Gramatyka. języka rosyjskiego z ćwiczeniami

Transkrypt

1 Gramatyka języka rosyjskiego z ćwiczeniami

2 Autor Dorota Dziewanowska Projekt graficzny okładki i strony tytułowej Krzysztof Kiełbasiński Ilustracje Maja Chmura (majachmura@wp.pl) Krzysztof Kiełbasiński Redaktor inicjujący Naira Sitchinava Redaktor merytoryczny Jadwiga Hass Redaktor techniczny Małgorzata Chmielewska Weryfikacja językowa Tatiana Chochłowa Weryfikacja polonistyczna Wacław Wawrzyniak Recenzja dr hab. Lidia Bartoszewicz Gramatyka języka rosyjskiego z płytą CD-ROM ISBN Copyright by Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne Spółka Akcyjna Warszawa 2005 Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne Spółka Akcyjna Warszawa, Al. Jerozolimskie 136, P-9 Wydanie pierwsze Arkuszy drukarskich: 26 Skład i łamanie: TRZECIE OKO S.C. (trzecieoko@q.pl)

3 Das Verb Trzymacie Państwo w rękach publikację Mam nadzieję, że uczyni ona proces poznawania i przyswajania gramatyki języka rosyjskiego łatwym i przyjemnym. Reguły gramatyczne zawarte w podręczniku nie są skomplikowane, a opracowane do nich ćwiczenia powinny ułatwić ich przyswojenie. Podstawowym celem podręcznika jest przygotowanie uczniów do poprawnego posługiwania się językiem rosyjskim w ustnej i pisemnej formie w różnych sytuacjach komunikacyjnych. Po tę publikację mogą sięgnąć zarówno uczniowie, jak i studenci zainteresowani w poprawnym władaniu językiem rosyjskim. Użytkowników zachęcam do korzystania z płyty CD-ROM, zawierającej zadania interaktywne oraz testy. Wszystkim życzę przyjemnej nauki i satysfakcji z osiągnięć. Autorka

4 Spis treści Nr Tytuł Przykład Str. 1. Bezokolicznik Ӏ Pytania bezokolicznika:?? Zakończenia bezokolicznika -, -, Czasowniki niedokonane i dokonane Użycie postaci czasowników Nieregularne formy tworzenia postaci czasownika Tworzenie postaci czasownika Cechy postaci czasowników Tworzenie par czasowników niedokonanych i dokonanych Czasowniki występujące tylko w jednej postaci Koniugacja I Odmiana czasowników koniugacji I w czasie teraźniejszym Określanie przynależności czasowników do koniugacji I Użycie czasowników w formie 2. osoby lm w zwrotach grzecznościowych Pisownia znaku w 2. osobie lp czasowników w czasie teraźniejszym Czasowniki z akcentem ruchomym typu? 16 Dział 1. Czasownik Koniugacja II Odmiana czasowników koniugacji II w czasie teraźniejszym Określanie przynależności czasowników do koniugacji II Użycie czasowników w formie 2. osoby lm w zwrotach grzecznościowych Pisownia znaku w 2. osobie lp czasowników w czasie teraźniejszym Czasowniki z akcentem ruchomym typu Wymiana spółgłosek w temacie czasownika Wymiana spółgłosek w czasownikach na - (koniugacja I) Wymiana spółgłosek w czasownikach na - (koniugacja I) Wymiana spółgłosek w czasownikach koniugacji II Czas przyszły prosty Odmiana czasowników w czasie przyszłym prostym Pisownia znaku w 2. osobie lp czasowników w czasie przyszłym prostym Czasowniki nieregularne Odmiana czasowników,,, Użycie czasownika Użycie czasowników i - -? Czas przyszły złożony Tworzenie czasu przyszłego złożonego Pisownia znaku w formie 2. osoby lp czasu przyszłego złożonego czasownika Pisownia znaku w bezokoliczniku? Czas przeszły Odmiana czasowników w czasie przeszłym Tworzenie form czasu przeszłego Czasowniki tworzące formy czasu przeszłego w sposób szczególny Pisownia znaku twardego Akcent w formach czasu przeszłego czasownika Akcent w formach czasu przeszłego czasowników typu Cechy szczególne tworzenia czasu przeszłego Formy czasu przeszłego czasowników na -, -, - Formy czasu przeszłego czasowników na - Formy czasu przeszłego czasowników na z - - Ӏ Czasowniki zwrotne Odmiana czasowników zwrotnych w czasie teraźniejszym, przeszłym, przyszłym prostym Pisownia partykuły -, -, 38 4

5 Nr Tytuł Przykład Str. 13. Rosyjskie i polskie czasowniki zwrotne Czasowniki typu spóźniać się Czasowniki typu przeprosić Końcówki czasowników a bezokolicznik Pisownia znaku w bezokoliczniku Końcówki 3. osoby lp i lm czasowników czasu teraźniejszego (przyszłego prostego) Czasowniki typu,, Odmiana czasowników typu w czasie teraźniejszym Odmiana czasowników typu w czasie przyszłym prostym Pisownia znaku w 2. osobie lp czasowników w czasie teraźniejszym (przyszłym prostym) Pisownia znaku w funkcji gramatycznej? Tryb rozkazujący Użycie trybu oznajmującego, rozkazującego i przypuszczającego Użycie czasowników w formie 2. osoby lm trybu rozkazującego w zwrotach grzecznościowych Tworzenie form trybu rozkazującego przez dodanie słowa ( a ) Tworzenie form trybu rozkazującego przez dodanie słowa ( )!!! 46 Dział 1. Czasownik cd Tworzenie form 2. osoby trybu rozkazującego 2 Tworzenie form 2. osoby lp i lm trybu rozkazującego Czasowniki tworzące tryb rozkazujący w sposób szczególny Tworzenie form trybu rozkazującego przez dodanie słowa Tryb przypuszczający Tworzenia trybu przypuszczającego Użycie trybu przypuszczającego Czasowniki ruchu Czasowniki oznaczające ruch w jednym kierunku, np. Czasowniki oznaczające ruch regularnie powtarzający się, np. Czasowniki oznaczające ruch w różnych kierunkach, np. Użycie czasownika w znaczeniu przenośnym Użycie czasownika w połączeniu z rzeczownikami,,,,,, itp.!!! Czasowniki ruchu z przedrostkami Użycie czasowników ruchu z przedrostkami wskazującymi na przestrzenny przebieg czynności w określonym kierunku Przyimki używane z czasownikami ruchu Pisownia znaku twardego Użycie czasowników ruchu z przedrostkami -, - -, - Czasowniki ruchu wskazujące na czynność długotrwałą Czasowniki ruchu wskazujące na czynność trwającą krótko Czasowniki ruchu wskazujące na czynność, która odbędzie się w dalszej przyszłości Użycie przysłówków miejsca i kierunku z czasownikami Użycie pytania? w odniesieniu do czasowników miejsca Użycie pytań?? w odniesieniu do czasowników kierunku Użycie przysłówków:,,,,,,,?

6 Nr Tytuł Przykład Str. 24. Rzeczowniki żywotne i nieżywotne Użycie pytania? w odniesieniu do rzeczowników żywotnych Użycie pytania? w odniesieniu do rzeczowników nieżywotnych? Rodzaj rzeczowników Końcówki rodzajowe rzeczowników Rzeczowniki deklinacji II i III Pisownia znaku po spółgłosce w rzeczownikach rodzaju męskiego Pisownia rzeczowników rodzaju męskiego z tematem na,,, Pisownia znaku w rzeczownikach rodzaju żeńskiego z tematem na spółgłoskę miękką oraz na,,, Rzeczowniki rosyjskie i polskie różniące się rodzajem To jest nasza klasa Liczba rzeczowników Tworzenie formy liczby mnogiej Niektóre rzeczowniki rodzaju męskiego z akcentowaną końcówką -, - w liczbie mnogiej 72 Dział 2. Rzeczownik Ӏ Szczególne przypadki tworzenia liczby mnogiej rzeczowników Formy liczby mnogiej rzeczowników rodzaju męskiego zakończonych na spółgłoskę oraz rodzaju nijakiego na -o, np., ;, Formy liczby mnogiej rzeczowników rodzaju żeńskiego:, Liczba rzeczowników typu,, Rzeczowniki występujące tylko w liczbie mnogiej Rzeczowniki występujące tylko w liczbie pojedynczej Odmiana rzeczowników Trzy deklinacje rzeczowników rosyjskich Określanie przynależności rzeczowników do deklinacji Nazwy i pytania przypadków Deklinacja I Odmiana rzeczowników na -, -, - Odmiana rzeczowników z tematem na,,,,,, oraz Odmiana rzeczowników na - Pisownia znaku miękkiego rozdzielającego w rzeczownikach typu?? 8? Deklinacja II rodzaj męski Odmiana rzeczowników na spółgłoskę, -, - Odmiana rzeczowników z tematem na,,,,,, oraz Akcent w formie miejscownika lp jednosylabowych rzeczowników rodzaju męskiego:, Deklinacja II rodzaj nijaki Odmiana rzeczowników na -, -, -, - Pisownia znaku miękkiego rozdzielającego w rzeczownikach typu Akcent w rzeczownikach typu, Deklinacja II rzeczowniki,,,, Odmiana rzeczowników,, Pisownia znaku miękkiego rozdzielającego w rzeczownikach typu, Pisownia znaku miękkiego rozdzielającego w rzeczownikach typu? 92 6

7 Nr Tytuł Przykład Str. Dział 2. cd Deklinacja III rodzaj żeński Odmiana rzeczowników na spółgłoskę miękką oraz na,,, + Pisownia znaku w funkcji gramatycznej w mianowniku i bierniku lp Pisownia znaku miękkiego rozdzielającego w narzędniku lp Odmiana rzeczowników rodzaju nijakiego na Rodzajowe końcówki przymiotników Użycie przymiotników jakościowych, względnych i dzierżawczych. Rodzaj i liczba przymiotników twardotematowych, np., Rodzaj i liczba przymiotników miękkotematowych, np., z tematem na,,,,,,, np., Akcent w przymiotnikach Ӏ o Odmiana przymiotników twardotematowych Związek zgody przymiotników z rzeczownikami Końcówki narzędnika lp i miejscownika lp przymiotników rosyjskich 104 Dział 3. Przymiotnik Ӏ Odmiana przymiotników miękkotematowych Związek zgody przymiotników z rzeczownikami Końcówki narzędnika lp i miejscownika lp przymiotników rosyjskich Odmiana przymiotników z tematem na,,, ;,,,,, ;,, Związek zgody przymiotników z rzeczownikami Końcówki narzędnika lp i miejscownika lp przymiotników rosyjskich Przymiotniki i rzeczowniki z liczebnikami 2, 3, 4 i 5, , 3, 4 5, 6... Użycie po liczebnikach 2, 3, 4 przymiotników rodzaju męskiego i nijakiego w formie dopełniacza lm Użycie po liczebnikach 2, 3, 4 przymiotników rodzaju żeńskiego w formie mianownika lm Użycie po liczebnikach 5, 6 itd. przymiotników rodzaju męskiego, nijakiego i żeńskiego w formie dopełniacza lm Użycie po liczebnikach 2, 3, 4 rzeczowników rodzaju męskiego, nijakiego i żeńskiego w formie dopełniacza lp Użycie po liczebnikach 5, 6 itd. rzeczowników rodzaju męskiego, nijakiego i żeńskiego w formie dopełniacza lm Stopień wyższy przymiotników Tworzenie formy złożonej stopnia wyższego Tworzenie formy prostej stopnia wyższego Przymiotniki tworzące stopień wyższy w sposób szczególny Użycie w zdaniu nieodmiennej formy stopnia wyższego w funkcji orzeczenia. 2 5., Stopień najwyższy przymiotników Tworzenie złożonych form stopnia najwyższego Tworzenie formy prostej stopnia najwyższego Przymiotniki tworzące stopień najwyższy w sposób nieregularny Krótka forma przymiotników Rodzaj i liczba krótkiej formy przymiotników Zastosowanie krótkiej formy przymiotników

8 Nr Tytuł Przykład Str. Dział 4. Liczebnik Ӏ Dział 3. cd Przymiotniki dzierżawcze na -, -, -,- -, -, -, - Pytania przymiotników dzierżawczych Odmiana przymiotników dzierżawczych Przymiotnikowa odmiana rzeczowników Odmiana twardotematowa Odmiana miękkotematowa Odmiana rzeczowników z tematem na,, Akcent w rzeczownikach o odmianie przymiotnikowej Liczebniki główne Liczebniki proste i złożone Pisownia znaku w liczebnikach głównych Odmiana liczebników głównych Końcówki przypadków zależnych liczebników głównych Pisownia znaku w narzędniku lp liczebników 5 20 i 30 oraz i Liczebniki 2, 3, 4 i 5, 6 itd. z przymiotnikami i rzeczownikami 2, 3, 4 5, 6.. c Użycie po liczebnikach 2, 3, 4 przymiotników rodzaju męskiego i nijakiego w formie dopełniacza lm Użycie po liczebnikach 2, 3, 4 przymiotników rodzaju żeńskiego w formie mianownika lm Użycie po liczebnikach 5, 6 itd. przymiotników rodzaju męskiego, nijakiego i żeńskiego w formie dopełniacza lm Użycie po liczebnikach 2, 3, 4 rzeczowników rodzaju męskiego, nijakiego i żeńskiego w formie dopełniacza lp Użycie po liczebnikach 5, 6 itd. rzeczowników rodzaju męskiego, nijakiego i żeńskiego w formie dopełniacza lm Liczebniki porządkowe Tworzenie liczebników porządkowych Akcent w liczebnikach porządkowych Odmiana liczebników porządkowych Pisownia znaku w formach liczebnika?. = Liczebniki zbiorowe Użycie liczebników, z rzeczownikami Użycie liczebników, z rzeczownikami Odmiana liczebników zbiorowych e Określanie godziny

9 Das Verb Nr Tytuł Przykład Str. 56. Zaimki osobowe Liczba i rodzaj zaimków osobowych Użycie zaimka w zwrotach grzecznościowych Odmiana zaimków osobowych Użycie zaimków, o,, z przyimkiem Zaimki dzierżawcze Liczba i rodzaj zaimków dzierżawczych Odmiana zaimków dzierżawczych 158 Dział 5. Zaimek Zaimek dzierżawczy Użycie zaimka Odmiana zaimka Zaimki wskazujące Użycie zaimków,,, Użycie zaimków,,, Odmiana zaimków wskazujących Zaimki i Użycie zaimków, Odmiana zaimków, Zaimki pytające Zaimek?,? Zaimek?,?,?,? Zaimek?,?,?,? Zaimek?,?,?,? Zaimek?,?? Zaimki przeczące Zaimki przeczące z cząstką - Zaimki przeczące z cząstką Zaimek i wyrażenie Odmiana zaimka Odmiana wyrażenia 174 Testy Rząd czasowników Klucz do zadań Klucz do testów Bibliografia

10 1. Bezokolicznik Czasownik nazywa czynności, np. p (mówić), p (grać), (czytać) lub stany, np. (marzyć), (spać), (stać), (siedzieć), (leżeć). Czynności (stany) mogą być wykonywane przez jedną lub kilka osób, dlatego czasowniki mają formę osoby i liczby. Czynności (stany) mogą być wykonywane w różnym czasie, dlatego czasowniki mają także formy czasu: teraźniejszego (np. p ), przeszłego (np. ) i przyszłego (np., p ). W języku rosyjskim (podobnie jak w języku polskim) istnieje nieodmienna nieokreślona forma czasownika nazywana bezokolicznikiem.?????? p To warto wiedzieć Bezokolicznik to nieodmienna nieokreślona forma czasownika, która oznacza czynność lub stan, ale nie określa ani czasu, ani osoby, ani liczby. Bezokolicznik odpowiada na pytania:? (co robić?) lub c? (co zrobić?) 1). Bezokolicznik zazwyczaj zakończony jest na -, -, -. Przy tworzeniu tzw. czasowników zwrotnych do bezokolicznika dodajemy partykułę -c lub -c. Partykułę - dodajemy po spółgłosce, np. Partykułę - dodajemy po samogłosce, np. 1) Na temat użycia bezokolicznika zob. rozdział Dział 1. Czasownik