FONETYKA. Co to jest fonetyka? Język polski Klasa III Gim

Wielkość: px

Rozpocząć pokaz od strony:

Download "FONETYKA. Co to jest fonetyka? Język polski Klasa III Gim"

Przybysław Krajewski
7 lat temu
Przeglądów:

1 FONETYKA Język polski Klasa III Gim Co to jest fonetyka?

2 Fonetyka Fonetyka (z gr. phonetikos) to dział nauki o języku badający i opisujący cechy dźwięków mowy, czyli głosek. Zajmuje się ona procesami powstawania samogłosek i spółgłosek, opisuje ich cechy, dokonuje klasyfikacji. Bada także inne składniki brzmieniowej warstwy wypowiedzi: akcent wyrazowy i zdaniowy oraz intonację właściwą różnym rodzajom zdań.

3 Fonetyka GŁOSKA I LITERA Co to jest głoska i co to jest litera?

4 Fonetyka GŁOSKA to najmniejsza, niepodzielna słyszalna i mówiona cząstka ludzkiej mowy.

5 Fonetyka W języku polskim jest znacznie więcej głosek niż liter w alfabecie. Dlatego zapisanie dla polszczyzny dźwięków wymagało tworzenia różnych kombinacji liter.

6 Fonetyka Głoska może być zapisana jedną literą (d-o-m), dwiema (cz-a-p-k-a) lub trzema literami (dzi-e-c-k-o). Jak widać w powyższych przykładach, liczba liter i głosek w tym samym wyrazie jest często inna.

7 Fonetyka UWAGA NA LITERĘ i! Litera i może być znakiem graficznym samogłoski (w pozycji przed spółgłoską), np. w wyrazie igła (i-g-ł-a), lub tylko znakiem miękkości poprzedzającej spółgłoski (w pozycji przed samogłoską), np. wiedza (w -e-dz-a), niebo (n -e-b-o).

8 Fonetyka Bez względu na pozycję w wyrazie i zawsze zmiękcza poprzedzającą je spółgłoskę, np. wiara (w -a-r-a), nadzieja (n-a-dz -e-j-a), miłość (m -i-ł-o-ś-ć).

9 Podane wyrazy podziel na litery i głoski. Podaj ich liczbę. WZÓR: uzyskać litery: u-z-y-s-k-a-ć (7), głoski: u-z-y-s-k-a-ć (7) kolor - szczoteczka zeszyt - chodź rzeczowy - dzban pójść - dżokej szanowany - szczęśliwa -

10 Podane wyrazy podziel na sylaby. Podaj litery oznaczające samogłoski. dziennik powieść komedia mit liryk ironia

11 Przyjrzyj się uważnie wyrazom z poprzedniego ćwiczenia. Zaobserwuj, między jakimi głoskami znajduje się litera i wtedy, gdy jest znakiem graficznym samogłoski tworzącej sylabę. Podaj swój wniosek. Litera i jest znakiem graficznym samogłoski, kiedy występuje przed, natomiast jest tylko zmiękczeniem poprzedzającej ją spółgłoski.

graficznym samogłoski tworzącej sylabę. Podaj swój wniosek.

12 W podanych wyrazach wskaż i, które tylko zmiękcza poprzedzającą je spółgłoskę. przerzutnia, epitet, animizacja, personifikacja, przenośnia, wykrzyknienie, powtórzenie

13 Podane wyrazy podziel na litery i głoski. Podaj ich liczbę. streszczenie list przemówienie opis opowiadanie

14 Podaj po trzy przykłady wyrazów, w których: liczba głosek równa jest liczbie liter, liczba głosek jest mniejsza niż liczba liter.

15 BUDOWA NARZĄDÓW MOWY. KLASYFIKACJA GŁOSEK

16 Czym są narządy mowy? Do czego służą?

17 Jama gardłowa (krtań z umieszczonymi w niej wiązadłami głosowymi), jama ustna (z językiem, podniebieniem twardym i miękkim zakończonym języczkiem, dziąsłami i zębami) oraz jama nosowa decydują o brzmieniu głosek. Ze względu na klasyfikację głosek wśród wymienionych narządów mowy szczególne znaczenie mają wiązadła głosowe, podniebienie miękkie i język.

oraz jama nosowa decydują o brzmieniu głosek.

18 Klasyfikacja głosek Spółgłoski dzielimy na: ustne i nosowe, dźwięczne i bezdźwięczne, twarde i miękkie. Spółgłoski m, n, ń, r, l, ł nie mają swoich odpowiedników bezdźwięcznych.

20 Fonetyka Samogłoski dzielimy na: ustne (a, e, i, o, u, y) i nosowe (ą, ę), twarde i miękkie (miękkie jest tylko i). Wszystkie są dźwięczne.

21 Fonetyka ZASADY PISOWNI LITER ą i ę Litery ą i ę piszemy wyłącznie w wyrazach rodzimych, czyli rdzennie polskich (z wyjątkiem wyrazu kolęda).

22 Fonetyka Literę ą piszemy w końcówkach narzędnika lp. rzeczowników, które w M. lp. są zakończone na a, np. (zapoznaję się z) głoską, literą, zasadą.

23 Fonetyka W celowniku liczby mnogiej wszystkie rzeczowniki mają końcówkę om, np. (przyglądam się) znakom, literom, zasadom.

24 Fonetyka Literę ę piszemy: w końcówkach form B. lp. rzeczowników, które w M. lp. są zakończone na a, np. (poznaję) głoskę, literę, zasadę, w końcówkach form M. lp. niektórych rzeczowników rodzaju nijakiego, np. dziewczę, źrebię, pisklę,

25 Fonetyka w końcówkach 1. os. lp. czasowników w czasie teraźniejszym i przyszłym prostym, np. widzę, słyszę, poznaję (wyjątki: rozumiem, wiem, umiem, śmiem). Litery ę i ą piszemy w zakończeniach czasowników czasu przeszłego, zakończonych w bezokoliczniku na ąć, np. przyjąć przyjął, przyjęła, przyjęli, przyjęły.

26 Fonetyka Uzupełnij zapis: Wiązadła głosowe drżą przy wymowie głosek, np., ponieważ. Natomiast przy wymowie głosek, np., wiązadła głosowe są i powietrze.

27 Podane wyrazy podziel na głoski. Dokonaj klasyfikacji każdej z nich. WZÓR: r spółgłoska twarda, dźwięczna, ustna. rezydencja perfumy labirynt świeca widzą ucztować

28 Utwórz nowe wyrazy, zastępując jedną ze spółgłosek dźwięcznych jej bezdźwięcznym odpowiednikiem. bielić dratwa głos wrak górnik działo -

29 BIBLIOGRAFIA 1. Czarniecka-Rodzik Zofia Gramatyka i stylistyka, WSiP, Warszawa 2009

30 Dziękuję za uwagę Aniela Ignaszak

Podobne dokumenty

Aleksandra Rymanowska-Doleżal JĘZYK POLSKI 6. Ćwiczenia gramatyczne, karty pracy dla klasy szóstej szkoły podstawowej. część. Zgorzelec 2016/2017

Aleksandra Rymanowska-Doleżal JĘZYK POLSKI 6 Ćwiczenia gramatyczne, karty pracy dla klasy szóstej szkoły podstawowej część 1. Zgorzelec 2016/2017 RYSUNKI: Grzegorz Rutkowski GRAFIKA KOMPUTEROWA: Anna Bieganowska