Prognoza demograficzna dla poznańskich jednostek pomocniczych osiedli do 2050 r.

Transkrypt

1

2 Prognoza demograficzna: prof. dr hab. Jan Paradysz Opracowanie: Leszek Łodyga Wydział Rozwoju Miasta Urzędu Miasta Poznania Autor zdjęcia z okładki: Szymon Sobczak Opracowanie: Wydział Rozwoju Miasta Urzędu Miasta Poznania 2

3 Prognoza demograficzna do 2050 r. dla jednostek pomocniczych osiedli Antoninek Zieliniec Kobylepole 92 Chartowo 82 Fabianowo Kotowo 40 Główna 86 Głuszyna 90 Górczyn 52 Grunwald Południe 42 Grunwald Północ 44 Jana III Sobieskiego i Marysieńki 112 JeŜyce 60 Junikowo 38 Kiekrz 58 Krzesiny Pokrzywno Garaszewo 88 KrzyŜowniki Smochowice 56 Kwiatowe 46 Ławica 48 Morasko Radojewo 114 Naramowice 116 Nowe Winogrady Południe 118 Nowe Winogrady Północ 120 Nowe Winogrady Wschód 110 Ogrody 64 Ostrów Tumski Śródka Zawady Komandoria 94 Piątkowo 108 Podolany 66 Rataje 96 Sołacz 70 Stare Miasto 102 Stare Winogrady 104 Starołęka Minikowo Marlewo 98 Stary Grunwald 50 Strzeszyn 62 Szczepankowo Spławie Krzesinki 84 Świerczewo 76 Święty Łazarz 54 Umultowo 106 Warszawskie Pomet Maltańskie 100 Wilda 78 Winiary 68 Wola 72 Zielony Dębiec 74 śegrze 80 Opracowanie: Wydział Rozwoju Miasta Urzędu Miasta Poznania 3

4 Opracowanie: Wydział Rozwoju Miasta Urzędu Miasta Poznania 4

5 Prognoza demograficzna dla poznańskich jednostek pomocniczych osiedli do 2050 r. W 2015 r. na zlecenie Wydziału Rozwoju Miasta została opracowana prognoza demograficzna do 2050 r. dla 42 jednostek pomocniczych osiedli. Autorem prognozy jest prof. dr hab. Jan Paradysz z Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu. PoniewaŜ w Polsce nie istnieje jeszcze statystyka publiczna ani dla osiedli, ani inaczej niŝ w krajach zachodnich dla sąsiedztwa, w pracach nad prognozą autor posługiwał się przedstawionymi poniŝej źródłami, definicjami oraz metodologią. Definicje ludności Ludność faktycznie zamieszkała jest sumą dwóch składników: ludności zameldowanych w danej miejscowości na pobyt stały oraz salda zameldowań i wymeldowań na pobyt czasowy ponad 3 miesiące. Zmiany miejsca zamieszkania na okres dwóch miesięcy lub krócej nie bierze się pod uwagę ani przy ustalaniu liczby ludności stałej, ani teŝ liczby ludności faktycznie zamieszkałej. Konsekwencje podziału ludności na zameldowanych na stałe oraz na pobyt czasowy powyŝej 3 miesięcy mają swój wymiar statystyczny. Cały ruch ludności (urodzenia, zgony, zawarcie małŝeństwa, rozwodu i migracje) jest prowadzony według kryterium zameldowania na pobyt stały. RóŜnice między liczbą zameldowanych na pobyt stały a liczbą zameldowanych na pobyt czasowy ponad 3 miesiące, zmniejszyły się znacznie, od kiedy zaczęły znikać hotele robotnicze, ale im niŝszy poziom terytorialnego podziału kraju tym ich znaczenie jest większe. Szczególnie duŝe róŝnice obserwowane są w duŝych miastach uniwersyteckich. Od 2011 r. GUS przestał publikować informacje o ludności stałej ogłaszając, Ŝe odtąd jedynym uŝywanym pojęciem jest ludność faktyczna. Jest to podyktowane planowanym odejściem od 1 stycznia 2016r. od obowiązku meldunkowego i posługiwaniem się wyłącznie pojęciem rezydentów i ludności rezydującej. Tytułem przykładu rezydująca ludność Poznania na dzień 31 grudnia 2014 wynosiła osób, podczas gdy ludność faktyczna RóŜnica osoby, co stanowi 3,5 i jest znacznie mniejsza niŝ obserwowane wcześniej w latach róŝnice względne między ludnością stałą i faktyczną. Biorąc przy tym opadającą tendencję tych róŝnic od 24,4 w 2002 r. do 15,7 w 2010 r., moŝna przyjąć, Ŝe ludność rezydująca zbliŝa się rozmiarami do stałej. Pod względem liczby ogółem ludność rezydująca w Poznaniu jest bliŝsza ludności stałej niŝ faktyczna. Opracowanie: Wydział Rozwoju Miasta Urzędu Miasta Poznania 5

6 Źródła Zasadniczym źródłem informacji we współczesnej statystyce ludności, w tym demografii miast, są narodowe spisy ludności, PESEL, zintegrowane rejestry administracyjne (złoty rekord), miejscowe zasoby meldunkowe. Narodowe Spisy Powszechne (NSP) przeprowadzane są rzadko, zazwyczaj co dziesięć lat. Ich wykorzystanie w prognozowaniu rozwoju ludności w duŝych miastach ogranicza się do krótkiego okresu bezpośrednio po spisie. Dla następnych lat wyniki NSP są postarzane w oparciu o bieŝącą statystykę ruchu ludności. Jak dotychczas, ani bieŝąca statystyka ruchu ludności (urodzenia, zgony i migracje na pobyt stały) ani wyniki NSP nie były opracowywane dla potrzeb statystyki osiedli, czyli na poziomie poniŝej duŝych dzielnic Warszawy, Łodzi, Poznania i Wrocławia. DuŜym problemem dla statystyki duŝych miast są błędy pokrycia w narodowych spisach powszechnych. Niemal po kaŝdym z NSP Główny Urząd Statystyczny przeszacowywał podstawowe struktury demograficzne, w tym takŝe dla duŝych miast, Przy opracowania prognozy dla jednostek pomocniczych - osiedli nie moŝna było skorzystać z NSP 2011 ani w postaci opracowanych wówczas tablic, ani w postaci złotego rekordu1, gdyŝ między datą spisu (30 czerwca 2011) a wyjściową strukturą ludności Poznania niezbędną do sporządzenia prognozy (1 stycznia 2015) upłynął zbyt duŝy czas. Źródłem informacji o wyjściowej liczbie i strukturze do prognozy Poznania 2015 w przekroju jednostek pomocniczych - osiedli są lokalne zasoby meldunkowe. Według tego źródła, liczba ludności stałej Poznania na dzień 31 grudnia 2014 r. wynosiła osoby w przeliczeniu na ludność faktyczną osób. RóŜnica osób między GUSowską estymacją bazującą na NSP 2011 ( ) a szacunkiem opartym na lokalnych zasobach meldunkowych ( osób), czyli 3,4%, w zupełności mieści się wśród akceptowalnych błędów pokrycia w Narodowych Spisach Powszechnych na poziomie lokalnym. Prognozowana chłonność terenów inwestycyjnych Podstawową informacją do prognozy demonicznej dla poszczególnych osiedli był Wykaz powierzchni i prognozowanej chłonności demograficznej1 terenów inwestycyjnych dla obszarów jednostek pomocniczych - osiedli Miasta Poznania, sporządzony przez Zespół ds. Geobazy Miasta Poznania w Miejskiej Pracowni Urbanistycznej na dzień 5 marca 2015 r. Według tego wykazu Poznań w obecnych granicach posiada jeszcze chłonność demograficzną na osób. Rezerwy inwestycyjne posłuŝyły jako zmienna wspomagająca do dekompozycji salda migracji z dzielnic na osiedla. W tym celu 1 Złotym rekordem nazywa się dane statystyczne dotyczące spisywanej osoby, pozyskane drogą integracji z róŝnych źródeł, w tym rejestrów administracyjnych. W procesie integracji dokonuje się czyszczenia danych, walidacji, deduplikacji oraz korekty, por. Narodowy Spis Powszechny Ludności i Mieszkań Raport z wyników. GUS, Warszawa 2012, s Opracowanie: Wydział Rozwoju Miasta Urzędu Miasta Poznania 6

7 wykorzystano estymator syntetyczno-ilorazowy. Przy tym punktem wyjścia był ruch migracyjny ludności w latach Dekompozycja sald migracji w osiedlach i dzielnicach proporcjonalnie do wielkości populacji, rezerw inwestycyjnych oraz salda w danej dzielnicy Osiedle dzielnica Rezerwy inwestycyjne Liczba ludności na Migracje w osiedlach i dzielnicach w okresie Ogółem Kobiety MęŜczyźni Napływ Odpływ Saldo Saldo migracji w latach Junikowo Fabianowo Kotowo Grunwald Południe Grunwald Północ Kwiatowe Ławica Stary Grunwald Górczyn Święty Łazarz Dzielnica Grunwald razem KrzyŜowniki Smochowice Kiekrz JeŜyce Strzeszyn Ogrody Podolany Winiary Sołacz Wola Dzielnica JeŜyce razem śegrze Chartowo Szczepankowo Spławie Krzesinki Główna Krzesiny Pokrzywno Garaszewo Głuszyna Antoninek Zieliniec Kobylepole Ostrów Tumski Śródka Zawady Komandoria Rataje Starołęka Minikowo Marlewo Opracowanie: Wydział Rozwoju Miasta Urzędu Miasta Poznania 7

8 Osiedle dzielnica Warszawskie Pomet Maltańskie Dzielnica Nowe Miasto razem Rezerwy inwestycyjne Liczba ludności na Migracje w osiedlach i dzielnicach w okresie Ogółem Kobiety MęŜczyźni Napływ Odpływ Saldo Saldo migracji w latach Stare Miasto Stare Winogrady Umultowo Piątkowo Nowe Winogrady Wschód Jana III Sobieskiego i Marysieńki Morasko Radojewo Naramowice Nowe Winogrady Południe Nowe Winogrady Północ Dzielnica Stare Miasto razem Zielony Dębiec Świerczewo Wilda Dzielnica Wilda razem Opracowanie: Wydział Rozwoju Miasta Urzędu Miasta Poznania 8

9 Podsumowanie Najnowsza prognoza demograficzna dla miasta Poznania do 2050 r., została opracowana przez prof. dra hab. J. Paradysza z Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu na zlecenie Wydziału Rozwoju Miasta Urzędu Miasta Poznania. Prognoza określa przewidywane stany ludności faktycznie zamieszkałej 2 w Poznaniu 31 grudnia kaŝdego roku z podziałem na grupy wiekowe. Do podstawowych załoŝeń prognozy naleŝą m.in. ujemne, aczkolwiek polepszające się saldo migracji, wzrost przeciętnego trwania Ŝycia oraz początkowy wzrost, a następnie spadek dzietności kobiet, która jednak nie osiągnie poziomu zastępowalności pokoleń. Uwzględniono w niej takŝe chłonność terenów stanowiących rezerwy inwestycyjne pod budownictwo mieszkaniowe w Poznaniu. Autor prognozy wskazuje, iŝ wobec trwającej juŝ od ponad dwudziestu lat niekorzystnej ewolucji urodzeń i migracji między Poznaniem i sąsiednimi gminami trudno oczekiwać wzrostu liczby ludności Poznania. Procesy depopulacyjne występują obecnie nie tylko wielu duŝych skupiskach miejskich, ale takŝe w miejscowościach naleŝących do pozostałych kategorii wielkościowych. Obszary wiejskie w coraz mniejszym stopniu stanowią rezerwuar ludnościowy dla duŝych miast. Prognoza zakłada postępujący spadek liczby ludności w Poznaniu. W latach ludność w Poznaniu zmniejszy się o 98,6 tys. osób, tj. o 19%. Wysokie ilościowe ubytki mają nastąpić w następujących grupach ludności: w wieku 0-17 lat o 16,5 tys. osób, tj. 19%, w wieku lat o 118,7 tys. osób, tj. o 34%, w tym w grupie osób w wieku produkcyjnym mobilnym (od 18 do 44 lat) o 78,3 tys. osób, tj. o 37%. Subpopulacją, w której ma nastąpić wzrost liczebności (o 36,4 tys. osób, tj. o 38%), jest grupa ludności w wieku 65+. Wzrost liczby ludności w tym wieku będzie związany z przewidywanym postępującym starzeniem się społeczeństwa. Problem ten dotknie nie tylko Poznań i największe miasta, ale takŝe pozostałe tereny naszego kraju. Prognoza prof. J. Paradysza na lata została opracowana dla 42 jednostek pomocniczych osiedli, wydzielonych na terenie miasta Poznania. Przewiduje się w niej silne zróŝnicowanie w rozwoju demograficznym małych jednostek przestrzennych. Mimo, iŝ w większości z nich, szczególnie połoŝonych w centrum miasta, ale takŝe na terenach osiedli z okresu PRL-u, nastąpić ma ubytek liczby ludności (największy na obszarach osiedli: Grunwald Północ, śegrze i Stary Grunwald o 50%), to w przypadku 16 jednostek liczba ludności wzrośnie, przy czym w przypadku Osiedlu Fabianowo-Kotowo trzyipółkrotnie, a w przypadku Osiedlu Morasko-Radojewo dwuipółkrotnie. Osiedla z przewidywanym wzrostem zaludnieniach połoŝone są głównie na obecnych terenach peryferyjnych, Niewielki wzrost zaludnienia ma jednak takŝe objąć niektóre osiedla połoŝone bliŝej centrum (Ostrów 2 Prognoza została oparta na urzędowych zasobach meldunkowych. Dla potrzeb prognozy ludność stała została przeliczona metodą autorską prof. Paradysza na ludność faktyczną. Opracowanie: Wydział Rozwoju Miasta Urzędu Miasta Poznania 9

10 Tumski-Śródka-Zawady-Komandoria, Wilda). Tereny, na których prognozowany jest największy rozwój demograficzny, naleŝą przewaŝnie do perspektywicznych obszarów związanych z moŝliwością zagospodarowania pod budownictwo mieszkaniowe duŝych, obecnie wolnych terenów. W perspektywie do 2050 r., w przypadku 16 osiedli moŝna spodziewać się przyrostu liczby dzieci i młodzieŝy do 17 roku Ŝycia (w przypadku 25 osiedli nastąpi spadek). Biorąc pod uwagę grupę w wieku produkcyjnym (18-64), wzrost liczebności ma nastąpić w juŝ tylko w 10 osiedlach (32 spadek). Za to osób w wieku emerytalnym (65+) przybędzie w aŝ 33 osiedlach (w 9 spadek), w tym w przypadku osób najstarszych (85+), aŝ w 40 osiedlach (w 2 spadek). W przypadku edukacyjnych grup wieku, liczba osiedli w których prognozuje się wzrost liczebności poszczególnych przedziałach wiekowych wyniesie: wiek Ŝłobkowy (0-2 lata) 9 osiedli, wiek przedszkolny (3-6) 11 osiedli, wiek szkoły podstawowej (7-12) 16 osiedli, wiek gimnazjalny (13-15) 21 osiedli, wiek szkoły średniej (16-18) 17osiedli, wiek studiów wyŝszych (19-24) 17 osiedli. Zmiany demograficzne wywierać będą silny wpływ na rynek pracy, szkolnictwo oraz popyt na usługi dla osób starszych. Problemem moŝe być takŝe zmniejszenie liczby podatników, co moŝe skutkować spadkiem wpływów do budŝetu miasta z tytułu podatku PIT. Opracowanie: Wydział Rozwoju Miasta Urzędu Miasta Poznania 10

11 Część tabelaryczna i graficzna Opracowanie: Wydział Rozwoju Miasta Urzędu Miasta Poznania 11

12 Prognoza liczby ludności faktycznie zamieszkałej ogółem wg osiedli w latach (w tys. Osiedlu) Nazwa osiedla Junikowo 9,3 9,9 10,8 11,2 11,3 Fabianowo-Kotowo 1,7 2,7 4,2 5,3 5,9 Grunwald Południe 14,5 13,6 12,1 10,8 9,7 Grunwald Północ 25,0 22,7 18,7 15,1 12,4 Kwiatowe 4,6 4,6 4,5 4,3 4,0 Ławica 7,1 7,5 8,1 8,3 8,2 Stary Grunwald 3,4 3,0 2,5 2,0 1,7 Górczyn 14,1 14,2 14,3 14,0 13,5 Święty Łazarz 34,5 32,4 29,3 26,0 23,1 KrzyŜowniki Smochowice 8,4 8,1 7,7 7,1 6,4 Kiekrz 1,6 1,7 1,7 1,8 1,7 JeŜyce 24,5 23,3 21,5 19,2 17,0 Strzeszyn 7,8 8,7 10,1 11,1 11,7 Ogrody 5,9 5,5 4,9 4,4 3,9 Podolany 8,1 8,3 8,6 8,6 8,4 Winiary 13,2 12,4 10,9 9,3 7,9 Sołacz 6,7 7,1 7,8 8,3 8,5 Wola 5,2 5,3 5,4 5,3 5,1 śegrze 17,3 16,0 13,7 11,0 8,6 Chartowo 24,0 22,3 19,0 15,6 12,8 Szczepankowo Spławie Krzesinki 6,5 7,7 9,7 11,0 11,8 Główna 6,0 6,2 6,4 6,3 6,2 Krzesiny Pokrzywno Garaszewo 2,6 2,9 3,5 3,8 4,0 Głuszyna 4,2 4,1 4,0 3,7 3,4 Antoninek Zieliniec Kobylepole 10,4 10,4 10,4 10,1 9,6 Ostrów Tumski Śródka Zawady Komandoria 5,9 6,4 7,3 7,7 7,8 Rataje 40,0 36,7 31,9 27,3 24,0 Starołęka Minikowo Marlewo 9,9 10,8 12,1 12,8 12,9 Warszawskie Pomet Maltańskie 5,9 5,8 5,8 5,6 5,4 Stare Miasto 28,4 27,8 27,4 26,2 24,4 Stare Winogrady 8,2 8,0 7,8 7,4 7,1 Umultowo 4,3 4,4 4,7 4,8 4,7 Piątkowo 36,2 34,5 31,2 27,1 23,3 Nowe Winogrady Wschód 6,4 6,0 5,1 4,2 3,5 Jana III Sobieskiego 10,0 9,4 8,3 7,0 5,9 Morasko-Radojewo 2,4 3,3 4,7 5,7 6,3 Naramowice 16,4 18,6 21,8 23,8 24,9 Winogrady Południe 14,9 13,6 11,3 9,3 7,9 Nowe Winogrady Północ 16,9 15,6 13,2 10,7 8,7 Zielony Dębiec 13,3 12,2 10,3 8,6 7,2 Świerczewo 13,2 12,4 11,2 9,9 8,6 Wilda 27,9 28,6 29,7 29,6 28,8 Źródło: Prognoza prof. J.Paradysza, obliczenia własne Opracowanie: Wydział Rozwoju Miasta Urzędu Miasta Poznania 12

13 Prognoza liczby ludności faktycznie zamieszkałej wg osiedli w latach (2015 = 100) Nazwa Dynamika 2015=100 osiedla Junikowo 100,0 107,0 116,9 121,4 122,0 Fabianowo-Kotowo 100,0 154,2 239,1 301,0 340,3 Grunwald Południe 100,0 93,9 83,8 74,8 66,6 Grunwald Północ 100,0 90,7 74,7 60,6 49,7 Kwiatowe 100,0 99,3 98,2 94,0 88,1 Ławica 100,0 105,8 113,9 116,1 115,2 Stary Grunwald 100,0 89,5 73,7 60,8 50,1 Górczyn 100,0 100,9 101,9 99,9 96,1 Święty Łazarz 100,0 94,1 84,9 75,5 66,9 KrzyŜowniki Smochowice 100,0 96,1 90,8 83,9 76,2 Kiekrz 100,0 102,2 106,7 108,3 106,7 JeŜyce 100,0 95,1 87,6 78,6 69,6 Strzeszyn 100,0 110,4 128,5 141,8 148,7 Ogrody 100,0 93,2 83,2 74,6 66,6 Podolany 100,0 102,3 106,0 105,7 103,3 Winiary 100,0 93,6 82,3 70,4 60,1 Sołacz 100,0 106,0 116,0 122,7 125,9 Wola 100,0 101,9 104,2 102,0 97,9 śegrze 100,0 92,5 79,2 63,6 49,9 Chartowo 100,0 92,8 79,3 64,8 53,6 Szczepankowo Spławie Krzesinki 100,0 119,0 149,8 170,6 182,2 Główna 100,0 102,0 105,4 104,8 101,9 Krzesiny Pokrzywno Garaszewo 100,0 111,1 130,4 143,2 149,3 Głuszyna 100,0 97,7 94,5 88,2 80,6 Antoninek Zieliniec Kobylepole 100,0 99,8 100,1 97,4 92,2 Ostrów Tumski Śródka Zawady Komandoria 100,0 109,4 124,3 132,2 133,7 Rataje 100,0 91,6 79,7 68,1 59,9 Starołęka Minikowo Marlewo 100,0 108,3 121,5 128,4 129,6 Warszawskie Pomet Maltańskie 100,0 99,1 99,1 95,9 91,4 Stare Miasto 100,0 98,0 96,6 92,4 86,1 Stare Winogrady 100,0 97,4 94,3 90,3 85,7 Umultowo 100,0 103,1 109,0 111,3 109,7 Piątkowo 100,0 95,4 86,3 74,8 64,5 Nowe Winogrady Wschód 100,0 92,9 79,4 65,8 55,0 Jana III Sobieskiego 100,0 94,6 83,4 70,0 59,1 Morasko-Radojewo 100,0 135,2 191,9 232,8 257,4 Naramowice 100,0 113,2 132,9 144,9 151,9 Winogrady Południe 100,0 91,3 76,0 62,7 53,0 Nowe Winogrady Północ 100,0 92,5 78,1 63,2 51,6 Zielony Dębiec 100,0 91,9 77,7 64,8 54,1 Świerczewo 100,0 94,1 85,1 75,1 65,1 Wilda 100,0 102,4 106,4 106,2 103,1 Źródło: Prognoza prof. J.Paradysza, obliczenia własne Opracowanie: Wydział Rozwoju Miasta Urzędu Miasta Poznania 13