Sytuacja demograficzna Poznania na tle aglomeracji poznańskiej oraz największych miast w 2013 r.

Transkrypt

1

2 Opracowanie merytoryczne: Leszek Łodyga Wydział Rozwoju Miasta Urzędu Miasta Poznania tel

3 Spis treści Wprowadzenie Liczba ludności Struktura wg płci i wieku Ruch naturalny ludności Trwanie Ŝycia MałŜeństwa, rozwody Stan cywilny Wykształcenie Ruch migracyjny Cudzoziemcy Wskaźniki demograficzne wg byłych dzielnic Wskaźniki demograficzne w Poznaniu na tle aglomeracji poznańskiej Wskaźniki demograficzne w Poznaniu na tle największych polskich miast Prognoza demograficzna Głównego Urzędu Statystycznego Prognoza demograficzna Centrum Statystyki Regionalnej Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu Podsumowanie 3

4 4

5 Wprowadzenie Tematyka demograficzna jest przedmiotem stałego monitoringu prowadzonego przez Wydział Rozwoju Miasta Urzędu Miasta Poznania. Powstała w wydziale bogata baza informacyjna jest wykorzystywana najczęściej fragmentarycznie, w związku z licznymi zapytaniami podmiotów zainteresowanych sytuacją demograficzną w róŝnych kontekstach problemowych. WzmoŜone zainteresowanie wielkością i strukturą ludności miasta odnotowuje się szczególnie od kilku lat, w których rejestruje się tendencję spadkową ludności Poznania. Niniejsze opracowanie jest formą rekapitulacji wiedzy z zakresu demografii Poznania na podstawie posiadanej bazy danych. Zagadnienie prezentowane jest w ujęciu problemowym, formułowanym często przez podmioty zwracające się do Wydziału Rozwoju Miasta o przedmiotowe informacje. Opracowanie nie pretenduje do wyczerpującej monografii demograficznej Poznania. W warstwie treściowej jest bardzo syntetyczną charakterystyką najwaŝniejszych aspektów przemian ludnościowych miasta. Uzupełnieniem materiału są liczne zestawienia tabelaryczne i diagramy charakteryzujące demograficzną przestrzeń miasta. Zakres przedmiotowy opracowania obejmuje wszystkie najistotniejsze aspekty charakterystyki demograficznej Poznania, takie jak: liczba ludności, struktura według płci i wieku, urodzenia, zgony, trwanie Ŝycia, ruch migracyjny, cudzoziemcy, demografia w przestrzeni miasta i aglomeracji poznańskiej oraz w porównaniu z największymi miastami Polski. Dane dotyczące Poznania uwzględniają układ pięciu byłych dzielnic miasta oraz - w przypadku prognozy demograficznej - obejmują trzydzieści trzy jednostki urbanistyczne. Zakres czasowy opracowania obejmuje: retrospekcję procesów demograficznych sięgającą w przypadku niektórych danych lat 80. i 90. minionego wieku; stan aktualny dotyczący zasadniczo 2013 r. porównywanego z latami 2012, 2010, 2000 oraz 1990; prognozy demograficzne sięgające roku Źródłem wyjściowym danych opracowanych w Wydziale Rozwoju Miasta są roczniki demograficzne, roczniki miasta Poznania, Bank Danych Lokalnych, spisy powszechne oraz okresowe biuletyny Urzędu Statystycznego w Poznaniu i Głównego Urzędu Statystycznego 5

6 w Warszawie. W części prognostycznej opracowania omawia się prognozę demograficzną do 2030 r. wykonaną na zlecenie Wydziału Rozwoju Miasta przez zespół kierowany przez prof. dra hab. J. Paradysza z Centrum Statystyki Regionalnej afiliowanego przy Uniwersytecie Ekonomicznym w Poznaniu oraz prognozę Głównego Urzędu Statystycznego do 2035 r. 6

7 Liczba ludności Ludność Poznania, podobnie jak większości duŝych miast w Polsce, w ostatnich latach ulegała systematycznemu ubytkowi. W Poznaniu najwyŝsze zaludnienie wynoszące 590,1 tys. osób odnotowano w 1990 r. Na koniec 2013 r. Poznań zamieszkiwało 548,0 tys. osób, czyli w ciągu 23 lat populacja miasta zmniejszyła się o 42,1 tys. osób, tj. o 7,1%. Bezpośrednim skutkiem ubytku ludnościowego jest zmniejszanie się gęstości zaludnienia Poznania. W 2013 r. na 1 km 2 przypadały 2092 osoby. Mimo niekorzystnych trendów, Poznań znajdował się nadal na piątym pod względem liczby ludności - miejscu wśród miast Polski, plasując się za Warszawą (1724,4 tys.), Krakowem (759,0 tys.), Łodzią (711,3 tys.) i Wrocławiem (632,1 tys.). Poznaniacy stanowili 15,8% mieszkańców województwa wielkopolskiego oraz 1,4% ludności kraju. Struktura wg płci i wieku Wśród mieszkańców Poznania zachodzą dynamiczne zmiany w strukturze wieku. Od 1990 r. - na skutek niskiej liczby urodzeń - aŝ o 44,1% zmalała liczebność grupy w wieku przedprodukcyjnym (0-17 lat). O 2,4% zmalała takŝe liczebność grupy osób w wieku produkcyjnym (18-59/64 lat). Spadek ten następuje po przejściowym wzroście liczebności, który był rezultatem wejścia do tego przedziału wiekowego wyŝu demograficznego z przełomu lat 70. i 80. XX w. Jedyną subpopulacją która zanotowała przyrost w stosunku do 1990 r. były osoby w wieku poprodukcyjnym (wzrost o 40,0%), co było zbieŝne z ogólnoeuropejską tendencją starzenia się społeczeństw. Proces ten nabrał wyjątkowego przyspieszenia po 2005 r. W ciągu 8 lat udział ludności w wieku emerytalnym zwiększył się o 4,6 pkt proc. W 2013 r. subpopulacja osób w wieku produkcyjnym liczyła 346,1 tys. mieszkańców (63,2%), w tym blisko 2/3 z nich (226,0 tys.) naleŝało do grupy mobilnej (18-44 lata). Liczebność osób w wieku poprodukcyjnym (116,9 tys.), bardzo wyraźnie przewyŝszała juŝ wielkość grupy przedprodukcyjnej (85,0 tys.) 1. Na 1000 osób w wieku zdolności do pracy przypadało 583 mieszkańców w wieku nieprodukcyjnym. W związku ze wzrostem liczby urodzeń obserwowanym po 2002 r. (po okresie szybkiego spadku rozrodczości), w ostatnim roku nieznacznie wzrosła liczebność młodszych grup dzieci i młodzieŝy. W szczególności wzrost liczebności dotyczył roczników w wieku 3-6 oraz 7-12 lat. Mimo to łączna liczba osób w wieku edukacji szkolnej i studiów wyŝszych 1 Po raz pierwszy grupa osób w wieku poprodukcyjnym przewyŝszyła swoją liczebnością grupę przedprodukcyjną w 2004 r. 7

8 nadal spadała i była znacznie mniejsza niŝ w 1990 r. W końcu 2013 r. liczebność grup osób w wieku poszczególnych szczebli edukacyjnych przedstawiała się następująco: 0-2 lata (wiek Ŝłobkowy) 17,0 tys. osób, ubytek w stosunku do 1990 r. wyniósł 14%, 3-6 lat (wiek przedszkolny) 22,1 tys. osób, liczebność zmniejszyła się o 33%, 7-12 lat (wiek szkoły podstawowej) 25,3 tys., ubytek wyniósł 54%, lat (wiek gimnazjalny) 11,9 tys., spadek liczebności o 56%, lat (wiek szkoły średniej) 13,1 tys., ubytek wyniósł 48,5%. Prognozy zakładają, Ŝe w najbliŝszych latach utrzyma się wysoki popyt na miejsca w Ŝłobkach i przedszkolach. Zacznie takŝe wzrastać liczebność młodzieŝy w wieku szkoły podstawowej i średniej, co wskazuje na konieczność zadbania o odpowiednią liczbę miejsc w tego typu placówkach. Osoby w wieku studiów wyŝszych (19-24 lata), na początku XXI w. stanowiły kulminację wyŝu demograficznego, osiągając rekordową liczebność w 2002 r. (73,9 tys. osób). Była ona większa o 41% w stosunku do 1990 r. W 2013 r. populacja osób w wieku studiów wyŝszych obejmowała juŝ tylko 39,1 tys. osób, tj. o 47% mniej niŝ w 2002 r. Tak szybki spadek liczebności młodzieŝy w wieku akademickim (takŝe w regionie oraz kraju) przekłada się bezpośrednio na problemy z naborem na niektóre kierunki studiów wyŝszych na poznańskich uczelniach. Na koniec 2013 r. największą liczebność miały grupy ludności w wieku lata, a w drugiej kolejności w wieku lat oraz lata. Są to roczniki naleŝące do dwóch kolejnych wyŝów demograficznych. Przewaga liczebna męŝczyzn wystąpiła w rocznikach do 19 roku Ŝycia. Przewaga liczby kobiet w przedziale lat spowodowana była liczniejszym napływem kobiet, które pozostały w mieście na czas nauki lub teŝ bezpośrednio po jej zakończeniu. Dodatkowo przewaga liczby kobiet, rosnąca w coraz to starszych rocznikach, była uwarunkowana biologicznie. W odniesieniu do 1990 r. systematycznie wzrastał wskaźnik feminizacji, jednakŝe od 2000 r. liczba kobiet przypadających na 100 męŝczyzn nie zmienia się i wynosi 115. PowaŜnym problemem, który będzie narastał w kolejnych latach, jest starzenie się poznaniaków. Z jednej strony będzie się to przejawiać w rosnącym średnim wieku ludności, a z drugiej strony w powiększaniu się liczebności grupy osób w wieku zaawansowanym. Obecnie mediana wieku mieszkańców Poznania wynosi blisko 40 lat, podczas gdy 3 lata wcześniej wynosiła o rok mniej, a na początku lat 90. przyjmowała wartość przekraczającą nieco 34 lata. Wskaźnik starości demograficznej, określający udział osób w wieku 65 lat i powyŝej, wynosi w Poznaniu 17,1% (w 2000 r. - 13,6%), natomiast udział mieszkańców w 8

9 najstarszych przedziałach wieku (80 lat i więcej) wynosi 4,6% i jest o 2,2 pkt proc. wyŝszy niŝ na początku wieku. Wśród osób starszych zdecydowanie przewaŝają kobiety, których w wieku 80 lat i powyŝej, jest ponad dwukrotnie więcej niŝ męŝczyzn. Zmiany w strukturze wieku powodują, iŝ coraz więcej osób w wieku 65 lat i powyŝej przypada na najmłodsze pokolenie poznaniaków, czyli na osoby w wieku do 14 lat (w 2013 r. na 1000 dzieci i młodzieŝy do 14 lat przypadało 1296 osób starszych, w 2000 r ). Ruch naturalny ludności W Poznaniu od połowy lat 80. XX w. malejącemu trendowi podlegała liczba urodzeń, co było spowodowane wejściem w okres rozrodczości niŝu demograficznego z lat 60. oraz (na początku lat 90.) pogorszeniem się warunków socjalno-ekonomicznych. Skutkiem tego było obniŝenie się dzietności kobiet z 1,6 w 1992 r. do mniej niŝ 1,0 w 2002 r., podczas gdy w przypadku prostej zastępowalności pokoleń wartość tego wskaźnika powinna przekraczać 2,1. Po 2002 r. nastąpiło przełamanie wieloletniego spadkowego trendu urodzeń, co było związane m.in. ze wzrostem liczebności kobiet w wieku najwyŝszej rozrodczości (wyŝ demograficzny z przełomu lat 70. i 80.). Od tego roku powoli polepszał się takŝe wskaźnik dzietności, jednakŝe jego wartość nie przekroczyła poziomu 1,3. Niestety, od 2010 r. ponownie następuje powolny spadek dzietności (w 2013 r. wyniósł 1,17), który, jak się przypuszcza, w najbliŝszych latach będzie nadal się pogłębiał. Cechą charakterystyczną dla ostatniej dekady było takŝe przesuwanie się przeciętnego wieku rodzenia dzieci. Obecnie najwyŝszą płodnością charakteryzują się kobiety w wieku lat, podczas gdy jeszcze kilkanaście lat temu dzieci rodziły najczęściej kobiety w wieku lata. W ostatnich latach na niskim poziomie utrzymuje się umieralność. Podczas gdy 20 lat temu odnotowano blisko 7 tys. zgonów, obecnie ich liczba ustabilizowała się na poziomie ok. 5,5 tys. rocznie. Oznacza to, iŝ na 1000 mieszkańców umiera rocznie ok. 10 osób, statystycznie o ponad 2 mniej niŝ w 1990 r. Sytuacja ta jest skutkiem stałego polepszania się uwarunkowań wydłuŝania się przeciętnego trwania Ŝycia. NaleŜą do nich: bardziej urozmaicona i zdrowsza dieta, odchodzenie coraz większej liczby osób od nałogu palenia tytoniu oraz polepszanie się poziomu opieki zdrowotnej. Ostatni z tych czynników jest takŝe powodem szybkiego spadku umieralności niemowląt. Obecnie w pierwszym roku Ŝycia umiera jedno na ok. 200 niemowląt (4,9 ), podczas gdy jeszcze 20 lat temu umierało jedno na 60 (16,4 ). Podobna sytuacja występuje w pozostałych większych miastach kraju. Dwa na pięć zgonów w Poznaniu są spowodowane chorobami związanymi z układem krąŝenia, a za więcej niŝ co czwarty odpowiedzialne są choroby nowotworowe. Inne 9

10 dolegliwości powodują zgony znacznie rzadziej. Generalnie 2/3 zgonów odnotowuje się w grupie wiekowej 70 lat i więcej. W 2013 r. na świat przyszło dzieci, co oznacza, iŝ po raz czwarty z rzędu urodziło się ich mniej niŝ rok wcześniej. Liczba urodzeń (10,3 na 1000 mieszkańców) ponownie w 2013 r. (po raz pierwszy od 2005 r.) zaczęła być niŝsza od liczby zgonów (10,5 ), co spowodowało pojawienie się ujemnego wskaźnika przyrostu naturalnego, który wyniósł -0,2, wobec 1,2 w 2009 r. Trwanie Ŝycia Od ok. 20 lat w Poznaniu notuje się niemal nieprzerwany wzrost długości trwania Ŝycia. W 2013 r. średnie dalsze trwanie Ŝycia dla osób urodzonych w tym roku wynosiło w przypadku chłopców 74,5 lat, a dziewczynek 81,0 lat. W ostatnich 10 latach długość Ŝycia wydłuŝyła się więc o ok. 3 lata w przypadku męŝczyzn i 2 lata w przypadku kobiet. Dla porównania osoby 60-letnie statystycznie mają przed sobą 19,5 lat (męŝczyźni) lub 23,6 lat (kobiety). Wśród pięciu największych miast Polski, pod względem oczekiwanego trwania Ŝycia Poznań zajmuje czwartą pozycję w przypadku kobiet (przed Łodzią) oraz trzecią w przypadku męŝczyzn (przed Łodzią oraz Wrocławiem). MałŜeństwa, rozwody Od 2005 r., po trwającym ponad dekadę okresie stabilizacji, pojawiła się silna tendencja wzrostowa liczby zawieranych związków małŝeńskich związana z wchodzeniem w wiek matrymonialny ostatniego wyŝu demograficznego. Trwała ona jednak tylko do 2008 r., by następnie ulec odwróceniu. O ile w 2008 r. związek małŝeński zawarły 3667 pary, to w 2013 r. juŝ tylko 2424 par, tj. o 34% mniej niŝ 5 lat wcześniej, co oznacza powrót do poziomu lat sześćdziesiątych XX w. Statystycznie na 10 tys. mieszkańców przypadały 44 małŝeństwa, podczas gdy 5 lata wcześniej 67. Najczęściej w związek małŝeński wchodzą osoby w wieku lat. Nieco ponad 1/3 małŝeństw ma charakter cywilny, a pozostałe zawierane są w instytucjach wyznaniowych. Poziom rozwodów od 15 lat utrzymuje się na mniej więcej zbliŝonym poziomie ok. 1 tys. rocznie. W 2013 r. w Poznaniu rozwiązano 1137 małŝeństw, tj. 21 w przeliczeniu na 10 tys. mieszkańców, o 8 mniej niŝ rok wcześniej. Oznacza to, Ŝe na 100 małŝeństw przypadało 47 rozwodów, tj. o 15 więcej w stosunku do 2010 r. 10

11 Stan cywilny Cechą charakterystyczną ludności Poznania po 1988 r. jest rosnący udział osób rozwiedzionych (blisko dwukrotny), przy jednoczesnym spadku udziału osób pozostających w związku małŝeńskim. Od 1988 r. na zbliŝonym poziomie utrzymuje się udział mieszkańców owdowiałych (ok. 9,5%) oraz od 2002 r. udział kawalerów i panien (32%). Łączna liczba osób stanu wolnego oraz pozostających w związkach małŝeńskich w 2011 r. uległa niemal zrównaniu. Mimo to mieszkańcy pozostających w związkach małŝeńskich, nadal stanowią nieco ponad połowę (51,4%) populacji powyŝej 15 roku Ŝycia. Wykształcenie Według danych ostatniego Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań z 2011 r. Poznań zamieszkują osoby o wysokich kwalifikacjach zawodowych. JuŜ blisko co trzeci poznaniak posiada wykształcenie wyŝsze (30,4%), a blisko 37% średnie lub policealne. Wskaźniki te znacznie przewyŝszają wartości ogólnopolskie. Na szczególną uwagę zasługuje przyrost grupy osób z wykształceniem wyŝszym, których udział w okresie ostatnich 16 lat wzrósł blisko dwukrotnie. Stosunkowo znaczna grupa ludności w wieku produkcyjnym w połączeniu z jej wysokim wykształceniem stanowi waŝny atut w obliczu konieczności sprostania konkurencji na unijnym rynku pracy. Ruch migracyjny Spadek zaludnienia miasta w początkowym okresie tego trendu spowodowany był wyłącznie ujemnym przyrostem naturalnym. JednakŜe od 2000 r. w Poznaniu notuje się ujemne saldo migracji, które od 2003 r. stało się głównym, a w latach wręcz jedynym czynnikiem ubytku ludnościowego w mieście. Wysoka liczba osób corocznie opuszczających miasto jest czynnikiem niepokojącym, rzutującym bezpośrednio na dochody miasta oraz jego rozwój społeczno-demograficzny. W 2013 r. na stałe miejsce swojego zamieszkania wybrało Poznań 5,9 tys. osób, podczas gdy na stałe zamieszkanie poza granicami miasta zdecydowało się 8,5 tys. poznaniaków. Oznacza to, iŝ w ostatnim roku 2,6 tys. osób więcej wymeldowało się z Poznania niŝ do niego przybyło. W przeliczeniu na 1000 mieszkańców saldo migracji wyniosło 4,7 i w ciągu roku pogorszyło się o 0,5 punktu. Po dwóch latach poprawy wartości wskaźnika salda migracji (w 2011 i 2012 r.), odnotowano więc ponowne pogorszenie się jego wielkości. 11

12 Wskaźnik ten był rekordowo niekorzystny wśród duŝych miast w Polsce. Co ciekawe, wysokie ujemne saldo występuje w ruchu migracyjnym z wsiami, niewielkie ujemne - z zagranicą, natomiast niezmiennie dodatnie - w migracjach z miastami. Od wielu lat większą ruchliwością przestrzenną charakteryzują się kobiety, jednak wyŝsze ujemne saldo migracji występuje wśród męŝczyzn. Z danych meldunkowych wynika, iŝ w ostatnich latach poznaniacy najchętniej przeprowadzali się do gmin sąsiednich (powiatu poznańskiego), takich jak: Swarzędz, Komorniki, Kostrzyn, Czerwonak, Dopiewo, Tarnowo Podgórne, Suchy Las, Rokietnica, Murowana Goślina. Głównym powodem tego stanu rzeczy były korzystniejsze warunki ekonomiczne dla rozwoju budownictwa mieszkaniowego, szczególnie jednorodzinnego i atrakcyjniejsze otoczenie środowiska naturalnego, przy względnie dobrych warunkach komunikacyjnych z Poznaniem. Ten kierunek migracji wybrało aŝ 2/3 osób, które postanowiły opuścić Poznań, podczas gdy przepływ osób w drugą stronę był kilkukrotnie mniejszy i stanowił zaledwie 1/5 wszystkich zameldowań w mieście. Około 15% osób wyprowadzających się z Poznania przenosi się do innych niŝ pow. poznański rejonów woj. wielkopolskiego, natomiast zaledwie ok. 14% wyprowadza się do pozostałych województw w kraju. Pobyt na stałe za granicą wybiera ok. 5% osób opuszczających Poznań. Wśród ośrodków wojewódzkich największym zainteresowaniem mieszkańców emigrujących z Poznania cieszyła się Warszawa, a w dalszej kolejności Wrocław i Szczecin, były to jednak przepływy stosunkowo niewielkie. Poznań jest nadal atrakcyjnym miejscem zamieszkania dla mieszkańców pozostałej (poza pow. poznańskim) części województwa wielkopolskiego. Z tego obszaru pochodzi co trzecia osoba meldująca się na stałe w Poznaniu. Najliczniej (ok. 42%) napływają do Poznania jednak osoby z terenów innych województw, w tym pochodzące z innych większych miast, np. z Bydgoszczy, Gorzowa Wielkopolskiego, Wrocławia, Szczecina, Zielonej Góry, Torunia, a nawet Warszawy. Zaledwie 2% imigrantów pochodzi z zagranicy. Badana ankietowe zlecone przez Urząd Miasta Poznania 2 wskazały, Ŝe na przeprowadzkę z Poznania do jego sfery podmiejskiej najczęściej decydowały się osoby w wieku o największej aktywności zawodowej, mające wyŝsze wykształcenie (blisko 40%). Prawie co drugi migrant reprezentował kategorie zawodowe specjalistów lub pracowników usług i pracowników biurowych, a co dziesiąty był prywatnym przedsiębiorcą. Przenosiły się głównie rodziny rozwojowe (66%) o stosunkowo wysokich dochodach. Biorąc pod uwagę rodzaj i miejsce zabudowy, migranci najczęściej opuszczali tzw. blokowiska (55%), tj. 2 Wykonane przez Urząd Statystyczny w Poznaniu. 12

13 osiedla z lat powojennych, a takŝe kamienice starej zabudowy, zarówno prywatne, jak i komunalne (22%), połoŝone najczęściej w centrum miasta. Poznaniacy przenosili się najczęściej do domów jednorodzinnych, bliźniaków lub szeregowców (78%) oraz do domów wielorodzinnych, niskokondygnacyjnych na kameralnych podpoznańskich osiedlach mieszkaniowych. Co trzeci zasiedlany dom migranci wybudowali sami, co czwarty odkupili od innych uŝytkowników, a trzech na dziesięciu migrantów kupiło nieruchomość od firmy deweloperskiej. Przeprowadzka poznaniaków do strefy podmiejskiej nie oznaczała zerwania przez migrantów związków z Poznaniem jako miejscem pracy, nauki i ośrodkiem licznych usług społecznych, poniewaŝ blisko połowa z nich nadal uczy się bądź pracuje w Poznaniu, a tylko ¼ w powiecie poznańskim. Z kolei osoby, które decydowały się na przeprowadzkę do Poznania, jako bardzo waŝne i waŝne wymieniały szansę podjęcia pracy (75% wskazań) oraz rozwoju zawodowego (72,5%) i edukacyjnego (59%) a takŝe nadzieję na poprawę swojej sytuacji ekonomicznej (57%). Znacząca grupa badanych (60%) wskazywała na oczekiwane podniesienie jakości Ŝycia w dostępie do usług handlu, kultury, rekreacji, zdrowia i poczucia bezpieczeństwa. W grupie przyczyn rodzinnych jako główną (41%) wskazywano zawarcie związku małŝeńskiego i rozwój rodziny. W 2013 r., siódmy rok z rzędu, na dość wysokim poziomie znajdowały się rejestrowane migracje zagraniczne (na pobyt stały), szczególnie w przypadku emigracji. O ile udział imigrantów z zagranicy (94 osoby) w napływie ogółem wynosił 1,6%, o tyle poza granicę naszego kraju przeniosło się 5% emigrantów, czyli 466 osób (8 lat wcześniej było to 187 osób). Był to widoczny rezultat wejścia Polski do Unii Europejskiej, w tym przede wszystkim otwarcia jej rynku pracy dla obywateli naszego kraju. Saldo migracji zagranicznych w ostatnim roku było wyraźnie ujemne i wyniosło 372 osoby (9 lat wcześniej wynosiło +33 osoby). Skutkiem niewielkiego ujemnego przyrostu naturalnego oraz wysokiego ujemnego salda migracji było wysokie ujemne saldo przyrostu rzeczywistego, które w ostatnim roku osiągnęło 2,7 tys. osób (-4,9 ); dla porównania w 1999 r. wynosiło ono -1,0 tys. osób (-1,8 ). W 2013 r. przyrost rzeczywisty był o ok. 0,5 tys. osób bardziej niekorzystny niŝ rok wcześniej. 13

14 Cudzoziemcy Poznań stanowi miejsce zamieszkania dla około 2,2 tys. cudzoziemców a ich liczba z roku na rok powoli rośnie (w 2003 r. było to 1,3 tys. osób). Obcokrajowcy pochodzą z ponad 100 krajów świata, w tym 70% z Europy, przy czym blisko 1/3 z krajów Unii Europejskiej. Najliczniej reprezentowaną grupą są Ukraińcy (438 osób). Na drugim miejscu znajduje się pierwsza nacja unijna, czyli Niemcy, którzy stanowią 8% obcokrajowców (165 osób). Wyprzedzają oni Białorusinów (150 osób) i Rosjan (135 osób). Spośród obywateli krajów Unii Europejskiej licznie reprezentowani są takŝe Brytyjczycy (58 osób), Włosi (54 osoby), Hiszpanie (53 osoby) oraz Holendrzy (50 osób). Spośród przybyszów z innych kontynentów dominują Azjaci (405 osób), a uwzględniając pojedyncze państwa obywatele Chin (75 osoby). Nie brakuje takŝe obywateli krajów bardzo odległych, np. Dominikany, Chile, Australii, Bangladeszu, Senegalu czy RPA. Około 2,5 tys. 3 cudzoziemców pobiera naukę w poznańskich szkołach wyŝszych (najwięcej obywateli Ukrainy, USA i Norwegii), którzy studiują głównie na Uniwersytecie Medycznym oraz Uniwersytecie im. A. Mickiewicza. Blisko 70% zagranicznych studentów pochodzi z krajów europejskich, więcej niŝ co siódmy - z Ameryki Północnej lub z Azji. Wskaźniki demograficzne wg byłych dzielnic W przekroju byłych dzielnic miasta, najwięcej poznaniaków mieszka na Starym Mieście (28,3%) oraz Nowym Mieście (24,7%), a najmniej na Wildzie (10,7%). Mimo ogólnomiejskiego ubytku ludnościowego, w jednej dzielnicy odnotowuje się zachowanie dotychczasowego poziomu zaludnienia. W stosunku do 1990 r. wystąpił tam tylko minimalny spadek mieszkańców (o 0,5%). Największy ubytek ludnościowy odnotowano na Grunwaldzie (aŝ o 14,2%) oraz na Wildzie (o 10,9%). W pozostałych dzielnicach miał miejsce umiarkowany trend spadkowy na Starym Mieście o 6,0%, na Nowym Mieście o 3,5%. W 2013 r. tylko w dwóch dzielnicach odnotowano dodatni przyrost naturalny. Były to: Nowe Miasto (0,1 ) i Stare Miasto (2,5 ). Wskaźniki demograficzne w Poznaniu na tle aglomeracji poznańskiej Spadkowi liczby ludności w Poznaniu towarzyszy wzrost liczby ludności w powiecie poznańskim, co powoduje, iŝ liczba mieszkańców całej aglomeracji poznańskiej, obejmującej 3 Razem z czasową wymianą studentów, typu Erasmus. Znaczna część studentów zagranicznych melduje się na pobyt czasowy do 3 miesięcy i wtedy nie są objęci statystyką migracyjną. 14

15 Poznań i 17 gmin i miast powiatu poznańskiego, rośnie. W powiecie poznańskim notuje się nie tylko wysoki dodatni przyrost naturalny (4,7 w 2013 r.), ale takŝe rekordowe dodatnie saldo migracji (17,1 ), które z powodzeniem rekompensują bliskie zeru lub ujemne wartości tych wskaźników w Poznaniu, powodując, iŝ w aglomeracji występuje nie tylko przyrost migracyjny ludności (3,4 tys. w 2013 r.) ale od 2004 r. takŝe dodatni przyrost naturalny (1,5 tys. osób w 2013 r.). Na koniec 2013 r. na terenie powiatu poznańskiego mieszkało 352,4 tys. osób. Obszar ten cechował się wysoką dynamiką wzrostu liczby mieszkańców. W ostatnim roku wyniósł on 7,6 tys. osób (w ciągu ostatnich 10 lat przybyło aŝ 77,7 tys. osób, czyli blisko 30%). W rezultacie zaludnienie aglomeracji poznańskiej powiększa się, osiągając obecnie 900,4 tys. osób (o 6,1% więcej niŝ w 2003 r., a o 10,5% więcej niŝ w 1990 r.), w tym 61% stanowią mieszkańcy Poznania (23 lata wcześniej 72%). Teren aglomeracji charakteryzuje się silnym zróŝnicowaniem rozmieszczenia ludności. Przy średniej gęstości zaludnienia wynoszącej 417 os./km 2, w mieście centralnym zagęszczenie to wynosi 2092 os./km 2, a w powiecie ziemskim tylko 185 os./km 2,. Powiat poznański charakteryzuje się takŝe: bardziej zrównowaŝoną strukturą ludności wg płci (wskaźnik feminizacji wynosi 105, podczas gdy w Poznaniu 115, a w całej aglomeracji 111), znacznie młodszą strukturą ludności wg wieku (udział osób w wieku przedprodukcyjnym wynosi 21,9%, a w wieku emerytalnym 13,6%, podczas gdy w Poznaniu jest to odpowiednio 15,5% i 21,3%, a w całej aglomeracji 18,0% i 18,3%), wyŝszym poziomem urodzeń (jest on o 1,4 pkt wyŝszy niŝ w Poznaniu, w całej aglomeracji wskaźnik urodzeń wynosi 10,9 4 ), niŝszą umieralnością (wskaźnik zgonów jest niŝszy o ponad 3 pkt niŝ w Poznaniu, w całej aglomeracji wynosi 9,2 5 ), podobną jak w Poznaniu częstością zawierania związków małŝeńskich (4,4 na 1000 mieszkańców). Wskaźniki demograficzne w Poznaniu na tle największych polskich miast Sytuacja demograficzna Poznania nie odbiega znacząco od stanu w największych miastach kraju. Poznań charakteryzuje się przeciętną gęstością zaludnienia oraz przeciętnym wskaźnikiem feminizacji. W większości miast takŝe notuje się spadek 4 Wyliczenie Wydziału Rozwoju Miasta UMP 5 Wyliczenie Wydziału Rozwoju Miasta UMP 15

16 zaludnienia lub jego stabilizację (wyjątkami są Warszawa i Kraków). W 2013 r. w Poznaniu zanotowano relatywnie jeden z najkorzystniejszych przyrostów naturalnych (-0,2 ). Podobny wystąpił w Warszawie (-0,2 ), a nieco wyŝszy tylko w Krakowie (0,3 ). Znacznie gorzej plasuje się Poznań w przypadku salda migracji, gdyŝ pod względem tego wskaźnika Poznań zajmuje ostatnią pozycję wśród największych polskich miast z rekordowo niską jego wartością (-4,7 w 2013 r.). Dodatkowo wartość tego wskaźnika w ostatnim roku, w większości największych miast polepszyła się, podczas gdy w Poznaniu uległa pogorszeniu. Ujemne saldo migracji występuje teŝ w Łodzi (-2,3 ). NajwyŜsze dodatnie saldo migracji wystąpiło w 2013 r. w Warszawie (4,8 ), a stosunkowo wysokie dodatnie saldo migracji odnotowano w Gdańsku oraz we Wrocławiu (ponad 2 ). Wysokie, ujemne saldo migracji powoduje występowanie w Poznaniu najmniej korzystnej (obok Łodzi) wartości przyrostu rzeczywistego ludności (-4,9 ). Dla porównania najwyŝsze wskaźniki cechowały Warszawę (4,6 ), Gdańsk (1,9 ), Kraków (1,6 ) oraz Wrocław (1,5 ). Z kolei struktura demograficzna ludności wg wieku w Poznaniu nie odbiega znacząco od sytuacji w pozostałych największych ośrodkach miejskich. Udział ludności w wieku produkcyjnym (63,2%) jest nieco niŝszy niŝ we Wrocławiu, Szczecinie i Krakowie, zaś udział dzieci i młodzieŝy do 17 roku Ŝycia (15,5%) nieco niŝszy niŝ w Gdańsku, Krakowie i Warszawie. Poznań charakteryzuje za to jednym z najniŝszych udziałów osób w wieku poprodukcyjnym (22,3% - nieco niŝszy odnotowano tylko w Szczecinie i Krakowie). 16

17 Prognoza demograficzna Głównego Urzędu Statystycznego W 2011 r. Główny Urząd Statystyczny (GUS) opublikował prognozę demograficzną do 2035 dla miast i powiatów w Polsce, w tym dla Poznania oraz powiatu poznańskiego. Poznań Według prognozy GUS-u, w Poznaniu będzie postępować dalszy spadek liczby mieszkańców. W ciągu lat objętych prognozą ludność w Poznaniu zmniejszy się (biorąc jako rok bazowy 2013 r.) o 58,5 tys. osób, tj. o 10,7%. W 2035 r. liczba mieszkańców Poznania ma wynieść 489,5 tys. osób. Spadek nastąpi w grupie ludności w wieku produkcyjnym (o 52,9 tys. osób, czyli o 15,3%), a takŝe w grupie ludności w wieku przedprodukcyjnym (o 14,4 tys. osób, czyli o 16,9%). Jedyną grupę, w której nastąpi wzrost liczebności (o 8,8 tys., czyli o 7,5%) stanowić będą mieszkańcy w wieku poprodukcyjnym. Według prognozy, do 2035 r. spadnie liczba ludności w przedziałach wiekowych do 12 lat oraz w wieku lata. Szczególnie wysoki spadek (w porównaniu z 2013 r.) dotknie dwie grupy wiekowe: od 0 do 2 lat (wiek Ŝłobkowy) liczba dzieci będzie malała w całym prognozowanym okresie; spadek w 2035 r. wyniesie 32%, od 3 do 6 lat (wiek przedszkolny) liczba dzieci będzie przejściowo rosła do 2015 r., następnie nastąpi spadek, który w 2035 r. wyniesie ostatecznie 33% (w stosunku do 2013 r.), Spadek o 10,5% obejmie takŝe grupę w wieku szkoły podstawowej (7-12 lat), a o 5,2% przedział w wieku studiów wyŝszych (od 19 do 24 lat). W przypadku tej ostatniej grupy liczba osób będzie malała w całym prognozowanym okresie, z przejściowym niewielkim wzrostem od 2025 r. (ale tylko w stosunku do lat poprzedzających). W pozostałych grupach wiekowych objętych obowiązkiem szkolnym, po okresie wzrostu liczebności, ich wielkość wróci do poziomu tylko w niewielkim stopniu przekraczającym stan wyjściowy, czyli w przypadku młodzieŝy: w wieku od 13 do 15 lat (wiek gimnazjalny) nastąpi wzrost o 4,6% (faktyczny wzrost liczebności ma następować w latach ), w wieku od 16 do 18 lat (wiek szkoły średniej) nastąpi wzrost o 6,2% (faktyczny wzrost liczebności ma następować w latach ). W dość szybkim tempie wzrastać będzie natomiast liczba osób starszych. Ludność powyŝej 65 roku Ŝycia zwiększy się o 16%, w tym powyŝej 85 roku Ŝycia aŝ o 65%. 17

18 Główny Urząd Statystyczny prognozuje rosnący ujemny przyrost naturalny we wszystkich latach prognozy, spowodowany znaczącym spadkiem urodzeń (o 1/3) oraz wzrostem zgonów (o 10%). W rezultacie ujemny przyrost naturalny zwiększy się do -2,4 tys. osób w 2035 r. Ujemne saldo migracji w Poznaniu utrzyma się nieprzerwanie do 2035 r., jednak będzie ono stopniowo maleć (do -0,5 tys. w 2035 r.). Powiat poznański Odmienna sytuacja wystąpi w powiecie poznańskim, gdzie do 2035 r. ludność zwiększy się (w stosunku do 2013 r.) o 127,6 tys. osób (o 36%) i wyniesie 480 tys. osób, czyli będzie jedynie o 9,5 tys. mniejsza niŝ w Poznaniu. W powiecie zwiększy się liczebność wszystkich ekonomicznych grup wiekowych ludności: w wieku przedprodukcyjnym o 9,7 tys., czyli o 13%, produkcyjnym o 67,0 tys., czyli o 30% i poprodukcyjnym o 50,9 tys. czyli o 106%. Według prognozy, poza niewielkim zmniejszeniem się liczby dzieci w wieku do 2 lat (spadek o 0,3 tys. osób, czyli o 2%), oraz nieco większym ubytkiem dzieci w wieku przedszkolnym (spadek o 2,9 tys., czyli o 14%) zwiększy się liczebność roczników objętych obowiązkiem szkolnym oraz osób mogących podjąć studia wyŝsze: w wieku od 7 do 12 lat wzrost o 18%, w wieku od 13 do 15 lat wzrost o 42%, w wieku od 16 do 18 lat wzrost o 49%, w wieku od 19 do 24 lat wzrost o 35%. W powiecie poznańskim pogłębi się znacząco proces starzenia się społeczeństwa. W 2035 r. liczba ludności w wieku powyŝej 65 lat zwiększy się ponad dwukrotnie (o 123%), w tym powyŝej 85 roku Ŝycia dwuipółkrotnie (o 151%). Zjawisko to będzie znacznie bardziej nasilone niŝ w Poznaniu. GUS prognozuje, Ŝe w powiecie poznańskim w 2035 r. liczba urodzeń będzie zbliŝona do 2013 r., zwiększy się natomiast znacząco liczba zgonów (o 60%). Trendy te spowodują, Ŝe w 2030 r. w powiecie wystąpi po raz pierwszy ujemny przyrost naturalny (-32 osoby), który pogłębi się do 2035 r. (-0,2 tys. osób). Saldo migracji nadal pozostanie dodatnie, lecz zmniejszy się do 5,0 tys. osób w 2035 r. 18

19 Aglomeracja poznańska Do 2035 r. ludność zamieszkująca obszar aglomeracji poznańskiej, obejmującej Poznań i powiat poznański, wzrośnie o 69,1 tys. (7,7%) i wyniesie 969,5 tys. osób. Znacząco zmieni się udział Poznania w ludności aglomeracji, zmniejszając się z 61% w 2013 r. do 50% w 2035 r. Zmniejszy się takŝe udział mieszkańców miasta centralnego we wszystkich ekonomicznych grupach wieku (przedprodukcyjny z 52% do 45%, produkcyjny z 60% do 50% i poprodukcyjny z 71% do 56%). W ramach aglomeracji w niewielkim stopniu zmniejszy się liczebność subpopulacji przedprodukcyjnej (o 4,7 tys. osób, czyli o 2,9%), zwiększy się natomiast liczebność dwóch pozostałych ekonomicznych grup wieku. Znaczący wzrost obejmie jednak wyłącznie grupę w wieku poprodukcyjnym. Do 2035 r. liczba osób w wieku produkcyjnym zwiększy się 14,8 tys. osób (czyli o 2,5%), a w wieku poprodukcyjnym o 59,7 tys. osób (czyli o 36%). Zgodnie z prognozą zmniejszy się liczba dzieci w wieku Ŝłobkowym oraz dzieci w wieku przedszkolnym w grupie wiekowej od 0 do 2 lat o 5,7 tys. osób (czyli o 19%), a w grupie wiekowej od 3 do 6 lat o 10,2 tys. osób (czyli takŝe o 24%). W przypadku pozostałych grup edukacyjnych, prognozuje się wzrost ich liczebności: w grupie wieku od 7 do 12 lat o 3,6%, w grupie wieku od 13 do 15 lat o 23%, w grupie wieku od 16 do 18 lat o 26%, w grupie wieku od 19 do 24 lat o 11%. W aglomeracji poznańskiej pogłębi się proces starzenia się społeczeństwa. Do 2035 r. ludność w wieku 65 lat i powyŝej zwiększy się o 60,4 tys. osób, czyli o 46%, w tym powyŝej 85 roku Ŝycia o 12,3 tys. osób, czyli o 86%. GUS prognozuje, Ŝe do 2035 r. liczba urodzeń w aglomeracji zmniejszy się o 20%, a liczba zgonów wzrośnie o 19%, co z kolei spowoduje, Ŝe w 2019 r. wystąpi po raz pierwszy ujemny przyrost naturalny (-67 osób), który w kolejnych latach będzie się pogłębiał, osiągając w 2035 r. -2,7 tys. osób. W horyzoncie czasowym prognozy, na dodatnim poziomie pozostanie saldo migracji, przy czym jego wielkość utrzyma się na poziomie ok. 4,5 tys. osób rocznie. 19

20 Prognoza demograficzna Centrum Statystyki Regionalnej Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu Prognoza demograficzna dla miasta Poznania do 2030 r. została opracowana przez Centrum Statystyki Regionalnej (CSR) Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu pod kierunkiem prof. dra hab. Jana Paradysza. Prognoza określa przewidywane stany ludności faktycznie zamieszkałej w Poznaniu 31 grudnia kaŝdego roku z podziałem na grupy wiekowe. Do podstawowych załoŝeń prognozy naleŝą m.in. ujemne saldo migracji oraz spadek umieralności. Uwzględniono w niej takŝe rezerwy inwestycyjne pod budownictwo mieszkaniowe występujące w Poznaniu. Autorzy prognozy wskazują, iŝ wobec trwającej juŝ od dwudziestu lat niekorzystnej ewolucji urodzeń i migracji między Poznaniem i sąsiednimi gminami trudno oczekiwać wzrostu liczby ludności w jakimkolwiek wariancie prognozy. Procesy depopulacyjne występują nie tylko w duŝych skupiskach miejskich, ale takŝe w miejscowościach naleŝących do pozostałych kategorii wielkościowych. We wszystkich z nich występuje ujemna reprodukcja ludności. Obszary wiejskie w coraz mniejszym stopniu stanowią rezerwuar ludnościowy dla duŝych miast. Prognoza została opracowana wariantowo, jednak kaŝdy z wariantów zakłada postępujący spadek liczby ludności w Poznaniu. Według prognozy demograficznej w latach ludność w Poznaniu zmniejszy się w wersji pesymistycznej o 81,9 tys. osób, tj. o 14,9%, a w wersji optymistycznej o 41,5 tys. osób, tj. o 8,0%. Wysokie ilościowe ubytki mają nastąpić w następujących grupach ludności: w wieku przedprodukcyjnym w zaleŝności od załoŝonego poziomu oczekiwanej dzietności kobiet od 52 do 14%, w wieku produkcyjnym od 25 do 24%, w tym w grupie osób w wieku mobilnym (od 18 do 44 lat) od 50 do 47%. Powiększy się z kolei (od 22 do 18%) grupa osób w wieku produkcyjnym niemobilnym (od 45 do 59/64 lat). Drugą subpopulacją, w której ma nastąpić wzrost liczebności (aŝ od 37 do 46%), jest grupa ludności w wieku poprodukcyjnym. Wzrost liczby ludności w tym wieku będzie związany z przewidywanym postępującym starzeniem się społeczeństwa. Problem ten dotknie nie tylko Poznania i największych miast, ale takŝe pozostałych terenów naszego kraju. Centrum Statystyki Regionalnej opracowało takŝe prognozę demograficzną na lata dla 33 jednostek urbanistycznych wydzielonych na terenie miasta Poznania. Przewiduje się w niej silne zróŝnicowanie w rozwoju demograficznym małych jednostek 20

21 przestrzennych. Mimo, iŝ w większości z nich nastąpić ma ubytek liczby ludności (największy na obszarach osiedli: Piastowskiego o 32%, Marcelina Popiełuszki o 30%, Winograd Płd. o 30%), w przypadku 10 jednostek liczba ludności wzrośnie, przy czym w niektórych (Radojewo, Strzeszyn, Głuszyna) ponad dwukrotnie. Tak znaczny rozwój demograficzny ma być związany z zagospodarowaniem pod budownictwo mieszkaniowe duŝych, obecnie wolnych, obszarów połoŝonych w obrębie tych terenów. Zmiany demograficzne wywierać będą silny wpływ na rynek pracy, szkolnictwo oraz popyt na usługi dla osób starszych. Problemem moŝe być takŝe zmniejszenie liczby podatników, co moŝe skutkować spadkiem wpływów do budŝetu miasta z tytułu podatku PIT. 21

22 Podsumowanie Ludność Poznania, podobnie jak większości duŝych miast w Polsce, w ostatnich latach ulegała systematycznemu ubytkowi. NajwyŜsze zaludnienie wynoszące 590,1 tys. osób odnotowano w 1990 r. W stosunku do tego roku, populacja miasta zmniejszyła się o 42,1 tys. osób, tj. o 7,1% i na koniec 2013 r. wynosiła 548,0 tys. osób. W Poznaniu zachodzą dynamiczne zmiany w strukturze wieku. Od 1990 r. na skutek niskiej liczby urodzeń - aŝ o 44,1% zmalała liczebność grupy w wieku przedprodukcyjnym. O 2,4% zmalała takŝe liczebność grupy osób w wieku produkcyjnym (18-59/64 lat). Spadek ten następuje po przejściowym wzroście liczebności, który był rezultatem wejścia do tego przedziału wiekowego wyŝu demograficznego z przełomu lat 70. i 80. XX w. Jedyną subpopulacją która zanotowała przyrost w stosunku do 1990 r. były osoby w wieku poprodukcyjnym (wzrost o 40,0%), co było zbieŝne z ogólnoeuropejską tendencją starzenia się społeczeństw. Od połowy lat 80. malejącemu trendowi podlegała liczba urodzeń, skutkiem czego było obniŝenie się dzietności kobiet. Po 2002 r. nastąpiło jednak przełamanie spadkowej tendencji, związane m.in. ze wzrostem liczebności kobiet w wieku najwyŝszej rozrodczości jednakŝe wartość tego wskaźnika nie przekroczyła poziomu 1,3. Niestety, od 2010 r. ponownie następuje powolny spadek dzietności (w 2013 r. wyniósł 1,17), który, jak się przypuszcza, w najbliŝszych latach będzie nadal się pogłębiał. Na 1000 mieszkańców umiera rocznie ok. 10 osób, statystycznie o ponad 2 osoby mniej niŝ w 1990 r. Sytuacja ta jest skutkiem stałego wydłuŝania się przeciętnego trwania Ŝycia. W 2013 r., po raz pierwszy od 2005 r., odnotowano ujemną wartość wskaźnika przyrostu naturalnego, który wyniósł -0,2, wobec 1,2 w 2009 r. Spadek zaludnienia miasta w początkowym okresie tego trendu spowodowany był wyłącznie ujemnym przyrostem naturalnym. JednakŜe od 2000 r. w Poznaniu notuje się ujemne saldo migracji, które od 2003 r. stało się głównym, a w latach wręcz jedynym czynnikiem ubytku ludnościowego w mieście. W 2013 r. 2,6 tys. osób więcej wymeldowało się z Poznania niŝ do niego przybyło. W przeliczeniu na 1000 mieszkańców saldo migracji wyniosło 4,7. JuŜ blisko co trzeci poznaniak posiada wykształcenie wyŝsze (30,4%), a blisko 37% średnie lub policealne. Wskaźniki te znacznie przewyŝszają wartości ogólnopolskie. 22

23 Poznań stanowi miejsce zamieszkania dla ok. 2,2 tys. cudzoziemców i ich liczba z roku na rok powoli rośnie (w 2003 r. było to 1,3 tys. osób). Spadkowi liczby ludności w Poznaniu, towarzyszy wzrost liczby ludności w powiecie poznańskim, co powoduje, iŝ liczba mieszkańców całej aglomeracji poznańskiej, obejmującej Poznań oraz 17 gmin i miast powiatu poznańskiego, rośnie. W powiecie poznańskim notuje się nie tylko wysoki dodatni przyrost naturalny (4,7 w 2013 r.), ale takŝe rekordowe dodatnie saldo migracji (17,1 ), które z powodzeniem rekompensują ujemne lub bliskie zeru wartości tych wskaźników w Poznaniu. W rezultacie w aglomeracji występuje zarówno dodatni przyrost migracyjny ludności (3,4 tys. w 2013 r.), jak i od 2004 r. takŝe dodatni przyrost naturalny (1,5 tys. osób w 2013 r.). W wyniku tych trendów zaludnienie aglomeracji poznańskiej systematycznie powiększa się, osiągając obecnie ok. 900,4 tys. osób (6,1% więcej niŝ w 2003 r.). Według najnowszych prognoz demograficznych GUS-u oraz Centrum Statystyki Regionalnej Uniwersytetu Ekonomicznego - w Poznaniu, podobnie jak w większości duŝych ośrodków w Polsce, przewiduje się postępujący spadek zaludnienia. Według najnowszej prognozy GUS-u, ludność w Poznaniu do 2035 r. zmniejszy się o 10,7% czyli do 489,5 tys. osób (wg Centrum Statystyki Regionalnej Uniwersytetu Ekonomicznego do 2030 r. w wersji optymistycznej liczba mieszkańców zmniejszy się do 506,5 tys., a w wersji pesymistycznej do 485,1 tys. mieszkańców). Według prognozy GUS-u w 2035 r. spadek nastąpi w grupie ludności w wieku produkcyjnym (o 52,9 tys. osób, czyli o 15,3%), a takŝe w grupie ludności w wieku przedprodukcyjnym (o 14,4 tys. osób, czyli o 16,9%). Spadnie liczba dzieci i młodzieŝy w większości przedziałów wiekowych do 24 roku Ŝycia. Szczególnie wysoki spadek (w porównaniu z 2013 r.) dotknie dwie grupy wiekowe: od 0 do 2 lat (liczba dzieci w wieku Ŝłobkowym będzie malała w całym prognozowanym okresie; spadek w 2035 r. wyniesie 32%) oraz od 3 do 6 lat (liczba dzieci w wieku przedszkolnym będzie przejściowo rosła do 2015 r., następnie nastąpi spadek, który wyniesie w 2035 r. 33%). Spadek o 10,5% obejmie takŝe grupę w wieku szkoły podstawowej (7-12 lat), a o 5,2% przedział w wieku studiów wyŝszych (od 19 do 24 lat). W przypadku tej ostatniej grupy liczba osób będzie malała w całym prognozowanym okresie, z przejściowym niewielkim wzrostem od 2025 r. (ale tylko w stosunku do lat poprzedzających). W grupach wiekowych lat (wiek gimnazjalny) i lat (wiek szkoły średniej) nastąpi wzrost liczebności, odpowiednio o: 4,6% i 6,2%. W szybkim tempie wzrastać będzie takŝe liczba osób starszych. Ludność powyŝej 65 roku Ŝycia zwiększy się o 16%, w tym powyŝej 85 roku Ŝycia aŝ o 65%. 23

24 Zdaniem specjalistów, głównym powodem kierunków przedstawionych wyŝej prognoz będzie postępujący spadek rozrodczości, który obejmować ma kolejne roczniki. Wśród przyczyn tego zjawiska wymienia się rosnący poziom wykształcenia a tym samym aspiracji zawodowych, trudną sytuację na rynku pracy, której znacząca poprawa zajmie wiele lat, brak w polityce społecznej istotnych działań zmierzających do umacniania rodziny. Utrzymywać ma się takŝe wysokie ujemne saldo migracji. Centrum Statystyki Regionalnej Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu opracowało takŝe prognozę demograficzną do 2030 r. dla 33 jednostek urbanistycznych wydzielonych na terenie miasta Poznania. Mimo iŝ w większości z nich nastąpić ma ubytek liczby ludności, to w przypadku 10 jednostek nastąpić ma wzrost zaludnienia, przy czym w niektórych (Radojewo, Strzeszyn, Głuszyna) ponad dwukrotny. 24

25 CZĘŚĆ TABELARYCZNA I GRAFICZNA 25

26 Tab. 1. Ludność Poznania w latach Ludność Kobiety Liczba kobiet Urodzenia Zgony Zgony niemowląt Przyrost Saldo Rok w tys. przypadających Ŝywe na 1000 naturalny migracji stan na 31XII na 100 męŝczyzn liczba na 1000 mk liczba na 1000 mk liczba ur. Ŝywych liczba na 1000 mk liczba na 1000 mk ,1 312, , , , , , ,7 312, , , , , , ,9 310, , , , , , ,8 310, , , , , , ,4 310, , , , , , ,2 309, , ,2 42 8, , , ,8 309, , , , , , ,0 309, , , , , , ,2 308, , ,0 38 8, , , ,9 307, , ,6 39 8, , , ,2 310, , ,6 29 6, , , ,3 309, , ,3 23 4, , , ,1 308, , ,8 31 7, , , ,1 306, , ,0 30 6, , , ,8 304, , ,9 32 6, , , ,9 303, , ,5 30 5,7-6 -0, , ,0 301, , ,0 40 7,2 23 0, , ,9 299, , ,1 37 6,6 13 0, , ,3 297, , ,3 47 7, , , ,2 296, , ,1 27 4, , , ,6 296, , ,1 29 4, , , ,6 295, , ,0 20 3, , , ,7 294, , ,3 21 3, , , ,0 292, , ,5 28 4, , , =100 99,5 99,5 0* 97,8-0,2* 101,7 0,2* 133,3 1,3* -84,9-0,4* 116,0-0,5* *róŝnica w punktach Źródło: Główny Urząd Statystyczny, obliczenia własne 26

27 600 Ryc. 1. Liczba ludności Poznania w latach ,1 582, ,1 570,8 565,0 w tysiącach ,3 555,6 553,6 550,7 548, Źródło: Główny Urząd Statystyczny Ryc. 2. Struktura ludności Poznania wg wieku w 2013 r. (w %) 21,3 15,5 przedprodukcyjnym (0-17) 63,2 produkcyjnym (18-59/64) poprodukcyjnym (60/65 i pow.) Źródło: Główny Urząd Statystyczny 27

28 Tab. 2. Struktura ludności Poznania według ekonomicznych i edukacyjnych grup wieku stan na 31 XII 2013 Ogółem MęŜczyźni Kobiety Liczba Wyszczególnienie męŝczyzn na 100 tys. osób % tys. osób % tys. osób % kobiet Ogółem 548,0 100,0 255,3 100,0 292,8 100,0 115 w tym w wieku: przedprodukcyjnym (0-17) 85,0 15,50 43,5 17,1 41,4 14, ,0 3,1 8,8 3,4 8,2 2, ,1 4,0 11,2 4,4 10,8 3, ,3 4,6 13,0 5,1 12,3 4, ,9 2,2 6,1 2,4 5,8 2, ,1 2,4 6,6 2,6 6,5 2, ,1 7,1 8,1 3,2 8,0 2,7 99 produkcyjnym (18-59/64) 346,1 63,2 176,4 69,1 169,7 58, mobilnym (18-44) 226,0 41,2 111,0 43,5 114,9 39, niemobilnym (45-59/64) 120,2 21,9 65,4 25,6 54,8 18,7 84 poprodukcyjnym (60/65 i pow.) 116,9 21,3 35,3 13,8 81,6 27,9 231 liczba osób w wieku nieprodukcyjnym na 1000 osób w wieku produkcyjnym 583 x 447 x 725 x x Źródło: Główny Urząd Statystyczny, obliczenia własne 28

29 Tab. 3. Struktura ludności Poznania według płci i wieku stan na 31 XII 2013 r. Ogółem MęŜczyźni Kobiety Liczba Wyszczególnienie męŝczyzn na 100 osoby % osoby % osoby % kobiet Razem , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , i więcej , , ,4 258 Źródło: Główny Urząd Statystyczny, obliczenia własne 29

30 Ryc. 3. Struktura ludności Poznania według płci i wieku w 2013 r. MęŜczyźni wiek w latach Kobiety 85 < nadwyŝka liczby kobiet nad liczbą męŝczyzn nadwyŝka liczby męŝczyzn nad liczbą kobiet % 6,0 5,0 4,0 3,0 2,0 1,0 0,0 0,0 1,0 2,0 3,0 4,0 5,0 6,0 % Źródło: Główny Urząd Statystyczny, obliczenia własne 30

31 Tab. 4. Starzenie się ludności Poznania Ludność w wieku Lata 65 lat i więcej 80 lat i więcej Liczba osób w wieku 65 lat i powyŝej ogółem męŝczyźni kobiety ogółem męŝczyźni kobiety na 1000 dzieci w tys. w % w tys. w % w tys. w % w tys. w % w tys. w % w tys. w % w wieku do 14 lat ,0 13,6 29,0 10,8 49,0 16,0 13,9 2,4 4,1 1,5 9,8 3, ,6 13,8 29,3 10,9 50,4 16,3 15,0 2,6 4,2 1,6 10,8 3, ,5 14,3 29,9 11,3 51,6 16,9 16,8 2,9 4,8 1,8 12,0 3, ,1 14,5 30,0 11,4 52,1 17,3 18,9 3,4 5,4 2,1 13,5 4, ,0 14,7 30,1 11,6 51,9 17,4 20,5 3,7 6,2 2,4 14,3 4, ,3 14,8 30,3 11,7 52,0 17,5 22,1 4,0 6,8 2,6 15,3 5, ,1 16,4 33,8 13,2 56,4 19,2 24,2 4,4 7,6 3,0 16,6 5, ,6 17,1 35,3 13,8 58,3 19,9 25,0 4,6 7,9 3,1 17,1 5, Źródło: Główny Urząd Statystyczny, obliczenia własne 31

32 18,0 Ryc. 4. Starzenie się ludności Poznania 16,0 14,0 12,0 10,0 w % 8,0 6,0 4,0 2,0 0, Źródło: Główny Urząd Statystyczny Udział osób w wieku 65 lat i więcej Udział osób w wieku 80 lat i więcej Ryc. 5. Przyrost naturalny ludności Poznania w latach w os Źródło: Główny Urząd Statystyczny lata urodzenia zgony przyrost naturalny

33 84 Ryc. 6. Przecietne trwanie Ŝycia w 2013 roku 82 81,0 81,1 82,2 82,0 81, ,3 78 wiek w latach ,5 73,1 74,1 75,9 75, , Poznań Polska Wrocław Łódź Kraków Warszawa Źródło: Główny Urząd Statystyczny męŝczyźni kobiety Ryc. 7. MałŜeństwa i rozwody w Poznaniu w latach na 1000 mieszkańców MałŜeństwa 6,0 5,3 5,0 5,0 5,0 5,2 5,0 5,1 5,3 5,5 5,4 4,9 4,9 5,0 4,7 5,2 5,6 6,1 6,7 6,4 5,7 5,4 5,1 4,4 Rozwody 1,7 1,0 1,6 1,3 1,2 1,3 1,5 2,0 2,0 1,8 1,9 2,0 1,9 1,6 1,7 1,6 1,9 1,9 2,1 2,0 1,8 2,2 2,1 2,1 Źródło: Główny Urząd Statystyczny 33

34 Tab. 5. MałŜeństwa oraz rozwody w Poznaniu MałŜeństwa Rozwody Rozwody Rok na 100 małŝeństw liczba na 1000 mk liczba na 1000 mk , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , =100 86,4-0,7* 99,3 0* 6* *róŝnica w punktach Źródło: Główny Urząd Statystyczny, obliczenia własne 34