1. Wstęp. 2. Nieobligatoryjne systemy zarządzania

Transkrypt

1 Grodno 2010

2 Artykuł dotyczy nieobligatoryjnych systemów zarządzania, które coraz częściej doceniane są przez kierujących zakładami, ze względu na szereg korzyści wynikający z ich wdrożenia i funkcjonowania w przedsiębiorstwie. Odsetek polskich firm sektora spożywczego, w których systemy te funkcjonują jest wciąż stosunkowo niski, jednakże przypuszcza się, że będzie on systematycznie wzrastał. 1. Wstęp Niniejszy artykuł koncentruje się na nieobligatoryjnych systemach zarządzania, w związku z tym, że zapewniają one przewagę konkurencyjną przedsiębiorstwa na rynku. Wśród kadry kierowniczej następuje wzrost świadomości i porozumienia w sprawach jakości, stąd też występuje silne dążenie organizacji do wprowadzania systemów zarządzania i pozyskiwania certyfikatów. Należy pamiętać, że jakość i niezawodność są zarówno pożądanymi celami, jak również warunkują przetrwanie firmy i jej sukces ekonomiczny [na podstawie 2, 3]. Artykuł przedstawia stopień wdrożenia nieobligatoryjnych systemów zarządzania w sektorze żywnościowym w okresie Praca nie obejmuje natomiast stopnia wdrożenia systemu HACCP, GMP/GHP w związku z ich obligatoryjnością, która to została nałożona przez Rozporządzenie 852/2004WE i zaczęła obowiązywać w Polsce od r. 2. Nieobligatoryjne systemy zarządzania Wśród nieobligatoryjnych systemów zarządzania w sektorze spożywczym wdrażane są: Nazwa normy / zbioru wymagań Punkty Kontrolne Zapewnienia Jakości (QACP) Normy ISO serii 9000 Charakterystyka Zapewniają produkcję żywności gwarantowanej jakości poprzez logiczne i systematyczne postępowanie w celu przeanalizowania i określenia obszarów występowania ryzyka pogorszenia jakości żywności. Stanowi podstawę do wprowadzenia SZJ; dostosowana dla wszystkich organizacji 2

3 bez względu na rodzaj, wielkość i postać dostarczanych przez nich produktów. ISO ISO Zintegrowane systemy zarządzania Standard IFS Standard BRC Jest systemem zarządzania bezpieczeństwem żywności wzdłuż całego łańcucha żywnościowego. Systematyzuje działania prowadzące do minimalizowania negatywnego wpływu działalności organizacji na środowisko; zazwyczaj stanowi dopełnienie ISO Stanowią połączenie już wdrożonych i stosowanych w przedsiębiorstwie SZJ, bądź też mogą być wdrażane od podstaw; jeszcze w większym stopniu pozwalają na zwiększenie efektywności zarządzaniem firmą. Stanowi obiektywny dowód spełnienia zasad bezpieczeństwa produkcji żywności dostarczanej pod marką własną do sieci dystrybucyjnych, ustanowiony w wyniku współpracy federacji handlu detalicznego z Niemiec, Francji i Włoch; standard IFS jest wykorzystywany przez międzynarodowe sieci handlowe jako kryterium doboru swoich dostawców. Stanowi obiektywny dowód spełnienia zasad bezpieczeństwa produkcji żywności dostarczanej pod marką własną do sieci dystrybucyjnych, ustanowiony przez Brytyjskie Konsorcjum Detalistów (British Retail Consortium); standard BRC jest wykorzystywany przez międzynarodowe sieci handlowe jako kryterium doboru 3

4 liczba] swoich dostawców. Standard BRC IOP Produkcja na Światowym Poziomie (WCM) Zakładowe systemy zarządzania jakością Stanowi wymagania dla przedsiębiorstw produkujący i dostarczających opakowania dla przemysłu spożywczego, ustanowiony przez Brytyjskie Konsorcjum Detalistów oraz Instytut Opakowań (Institut of Packaging). Jej celem jest produkcja wyrobów na światowym poziomie spełniające światowe standardy i demonstrującą najlepszą klasę produkcji. Systemy wdrażane do przedsiębiorstw szczególnie z kapitałem zagranicznym, w celu ujednolicenia systemu zarządzania z firmami macierzystymi. Na podstawie: [1, 4, 6, 7, 8] 3. Stan wdrożenia w Polsce Na wykresach przedstawiono liczbę firm przemysłu spożywczego, które legitymowały się wdrożonym systemem (ISO 9001, ISO 22000) w kolejnych latach: 2006, 2007, Stan wdrożenia systemów ISO w przemyśle spożywczym rok ISO 9001 ISO Na podstawie: [4, 5] Niestety w związku z tym, że rejestr nieobligatoryjnych systemów zarządzania nie był systematycznie prowadzony, dane mogą być obarczone pewnymi błędami. Przedstawione wielkości pochodzą z niepublikowanych danych firm certyfikujących, które podały je na 4

5 potrzeby Programu Wieloletniego ( ) prowadzonego przez Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej (IERiGŻ). Na wykresach uwidoczniona jest tendencja wzrostowa wdrażania systemów ISO, co świadczy o tym, że coraz więcej polskich przedsiębiorców w sektorze spożywczym zaczyna doceniać korzyści płynące z wdrożenia systemów zgodnych z normami z serii ISO 9000 oraz ISO Ponadto wciąż obserwuje się wzrost liczby przedsiębiorstw, które wdrażają standard IFS oraz BRC. Związane jest to z wieloma korzyściami wynikającymi z ich funkcjonowania takimi jak chociażby poprawa jakości i bezpieczeństwa produktów, co jest ściśle związane ze wzrostem zaufania klientów. Coraz częściej firmy poszukujące nowych metod skutecznego zarządzania przedsiębiorstwem wdrażają zintegrowane systemy zarządzania, dzięki którym przedsiębiorstwa te funkcjonują bardziej efektywnie. Natomiast w przypadku firm z udziałem kapitału zagranicznego, można zauważyć tendencje wzrostową we wdrażaniu własnych zakładowych (korporacyjnych) systemów zarządzania w celu ujednolicenia całego systemu zarządzania. Odsetek polskich firm sektora spożywczego, w których funkcjonują nieobligatoryjne systemy zarządzania jest wciąż stosunkowo niski, jednakże przypuszcza się, że będzie on systematycznie wzrastał [na podstawie 4, 5]. 4. Podsumowanie W gospodarce oferującej tak dużą liczbę produktów firmy szukają rozwiązań, które czynią je bardziej atrakcyjnymi od konkurencji. Niewątpliwe certyfikowane systemy zarządzania stanowią swoistą kartę przetargową na nasyconym rynku produktów spożywczych, dzięki temu, że są one wiarygodnym dowodem wysokiej jakości produktów dla konsumentów jak również dla firm współpracujących. Nie można jednak zapomnieć, że wdrażanie systemów zarządzania wymaga wiele czasu i pracy, a ich funkcjonowanie nierzadko wiąże się z pokonaniem szeregu trudności. Można tutaj wspomnieć chociażby niechęć ze strony pracowników, brak wiedzy i doświadczenia ze strony kierowników, czy też konieczność dostosowania istniejącego w przedsiębiorstwie poziomu warunków higieniczno-sanitarnych do obowiązujących wymagań, co wiąże się często z wysokimi nakładami finansowymi [na podstawie 4, 5]. This paper focuses on voluntary management systems in food industry, showing their implementation levels in Poland between 2006 and The proportion of companies that use management systems is relatively low, however statistics reveal an increased interest in this field. The main reason is the fact that a certified management system increases the competitiveness and reliability of the company. 5

6 Tadeusz Sikora, prof. dr hab., jest kierownikiem Katedry Zarządzania Jakością na Wydziale Towaroznawstwa na Uniwersytecie Ekonomicznym w Krakowie, etsikora@cyf-kr.edu.pl. Justyna Białowąs juta_5@o2.pl, Ilona Biczewska iillbbii@gmail.com, są studentkami na 6. semestrze Towaroznawstwa na Wydziale Towaroznawstwa na Uniwersytecie Ekonomicznym w Krakowie. Literatura: 1. Hamrol A., Zarządzanie jakością z przykładami, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa Lock D., Podręcznik zarządzania jakością, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa Bank J., Zarządzanie przez jakość, Wydawnictwo Gebethner & Ska, Warszawa Stan wdrożenia systemów zarządzania jakością oraz wpływ ich na konkurencyjność małych i średnich przedsiębiorstw przemysłu spożywczego nr 107, pod red. dr Grażyny Morkis, Wyd. Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej Państwowy Instytut Badawczy, Warszawa Raport z monitoringu wpływu systemów zarządzania jakością na koszty produkcji, działalność marketingową i integrację pionową przedsiębiorstw przemysły spożywczego nr 119, pod red. dr Grażyny Morkis, Wyd. Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej Państwowy Instytut Badawczy, Warszawa z dn z dn z dn