowadzić lekcję z TIK, jakie prace domowe zadawać, jak sprawdzać wiedzę i umiejętności uczniów. Podzielą się dobrymi praktykami oraz pomysłami i opiniami, najpierw na forum na stronie programu, a potem na Festiwalu 2.0. Pomogą w tym materiały przygotowane przez naszych ekspertów. Udział w programie może pomóc gimnazjom w realizacji wymogu z rozporządzenia minister edukacji Katarzyny Hall z sierpnia 2010 roku, zgodnie z którym każdy gimnazjalista ma wziąć udział w przynajmniej jednym projekcie edukacyjnym. Projekty uczą tak zasadniczych umiejętności, jak: współpraca (w małym zespole), co buduje tzw. kapitał społeczny; przedsiębiorczość i samodzielność, bo to uczniowie mają ostatecznie decydować, czym i jak się zająć i jak rozwiązać wybrany problem; planowanie, bo projekt to działanie co najmniej kilkutygodniowe; sztuka wystąpień publicznych, bo projekt kończy się prezentacją. Projekty mogą też pomóc uczniom rozwijać pasje naukowe, artystyczne i społecznikowskie. W podsumowaniu programu na szkolnym Festiwalu 2.0 nauczyciele i uczniowie zaprezentują wypracowaną wersję Kodeksu Szkoły 2.0 oraz pokażą, jak nowocześnie uczą różnych przedmiotów i co potrafi uczeń, gdy dać mu do wykorzystania TIK. Przekażą też rodzicom, jak korzystać ze szkolnych TIK, by wiedzieć, co się dzieje w szkole i jakie postępy robi ich dziecko. Programowi towarzyszy cykl edukacyjny w Gazecie Wyborczej, gdzie ukazują się relacje ze szkół, opisy pomysłów godnych naśladowania, portrety innowacyjnych nauczycieli i relacje ze szkolnych Festiwali 2.0.

6 Szkoła z klasą Przewodnik po programie Słowniczek Szkoła z klasą 2.0 Kolejna odsłona prowadzonej od 2002 r. akcji Szkoła z klasą, skierowanej do wszystkich poziomów i typów szkół. Głównym celem jest zachęcenie do lepszego wykorzystania w uczeniu technologii informacyjno- -komunikacyjnych (TIK), analiza problemów w ich wprowadzaniu, zebranie dobrych przykładów oraz dowartościowanie nauczycieli, którzy pracują metodami TIK. Kodeks 2.0 Zestaw zasad wypracowanych przez ekspertów i rozwiniętych przez nauczycieli i uczniów. Główne punkty kodeksu: bezpieczeństwo w sieci, korzystanie ze źródeł, prawa autorskie, szkolna codzienność a TIK, nowoczesne metody nauczania, sprawdzania wiedzy i komunikacji w szkole. Nauczyciele 2.0 Aby zrealizować program i uzyskać dyplom, nauczyciel musi: 1. w I semestrze zorganizować z uczniami debatę klasową na temat Kodeksu 2.0 oraz wziąć udział w debacie ogólnoszkolnej, na której zostanie wypracowana szkolna wersja kodeksu; 2. wykonać Zadanie TIK, czyli przedstawić jeden pomysł dobrej praktyki z użyciem TIK i Kodeksu 2.0 (obligatoryjne dla szkół w Laboratorium, dobrowolne dla pozostałych); 3. w II semestrze poprowadzić uczniowski projekt edukacyjny z wykorzystaniem TIK (projekt 2.0) oraz przetestować szkolną wersję Kodeksu; 4. opisać swój udział w szkolnym Festiwalu 2.0. Festiwal 2.0 Na koniec programu każda ze szkół zorganizuje festiwal nauki, na którym przedstawi swoją wersję Kodeksu 2.0 i pokaże TIK-owe dokonania uczniów i nauczycieli. Najlepsze szkoły wezmą udział w Ogólnopolskim Festiwalu 2.0 w Warszawie. Baza 2.0 Szkołom zapewniamy dostęp do materiałów pomocniczych, scenariuszy lekcji, zadań i projektów oraz zestawu narzędzi i programów. Bazę zasilą też najlepsze tegoroczne prace z wykorzystaniem TIK oraz filmy wrzucane na YouTube, Dailymotion itp. Zachęcamy do dyskusji na forum i konsultacji z naszymi ekspertami. Blogi 2.0 Na swoich blogach uczniowie opiszą, co wydarzyło się w szkole przy okazji programu. Będą dyskutować nad zapisami w kodeksie i realizowanymi przez siebie projektami. Organizatorzy i partnerzy 2.0 Program prowadzony jest przez Centrum Edukacji Obywatelskiej i Gazetę Wyborczą przy wsparciu Polsko- Amerykańskiej Fundacji Wolności i Fundacji Agora. Partnerami są Wydawnictwo Pedagogiczne OPERON i Fundacja Orange. Honorowym patronem akcji jest Minister Edukacji Narodowej Katarzyna Hall. Laboratorium 2.0 Wybranym 100 szkołom zaproponowaliśmy wejście do Laboratorium 2.0. Oznacza to większe zaangażowanie w program, a my w zamian zapewniamy szkolenia, opiekę moderatorów i wsparcie ekspertów. Szkoły, które ukończą program Laboratorium, otrzymają certyfikat Szkoły z klasą 2.0.

7 2. Kodeks Po co Kodeks 2.0? Zadaniem szkoły jest opracowanie, przetestowanie i wprowadzenie w życie zasad korzystania z technologii komunikacyjno-informacyjnych w nauczaniu i uczeniu się. Chodzi o zdobywanie, rozwijanie i sprawdzanie wiedzy i umiejętności uczniów, ale także o komunikację wewnątrz szkoły oraz o kontakty z rodzicami i instytucjami zewnętrznymi (bibliotekami, muzeami, władzami lokalnymi, organizacjami pozarządowymi, wyższymi uczelniami), które mogą pomóc nauczycielom i uczniom w pracy. Kodeks 2.0 ma być zestawem reguł, które uporządkowałyby obecne zamieszanie z nowymi technologiami. Powinien wyjaśnić, jak komputer, Internet, komórka itp. wspaniałe w zabawie i komunikacji mogą pomóc mądrej edukacji. A nie tylko dostarczać prostych pomocy, gotowców i ściąg, które zastępują własną twórczość i rozleniwiają umysły. Tworząc swój kodeks, szkoła odwołuje się do podanej listy problemów, ale na zawarte w niej pytania odpowiada zgodnie z własnymi potrzebami. Może skorzystać z naszych sugestii, a także zwrócić się o pomoc do ekspertów (kontakt do nich można znaleźć na stronie Stworzenie szkolnego kodeksu jest głównym zadaniem szkoły w I semestrze. W II semestrze nauczyciele i uczniowie będą go stosować, realizując uczniowskie projekty badawcze, społeczne czy artystyczne (jak w naszych akcjach Uczniowie z klasą i Nauczyciel z klasą ) na lekcjach różnych przedmiotów lub w ramach programu wychowawczego szkoły. Będzie to też dobra okazja, by zastanowić się nad modyfikacją zapisów kodeksu i na bieżąco uzupełniać listę dobrych pomysłów na wykorzystanie TIK w nauczaniu i uczeniu się. Pełna wersja szkolnego kodeksu powstanie w końcu roku szkolnego najlepiej przedstawić ją na szkolnym Festiwalu 2.0, który podsumuje dokonania szkoły w programie. To właśnie na nim zespoły uczniowskie zaprezentują rezultaty swoich projektów edukacyjnych realizowanych z wykorzystaniem TIK. Kodeks 2.0 powinien być początkiem rozmowy nauczycieli z uczniami, a gdy to możliwe także z udziałem rodziców. Nauczyciele wchodzą tu na terytorium, na którym ich podopieczni często czują się bardzo pewnie, co wymaga od nich otwartości i gotowości do zamiany ról w relacji uczeń nauczyciel. Szkolny kodeks powinien powstawać w toku dyskusji, a także być łatwy do zmodyfikowania, gdy pojawią się nowe narzędzia TIK i nowe możliwości (a co za tym idzie nowe problemy związane z ich używaniem). Naszą intencją jest, by kodeks żył dalej, dostosowując się do zmian technologicznych, nowych potrzeb i pomysłów szkoły. By był punktem odniesienia dla pracy nauczycieli i uczniów, by pomagał także rodzicom ocenić, czy szkoła sensownie wykorzystuje nowoczesne technologie w nauczaniu ich dzieci.

8 Szkoła z klasą Przewodnik po programie Jak pracować nad Kodeksem 2.0? Kodeks 2.0 ma być użytecznym, wykorzystywanym w szkole dokumentem, który odpowiada na prawdziwe potrzeby uczniów i nauczycieli. Kierując się m.in. liczbą nauczycieli i uczniów uczestniczących w programie, szkoła może różnie podzielić pracę: e każdy nauczyciel wraz ze swoją klasą/swoimi klasami przygotowuje projekt całego kodeksu, po czym wszystkie projekty przedstawiane są innym w ogólnodostępnej formie (np. na blogach) tak, by w trakcie szkolnej debaty można było uzgodnić wspólną wersję; e nauczyciele dzielą się dziedzinami kodeksu i w ramach tego podziału wraz z uczniami przygotowują propozycje. Uwaga gimnazja! Praca uczniów nad kodeksem może zostać uznana za realizację zespołowego projektu edukacyjnego pod warunkiem, że spełnia ona wymogi rozporządzenia MEN. Musi to być zatem działanie zespołowe, zmierzające do rozwiązania problemu różnymi metodami (za takie problemy można uznać: Jak korzystać z TIK w naszej szkole? albo Jaki powinien być Kodeks 2.0? albo Jak promować zasady kodeksu w naszej szkole?. Uczniowie muszą określić cele swojego działania, zaplanować je, wykonać, a następnie publicznie przedstawić rezultaty (np. w czasie szkolnej akcji pod hasłem TIK-aj z nami. Takie właśnie będą z pewnością wszystkie projekty wykonywane w II semestrze, podczas gdy działania uczniów związane z kodeksem mogą, ale nie muszą, przyjąć formę projektu (może się także okazać, że na realizację projektu w I semestrze zabraknie czasu. Podobnie można podzielić pracę w klasie: zespoły uczniów mogą pracować nad całym kodeksem albo podzielić się miedzy sobą poszczególnymi obszarami, albo pracować w ten sposób, że zakresy tematyczne poszczególnych zespołów będą na siebie zachodzić. Wspólna praca uczniów nad szkolnym kodeksem może odbywać się na godzinie wychowawczej, na lekcji informatyki lub w ramach zajęć dodatkowych czy realizacji projektu uczniowskiego zadaniem szkoły jest znalezienie optymalnego dla niej rozwiązania organizacyjnego. Zakładamy przy tym, że każdy nauczyciel biorący udział w programie prowadzi przynajmniej jedne zajęcia poświęcone temu zadaniu (w wyjątkowych wypadkach dopuszczalne jest przeprowadzenie debaty klasowej wspólnie z innym nauczycielem).

9 Kodeks Praca przez cały rok Praca przez cały rok 1. Na wstępie Przed rozpoczęciem pracy nad kodeksem wszyscy nauczyciele uczestniczący w programie spotykają się, by omówić zadania, które czekają ich i uczniów w ciągu całego roku szkolnego. Warto wykorzystać harmonogram i sprawdzić, jak wpisuje się on w roczny plan pracy szkoły, terminy ferii i szkolnych wydarzeń (wyjazdów, zebrań z rodzicami, święta szkoły). Nauczyciele planują też pracę w czasie pierwszego semestru i, jeśli to możliwe, ustalają wstępny termin i miejsce szkolnej debaty, a także terminy następnych spotkań swojego zespołu Nauczycieli 2.0. Zachęcamy do zorganizowania kilku takich spotkań konieczne będzie co najmniej jedno posiedzenie w pełnym składzie po szkolnej debacie, a przed przedstawieniem pilotażowej wersji Kodeksu 2.0 całemu gronu pedagogicznemu i dyrekcji. Za ustalenie terminów spotkań oraz komunikację z radą pedagogiczną i dyrekcją odpowiedzialny jest koordynator zespołu, który może jednak umówić się z pozostałymi koleżankami i kolegami, że poszczególne zadania oni wezmą na siebie (np. ostateczną redakcję kodeksu może zrobić polonistka). 2. Wymiana pomysłów Ważne jest, by zespół nauczycieli w każdej szkole na bieżąco wymieniał opinie, pomysły, dzielił się trudnościami i wspólnie poszukiwał ciekawych rozwiązań. Szkolny koordynator programu ogłasza, że czeka na uwagi innych nauczycieli, uczniów i rodziców o tym, jak kodeks działa w praktyce. Podaje adres skrzynki mailowej i zawiesza skrzynkę tekturową (np. na korytarzu, pod tablicą informującą o programie). Wskazane jest też, by przez cały czas trwania programu dyskusja o kodeksie toczyła się w sieci na forum dla nauczycieli i na blogach uczniowskich. Uwaga! Dyskusja w sieci to dobre rozwiązanie dla szkół, w których tylko jeden nauczyciel bierze udział w programie. 3. Testowanie Kodeksu 2.0 Po wypracowaniu pierwszej wersji kodeksu, nauczyciele w ramach prowadzonych zajęć i innych aktywności obserwują, jak w codziennym życiu szkoły sprawdzają się przyjęte pilotażowo reguły szkolnego kodeksu. Dzieje się to przede wszystkim w I semestrze podczas wykonywania Zadania TIK oraz w II semestrze podczas realizacji projektu edukacyjnego. Ta druga część programu Szkoła z klasą 2.0, która ma samoistną wartość edukacyjną, powinna wzmacniać pracę nad kodeksem i ułatwić jego weryfikację. 4. Przyjęcie Kodeksu 2.0 Pod koniec II semestru zespół Nauczycieli 2.0 zbiera się na spotkanie robocze i zastanawia się, czy i jakie modyfikacje należałoby wprowadzić do szkolnego kodeksu. Uwzględnia uwagi zgłoszone poprzez skrzynkę prowadzoną przez koordynatora, a także własne refleksje wynikające z pracy z uczniami oraz inne informacje (np. postulaty zgłaszane przez dyrektora, rodziców czy samorząd uczniowski). Koordynator przedstawia wszystkim nauczycielom wnioski zespołu dotyczące ewentualnych modyfikacji czy uzupełnień, a także propozycje innych działań, które należy podjąć w tym obszarze funkcjonowania szkoły w następnym roku szkolnym. Rada Pedagogiczna przyjmuje ostateczną wersję Kodeksu 2.0 do czasu wprowadzenia kolejnych modyfikacji.

10 Szkoła z klasą Przewodnik po programie Kodeks 2.0 przykłady Szkolny Kodeks 2.0 nie powinien zawierać więcej niż kilkanaście, maksimum 20 punktów. Może ich być nawet kilka, zwłaszcza w szkołach podstawowych. Ważne, by sformułowane przez szkołę propozycje zasad kodeksu były zrozumiałe dla uczniów, akceptowane przez szkolną społeczność, a także aktualne i użyteczne. By naprawdę porządkowały szkolne życie w tej dziedzinie. Zasady mogą być ogólne lub bardzo szczegółowe. Na przykład: Uczniowie w naszej szkole nie kopiują tekstów z Internetu, udając, że sami je napisali. Jeśli je wykorzystują, zawsze zaznaczają, jakie jest źródło materiału i kto jest jego autorem. Telefony komórkowe uczniów i nauczyciela są podczas lekcji wyłączone. Nauczyciele w naszej szkole chętnie korzystają z pomysłów uczniów, jak stosować na lekcjach nowe technologie. Każdy uczeń naszej szkoły ma dostęp do swoich ocen i uwag nauczycieli w elektronicznym dzienniku. Nauczyciele mają adresy owe przeznaczone do kontaktu z uczniami i rodzicami. Bez nadmiernej zwłoki odpowiadają na listy. Nauczyciele w naszej szkole proponują uczniom korzystanie z internetowych narzędzi i zasobów programów, stron, filmów itp. ułatwiających uczenie się. Zapraszają uczniów do współpracy w ich wyborze. W naszej szkole dążymy do tego, by ze sprzętu komputerowego korzystali nauczyciele wszystkich przedmiotów. Uczniowie naszej szkoły organizują i prowadzą zajęcia z TIK dla dorosłych. Uczą korzystania z Internetu chętnych rodziców, dziadków, sąsiadów itd. Jest to jedno z zadań na zajęciach informatyki. Uczniowie korzystają ze szkolnych komputerów w czasie przerw, podczas okienek i po lekcjach, zgodnie z regulaminem (Uwaga! Określa on m.in., kto odpowiada za jego przestrzeganie i za sprzęt). Uwaga nauczyciele szkół podstawowych! Opisany przez nas sposób tworzenia kodeksu może okazać się zbyt trudny dla młodszych dzieci. Nie można ich jednak pominąć w rozmowie o TIK w szkole. Potrzebna będzie z pewnością większa pomoc nauczycieli, a zapisy kodeksu muszą być zrozumiałe również dla młodszych uczniów (np. Nie włączamy telefonów komórkowych w czasie lekcji, Na szkolnych komputerach gramy tylko za zgodą nauczyciela ). Warto też wykorzystać inwencję uczniów i zaprosić ich do zilustrowania zasad kodeksu scenkami i symbolami.

11 Kodeks Problemy do rozstrzygnięcia Problemy do rozstrzygnięcia siedem punktów kodeksu 1. Ucz i ucz się z TIK. Jak prowadzić lekcje w sieci online i offline? Jak korzystać z Internetu, gdy lekcja nie odbywa się w pracowni (giełda pomysłów, np. dwoje uczniów zostaje oddelegowanych do wyszukiwania i sprawdzania informacji w Internecie)? Jakie narzędzia komputerowe mogą się przydać na różnych przedmiotach i do różnych zadań? Jak odrabiać prace domowe w erze TIK (zadania, sprawdziany, testy, informacje wieszane przez nauczycieli w Internecie)? Jak nauczyć się dyskutować i precyzyjnie prezentować swoje poglądy w sieci? Jak realizować zespołowe projekty uczniowskie z wykorzystaniem TIK? Jaki użytek z Internetu, komputera i komórek można dopuścić na sprawdzianach i egzaminach? Co to jest dobre i złe ściąganie? być strona internetowa szkoły (dobre i złe przykłady)? Kto za nią odpowiada, kto ją prowadzi, co mogą na niej robić uczniowie? Gazetka szkolna w Internecie (Qmam i inne narzędzia) czy i jak nauczyciele powinni ją kontrolować? Co publiczne, a co prywatne netykieta dla nowych czasów. 5. Komputery pod ręką. Jak zapewnić dostępność komputerów i sieci w szkole, zamiast zamykać je w pracowni komputerowej? Jak sprawiedliwie i sensownie dzielić dostęp do TIK między różne przedmioty i różnych uczniów? Jak optymalnie wykorzystać komputery i dostęp do sieci? Rozrywka na szkolnych kompu terach kiedy i w jakim zakresie? 2. Z informacji korzystaj samodzielnie i krytycznie. Jak nauczyciele i uczniowie mają korzystać z TIK w nauczaniu, by nie było to bezkrytyczne kopiowanie, lecz twórcze wykorzystanie zasobów sieci? Jak rozpoznawać wiarygodne strony i źródła? Jak odróżnić informacje od komentarzy czy opinii? Jak mądrze i skutecznie szukać potrzebnych informacji i materiałów? Opracować poradnik google arza! Czy i jak reagować na nieprawidłowości, oszustwa, błędy? Jak się zachować, gdy zauważy się przejawy rasizmu, antysemityzmu, ksenofobii, nietolerancji? 3. Nie kradnij i nie daj się okraść. Jak zgodnie z prawem korzystać z dostępnych w sieci materiałów tekstów, zdjęć, filmów? Gdzie i jak szukać legalnych materiałów, z których można skorzystać? Jak podawać autorów i źródła? Jak czytać i respektować informacje o prawach autorskich? Jak zadbać o własne prawa? Jak podpisywać swoje teksty, zdjęcia itp.? Kiedy warto korzystać z wolnych licencji i na czym one polegają? 4. Komunikujmy się. Jak używać TIK do komunikacji w szkole i z rodzicami? Jak e oraz portale społecznościowe mogą ułatwić kontakty nauczycieli, uczniów i rodziców? Jakich informacji nie należy rozpowszechniać tą drogą? Jak stworzyć system monitorowania postępów ucznia, by pomagał on się uczyć (zasady dostępu, systemy ostrzegawcze, linki do materiałów dodatkowych dla uczniów)? Czy używać SMSów w kontaktach nauczycieli z uczniami? Jaka powinna 6. Bądź bezpieczny w sieci. Na czym polega bezpieczne korzystanie z sieci? Jakie ślady zostawiasz, surfując po Internecie? Jak korzystać z portali społecznościowych? Komputery szkolne co uczniowie mogą na nich robić, a czego nie? Szyfrowanie danych na szkolnych dyskach. Kontakty z nieznajomymi jak się nauczyć zasad bezpieczeństwa? Strony, na które lepiej nie wchodzić (pornografia, hazard, dziwne organizacje). Zaproszenia do ubicia interesu. Jak na to wszystko reagować? Opracować listę zagrożeń. Należą do nich: skimming (kradzież karty kredytowej czy tożsamości przez Internet), phishing (wyłudzanie informacji o koncie bankowym przy pomocy fałszywych formularzy), grooming (nakłanianie na czatach i forach internetowych do spotkania z intencją seksualnego wykorzystania). Jak się bronić przed internetowymi przestępcami? Dobre rady, czyli jak się nie dać złowić. 7. Nauczcie tego dorosłych. W jaki sposób uczniowie przy wsparciu nauczycieli mogą szkolić innych, np. swoich rodziców, dziadków czy sąsiadów, w dziedzinie TIK? Zbadajcie potrzeby informacyjno-komunikacyjne osób starszych. Opracujcie plan takiego kursu, wybierając 10 umiejętności ważnych dla osób starszych (porozmawiajcie o tym z dziadkami). Jak przełamać barierę wstydu, że młodzi uczą starszych? Kto i jak ma nadzorować takie zajęcia? Odpowiedzi na takie pytania ułożą się w Kodeks 2.0, czyli opis polskiej szkoły nowych czasów.

12 3. Zadania w I semestrze Debata klasowa Debatę klasową przeprowadza i opisuje indywidualnie każdy nauczyciel. W tej fazie nauczyciele pracują w klasach lub w innych zespołach uczniów (np. w ramach prowadzonego przez siebie kółka albo w nowo utworzonym zespole uczniów ochotników z różnych klas). Jak przeprowadzić debatę przykład pracy krok po kroku 1. Nauczyciel przekazuje uczniom, z którymi zamierza przeprowadzić debatę o korzystaniu z TIK w nauce, ogólną informację o głównej idei programu Szkoła z klasą 2.0 oraz o celu stworzenia Kodeksu 2.0. Przedstawia propozycję siedmiu dziedzin kodeksu przygotowaną przez organizatorów. Najlepiej zrobić to kilka dni przed spotkaniem, by uczniowie mieli czas zastanowić się, co jest dla nich szczególnie ciekawe i ważne. Można skorzystać np. z drogi owej, przy okazji realizując jeden z postulatów nowoczesnej edukacji: nauczyciel tworzy sprawnie działającą sieć e-komunikacji z uczniami. Uczniowie jeszcze przed zajęciami mogą wysłać swoje uwagi do nauczyciela oraz koleżanek i kolegów. Można też zastosować inną formę e-komunikacji, np. stworzyć listę lub grupę dyskusyjną (np. korzystając z mechanizmu Google Groups) lub forum (np. na stronie internetowej szkoły) czy zamieścić na stronie szkoły materiał na ten temat. Bardziej tradycyjną formą dystrybucji byłoby rozdanie wydrukowanego materiału i/lub wywieszenie go na szkolnej tablicy ogłoszeń. Nic nie stoi na przeszkodzie, by zastosować oba te rozwiązania. 2. Zajęcia rozpoczynają się od określenia celu rozmowy jest nim wybór najważniejszych, zdaniem uczniów, problemów związanych z korzystaniem z TIK w szkole oraz opracowanie wstępnych zapisów szkolnego kodeksu na ten temat. Następnie nauczyciel dzieli klasę na pary. Uczniowie przez kilka minut rozmawiają o tym, co podoba im się w sposobie wykorzystywania TIK przez szkołę, nauczycieli i nich samych TIK: które rozwiązania uważają za dobre (np. zasady korzystania z komputerów na przerwach), a co można zmienić (np. sposób kontaktu z nauczycielem po lekcjach). 3. Warto zachęcić uczniów, by myśleli przede wszystkim o zmianach miękkich, a nie takich, które wymagają dużych nakładów finansowych. Jeśli dyskusja klasowa może trwać dłużej (np. dwie godziny lekcyjne), warto wymienione przez uczniów plusy i minusy spisać mogą zostać później wykorzystane w debacie szkolnej. Gdy nie ma czasu na tworzenie takiej listy, wystarczy, że uwagami podzieli się kilkoro uczniów (wskazanych przez nauczyciela lub ochotników). 4. Na forum całej klasy uczniowie wraz z nauczycielem zastanawiają się, którymi dziedzinami kodeksu chcą się zająć. Mogą pominąć te wątki, które uważają za trudne albo niemożliwe do zrealizowania w ich szkole, czy też pozostające wyłącznie w gestii władz samorządowych (np. środki finansowe na zakup dodatkowego wyposażenia pracowni komputerowej). 5. Pracując w czteroosobowych zespołach, uczniowie dyskutują na temat możliwych zapisów dotyczących wybranej przez siebie (lub wskazanej przez nauczyciela) reguły szkolnego kodeksu. Wstępne pomysły, niekiedy sformułowane w postaci pytań (np. czy na lekcji można korzystać z Google a, żeby coś sprawdzić?) albo wariantowo (np. z nauczycielem po szkole kontaktujemy się poprzez SMS-y/tylko poprzez a), zapisują na dużych kartkach papieru i/lub komputerze, a następnie krótko przedstawiają innym. 6. Uczniowie z pomocą nauczyciela dyskutują nad tymi propozycjami i zastanawiają się, jak można je zrealizować. Rolą nauczyciela w tej fazie jest stymulowanie rozmowy i dbanie, by nie została zdominowana przez kilka osób. 7. W wyniku dyskusji zespoły modyfikują (lub nie) swoje pierwotne pomysły, a następnie nauczyciel lub wybrani uczniowie zapisują zebrane propozycje na tablicy i, jeśli to możliwe, na komputerze.

13 Zadania w I semestrze 13 Debata klasowa Po debacie klasowej uczniowie dalej pracują nad pomysłami i przygotowują się do szkolnej debaty. e Wskazane jest, by dyskusja ta toczyła się dalej w sieci uczniowie opisują na blogach swoje obserwacje, pomysły i wątpliwości, a także odwiedzają blogi uczniów z innych klas i innych szkół w poszukiwaniu ciekawych rozwiązań. e Uczniowie razem z nauczycielem przygotowują pierwsze propozycje klasy do szkolnego kodeksu. Może to się odbyć na kolejnych zajęciach (np. na części godziny wychowawczej), po lekcjach lub poprzez uzgadnianie pomysłów w sieci ( e, grupy dyskusyjne, czaty, a przede wszystkim blogi uczniowskie zakładane w ramach programu Szkoła z klasą 2.0). e Nauczyciele z zespołami klasowymi w ramach swoich zajęć przedmiotowych lub w pracy wychowawczej sprawdzają proponowane przez klasę reguły używania TIK w praktyce: przy odrabianiu lekcji, komunikowaniu się w trójkącie nauczyciel uczeń rodzice itp. Rozmawiają z uczniami na bieżąco, zbierając ich opinie (najlepiej poprzez e-dyskusję). e Wszyscy nauczyciele danej szkoły uczestniczący w programie komunikują się ze sobą i konsultują propozycje zgłaszane przez ich klasy. Spotykają się w parach i całą grupą. Wskazane jest co najmniej jedno wspólne spotkanie (jego miejsce i czas ustala koordynator). Nauczyciele, podobnie jak uczniowie, powinni też podglądać, jakie pomysły wypracowały inne szkoły; mogą je komentować, kopiować i modyfikować. e Nauczyciele w porozumieniu z uczniami tworzą 2-4-osobowe zespoły redakcyjne, które zbierają i opracowują zestaw propozycji kilku punktów kodeksu do przedstawienia na debacie ogólnoszkolnej. Można oczywiście zaproponować zapisy wariantowe do dalszych konsultacji i decyzji. Jak opisać debatę Relacja powinna zawierać odpowiedzi na następujące pytania: 1. W jaki sposób uczniowie zostali poinformowani o idei programu i o debacie klasowej nad Kodeksem 2.0? (ustnie, drogą ową, a może w inny sposób?) 2. Kiedy i w której klasie odbyła się dyskusja? Ile osób brało w niej udział? 3. Jak wyglądała wprowadzająca rozmowa uczniów w parach? Podaj kilka przykładów działań nauczycieli i szkoły, a także stosowanych przez samych uczniów sposobów korzystania z TIK, które dobrze oceniają. 4. O jakich dziedzinach kodeksu dyskutowali uczniowie w małych zespołach? Jakie pomysły zgłosiły zespoły? Podaj co najmniej 3 przykłady (w formie cytatów). 5. Jak będzie wyglądać dalsza praca uczniów nad pomysłami do kodeksu? Jak chcą uczestniczyć w szkolnej debacie? 6. Co młodzi ludzie myślą o TIK w szkole i szerzej we własnej edukacji? Wstaw linki do blogów założonych przez twoich uczniów na platformie programu Szkoła z klasą Wnioski z dotychczasowej pracy z uczniami i innymi nauczycielami uczestniczącymi w programie. Co się udało? Co było trudne?

14 Szkoła z klasą Przewodnik po programie Debata szkolna Za zorganizowanie i opisanie debaty szkolnej odpowiedzialny jest koordynator programu. To kluczowy moment przygotowania Kodeksu 2.0. Debata może, a nawet powinna być współprowadzona przez uczniów, ważne jest jednak, by nad jej przebiegiem czuwał koordynator lub chętny nauczyciel. Należy także znaleźć osobę (lub osoby), która będzie pełniła funkcję sekretarza oczywiście powinna ona mieć do dyspozycji komputer. Uczestnikami dyskusji są uczniowie, którzy wcześniej pracowali nad swoimi pomysłami w klasach, inni chętni uczniowie z różnych klas oraz wszyscy nauczyciele biorący udział w programie Szkoła z klasą 2.0. Uwaga jeśli to możliwe, debata nie powinna się odbywać w ławkach, tylko w sali, w której da się przestawić krzesła (np. ustawić je w dużym kręgu lub do pracy w małych zespołach). szkoła do tej pory wykorzystuje TIK: co robi dobrze, a co warto zmodyfikować (temat podobny do poruszanego w dyskusjach klasowych). Rzecznicy zespołów krótko przedstawiają swoje wnioski plusy i minusy (np. spisane na komputerach lub samoprzylepnych karteczkach) powinny zostać zebrane przez sekretarza debaty lub inną wyznaczoną wcześniej osobę tak, by społeczność szkolna mogła się do nich odnieść w ciągu następnych miesięcy udziału w programie. W krótkiej dyskusji uczestnicy zastanawiają się, czy i jak można te postulaty zrealizować, biorąc pod uwagę aktualne możliwości szkoły i ewentualną perspektywę ich poprawy (możliwość zainstalowania szerokopasmowego dostępu do Internetu czy sieci wi-fi w szkole, a także starania o dodatkowe środki, udział szkoły w programach nastawionych na rozwój TIK). 1. Koordynator (lub inny nauczyciel, a może nawet dyrektor szkoły) otwiera debatę i przypomina, że jej celem jest rozmowa o sposobie korzystania z TIK w szkole, a także wypracowanie roboczej wersji szkolnego Kodeksu 2.0, która zostanie następnie przedstawiona całej społeczności szkolnej, gronu nauczycielskiemu itp. Uwaga! Ważne jest, by uczniowie mieli świadomość, że nie muszą znaleźć odpowiedzi na wszystkie trudne pytania, że ważniejsza jest sama rozmowa! Powinni też zostać uprzedzeni, że pomysły, które wypracują, będą dalej przedmiotem dyskusji nauczycieli oraz testowania w II semestrze. 2. Jako wprowadzenie do dyskusji uczniowie i nauczyciele podzieleni na zespoły zastanawiają się, jak 3. Kolejne zespoły uczniowskie/klasy przedstawiają krótko swoje propozycje poszczególnych punktów szkolnego Kodeksu 2.0, najlepiej uporządkowane według grup tematów (1-7). Następnie wszyscy dyskutują nad zapisami dotyczącymi kolejnych obszarów i zastanawiają się, co wybrać i w jakiej wersji, a co pominąć. Rekomendowane jest, by w debatę i podejmowanie decyzji włączyć jak największą liczbę uczniów. Nad niektórymi kwestiami można głosować, traktując to jednak jako formę społecznej konsultacji, a nie ostatecznego rozstrzygania. Uczniowie mogą też posługiwać się np. czerwonymi i zielonymi kartkami do wyrażania na bieżąco swoich opinii.

15 Zadania w I semestrze 15 Debata szkolna Po debacie szkolnej nauczyciele i dyrektor przyjmują roboczą wersję Kodeksu 2.0, a praca nad ostateczną wersją trwa. e Na podstawie materiałów z debaty szkolnej nauczyciele uczestniczący w programie opracowują końcową wersję zapisów kodeksu, którą koordynator przedstawia gronu pedagogicznemu (na spotkaniu rady pedagogicznej lub drogą ową). Ostatecznie propozycję zapisów wersji pilotażowej szkolnego Kodeksu 2.0 przyjmuje rada pedagogiczna, a akceptuje dyrekcja szkoły. Ogłaszając oficjalnie kodeks szkolny, dyrektor zapowiada, że nie oznacza to zaprzestania jego dalszych modyfikacji i uzupełnień. e Koordynator zamieszcza kodeks na stronie programu Szkoła z klasą 2.0. Uczniowie (z pomocą nauczycieli) wymyślają ciekawe formy informowania o kodeksie i promowania jego zapisów. Można to zrobić w formie multimedialnej prezentacji, sesji plakatowej albo bardziej kreatywnie, np. w formie komiksu, filmu czy animacji komputerowej albo dowcipnego przedstawienia szkolnego teatru. Swoje prace (lub ich fragmenty, relacje i zdjęcia ze szkolnych wydarzeń) zamieszczają na blogach oraz w innych miejscach w sieci (np. w serwisie EduTuba). Jak opisać debatę szkolną? Relacja koordynatora z debaty szkolnej powinna zawierać odpowiedzi na następujące pytania: 1. Jak do debaty szkolnej nad kodeksem przygotowywali się Nauczyciele 2.0? Jakie zadania wzięli na siebie uczniowie? 5. Jakie propozycje zapisów Kodeksu 2.0 zgłosiły zespoły? Prosimy o 2-3 cytaty. Które zapisy okazały się trudne do uzgodnienia? 2. Kiedy odbyła się debata? Ilu uczniów i z jakich klas oraz ilu nauczycieli i jakich przedmiotów wzięło w niej udział? 3. Kto prowadził debatę? Kto i w jaki sposób rejestrował jej przebieg (notatki, nagranie, zdjęcia, film)? prosimy o link do tej relacji. 4. Jak wyglądała pierwsza część dyskusji? Podaj kilka najczęściej wymienianych dobrych przykładów korzystania z TIK w szkole. Czy mówiono też o brakach czy niedostatkach w tej dziedzinie? Jakich? 6. Jak będzie wyglądać dalsza praca Nauczycieli 2.0 nad kodeksem? Kiedy zostanie przyjęta jego robocza wersja? Jak zostanie przedstawiony całej społeczności szkolnej? 7. Jakie wnioski płyną z dotychczasowej pracy z uczniami? Jak przebiegała współpraca w zespole Nauczycieli 2.0? Co się szczególnie udało? Co było trudne?

16 Szkoła z klasą Przewodnik po programie Zadanie TIK Zadanie TIK powinno zostać zrealizowane w I semestrze, najlepiej po debacie klasowej lub szkolnej. Służy praktycznemu przetestowaniu i zastosowaniu jednej z zasad Kodeksu 2.0, wypracowanych podczas dyskusji w klasie i szkole. Ma pomóc uczniom sprawdzić, opanować lub utrwalić wybrane umiejętności odnoszące się do zasad kodeksu. Zadanie może ściśle dotyczyć przedmiotu nauczania (biologii, matematyki, chemii, języka polskiego itp.) albo ogólnych zasad możliwych do zastosowania w całej szkole lub w wybranych obszarach życia szkoły (np. korzystania z pracowni komputerowej po lekcjach, komunikacji mailowej między nauczycielem a uczniami, bezpieczeństwa w sieci czy korzystania z portali społecznościowych). pojedynczego zadania z wykorzystaniem TIK, np. polegającego na porównaniu informacji z kilku źródeł internetowych czy poprawnego zapisywania autora i źródła materiału ściągniętego z Internetu; może to być też jedno z zadań opracowanych przez eksperta Polskiego Towarzystwa Informatycznego patrz: Sprawdzian 2.0. Nauczyciel może skorzystać z pomocy uczniów pasjonatów komputerów i Internetu, a nawet to świetny pomysł na aktywizację uczniów poprosić ich o poprowadzenie części zajęć. Nauczyciele mogą także wykorzystać materiały opracowane przez organizatorów i współpracujące z nami instytucje (Panoptykon, Edunews, Nowe Media, OEZIiK i inne). Może przybrać różne formy: miniprojektu uczniowie w zespołach planują i wykonują zadania, także po lekcjach testując zasady Kodeksu 2.0; lekcji nauczyciel zamieszcza scenariusz lekcji, na której wykorzystuje w praktyce wypracowane zasady; cyklu zadań nauczyciel planuje dla uczniów zestaw zadań do wykonania w domu lub na lekcjach; Każdy uczestnik Laboratorium 2.0 musi przedstawić przykład takiego zadania, ćwiczenia, scenariusza lekcji z TIK, z którego będą mogli skorzystać inni nauczyciele (uczestnicy programu z innych szkół też mogą wykonać to zadanie, ale dla nich nie jest ono obowiązkowe). Przykłady takich dobrych praktyk zamieścimy na stronie programu do wykorzystania przez wszystkie szkoły w Polsce i opublikujemy w Gazecie Wyborczej. Jak opisać Zadanie TIK Relacja powinna zawierać odpowiedź na następujące pytania: 1. Kiedy i w jakiej klasie (lub z jaką grupą uczniów) zrealizowałeś swoje Zadanie 2.0? 2. Jakie działanie edukacyjne związane z Kodeksem 2.0 i umiejętnościami TIK przeprowadziłaś/ -łeś z uczniami? Czy był to miniprojekt uczniowski, lekcja, cykl zadań czy pojedyncze zadanie? 3. W jaki sposób przebiegały zajęcia? Opisz w kilku punktach, na czym polegała praca uczniów. Jakie zadania były dla nich najciekawsze? Czego nowego się nauczyli, co sprawdzili lub jakie umiejętności TIK utrwalili? Prosimy o zacytowanie wypowiedzi uczniów z zajęć lub ich podsumowania (2-3 zdaniowe cytaty). 4. Jakie były dla ciebie najtrudniejsze momenty podczas zajęć? Jakie trudności mieli uczniowie (jeśli mieli)? 5. Z jakich materiałów, stron internetowych i narzędzi TIK korzystali uczestnicy zajęć? 6. Gdybyś jeszcze raz miał/-a poprowadzić podobne zajęcia, co można by zrobić inaczej? Jakie masz wskazówki dla nauczycieli, którzy chcieliby skorzystać z twojego pomysłu?

17 4. Zadania w II semestrze O projekcie edukacyjnym Projekt edukacyjny w gimnazjach to, zgodnie z rozporządzeniem MEN obowiązującym od września 2010 r., zespołowe, planowe działanie uczniów, mające na celu rozwiązanie konkretnego problemu, z zastosowaniem różnorodnych metod. Projekt jest realizowany pod opieką nauczyciela, a jego temat może dotyczyć wybranych treści nauczania określonych w podstawie programowej z jednego lub kilku przedmiotów, ale może także wykraczać poza te treści. To samo rozporządzenie wprowadza obowiązek zrealizowania przez każdego gimnazjalistę przynajmniej jednego projektu edukacyjnego w czasie trzech lat nauki. Temat projektu zostanie wpisany na świadectwie ukończenia szkoły. Według rozporządzenia szczegółowe warunki realizacji projektu edukacyjnego określa dyrektor gimnazjum w porozumieniu z radą pedagogiczną. Projekt może być krótki (2-4 tygodnie), średniej długości (1-2 miesiące) lub długi (kilka miesięcy). Może być dziełem pary czy trojga uczniów albo angażować nawet 20 czy 30 uczniów podzielonych na kilkuosobowe zespoły. Projekt różni się od tradycyjnych zajęć szkolnych. Stawia na samodzielność uczniów, którzy zbierają i opracowują dane potrzebne do wykonania projektu. Sami decydują, jakie źródła wybrać, jak pracować i jak przedstawić efekty swojego działania. Projekt propaguje pracę zespołową, uczy współpracy w grupie oraz odpowiedzialności za siebie i innych. Uczy też działań systematycznych, długotrwałych, wymagających planowania i koordynacji. Projekt gimnazjalny i inne Projekt edukacyjny w gimnazjum, zgodnie z rozporządzeniem, musi być zespołowy i nastawiony na rozwiązanie problemu. Nie oznacza to, że chodzi wyłącznie o problemy naukowe, teoretyczne czy empiryczne. Problemy mogą mieć bowiem naturę społeczną (np. jak zorganizować klub dla młodych, jak nauczyć pokolenie dziadków surfowania w Internecie, jak ograniczyć liczbę bezdomnych psów), wówczas aktywność uczniów będzie polegać na działaniach społecznych i obywatelskich, np. w ramach wolontariatu czy współpracy z lokalnymi organizacjami pozarządowymi. Mogą również dotyczyć twórczości artystycznej, np. na problem Jak pokazać współczesny sens literatury romantycznej uczniowie odpowiedzą inscenizacją fragmentów Pana Tadeusza przeniesionego w realia XXI wieku. Projekty w gimnazjach i w szkołach ponadgimnazjalnych zakładają znaczną samodzielność uczniów. W szkołach podstawowych rola nauczyciela w planowaniu i organizowaniu pracy będzie większa, ale i tu warto zadbać, by w miarę możliwości uczniowie pracowali samodzielnie. Na każdym etapie edukacyjnym projekt wymaga zaangażowania od nauczyciela, np. zaproponowania uczniom ciekawego zakresu tematycznego, przybliżenia im wybranych przez nich problemów, pomocy w organizacji pracy zespołów zadaniowych, czuwania nad ich działaniami i przygotowaniami do publicznej prezentacji. Uwalnia jednak nauczyciela od rutyny, pozwala mu odkryć możliwości uczniów, zazwyczaj przynosi dużą satysfakcję. Jeśli projekt miałby być oceniany, nauczyciel powinien uprzedzić o tym uczniów i podać jasne kryteria oceny aktywności, ostatecznego rezultatu itp. Organizatorzy akcji Szkoła z klasą rekomendują ocenianie kształtujące, czyli takie, gdzie uczniowie od początku wiedzą, na co nauczyciel będzie zwracać uwagę, a ocena najlepiej opisowa, dokonywana na bieżąco jest informacją zwrotną, która pomaga uczniom w realizacji projektu.

18 Szkoła z klasą Przewodnik po programie Projekt jest dobry, gdy: jest powiązany z programem nauczania, ale pogłębia poruszane zagadnienia, nawiązuje do realnych, znanych uczniom problemów i sytuacji, angażuje uczniów osobiście, gdyż dotyczy spraw, które są dla nich ciekawe i ważne, prowadzi do zdobywania i wiedzy, i umiejętności, ma jasne cele, metody pracy, podział zadań, terminy, uczy współpracy, a nie rywalizacji, dominuje w nim praca zespołowa, nawet jeśli poszczególne zadania uczniowie mogą wykonywać indywidualnie, z góry znane są zasady monitorowania przez nauczyciela kolejnych etapów pracy i aktywności uczniów, rezultaty działań uczniów prezentowane będą publicznie i z góry wiadomo w jaki sposób, łączy treści edukacyjne z różnych dziedzin. Istnieją projekty silnie związane z jedną dziedziną (np. z fizyką) albo projekty interdyscyplinarne, które zwykle wymagają współpracy nauczycieli dwóch lub kilku przedmiotów. Np. w projekcie Rzeka gimnazjaliści mogą: na biologii badać faunę i florę rzeki, która przepływa przez ich miejscowość; na geografii dociekać znaczenia rzeki dla gospodarki regionu; na historii sięgnąć do archiwów miejskich i opisać nieistniejącą już rybacką przystań albo bitwę, która toczyła się nad rzeką; na języku polskim szukać tematu rzeki w litera turze. Czego uczy projekt Poza zdobywaniem wiedzy uczniowie, biorąc udział w zespołowym projekcie, doskonalą umiejętności: rozwiązywania problemów, podejmowania decyzji, komunikowania się, przyjmowania odpowiedzialności, samodzielnego i twórczego myślenia, planowania i organizacji pracy zespołowej, zbierania i selekcjonowania informacji, współpracy, oceniania przebiegu i efektów własnej pracy publicznej prezentacji.

19 Zadania w II semestrze 19 O projekcie edukacyjnym Projekt w czterech krokach 1. Wybór tematu. Trzeba określić cel projektu i opisać problem badawczy, artystyczny, społeczny jaki ma być rozwiązany. W podstawówce to zwykle nauczyciel najpierw zaciekawia uczniów, a nawet prowokuje do działania; w gimnazjum czy liceum od początku inicjatywa może leżeć po stronie uczniów. Powstają zespoły zadaniowe metodą losowania, dobierania się uczniów lub podziału przez nauczyciela. W zespole można określić role: lider, sekretarz, sprawozdawca, odpowiedzialny za kontakty z ekspertami itd. Uczniowie przystępujący do pracy powinni poznać dokładną instrukcję, opis przedsięwzięcia, zasady działania i współpracy. Mogą uczestniczyć w ustalaniu zasad i przyjąć na siebie zobowiązania przedstawione w postaci kontraktu. 2. Określenie celów i planowanie. Powstaje scenariusz działań. Uczniowie opracowują plan działania, np. w formie karty projektu (jej wzór na stronie programu). Gdy nauczyciel odgrywa większą rolę w projekcie (np. w przypadku młodszych dzieci), użyteczne może być opracowanie i rozdanie uczniom instrukcji zawierającej wskazówki i kluczowe zadania dla uczniów. W tej fazie trzeba przede wszystkim określić: temat i cele projektu, źródła informacji (np. książki, Internet, eksperci), sposoby realizacji (np. wywiady z mieszkańcami, badanie archiwów, eksperyment, przygotowywania spektaklu), harmonogram (kto, co, kiedy robi), terminy konsultacji (raz w tygodniu czy rzadziej, na lekcji czy po lekcjach, wszyscy naraz czy kolejne zespoły), jak się pochwalić osiągnięciami (jaka będzie forma prezentacji), kryteria samooceny projektu (osiągnięcie celów, wykorzystanie źródeł, sposób prezentacji, poziom współpracy w zespole). 3. Działanie. Uczniowie realizują zaplanowane działania, w razie potrzeby modyfikując pierwotne plany, np. opracowują gazetkę szkolną przy pomocy bardziej zaawansowanego programu graficznego albo zamiast blogu założą videoblog. Praca w zespole powinna być na bieżąco jasno i sensownie rozdzielana i koordynowana, w czym może pomóc karta działania/zadania. Nauczyciel dyskretnie wspiera i monitoruje działania poszczególnych zespołów. Obserwuje i doradza (a przy okazji lepiej poznaje uczniów, ich możliwości i talenty). Wspiera ich i podtrzymuje motywację, zachęcając do rzetelnej pracy. Aby to osiągnąć, nauczyciel: systematycznie śledzi postępy pracy, często spotyka się z uczniami, choćby na krótko, docenia i chwali to, co już zrobili, pomaga w razie poważnych problemów, informuje o projekcie rodziców, zachęca ich do wspierania swoich dzieci, kładzie nacisk na przygotowanie publicznej prezentacji. 4. Prezentacja publiczna i podsumowanie. Wielu nauczycieli uważa, że efekty projektów badawczych wystarczy przedstawić na szkolnej wystawie albo omówić podczas akademii. Tymczasem możliwości jest więcej. Można: wydać album (to także TIK), opracować prezentację multimedialną, nakręcić film, przygotować przedstawienie teatralne (i nagrać w całości lub we fragmentach), zorganizować piknik naukowy, dyskusję publiczną, szkolną konferencję naukową czy przeprowadzić pokazowe doświadczenie, warsztaty dla innych uczniów szkoły itp. Odpowiedzialność za prezentację biorą na siebie uczniowie. Nauczyciel jedynie ich wspiera w ostatecznym wyborze sposobu prezentacji, organizacji środków technicznych, a na koniec pomaga im podsumować projekt i ocenić własną pracę według wcześniej przyjętych kryteriów.

20 Szkoła z klasą Przewodnik po programie Jak pracuje zespół Projekt może dobrze zrealizować tylko dobrze pracujący zespół. Jak stworzyć taki zespół i na bieżąco go wspierać? Nauczyciel może przeprowadzić podział na zespoły w sposób losowy lub, lepiej, świadomie połączyć w grupy uczniów, którzy mają różne kompetencje i niewiele okazji, by ze sobą pracować. Gdy uczniowie dobierają się sami, zwykle utrwala to istniejące podziały w klasie i usztywnia jej strukturę. Kilka innych rad: Większe grupy, które chcą się zajmować tym samym tematem, trzeba podzielić na mniejsze, liczące 3-5 osób; inaczej uczniom będzie trudno zorganizować sobie pracę. Pracę zespołową bardzo ułatwia karta projektu oraz karta działania/zadania, w których uczniowie notują swoje najważniejsze zadania, a także nazwiska osób odpowiedzialnych oraz terminy realizacji. Zespół może wyłonić lidera, sekretarza, PR-owca itp. (uczniowie mogą wymiennie pełnić te funkcje). Mogą dbać o obieg informacji, pilnować terminów, sporządzać notatki, wypełniać kartę projektu lub w razie potrzeby kontaktować się z nauczycielem. Każdy uczeń zna swoje zadania i terminy ich wykonania. Aby zespół mógł dobrze pracować, uczniowie muszą się ze sobą na bieżąco kontaktować (najlepiej i osobiście, i przez a/skype a). Bardzo pomocne jest ustalenie terminów spotkań wszystkich członków grupy oraz zgranie ich z terminami konsultacji z nauczycielem. Zanim zespoły przystąpią do pracy, warto omówić i spisać zasady pracy obowiązujące w grupach projektowych. Normy są tak ważne, że warto je przedyskutować i sprawdzić, czy wszyscy je rozumieją oraz zawczasu ustalić, co można zrobić, gdy ktoś je wyraźnie narusza. Każdy bierze odpowiedzialność za swoje zadanie. Gdy nie dajesz sobie rady, poproś o pomoc. Dyskutujemy, ale się nie atakujemy i nie poniżamy. Uważnie słuchamy każdej osoby, nie przerywamy wypowiedzi. Dbamy, by wszyscy członkowie zespołu byli zaangażowani w pracę i czuli się ważni.